Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Funkcjonowanie zbiorników retencyjnych Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu w kontekście zmian klimatycznych i potrzeb wodnych - wyzwania i problemy eksploatacyjne na przykładzie wybranych obiektów

Wierzbicki Michał, Andrzejak Anna, Piniarska Dorota, Sobczyk Bartłomiej, Nowak Bogumił

Gospodarka Wodna

|

2023

|

Nr 9

32--38

PL

Zmiany klimatyczne stawiają przed gospodarką wodną nowe wyzwania. Funkcjonowanie obiektów, służących jej celom, musi uwzględniać zarówno zmiany warunków hydrologicznych, jak i zmiany potrzeb wodnych użytkowników wód i środowiska naturalnego oraz rosnącej presji ich zaspokojenia. Kiedy szczególnego znaczenia nabiera racjonalne gospodarowanie wodą, niejednokrotnie istnieje konieczność przedefiniowania celów i zadań, jakie mają one spełniać, oraz określenia nowych zasad ich funkcjonowania. W referacie przedstawiono - na wybranych przykładach - nowe wyzwania i problemy eksploatacji obiektów hydrotechnicznych RZGW w Poznaniu w zmieniających się warunkach hydrologiczno-meteorologicznych. Wykorzystano dane hydrometeorologiczne, dane dotyczące obiektów hydrotechnicznych, ich funkcjonowania oraz potrzeb wodnych. Opisano zmiany zasilania zbiorników wodnych, m.in. coraz częściej występujące niżówki hydrologiczne, skutkujące trudnościami w realizacji założonej gospodarki wodnej, oraz możliwości zaspokojenia potrzeb wodnych. Wskazano na konieczność dostosowania zbiorników do zmieniających się warunków klimatycznych. Przedstawiono również wzajemne zależności pomiędzy obiektami hydrotechnicznymi i wskazano na konieczność ich uwzględnienia w określaniu zasad gospodarowania wodą. Części wspólne tych zasad są niezwykle istotne w kontekście szerszego spojrzenia na zasoby wodne i możliwości zaspokojenia potrzeb wodnych regionu.

EN

Climate change brings new challenges for the water management to face. Functioning of the facilities it uses needs to take into account changing hydrological conditions as well as the evolution of the water users” and natural environment needs and the growing pressure to meet them. When rational water management becomes of particular importance, it sometimes gives rise to the necessity to redefine the goals and tasks it should fulfill and determine new principles of it functioning. The article, using selected examples, presents new challenges and operational problems of hydro-technical structures of the Regional Water Management Authority in Poznań in the evolving hydrological and meteorological conditions. It uses hydro-meteorological data, data on hydro-technical strictures, their functioning and water needs. The authors describe the change in water reservoir supply, increasingly frequent low water periods among them, resulting in difficulties to meet the assumed water management goals and impacting the ability to satisfy water needs. They point out to the necessity to adapt reservoirs to the changing climate conditions. They also present interdependencies between hydro-technical structures and the necessity to take them into account while determining water management principles. Common parts of these principles are of significant importance in the context of having a broader view of water resources and the possibility to satisfy water needs of the region.

2

Historia funkcjonowania zbiornika Jeziorsko opisana zobrazowaniami satelitarnymi Landsat

Sojka Mariusz, Nowak Bogumił, Ptak Mariusz, Jaskuła Joanna

Gospodarka Wodna

|

2022

|

Nr 9

5--12

PL

W pracy zaprezentowano historię funkcjonowania zbiornika Jeziorsko udokumentowaną na zobrazowaniach zarejestrowanych przez satelity Landsat. Program satelitarny Landsat prowadzony jest od 50 lat przez Narodową Agencję Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej rządu Stanów Zjednoczonych oraz Amerykańską Służbę Geologiczną znaną jako USGS. Historia budowy zbiornika, a później jego funkcjonowanie zostało zarejestrowane przez wszystkie dotychczas umieszczone na orbitach satelity Landsat. Pozyskane zobrazowania prezentują zbiornik w różnych warunkach pracy wynikających z instrukcji gospodarowania wodą oraz odmiennych przepływach rzeki Warty. Zobrazowania misji Landsat pokazują dynamiczne zmiany zasięgu lustra wody w zbiorniku w ujęciu rocznym, jak i wieloletnim. Szczególnie istotne zmiany udokumentowane zostały w części południowej zbiornika, co jest następstwem procesów akumulacji osadów w ujściu rzeki Warty.

EN

The article presents the history of the Jeziersko Reservoir operation documented on images registered by the Landsat satellites. The Landsat satellite programme has been carried out for 50 years by NASA and U.S. Geological Survey (USGS). The history of the reservoir construction followed by its operation was being recorded by all the Landsat satellites placed in the orbit. The images present the reservoir in different operating conditions resulting from water management instrucctions and varying flows of the Warta River. The Landsat mission imagery shows dynamic changes in the reservoir's water table surface both annually and multi-annually. Particularly important changes were recorded in the southern part of the reservoir, which results from the sediments accumulation process in the Warta River outlet.

3

Działania retencyjne Wód Polskich na obszarze Pojezierza Wielkopolsko-Kujawskiego

Nowak Bogumił

Gospodarka Wodna

|

2022

|

Nr 2

12--19

PL

Przeciwdziałanie skutkom suszy oraz powodzi to obecnie jedno z najważniej-szych wyzwań, jakim musi sprostać Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. W tym celu realizowane są wielokierunkowe działania z zakresu dużej oraz małej retencji. Duży nacisk kładziony jest na zastosowanie właściwych rozwiązań w rolnictwie, takich jak przywrócenie melioracjom dwukierunkowej funkcji odwadniająco-nawadniającej, odbudowa infrastruktury hydrotechnicznej na rzekach i kanałach czy stabilizacja poziomu wody w jeziorach. Szczególnie istotne są działania podejmowane na Pojezierzu Wielkopolsko-Kujawskim, które na mapie Polski prezentuje się jako region z największymi deficytami wodnymi. Obszar ten, charakteryzujący się wyjątkowo niekorzystnymi warunkami meteorologicznymi, od lat poddany był silnej antropopresji, m.in. poprzez: rozwiniętą sieć melioracyjną i regulacje koryt rzecznych, odwodnienia górnicze czy wzmożony pobór wód podziemnych na cele rolnicze i przemysłowe. W celu przeciwdziałania dalszej degradacji ilościowej zasobów wód podziemnych i powierzchniowych opracowany został dla tego terenu program działań naprawczych, które obejmują m.in. remonty i odbudowę zniszczonych jazów na rzekach, budowę progów stabilizujących i bystrzy spowalniających odpływ wód czy przerzuty wód do zlewni objętych lejami depresji związanymi z funkcjonującymi i zalewanymi odkrywkami węgla brunatnego.

EN

Counteracting the effects of droughts and floods is currently one of the most important challenges faced by the Polish Waters National Water Management Holding (Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie). The Holding carries numerous activities in different areas, focused both on large and small retention. Strong emphasis is placed on introduction of appropriate solutions in agriculture, such as restoring the bi-directional drainage-irrigation function of land improvement facilities, reconstruction of hydraulic engineering structures on rivers and channels or stabilisation of water level in lakes. The activities carried out in the Wielkopolska-Kujawy District are of particular importance, as this region has the largest water deficits in Poland. This area, characterised by exceptionally unfavourable meteorological conditions, have for years been subject to strong human pressure, including an extensive land improvement facilities network and regulation of riverbeds, mine drainages or intensive groundwater intake for agricultural and industrial purposes. To counteract further quantitative degradation of the ground and surface waters, a corrective actions plan was elaborated for this region, including, among others, repairs and restoration damaged weirs on rivers, construction of stabilisation sills and raids or water transfers to basins with depression craters related to the functioning and inundated lignite quarries.

4

Analiza możliwości przyspieszenia odbudowy zasobów wodnych w rejonie górnej Noteci i zalewanego wyrobiska końcowego odkrywki Lubstów (Polska środkowo-zachodnia)

Nowak Bogumił, Szadek Paweł, Rosa Jarosław

Gospodarka Wodna

|

2022

|

Nr 8

4--17

PL

Zlewnia górnej Noteci, położona na Pojezierzu Kujawskim, należy do najbardziej deficytowych w wodę obszarów w Polsce. Obszar ten cechuje się niskimi opadami i wysokim parowaniem, na które nakłada się silna antropopresja. Od dziesięcioleci teren ten poddawany był melioracjom, a główne rzeki zostały uregulowane jeszcze w XIX stuleciu. Od lat 80. XX wieku dodatkowy wpływ na stosunki wodne badanego obszaru miało górnictwo odkrywkowe węgla brunatnego. Głębokie odwodnienia górnicze związane z zalewaną obecnie odkrywką Lubstów i funkcjonującą odkrywką Tomisławice wywołały powstanie leja depresji, który doprowadził do obniżenia poziomu wód powierzchniowych i podziemnych w strefie objętej jego zasięgiem. W wyniku przesuszenia znacznych obszarów zlewni górnej Noteci rzeka ta stała się ciekiem okresowym, związane z jej doliną mokradła przestały funkcjonować, a w pobliskich jeziorach odnotowano znaczące spadki zwierciadła wody. W celu przeciwdziałania tym zjawiskom zaproponowano działania zmierzające do zahamowania dalszej degradacji ilościowej zasobów wodnych tego obszaru. Uwzględniając potrzeby wodne poszczególnych zlewni oraz dalsze perspektywy wydobycia węgla brunatnego z odkrywki Tomisławice, zaproponowano, aby większość wód kopalnianych, które pochodzą z odwodnienia tej odkrywki, przekierować do Noteci w strefę objętą największym wpływem oddziaływania górniczego i do jeziora Zakrzewek, w którym zanotowano największy spadek poziomu wody. Zastosowanie tego rozwiązania umożliwi przywrócenie całorocznych przepływów w Noteci, przełoży się na poprawę warunków hydrologicznych w dolinie rzeki i obszarach przyległych, przywróci historyczny poziom wody w jeziorze Zakrzewek oraz spowoduje szybsze zalanie wyrobiska po odkrywce Lubstów, co w konsekwencji przełoży się na trwałą odbudowę zasobów wód powierzchniowych i podziemnych w tej okolicy.

EN

The Upper Noteć River basin, located in the Kujawskie Lake District, belongs to regions experiencing the highest water deficit in Poland. This region is characterised by low precipitation and high evaporation of water, combined with heavy anthropopressure. For decades, this region has been subject to meliorations and main rivers were regulated as early as in the 195th century. Since the eighties of the 20th century, an additional impact on water relations in the analysed regions has been exercised by open-pit mining. Extensive drainage related to the flooded Lubstów working and the operating Tomisławice working led to formation of a depression crater, which lowered the level of surface water and ground water in its zone of influence. As a result of dryness in large areas of the Upper Noteć River basin, this river became an intermittent stream, the marshy grounds dependent on the valley stopped functioning and the lakes situated nearby recorded significant lowering of the water table. In order to counteract these phenomena, actions were proposed to hamper further decrease of water resources in this area. Taking into account water needs of different basins and future perspectives of the lignite extraction in the pit of Tomisławice, the proposal suggest that the majority of mining water originating from drainage of this site be directed to the Noteć River, to the zone the most affected by mining, and to the Zakrzewek Lake, where the most significant lowering of the water level was recorded. This solution will contribute to restoring year-round flows in the Noteć River, will improve hydrological conditions in the river valley and in adjacent areas, restore the historical level of water in the Zakrzewek Lake and lead to quicker flooding of the Lubustów pit, which will then allow restoration of surface water and groundwater resources in this area.

5

Influence of a lake on river water thermal regime: A case study of Lake Sławianowskie and the Kocunia River (Pomeranian Lakeland, Northern Poland)

Nowak Bogumił, Ptak Mariusz, Stanek Paulina

Meteorology Hydrology and Water Management. Research and Operational Applications

|

2020

|

Vol. 8, Iss. 1

78--83

EN

Water temperature is one of the basic physical parameters of rivers and lakes. Rising temperature can transform these ecosystems over a broad range of factors (water mixing, water quality, biological conditions, etc.). In the case of rivers, their thermal regimes also can be modified by local conditions (e.g., tree cover, adjoining water bodies, etc.). In this paper, we address the functioning of the river-lake system in northern Poland (Kocunia River-Lake Sławianowskie) in terms of the effect of the lake on temperature conditions in the river. Dependencies in daily water temperatures between stations located above and below the lake were assessed with linear regression. Based on daily morning water temperatures for the period 2012-2017, it was determined that water temperature in the river below the lake was higher than at the measurement site located above the lake by an average of 1.1°C. The greatest differences were recorded in summerautumn months when average monthly downstream water temperatures were as much as 3.9°C higher than upstream water temperatures. This phenomenon is an example of a local factor (the lake) magnifying global factors, i.e. rising temperatures associated with climate change. The information in this paper can provide future reference for decision makers and state institutions with responsibility for measures aimed at reducing the effects of climate change.

6

Znaczenie jezior w gospodarce kraju

Nowak Bogumił, Dumieński Grzegorz

Gospodarka Wodna

|

2020

|

Nr 8

8--14

PL

Jeziora odgrywają istotne znaczenie w funkcjonowaniu lokalnych i regionalnych ekosystemów. Historycznie wpływały również na rozwój sieci osadniczej, pełniąc funkcje obronne lub stanowiąc zaplecze żywnościowe dla wielu miejscowości mających duże znaczenie w kształtowaniu się państwowości polskiej. Z biegiem lat funkcje jezior ulegały zmianie i obecnie ich rola ogranicza się w głównej mierze do aspektów rekreacyjnych. Niemniej jednak ciągle pozostają one elementem, który wpływa na gospodarkę regionów pojeziernych. W pracy przedstawiono historyczne jak również współczesne funkcje jezior w Polsce, które z ekonomicznego punku widzenia - według autorów - są niedocenione. W artykule wskazano także na obecne zagrożenia tych obiektów, które wynikają zarówno z ich gospodarczego wykorzystania jak i zmian klimatu. W analizie posiłkowano się także literaturą przedmiotu dotyczącą usług ekosystemowych.

EN

Lakes play an important role in the functioning of local and regional ecosystems. Historically, they also influenced the development of settlement networks, having defence function or providing food for many localities that played an important role in shaping the Polish statehood. Over the years, the functions of lakes changed and their role is currently limited to recreational aspects. However, they still remain an element that impacts the economy of lake districts. The article presents the historical as well as the contemporary function of Polish lakes which, from the economic point of view, the authors see as underestimated. They also point to current threats resulting from their economic exploitation and the climate change. The authors based the analysis also on the source literature regarding ecosystem services.

7

A two-decade record of variations in suspended sediment in the Warta River, a lowland river in western Poland

Skolasińska Katarzyna, Nowak Bogumił, Bradtke Katarzyna

Geological Quarterly

|

2020

|

Vol. 64, No. 4

1048--1060

EN

Fluctuations in suspended sediment concentration (SSC) has been investigated in the Warta River(western Poland), based on data obtained for the period 1961-1980 from three gauge stations located in upstream, middle-stream and downstream areas. Over the two decades, the SSC values demonstrated wide fluctuations and an overall increase at each gauge station. No significant correlation was generally observed between SSC and discharge but high SSC was found to follow low discharge and increasing temperature during the summer seasons in some years. Measurements of SSC and discharge were used to estimate total annual suspended sediment load (SSL). SSL values were found to increase downstream along with an increase in discharge. SSC decreases along the river course. However, when it comes to changes over time, SSL variability was mainly determined by SSC changes. The maximum SSC values were primarily caused by anthropogenic factors: the disposal of mine wastewater upstream, river training works, increased urbanisation and the intensification of sewage disposal. Where the river catchment has been greatly affected by anthropogenic factors, a denudation index calculated solely based on SSC and discharge does not appear to reflect the actual denudation rate, and must be treated with caution.

8

Możliwości retencyjne jezior w zlewni rzeki Panny na Pojezierzu Gnieźnieńskim

Nowak Bogumił, Ptak Mariusz

Gospodarka Wodna

|

2019

|

Nr 6

7--11

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań, mających na celu określenie możliwości retencyjnych jezior położonych w zlewni Panny. Podstawą były pomiary naturalnych zmian poziomu wody w badanych jeziorach oraz identyfikacja potencjalnych przepływów w odpływach i dopływach jezior. W czasie pomiarów terenowych dokonano również inwentaryzacji oraz pomiarów istniejących i historycznych urządzeń hydrotechnicznych. Wykonane obserwacje i obliczenia pozwoliły określić wysokości piętrzenia jezior, które mieszczą się w zakresie ich naturalnych wahań. Oszacowano potencjalną pojemność retencyjną 7,1 miliona m3 i powodziową jezior 4,9 miliona m3. Uzyskane wyniki wskazały na duże znaczenie piętrzenia wody w jeziorach położonych na tym obszarze.

EN

The article presents the results of research aimed at determining the retention capacity of lakes located in the Panna River catchment area. It was based on measurements of natural water level fluctuations in the analysed lakes and identification of potential discharges in the outflows and tributaries of the lakes. Field measurements also included an inventory of the existing and historical hydro-technical facilities. The observations and calculations allowed for determining the lakes’ damming level, which remains within their natural level fluctuations. The potential lakes retention capacity is estimated at 7.1 million m3, while the flood capacity at 4.9 million m3. The obtained results point out to the importance of water damming in lakes located in this area.