Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Trimetoksyfosfan

Piotrowski J. K., Orłowski Cz.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2006

|

Nr 4 (50)

93--104

PL

Trimetoksyfosfan (fosforyn trimetylu, TMP) jest bezbarwną cieczą o charakterystycznym ostrym zapachu, która w wodzie ulega hydrolizie do fosforynu dimetylu (dimetoksyfosfiny) i metanolu. Główne zastosowanie trimetoksyfosfanu jest związane z produkcją pestycydów. W dostępnym piśmiennictwie nie ma danych o toksycznym działaniu trimetoksyfosfanu na ludzi. Jedyna informacja dotyczy braku skutków szkodliwych u pracowników narażonych na trimetoksyfosfan o stężeniach 1,5 ÷ 21 mg/m3. Wartość medialnej dawki śmiertelnej (LD50) trimetoksyfosfanu po narażeniu per os u szczurów wynosi 2450 ÷ 2890 mg/kg masy ciała. Zbliżone wartości LD50 trimetoksyfosfanu otrzymano po narażeniu dermalnym oraz dootrzewnowym, co świadczy o dużej wydajności wchłaniania związku drogą dermalną. U szczurów narażanych inhalacyjnie na trimetoksyfosfan o stężeniu 3100 mg/m3 (6 h dziennie, 5 dni w tygodniu w ciągu 4 tygodni) stwierdzono dużą liczbę (ponad 70%) padnięć zwierząt. Po narażeniu na trimetoksyfosfan o stężeniu 1550 mg/m3 padło 10% zwierząt, a po narażeniu na związek o stężeniach mniejszych obserwowano objawy szkodliwego działania związku na oczy: podrażnienie, zaćmę i zmętnienie soczewek. Po narażeniu zwierząt na trimetoksyfosfan o stężeniu równym 260 mg/m3 obserwowano u zwierząt skutki szkodliwe (wartość LOAEL), tj. podrażnienie rogówki u obu płci oraz zaćmę u samic, natomiast związek o stężeniu 52 mg/m3 nie powodował u zwierząt żadnych skutków (wartość NOAEL). Nie ma danych w dostępnym piśmiennictwie na temat działania rakotwórczego trimetoksyfosfanu. Wykazano mutagenne działanie związku w testach u Drosophila melanogaster oraz w komórkach chłoniaka myszy. Negatywnywynik działania mutagennego uzyskano w teście Amesa u Salmonella typhimurium oraz w teście naprawy DNA u Escherichia coli i Salmonella typhimurium. Działanie teratogenne trimetoksyfosfanu obserwowano u szczurów po dawce 164 mg/kg/dzień podawanej między 6. a 15. dniem ciąży. Nie stwierdzono działania teratogennego związku po dawkach 15 i 49 mg/kg/dzień. Nie ma danych w dostępnym piśmiennictwie dotyczących toksykokinetyki i mechanizmu działania toksycznego trimetoksyfosfanu. W większości państw za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) przyjęto stężenie 10 mg/m3, co według ACGIH powinno zabezpieczyć pracowników przed działaniem drażniącym związku. W Finlandii i Danii przyjęto wartość nieco mniejszą wynoszącą 2,6 mg/m3, natomiast w Niemczech, ze względu na działanie teratogenne i mutagenne trimetoksyfosfanu oraz z uwagi na brak danych o działaniu rakotwórczym, wartości MAK nie ustalono. Za wartość NOAEL dla działania drażniącego trimetoksyfosfanu na oczy przyjęto stężenie 52 mg/m3. Po zastosowaniu współczynników niepewności za wartość NDS trimetoksyfosfanu przyjęto stężenie 5 mg/m3, a za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) trimetoksyfosfanu – 10 mg/m3. Ponadto proponuje się substancję oznaczyć literami „Sk”, które oznaczają substancje wchłaniające się przez skórę.

EN

Trimethyl phosphite (TMP) is a colorless liquid with a distinctive, pungent odor. It is mainly used as an intermediate in the manufacture of pesticides. Acute oral LD50 values for rats are between 2450 and 2890 mg/kg b.w. Superficial irritation of the cornea was observed in rats exposed at 50 and 100 ppm, and mild cataracts developed in female rats only. No effects were detected in animals exposed at 10 ppm (52 mg/m3). The substance was positive in a battery of Drosophila melanogaster mutagenicity assays and in a bacterial DNA damage/repair suspension assay using various strains of Escherichia coli and Salmonella typhimurium. The Expert Group for Chemical Agent established an 8-hour TWA value of 5 mg/m3, and a STEL value of 10 mg/m3.

2

2-Cyjanoakrylan metylu

Piotrowski J. K., Szymańska J.A.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2006

|

Nr 3 (49)

21--31

PL

2-Cyjanoakrylan metylu (MCA) jest bezbarwną, lepką cieczą o charakterystycznym zapachu. Znajduje zastosowanie do produkcji różnego rodzaju klejów i polimerów. Informacje dotyczące toksyczności MCA u ludzi są fragmentaryczne. Z badań na ochotnikach wynika, że MCA o stężeniach 4,5÷270,0 mg/m3 wykazuje działanie drażniące na śluzówkę górnych dróg oddechowych i oczu. Długotrwałe narażenie na MCA może być przyczyną dermatoz. W dostępnym piśmiennictwie istnieją dane świadczące o tym, że narażenie na MCA może być przyczyną astmy zawodowej. Z drugiej strony, grupa WATCH (Working Group on the Assessment of Toxic Chemicals) uważa, że nie powinno się MCA i ECA uważać za czynniki astmogenne. Pogląd ten znajduje potwierdzenie w wynikach badań epidemiologicznych nad zależnością między częstością występowania astmy zawodowej a wielkością narażenia na cyjanoakrylany. Wśród narażonych na akrylany nie stwierdzono zwiększonego ryzyka zachorowalności na astmę. MCA w doświadczeniach na zwierzętach wykazuje małą toksyczność. DL50 dla szczurów po podaniu drogą pokarmową waha się w granicach 1600÷3200 mg/kg. Po narażeniu drogą inhalacyjną szczurów przez 12 tygodni stwierdzono jedynie spadek masy ciała po dawce 141 mg/m3. W warunkach zawodowych narażenie na MCA może nastąpić drogą oddechową i dermalną. MCA ulega metabolizmowi do formaldehydu i cyjanooctanu, a następnie do cyjanku i rodanku. W większości państw jako NDS przyjęto wartość 2 ppm (8÷9,2 mg/m3), a jako NDSCh – 4 ppm (16÷18 mg/m3). W 1997 r. ACGIH obniżyło wartość NDS do 0,2 ppm (1 mg/m3). Podstawą były wyniki badań, które wykazały, że przy stężeniu 2 ppm u badanych ochotników widoczne było działanie drażniące MCA na błony śluzowe nosa i gardła. Opierając się na tych badaniach proponuje się przyjąć dla 2-cyjanoakrylanu metylu wartość NDS równą 2 mg/m3 i wartość NDSCh – 4 mg/m3. Proponuje się również oznakowanie normatywu symbolem „I”. Nie ma podstaw do ustalenia wartości DSB.

EN

Methyl 2-cyanoacrylate (MCA) is clear, viscous liquid of characteristic irritating odour. It is used in the production of various kinds of glue and polymers. Information on MCA toxicity in humans is fragmentary. It results from tests on volunteers that MCA of 4,5÷270,0 mg/m3 concentration demonstrates irritating activity on upper airways and eyes mucosa. Long-term exposure to MCA may cause dermatoses. In available literature there are data proving that exposure to MCA may be the cause of occupational asthma. On the other hand, WATCH (Working Group on the Assessment of Toxic Chemicals) think that MCA and ECA should not be considered as asthmogenic factors. Their opinion finds confirmation in the results of epidemiologic studies on the dependence between the prevalence of occupational asthma and the range of the exposure to cyanoacrylates. No increased risk of incidence of asthma was found among subjects exposed to acrylates. In experiments on animals MCA demonstrates low toxicity. DL50 for rats after administration into alimentary tract was within the limit: 1600÷3200 mg/kg. After inhalatory exposure of rats throughout 12 weeks, only the decrease of body mass was observed after a dose of 141 mg/m3. In the occupational conditions exposure can occur by inhalation and skin. MCA metabolises to formaldehyde and cyanoacetate and then to cyanide and thiocyanate. In majority of countries the accepted NDS value is 2 ppm (8÷9,2 mg/m3) and NDSCh value - 4 ppm (16÷18 mg/m3). In 1997 ACGIH decreased NDS value to 0,2 ppm (1 mg/m3). The base were the results of studies which demonstrated that at the concentration of 2 ppm irritating activity of MCA on nasal mucosa was observed in the examined volunteers.

3

Alfa-cypermetryna – aerozole, mieszanina izomerów. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Piotrowski J. K., Subdys J.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2005

|

Nr 3 (45)

19--36

PL

Alfametryna (alfa-cypermetryna) jest pyretroidem syntetycznym stosowanym jako insektycyd. Produkowana jest z kwasu cis-2,2 dimetylo-3-(2’2’ dichlorowinylo)-cyklopropanokarboksylowego, 3-fenoksybenzoaldehydu i cyjanku sodowego. Dostępnych jest kilka form użytkowych preparatu: CS – zawiesina kapsuł przeznaczonych do rozcieńczenia w wodzie, EC – koncentrat do sporządzenia emulsji wodnej oraz ULV – ciecz ultraniskoobjętościowa gotowa do zastosowania. Produkcja roczna alfametryny w Polsce wynosi około 100 tys. litrów 10-procentowego koncentratu. Alfametryna po bezpośrednim działaniu na skórę i błony śluzowe może powodować podrażnienie, zaczerwienienie i obrzęk. Nie opisano żadnego przypadkowego zatrucia tą substancją. Po podaniu dożołądkowym u gryzoni alfametryna wykazuje umiarkowanie dużą toksyczność zależną od jej stężenia w preparacie i od nośnika. Narażenie ostre dożołądkowe charakteryzują objawy kliniczne typowe dla pyretroidów – zaburzenie koordynacji ruchowej, bezład, pląsawica, nienormalny chód (tiptoe walk), a następnie pojawia się wzrost ślinienia i łzawienia, stroszenie włosów, drżenie i drgawki kloniczne. W większości przypadków padnięcie zwierząt następowało w ciągu pierwszych 3 h narażenia, a zwierzęta, które przeżyły, powracały do zdrowia w ciągu 7 dni. Toksyczność dermalna preparatu jest mała, a objawy kliniczne zależne od postaci preparatu. U szczurów po narażeniu na preparaty pour-on nie zaobserwowano zmian klinicznych. Preparat SC wywoływał krwiaki wokół nosa i oczu zwierząt. Po aplikacji preparatu EC lub ULV obserwowano łzawienie, zmierzwienie sierści, agresję i biegunkę. Natomiast u królików po naniesieniu na nieuszkodzoną i zdepilowaną skórę nierozcieńczona alfametryna była minimalnie drażniąca. Wszystkie formy użytkowe preparatu nie wykazywały działania drażniącego lub były tylko łagodnie drażniące. W teście Draize’a przeprowadzonym na królikach preparaty alfametryny powodowały ostre podrażnienie oczu, zmętnienie rogówki i uszkodzenie tęczówki. Alfametryna nie wykazuje skórnego działania uczulającego u świnek morskich. Na podstawie wyników testów z Salmonella typhimurium i Saccharomyces cerevisiae, zarówno z aktywacją metaboliczną, jak i bez aktywacji, wykazano, że alfametryna nie jest mutagenna. Ujemne wyniki uzyskano także w badaniach in vitro przeprowadzanych z chromosomami i DNA z komórek szpiku kostnego oraz wątroby szczurzej. Nie ma danych w dostępnym piśmiennictwie na temat działania kancerogennego, embriotoksycznego i teratogennego alfametryny, a także jej wpływu na rozrodczość. Alfametryna słabo wchłania się przez przewód pokarmowy, układ oddechowy i skórę. W związku z jej właściwościami lipofilnymi w większym stężeniu gromadzi się w tkance tłuszczowej, w skórze, wątrobie, nerkach nadnerczach i jajnikach. U ludzi szybkość wydalania jest zależna od dawki – około 43% dawki wydala się z moczem w ciągu pierwszych 24 h w postaci wolnego lub sprzężonego kwasu cis-cyklopropanokarboksylowego (cis-CPA). Wydalanie z moczem nie wzrastało po podaniu powtórnej dawki. Na podstawie wyników narażenia przewlekłego przeprowadzonego na psach przyjęto za wartość NOAEL alfametryny 90 mg/kg paszy (równoważnik około 2,25 mg/kg m.c./dobę). Dokonano jej przeliczenia na dawkę wchłaniana przez człowieka w czasie 8-godzinnego narażenia i obliczono wartość NDS z zastosowaniem trzech współczynników niepewności. Zaproponowano przyjęcie wartości NDS alfametryny wynoszącej 1 mg/m3.

EN

Alphamethrin (alpha-cypermethrin) is a synthetic pyretroid applied as an insecticide. It is produced from cis-2,2 dimethyl-3-(2’2’dichlorovinyl) cyclo-propanocarboxyl acid, 3-phenoxybenzoaldehyde and sodium cyanide. There are several forms of this preparation available for use (CS – capsule suspension designed for dilution in water, EC – concentrate to make an aqueous emulsion, ULC – ultra low volume liquid ready to use). Annual production in Poland is about 100,000 l of 10% concentration. Direct exposure to alphamethrin may result in skin and/or mucosa irritation, reddening and swelling. No case of poisoning has been reported. Intragastric administration of alphamethrin to rodents demonstrates moderately high toxicity dependent on the concentration of the preparation and on the carrier. The following clinical symptoms typical for pyretroids are observed in the case of acute intragastric exposure: disturbed coordination of movements, dyssynergia, chorea, abnormal gait and tip-toe walk. Increased salivation and lacrimation, ruffled fur, tremor and clonic convulsions are also characteristic. In the majority of cases animals died within the first 3 h, those who survived recovered within 7 days. The dermal toxicity of the preparation is low and clinical symptoms depend on the preparation form. No clinical alterations were seen in rats after exposure to pour-on preparations. SC preparation caused hematomas round the animals’ nose and eyes. After EC or ULV application lacrimation, ruffled fur, aggression and diarrhea were observed. In rabbits, undiluted alphamethrin spreaded on uninjured and depilated skin resulted in minimal irritation. All forms of the preparation for use did not demonstrate irritating activity or were only mildly irritating. In the Draeize test carried out on rabbits, alphamethrin preparations caused eye irritation, corneal opacification, iris injury. Alphamethrin does not demostrate skin sensitization in guinea pigs. In tests with Salmonella typhimurium and Saccharomyces cerevisiae, both with and without metabolic activation alphamethrin was detected not to be mutagenic. Negative results were also obtained in in vitro studies performed with chromosomes and DNA from rat bone marrow and liver cells. There are no available literature data on alphamethrin cancerogenic, embryotoxic or teratogenic activity nor on its effect on reproduction. Alphamethrin is weakly absorbed by the alimentary tract, respiratory tract and the skin. Due to its lipophil properties, in higher concentration alphamethrin accumulates in fatty tissue, in the skin, liver, kidneys, adrenal glands and ovaries. In humans, the rate of excretion depends on the dose – about 43% of the dose is eliminated with urine within the first 24 h in the form of free or conjugated cis-cyclopropanocarboxyl (cis-CPA) acid. Elimination with urine does not increase after administration of another dose. On the basis of the results of long-term exposure of dogs, the NOAEL value was accepted to be 90 mg of alphamethrin/kg of fodder (equivalent of about 2.25 mg/kg b.w./24 h). It was converted to a dose of absorption by humans during 8 h exposure and MAC value was calculated with the application of three coefficients of uncertainty. The MAC value of 1 mg/m3 was suggested.

4

4-Hydroksy-4- -metylopentan-2-on. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Piotrowski J. K.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2003

|

Nr 2 (36)

189--206

PL

4-Hydroksy-4-metylopentan-2-on (alkohol diacetonowy - DAA) jest bezbarwną, palną cieczą o przyjemnym, słabym zapachu (CHEMINFO 1999; HSDB 1999). W warunkach przemysłowych otrzymywany jest zwykle w reakcji tlenku potasu i acetonu (The Merck... 1989). Stosowany jest w syntezie organicznej jako rozpuszczalnik dla wielu związków, jako dodatek do płynów hydraulicznych i paliw, przy produkcji filmów fotograficznych i sztucznego jedwabiu, w syntezie farb, farmaceutyków, insektycydów, a także podczas flotacji rud miedzi (.Browning 1965; Hawley 1981; Lande i in. 1976; Papa 1981; The Merck... 1983). Narażenie zawodowe na DAA może być związane z jego produkcją i wykorzystaniem. Ostrych zatruć z silnymi objawami toksycznymi u ludzi nie stwierdzono. Kontakt z DAA może mieć działanie drażniące na błony śluzowe oczu, nosa i gardła oraz wywoływać zawroty i ból głowy. Podrażnienie skóry manifestuje się wysypką i uczuciem poparzenia. Długotrwałe narażenie przewlekle na DAA może wywołać uszkodzenie wątroby i nerek (Diacetone... 1996). Ostra toksyczność DAA dla zwierząt jest mała. Głównymi objawami toksycznego działania po podaniu dużych dawek są: narkoza, spadek ciśnienia krwi oraz uszkodzenie układu oddechowego. DAA wykazuje również umiarkowane drażniące działanie na skórę oraz błony śluzowe oczu, nosa i gardła. Medialne dawki letalne DAA po podaniu dożołądkowym wynoszą dla różnych gatunków 3950 -s- 4700 mg/kg, co sugerowałoby, że związek ten należy do substancji o małej toksyczności. Jednorazowe, inhalacyjne narażenie zwierząt na DAA o stężeniach 7125 -s- 9975 mg/m3 powodowało: niepokój, podrażnienie, katar, pobudzenie, a później senność. U królików obserwowano uszkodzenie nerek (Browning 1965; Keith 1931; von Oettingen 1943; Rowe, McCollister 1981-1982; Smyth, Carpenter 1948). Podanie DAA szczurom w jednorazowej, dożołądkowej dawce 1880 mg/kg powodowało przejściowe uszkodzenie wątroby i niekorzystny wpływ na obraz krwi (uszkodzenie erytrocytów, obniżenie poziomu Hb). Dawka 3760 mg/kg wywoływała śmierć szczurów. U królików, którym podano dożołądkowo DAA w dawkach 2256 -s- 3760 mg/kg, zanotowano objawy depresyjnego działania na ośrodkowy układ nerwowy (narkoza, zaburzenie oddechowe, spadek ciśnienia krwi), zaś po dawce 4700 mg/kg zaobserwowano śmierć zwierząt w wyniku uszkodzenia układu oddechowego. W podprzewlekłych eksperymentach (dożołądkowych), w których przez 30 dni podawano szczurom dawki DAA 10 i 40 mg/kg/dobę, tylko po większej z nich stwierdzono niewielkie zmiany histopatologiczne w nerkach. Oceniając działanie DAA po inhalacyjnym, 6-tygodniowym narażeniu szczurów, autorzy publikacji podali wartość NOAEL - 232 mg/m3. W związku z niewielkim zwiększeniem się masy wątroby wartość LOAEL DAA określono na poziomie 1035 mg/mJ. Największe zmiany, przejawiające się m.in.: przemijającą sennością, niewielkim zmniejszeniem się masy ciała i nieznacznym zwiększeniem masy wątroby oraz nerek, a także zmianami histopatologicznymi w nerkach, stwierdzono u szczurów po narażeniu ich na DAA o stężeniu 4494 mg/m3. DAA nie wykazywał działania mutagennego i klastogennego. W dostępnym piśmiennictwie brakuje danych na temat działania kancerogennego, embriotoksycznego, teratogennego oraz wpływu na rozrodczość. Jeśli chodzi o narażenie przemysłowe, największe znaczenie mają wchłanianie inhalacyjne i kontakt ze skórą (.Krasavage i in. 1981-1982). DAA może również być wchłaniane przez układ pokarmowy (Fielding i in. 1981; Lucas 1984). W dostępnej literaturze nie znaleziono informacji na temat metabolizmu i wydalania DAA. W połączeniu z alkoholem etylowym DAA nasila u myszy objawy depresyjnego działania na oun i wydłuża czas działania etanolu (Sharkawi i in. 1994). DAA wykazywał działanie przeciwdrgawkowe po podaniu tujonu (Keith 1932b). U jednego mężczyzny, narażonego inhalacyjnie na DAA i etanol, stwierdzono zespół nerczycowy (von Scheele i in. 1976). Ponadto zanotowano zmiany skórne na twarzy i ramionach u robotników, narażonych równocześnie na DAA i wiele innych substancji (Pryor 1981). Przyjęte przez ACGIH (1999) największe dopuszczalne stężenie alkoholu diacetonowego w powietrzu określono na podstawie doświadczenia przeprowadzonego na ludziach (narażano ich na DAA o różnym stężeniu w powietrzu). Silverman i in. (1946) zaobserwowali, że po 15-minutowym narażeniu na DAA o stężeniu 475 mg/m3 (100 ppm) odbierany zapach stawał się nieprzyjemny, lecz nie uciążliwy. Stężenie to autorzy opracowania zaproponowali przyjąć za wartość NOAEL działania drażniącego. Wartość NDS obliczono, ustalając wielkość współczynnika związanego z wrażliwością osobniczą człowieka równą 2. Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN proponuje przyjąć wartość NDS równą 240 mg/m3. Takie stężenie uznano za wartość NDS w większości państw. Po narażeniu na związek o mniejszym stężeniu nie stwierdzono efektów toksycznych u robotników w przemyśle amerykańskim (Marceleno 1974). Zaproponowano nie ustalać wartości NDSCh ze względu na działanie układowe DAA (uszkodzenia wątroby i nerek) podczas długotrwałego narażenia zwierząt doświadczalnych.

EN

4-Hydroxy-4-methyl-2-pentanone (diacetone alcohol, DAA) is a colourless, flammable liquid with a slight scent. Exposure to DAA can take place during its production and use. Acute intoxication in humans has not been reported. DAA can have an irritating effect. Longterm exposure can evoke damage of the liver and kidneys. Medial lethal doses of DAA after intragastric administration were found in various animal species within the limits of 3950 H- 4700 mg/kg suggesting low toxicity. A single exposure by inhalation in concentrations of 7125 to 9975 mg/m3 caused anxiety, irritation, catarrh, incitement, and sleepiness. Following exposure by inhalation for 6 weeks the value of NOAEL was set at 232 mg/m'1. LOAEL was established at 1035 mg/m3, on the basis of a slight increase in the weight of the liver. Maximum effects exemplified by transient sleepiness, a slight decrease in body weight and a slight increase in the weight of the liver and kidneys were found following exposure to DAA of 4494 mg/m3. DAA did not show mutagenic or clastogenic effects, or cancerogenic, embriotoxic, and teratogenic effects. Ethyl alcohol intensified the depressive action on the central nervous system. This interaction also prolonged the action of ethanol. The Threshold Limit Value (TLV) for DAA accepted by ACGIH was based on experiments on volunteers exposed to a range of DAA concentrations in the air. Following a 15-minute exposure to DAA in a concentration of 475 mg/m3 (100 ppm) the scent of DAA became unpleasant, and this concentration was accepted as LOAEL for the irritating effect. The value of TLV is proposed accepting the uncertainly factor of 2. A MAC equal to 240 mg/m3 was also accepted in other countries. In concentrations lower than 240 mg/m3 no toxic effects were apparent in workers of in the American industry.

5

2-Fenylopropen. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Piotrowski J. K., Orłowski Cz.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2003

|

Nr 3 (37)

95--108

PL

2-Fenylopropen (alfa-metylostyren, AMS) jest bezbarwną cieczą o charakterystycznym zapachu. AMS jest otrzymywany przez katalityczną alkilację benzenu propylenem lub przez odwodornienie kumenu. Stosowany jest jako monomer przy produkcji specyficznych polimerów i żywic, gdzie też głównie występuje narażenie na ten związek. Nie ma danych klinicznych oraz epidemiologicznych na temat toksyczności AMS u ludzi. Jedyne badania na ludziach (4 ochotnikach) dotyczyły wrażliwości węchowej. Ograniczone dane wskazują, że próg wyczuwalności węchowej u ludzi leży poniżej 50 mg/m³. Po kilkuminutowym narażeniu inhalacyjnym na 2-fenylopropen o stężeniu 241 mg/m³ (50 ppm) stwierdzono wyczuwalny zapach, bez działania drażniącego, a po narażeniu na związek o stężeniu 482 mg/m³ (100 ppm) odnotowano silny zapach, lecz niewywołujący jeszcze wyraźnego dyskomfortu. Wartość LD50 AMS (per os) dla samców szczurów wynosi 4900 mg/kg. Związek AMS wykazuje umiarkowane działanie drażniące na oko oraz skórę królików. U szczurów, świnek morskich, królików i małp narażonych inhalacyjnie na AMS o stężeniu 964 mg/m³ (200 ppm), 7 h/dobę, 5 dni w tygodniu przez 197 dni nie obserwowano żadnych skutków, natomiast po narażeniu na AMS o stężeniu 2892 mg/m³ (600 ppm) padła część królików, a u szczurów i świnek morskich obserwowano nieznaczne zmiany masy wątroby i nerek, natomiast u małp zmian tych nie stwierdzono. Najbardziej czułym skutkiem, który u ludzi prawdopodobnie nie występuje, są nefropatie hialinowe zaobserwowane wyłączne u samców szczurów. Próg dla tego rezultatu wynosi 250 ppm (1205 mg/m³) po narażeniu 6 h/dobę, 5 dni w tygodniu przez 9 dni. Charakterystyczne, że narażenie na AMS o większych stężeniach nie pozwoliło autorom na zaobserwowanie, pomimo padnięć zwierząt, zmian biochemicznych ani histopatologicznych, a stwierdzili jedynie zmiany masy ciała i zmiany masy niektórych narządów. Nieliczne dane wskazują, że AMS może działać mutagennie. Brak danych na temat innych skutków odległych. W większości państw dla AMS przyjęto wartość NDS na poziomie 242 mg/m³, co według ACGIH powinno zabezpieczyć pracowników przed działaniem drażniącym związku. Na podstawie dostępnych wyników badań stwierdzono, że próg działania drażniącego AMS u ludzi (100 ppm) jest niższy niż próg efektów toksycznych u zwierząt doświadczalnych (600 ppm). Przyjmując wartość stężenia AMS na poziomie 200 ppm (964 mg/m³) za wartość NOAEL – po którym to stężeniu po narażeniu przewlekłym u kilku gatunków zwierząt nie obserwowano żadnych skutków, a także dwa współczynniki niepewności (A = 2, współczynnik związany z różnicami wrażliwości osobniczej u ludzi; B = 2, współczynnik związany z różnicami wrażliwości międzygatunkowej) o łącznym iloczynie równym 4, otrzymano wartość NDS na poziomie 240 mg/m³. Proponowana wartość NDS jest identyczna z obowiązującą w większości państw oraz około pięciokrotnie większa od wartości NDS przyjętej w Polsce dla styrenu (50 mg/m³). Za wartość NDSCh 2-fenylopropenu proponuje się przyjąć arbitralnie wartość 480 mg/m³.

EN

2-Phenylpropene (alpha-methylstyrene, AMS) is a colourless liquid with a characteristic odour. It is obtained through catalytic alkylation of benzene by propylene or by dehydrogenation of cumene. It is used as a monomer in the production of specific polymers and resins; since that is where exposure mainly occurs. There are no clinical or epidemiological data on the toxicity of AMS in humans. The only data on humans (4 volunteers) were aimed at odour sensitivity. Limited information indicates that the threshold of odour perceptibility in humans is below 50 mg/nr3. Following exposure by inhalation lasting for several minutes at a concentration of 241 mg/m3 (50 ppm) odour perceptibility was observed, with no irritation; at a concentration of 482 mg/m3 (100 ppm), a strong odour was noted, with no definite discomfort. The LD50 (per os) for male rats was established at 4900 mg/kg. AMS exerts moderate irritation of the eye and In rats, guinea pigs, rabbits and monkeys exposed by inhalation at a concentration of AMS of 964 mg/m3 (200 ppm) 7 hrs a day, 5 days a week for 197 days, no effects were noted whereas at a concentration of 2892 mg/m3 (600 ppm) a certain number of rabbits died, and in rats as well as in guinea pigs slight changes were noted of liver and kidneys weight; no effects were found in monkeys. The most sensitive effect, which probably does not occur in humans, was hyaline droplet nephropathy, only found in male rats. This occurs at a threshold of 250 ppm (1205 mg/m3) following exposure 6 hrs per day, 5 days a week for 9 days. It is characteristic that the authors were unable to find any biochemical or histopathological alterations although at the higher concentration some animals (mice, rabbits) died. Scarce data indicate that AMS may act as a mutagen. There is no data on other remote toxic effects. From the available data it follows that the threshold of irritation in humans (100 ppm) is lower than the threshold in animals (600 ppm). Assuming that the concentration of 200 ppm may be accepted as NOAEL (as there were no effects in several animal species) and introducing 2 uncertainty factors (A = 2 accounting for differences in human susceptibility, and B = 2 to account for interspecies extrapolation) with a product of 4 the MAC (TWA) value equals 240 mg/m3. The above value of MAC (TWA) is identical with that accepted in most countries. At the same time it is higher by a factor of 5 from the value of MAC (TWA) for styrene in Poland 50 mg/m3. An arbitrary value of 480 mg/m3 was accepted as the MAC (STEL), (short term exposure).

6

Tetratlenek osmu. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Piotrowski J. K., Orłowski C.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

Nr 3 (33)

207--215

PL

Tetratlenek osmu tworzy bladożółtąmasę lub bezbarwne kryształy o temperaturze topnienia 40,6 °C i temperaturze wrzenia 130 °C. Ma ostry nieprzyjemny zapach, przypominający chlor. Stosowany jest głównie do wybarwiania preparatów biologicznych w mikroskopii elektronowej, a ponadto w fotografii, jako katalizator w syntezie organicznej oraz w leczeniu chorób reumatycznych. U ludzi po ostrym narażeniu na tetratlenek osmu obserwuje się silne działanie drażniące na oczy i układ oddechowy, a także zaburzenia wzrokowe. U mężczyzn mających przy produkcji osmiridium kontakt zawodowy z tetratlenkiem o stężeniu 0,133-0,640 mg/m3 (mierzonym jako Os), przez okres 1,5 - 23 lat, występował charakterystyczny objaw polegający na widzeniu aureoli wokół źródeł światła, a ponadto pieczenie oczu, trudności w czytaniu i bóle w przedniej części głowy. Objawy te na ogół ustępowały następnego dnia. U osób tych nie stwierdzono zmian parametrów biochemicznych w moczu, ani we krwi.6-godzinne narażenie inhalacyjne na tetratlenek osmu o stężeniu 0,001 mg/m3 nie wywołuje u ludzi działania drażniącego oraz innych skutków szkodliwych. Efekty toksyczne, podobne jak u ludzi, stwierdzano u królików po ostrym 30-minutowym narażeniu inhalacyj-nym na malejące w czasie stężenie 0s04 o wartości ok. 1300 -s- 130 mg/m3. Obserwowano działanie drażniące na oczy i układ oddechowy, zmiany morfologiczne na twardówce, rogówce, oskrzelach i płucach. Stężenie letalne wynosi ok. 400 mg/m3 przy narażeniu 4-godzinnym myszy i szczurów. Króliki padały przy narażeniu 30- -minutowym na malejące w czasie stężenie tetratlenku osmu o wartości ok. 2600 -s- 260 mg/m3. Dla tetratlenku osmu nie prowadzono eksperymentów podostrych i przewlekłych, nie jest rozeznana jego toksykokinetyka w ustroju. Z testów bakteryjnych wynika, że może działać mutagennie. Nie badano innych skutków odległych. W większości państw dla tetratlenku osmu przyjęto jako NDS wartość 0,002 mg/m3, co wg ACGIH powinno zabezpieczyć pracowników przed jego działaniem drażniącym. Istniejące podstawy doświadczalne są niewystarczające do w pełni niezależnego obliczenia proponowanej wartości NDS. W tej sytuacji autorzy proponują przyjęcie wartości NDS równej 0,002 mg/m3 oraz wartości NDSCh równej 0,006 mg/m3 (przeliczonych jako osm), tj. wartości obowiązujących w większości państw.

EN

Osmium tetroxide is a pale yellow mass or colourless crystals, melting at 40.6 °C and having boiling point at 130 °C. It has sharp unpleasant scant resembling chlorine. It is used for staining biological preparations for electrone microscopy, also in photography, as a ca- talyser in organic synthesis, and treatment of rheumatic diseases. Following acute exposure of humans strong irritation was observed of the eyes and respiratory system, as well as visual disorders. In men working in contact with osmium tetroxide at concentrations of 0.133-0.640 mg/mJ (measured as osmium) for the time of 1.5-23 years a characteristic symptom was noted expressed as an aureola visible around light sources. Also irritation of eyes was observed together with difficulties in reading and ailment of the front part of the head. These symptoms usually retreated on the next day. No changes were observed in the biochemical parameters of blood and urine. Six hours exposure by inhalation to the concentration of 0.001 mg/m3 does not result in irritation and other harmful effects in humans. Similarly as in humans toxic effects were observed after inhalation for 30 minutes of rabbits to decreasing concentrations of osmium in the limits of 1300-130 mg/m3. Irritation was observed of the eyes and respiratory tract, morphological changes were found in the sclera, cornea, bronchi and lungs. The lethal concentration, following 4-hrs exposure of mice and rats amounted to 400 mg/m3. Rabbits deceased after 30-min. exposure to decreasing concentrations of 2600-260 mg/nr.3 For osmium tetroxide there are no data on subacute or chronic exposure, also its toxicokinetic properties have not been recognised. Bacteriological tests point to possible mutagenic properties. Other possible remote effects were not studied. In the majority of countries the value of MAC was set at 0.002 mg/m3, at which the irritating effects are controlled. The existing data are not sufficient for independent evaluation. Therefore the value is recommended of 0.002 mg/m3 (as MAC-TWA) and 0.006 mg/m3 (as MAC-STEL), (expressed as Os) i.e. values accepted in the majority of countries.

7

Ozon. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego -

Piotrowski J. K., Szymańska J., Frydrych B.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

Nr 3 (33)

`157--187

PL

W warunkach normalnych ozon jest gazem. Cechuje się przyjemnym zapachem w stężeniu niższym od 4 mg/m3, w stężeniach wyższych ma zapach ostry, drażniący. Ozon stosowany jest do odkażania wody pitnej, bielenia olejów i wosków, skrobi, mąki. Ważnym źródłem ozonu w przemyśle są: spawanie i wytwarzanie nadtlenku wodoru. Z kontrolowanych badań ludzi wynika, że pierwszymi skutkami krótkiego narażenia na ozon są objawy ze strony układu oddechowego. Zmiany te obejmują m.in. zmniejszenie natężonej objętości wydechowej (FEV10). W badaniach przeprowadzanych bez dodatkowego obciążenia organizmu próbami wysiłkowymi, zmniejszenie FEV1-0 stwierdzono przy stężeniach ozonu powyżej 0,6 mg/m3. Gdy narażenie na ozon prowadzono łącznie z wysiłkiem fizycznym (ćwiczenia na ergometrze rowerowym, marsz; wentylacja płuc 20 l/min/m2 ), zmiany w próbach czynnościowych obserwowano przy stężeniu 0,16 mg/m3. Nie udało się ustalić stężenia progowego ozonu. Obserwacje przewlekłego wpływu ozonu na ludzi pochodzą głównie z przemysłu, jednak najczęściej działanie ozonu było zakłócone występowaniem innych zanieczyszczeń powietrza. Przy niskich stężeniach ozonu w granicach 0,2-2,0 mg/m3 u zwierząt laboratoryjnych zmiany wywołane ozonem dotyczyły błony śluzowej oskrzelików końcowych, pęcherzyków i nabłonka płuc. Wysokie stężenia wywoływały obrzęk płuc, krwotok i śmierć. Z wielu badań nad toksycznością ozonu, dotyczących systemu obronnego ustroju, wynika, że zwierzęta narażone na ten gaz wykazują znacznie większą wrażliwość na czynniki chorobotwórcze. Długotrwałe narażenie na małe stężenia ozonu powoduje bardziej rozległe i nieodwracalne uszkodzenie płuc niż obrzękowe i ostre reakcje zapalne stwierdzone w wyniku krótkiego narażenia na duże stężenia. Z wielokrotnym narażeniem na działanie ozonu wiąże się również zjawisko tolerancji. Narażenie na dawki mniejsze niż letalne chroni przed kolejnym narażeniem na dawki większe. Dotychczasowe badania prowadzone na zwierzętach wskazują, że jeżeli komórki zwierzęce są narażone wystarczająco długo i na wystarczająco wysokie stężenie ozonu, to skutek genotoksyczny jest prawdopodobny. Mechanizm toksycznego działania ozonu na poziomie subkomórkowym nie jest do końca jasny. Wiadomo, że ozon jest zdolny do utleniania wielu enzymów i białek, reaguje także z cząsteczkami nienasyconych kwasów tłuszczowych. Zaproponowano podwyższenie wartości obowiązującego w Polsce NDS z 0,1 mg/m3 do 0,15 mg/m . Zmiana ta jest motywowana faktem, że w powietrzu atmosferycznym terenów miejskich i przemysłowych często występuje stężenie ozonu przekraczające obecne wartości NDS ustalone dla przemysłu. Ponadto znacznie podwyższona wartość NDS (np. do 0,2 mg/m3, jak w Większości państw) nie wydaje się możliwa do przyjęcia ze względu na skutki toksyczne występujące w tym zakresie stężeń, szczególnie u osób pracujących fizycznie. Nie ma podstaw do ustalenia wartości NDSCh i DSB.

EN

In normal conditions ozone is a gas. In concentrations below 4 mg/m3, it is characterized by a pleasant scent, in higher concentrations the odour is sharp and irritating. Ozone is used for desinfection of potable water, bleaching of oils and waxes, starch and flour. Important sources of ozone in the industry are welding and production of hydrogen peroxide. From controlled studies in humans it follows that the first effect of short-term exposure to ozone are symptoms from respiratory system. These encompass i.a. lowering of the forced expiration volume (FEV1.0). In experiments performed without additional load of the organism the lowering of FEVi.o was found at concentrations of ozone exceeding 0.6 mg/m3When the exposure to ozone was conducted jointly with physical strain (exercises on ergometer, marsh; lung ventilation 20 1/min/m2) effects in functional tests were observed at ozone concentration of 0.16 mg/m3. Attempts to resolve the threshold concentrations of ozone were unsuccessful The data on chronic influence of ozone on men were mainly based on observations made in industry, however in the majority of cases the impact of ozone was disturbed by the presence of other air contaminants. At low ozone concentrations in the limits of 0.2 - 2.0 mg/m3 the effects in laboratory animals were mainly concerned to mucous membranes of bronchial ramifications, follicles and lung epithelium. High concentrations resulted in lung edema, hemorrhage and death. From numerous studies on ozone toxicity related to the systemic defense mechanisms it follows that animals exposed to ozone display much greater sensitivity to pathogenic factors. Long term exposure to low ozone concentrations results in more extensive and irreversible lung damage compared to tumid acute inflammation reactions found at short exposure to high concentrations. Multiple exposure to ozone is also connected with tolerance. Exposure to sublethal doses protects against subsequent exposure to higher doses. The hitherto existing data from studies done on experimental animals indicate that in case of sufficiently long and high exposure to ozone of animal cells the genotoxic effects are likely. The mechanism of ozone toxicity at the subcellular level is not fully recognized. It is known that ozone is capable of oxidizing numerous enzymes and proteins, it also reacts with molecules of unsaturated fatty acids. Elevation has been proposed of the maximum allowable concentration (MAC-TWA) valid hitherto in Poland, from 0.1 to 0.15 mg/nr3. This is justified by the fact that in ambient air of urban and industrial areas the ozone concentrations often exceed the present MAC value set for the industry. On the other hand, a more substantial elevation, e.g. to 0.2 mg/m3 as accepted in the majority of countries, does not seem possible bearing in mind toxic effects occurring in this concentration range, especially in men working physically. There is no basis for setting the value of MAC-STEL nor BEI.

8

Cykloheksanon. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Piotrowski J. K., Orłowski C.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

Nr 3 (33)

21--36

PL

Cykloheksanon jest bezbarwną, oleistą cieczą o zapachu przypominającym zapach acetonu i pieprzu z miętą. Jest otrzymywany w reakcji utleniania cykloheksanu lub odwodornienia fenolu. Około 95% jego produkcji wykorzystuje się do wytwarzania nylonu. Dane na temat toksyczności u ludzi są fragmentaryczne. Narażenie ostre charakteryzuje się drażniącym działaniem na oczy, nos i gardło. U dwóch osób stwierdzono senność i choroby nerek, jednakże osoby te były narażone także na inne związki. W grupie osób zatrudnionych ponad 5 lat stwierdzono zaburzenia czynności wątroby. W wypadku zwierząt cykloheksanon charakteryzuje się stosunkowo małą toksycznością ostrą (LD50 po podaniu dożołądkowym wynosi ok. 2 g/kg). Stwierdzano wpływ na ośrodkowy układ nerwowy (narkoza), działanie drażniące na oczy i skórę. Przy wielokrotnym podawaniu stwierdzano wpływ na OUN, wątrobę, nerki oraz działanie drażniące na spojówki. Wyniki uzyskane tylko w jednym badaniu nad działaniem rakotwórczym są niejednoznaczne. IARC zaklasyfikował cykloheksanon do grupy 3. Wykazano działanie mutagenne i genotoksyczne związku. Nie stwierdzono działania teratogennego, obserwowano jednak działanie embriotoksyczne i wpływ na rozrodczość. Cykloheksanon dobrze wchłania się przez skórę, drogi oddechowe i z przewodu pokarmowego. Główny szlak metaboliczny prowadzi do cykloheksanolu, który po sprzęgnięciu z kwasem glukuronowym jest wydalany z moczem. Stwierdzono wysoką korelację między stężeniem cykloheksanonu na stanowisku pracy a stężeniem cvkloheksanolu w moczu. Za podstawę proponowanej wartości NDS dla cykloheksanonu przyjęto skutki odległe, głównie wpływ tego związku na rozrodczość. Po narażaniu drogą inhalacyjną na cykloheksanon w stężeniu 2600 mg/m3, w okresie 9.-16. dnia ciąży stwierdzono zmniejszenie masy ciała zarówno u samic jak i płodów. Uzyskaną z tego doświadczenia wartość 2600 mg/m'’ przyjęto za LOAEL. Wartość NDS cykloheksanonu zaproponowana na podstawie przedstawionego efektu wynosi 40 mg/m , a wartość NDSCh - 80 mg/m3. Proponuje się oznaczyć związek na liście literami „Sk”. Zaproponowano również przyjęcie wartości DSB równej 5,0 mg cykloheksanolu/g kreatyniny w moczu.

EN

Cyclohexanone is a colourless oily liquid with an odour resembling acetone and peppermint. It is obtained through oxidation of cyclohexane or dehydrogenation of phenol. Approximately 95% of its manufacture is used for the production of nylone. Information on the toxicity in humans is fragmentary. Acute exposure is characterized by irritation of the eyes, nose and throat. In two persons drowsiness and renal impairment, were found however these workers were also exposed to other compounds. In a group of workers exposed for over five years hepatic disorders were found. In animals, cyclohexanone is characterized by relatively low acute toxicity (DL50 by intragastric administration is approximately 2 g/kg b.w.). Effects on the CNS were found (narcosis) as well as irritation of the eyes and skin. Following multiple administration effects were found in CNS, liver and kidneys as well as irritation of conjunctiva. A single experiment which aimed at carcinogenicity gave equivocal results. The IARC classi-fied cyclohexanone to group 3. Mutagenic and genotoxic effects were found. No teratogenic effects were detected, however there were embriotoxic effects and influence on the reproduction. Cyclohexanone is well absorbed through the skin, respiratory tract and alimentary tract. The main metabolic pathway leads to cyclohexanol, which is excreted in urine coupled with glucuronic acid. High correlation was found between the concentration of cyclohexanone in the working environment and its concentration in urine. The proposed value of MAC for cyclohexanone is based on the remote toxic effects, mainly the influence on the reproduction. In female rats, exposed by inhalation at 2600 mg/m3, in the period 9.- 16. day of pregnancy, a reduction of body weight was found in female as well as in fetuses. The concentration obtained in this experiment was accepted as LOAEL. The value of MAC based on the above effect amounts to 40 mg/m , and the value of MAC-STEL was set at 80 mg/m3. It is proposed that the compound will be marked with the letter S. Also the value of BEI is proposed (5.0 mg of cyclohexanol per gram of urinary creatinine).

9

Cykloheksanol. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Piotrowski J. K., Szymańska J.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

Nr 3 (33)

5--18

PL

Cykloheksanol jest bezbarwną, higroskopijną substancją o zapachu podobnym do zapachu kamfory. Jest otrzymywany w reakcji utlenienia cykloheksanu lub katalitycznego uwodornienia fenolu. Używa się go jako półproduktu w przemyśle organicznym. 95% jego produkcji wykorzystuje się do otrzymywania kwasu adypinowego. Dane na temat toksyczności cykloheksanolu u ludzi są fragmentaryczne. Zatrucia ostre charakteryzują się podrażnieniem skóry, oczu i układu oddechowego. W przypadku długotrwałego, inhalacyjnego narażenia u robotników fabryki kaprolaktamu stwierdzono niespecyficzne zaburzenia ze strony autonomicznego układu nerwowego. Doustne jednorazowe podanie królikom dużych dawek cykloheksanolu powodowało martwicę narządów wewnętrznych. Pary cykloheksanolu powodowały podrażnienie oczu. Wielokrotne podanie na skórę może spowodować uszkodzenia: rumień i martwicę. Po podaniu cykloheksanolu w wodzie do picia obserwowano zmiany w OUN. Cykloheksanol powoduje podrażnienie górnych dróg oddechowych. Narażenie królików na duże stężenia (4000 - 5000 mg/m3) może być przyczyną zgonu zwierząt lub powstawania zmian zwyrodnieniowych w mózgu, sercu, wątrobie i nerkach. Natomiast przy stężeniu wynoszącym około 600 mg/m3 stwierdzono już tylko zmiany w wątrobie i nerkach. Po podskórnym podawaniu cykloheksanolu w dawce 15 mg/kg/dzień zanotowano znamienne zmniejszenie masy jąder, najądrzy, pęcherzyków nasiennych i gruczołu krokowego, zahamowanie spermatogenezy. Podobne zaburzenia obserwowano po doustnym podawaniu cykloheksanolu królikom w dawce 25 mg/kg/dzień (przez 40 dni). Dawkę 15 mg/kg/dzień przyjęto za wartość NOAEL. Cykloheksanol podawany w diecie ciężarnym i nie ciężarnym samicom myszy powodował zwiększenie śmiertelności potomstwa lub zahamowanie jego wzrostu. Podstawą proponowanej wartości NDS dla cykloheksanolu jest jego działanie toksyczne na układ rozrodczy samców zwierząt doświadczalnych (efekt krytyczny). W niniejszym opracowaniu zaproponowano wartość NDS cykloheksanolu równą 10 mg/m3 oraz oznakowanie związku symbolem Sk (cykloheksanol wchłania się przez skórę).

EN

Cyclohexanol is a colourless hygroscopic substance with an odour resembling camphor. It is obtained through oxidation of cyclohexane or catalytic hydrogenation of phenol. It is used as an intermediate product in organic industry: 95% of its production is used for the synthesis of adipic acid. Information on the toxicity of cyclohexanol in humans is fragmentary. Acute intoxications are characterized by irritation of the skin, eyes and respiratory tract. In workers of a caprolactam producing factory exposed by inhalation for a long period nonspecific disorders were found from the autonomic nervous system. In rabbits, single intragastric application of high doses of cyclohexanol resulted in necrosis of the internal organs. Vapours of cyclohexanol caused irritation of the eyes. Multiple application on the skin may result in erythema and necrosis. Following administration in drinking water changes were noted in the central nervous system. Cyclohexanol causes irritation of the upper respiratory tract. Exposure of rabbits to high air concentrations (4000-5000 mg/m3) may result in death of animals or degenerative changes in the brain, heart, liver and kidneys. At a concentration of 600 mg/mJ changes were only found in the liver and kidney. Following subcutaneous administration of cyclohexanol in a dose of 15 mg/kg/day significant reduction was noted in the mass of testicles, epididymis, seminal vesicles, prostate, as well as inhibition of spermatogenesis. Similar disorders were noted in rabbits following intragastric administration of cyclohexanol in a dose of 25 mg/kg/day for 40 days. The dose of 15 mg/kg/day was accepted as NOAEL. When given in the diet to pregnant and non-pregnant female mice cyclohexanol caused increased lethality of the offspring or inhibition of growth. The proposed maximum admissible concentration (MAC-TWA) for cyclohexanol is based on the toxic effects on male reproduction system in experimental animals (critical effect). In the present document the proposed value of MAC-TWA for cyclohexanol was set at 10 mg/m3; also, the symbol “S” was proposed (cyclohexanol is absorbed through the skin).

10

4' –Etoksyacetanilid. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Piotrowski J. K., Szymańska J.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

Nr 3 (33)

119--137

PL

4’-Etoksyacetanilid (fenacetyna) jest bezbarwną, krystaliczną substancją o lekko gorzkim smaku. Otrzymywana może być kiloma metodami, w tym jako produkt redukcji p-nitrofenolu lub w wyniku poddania p-fenetydyny acetylacji. Ze względu na właściwości farmakologiczne stosowana jest przede wszystkim jako lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy. Dane na temat toksyczności fenacetyny u ludzi dotyczą zarówno zatruć ostrych jak i przewlekłych. Zatrucia ostre charakteryzują się wysypkami skórnymi, methemoglobinemia, niedokrwistością hemolityczną, bólami i zawrotami głowy, nekrozą brodawek nerkowych. Przyjmowanie fenacetyny w dużych dawkach (co najmniej 1 g/dzień) i przez dłuższy czas (dłużej niż 1 rok, dawka łączna co najmniej 1 kg) prowadzi do swoistej niewydolności nerek. Z badań epidemiologicznych wynika, że nefropatie wywołane przyjmowaniem środków przeciwbólowych stanowią 1 - 20% wszystkich nefropatii. Zmiany w nerkach, np. nekroza miedniczek nerkowych, mogą prowadzić do powstania zmian rakowych. Zmiany rakowe stwierdzono również w pęcherzu moczowym. Istnieje pogląd, że przyjmowanie fenacetyny (szczególnie w znacznych ilościach, np. powyżej 5 kg) zwiększa ryzyko powstania zmian rakowych w układzie moczowym człowieka. IARC zakwalifikował fenacetynę do grupy 2A, czynników prawdopodobnie rakotwórczych dla człowieka. Zarówno fenacetyna jak i jej metabolity (p-fenetydyna i /V-hydroksyfenetydyna) podane w dawkach jednorazowych zwierzętom doświadczalnym powodują wzrost poziomów methemoglobiny oraz zmiany w szpiku kostnym. Te ostanie stwierdzono po podaniu dawek znacznie większych niż dawki wywołujące methemoglobinemię. Poza zmianami we krwi i szpiku stwierdzono również skutki nefrotoksyczne. Po narażeniu inhalacyjnym szczurów na fenacetynę w stężeniu 190 mg/m (4 h, 30 dni) i 5 mg/m3 (4 h, 4 miesiące) stwierdzono zmniejszenie przyrostu masy ciała zwierząt oraz obniżenie funkcji wydzielniczej i detoksy- kacyjnej wątroby. Podawanie fenacetyny szczurom drogą pokarmową przez 2-4 tygodnie powodowało zwiększenie liczby retikulocytów. Przy przedłużonym podawaniu fenacetyny szczurom w dawce 500 mg/kg m.c./dzień, przez 16 miesięcy, stwierdzono hiperplazję nabłonka dróg moczowych. Natomiast podawanie fenacetyny w diecie (0,6; 1,2 i 2,0%) myszom powodowało martwicę nabłonka brodawek nerkowych. W 96-tygodniowym eksperymencie stwierdzono dysplazję komórek nerkowych u blisko 100% zwierząt użytych w doświadczeniu, przy stężeniu fenacetyny w paszy 1,2%.

EN

4’-Etoxyacetanilide (phenacetin) is a colorless cristallic substance, of slightly bitter taste. It may be obtained by several methods i.a. as a product of reduction of p-nitrophenol or acetylation of phenetidine. Due to its pharmacological properties it is used first of all as an analgesic and antipyretic. The data on the toxicity of phenacetin in humans refer to acute and chronic intoxications. The acute intoxications are characterized by skin eruptions, methemoglobinemia, hemolytic anemia, headache and dizziness, necrosis of renal mammilla. Consumption of phenacetin in high doses (at least 1 g/day) for a longer time period (more then 1 year), cumulative dose being in excess of 1 kg, results in a renal insufficiency. From the epidemiological studies it follows that nephropathies caused by analgesics represent 1-20% of all nephropathies. The changes in the kidneys (e.g. necrosis of renal pelvis) may result in cancer. Tumorous changes were also found in the urinary bladder. A view exists that the use of phenacetine, especially in large quantities (e.g. above 5 kg) increases the cancer risk of the urinary tract of humans. IARC classified phenacetin into group 2A, substances likely to be carcinogenic for humans. Phenacetin and its metabolites (p-phenetidine and /V-hydroxyphenetidine) given to animals in single doses elevate the level of methemoglobin and cause changes in the bone marrow. The latter were found after doses much higher than those causing methemoglobinemia. Beyond the changes in the blood and bone marrow, also nephrotoxic effects were found. After inhalatory exposure of rats at concentration 190 mg/m (4 h, 30 days) and 5 mg/m (4 h, 4 months) a slow down was found of the increment of body mass and a decrease of the excretory function as well as hepatic detoxication potential. Application of phenacetin to rats through 2-4 weeks caused an increase of reticulocytes. At prolonged application to rats in a dose of 500 mg/kg/day through 16 month a hyperplasia was found of the epithelium of urinary tract. Application of phenacetin in the diet (0,6; 1,2 and 2,0% ) to mice resulted in necrosis of the epithelium of renal mammilla. In a 96 week experiment a dysplasia was found in almost all animals at a concentration of phenacetin in the diet of 1,2% .

11

p-Benzochinon

Piotrowski J. K., Szymańska J.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 4 (26)

23--34

PL

p-Benzochinon jest substancją krystaliczną o zapachu przypominającym zapach chloru. Jest rozpuszczalny w gorącej wodzie i dobrze rozpuszczalny w rozpuszczalnikach organicznych. Otrzymuje się go podczas reakcji utleniania hydrochinonu lub aniliny. Jest stosowany jako półprodukt w różnych reakcjach chemicznych. Używa się go w procesach garbowania skóry i wywoływania fotografii. Dane na temat toksyczności tego związku u ludzi dotyczą tylko zawodowego narażenia. p-Benzochinon wykazuje działanie drażniące, a narządami krytycznymi są oczy i skóra. Na skutek miejscowego działania p-benzochinonu obserwuje się zmiany skórne. Narażenie na pary tego związku powoduje zaburzenia widzenia. p-Benzochinon podawany inhalacyjnie myszom powoduje zmniejszenie częstości oddychania. Powtarzane codziennie narażenie (3+5 dni) powodowało kumulowanie się skutków. Podawany dożołądkowo myszom zwiększał procent komórek z mikrojądrami w szpiku, a także powodował zmianę stosunku liczby polichromatycznych (PCE) i normochromatycznych (NCE) erytrocytów. p-Benzochinon nie wykazuje działania mutagennego i rakotwórczego. Podstawą proponowanej wartości NDS są właściwości drażniące p-benzochinonu. W niniejszym opracowaniu zaproponowano dla p-benzochinonu wartość NDS na poziomie 0,1 mg/m3 i wartość NDSCh na poziomie 0,4 mg/m3.

EN

p-Benzochinon is a yellow crystalline solid with a penetrating, irritating odour resembling chlorine. It is used principally as an intermediate in the manufacture of hydroquinone. It is also used as an intermediate in the production of dyes and fungicides, as an oxidising agent, and as a photographic chemical. p-Benzochinon produced characteristic ocular injuries in workmen. Local cutaneous dermal effects of exposure to p-benzoChinone include discoloration, severe irritation, erythema, swelling, and the formation of papules and vesicles. Prolonged contact can lead to necrosis. Vapour condensing on the eyes can produce serious disturbances in vision. All layers of the cornea are involved. According to Alaric’s studies the RD5o concentration (the concentration which produces a 50% reduction in breath rate in mice exposed for 10 minutes) was 20 mg/m3. Considering these data, the MAC of 0,1 mg/m3 is recommended and the STEL is 0,4 mg/m3 according to its irritative effect on the respiratory system (notation I).

12

Dimetyloamina

Piotrowski J. K., Subdys J.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 4 (26)

55--68

PL

Dimetyloamina (DMA) jest gazem otrzymywanym z metanolu i amoniaku lub przez katalityczną hydrogenację nitrozodimetyloaminy. Znalazła zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu - jest wykorzystywana jako przyspieszacz w procesie wulkanizacji, w garbarstwie, w produkcji mydła, jako rozpuszczalnik w preparatyce farmaceutycznej i w przemyśle tekstylnym (ACGIH, 1991). DMA może być szkodliwa dla ludzi i zwierząt narażonych drogą inhalacyjną lub przez skórę. Skutkiem jej działania mogą być oparzenia chemiczne skóry i oczu. Dimetyloamina ma działanie drażniące i żrące na oczy oraz skórę zwierząt. W teście skórnym u świnek morskich wykazano jej działanie uczulające (ACGIH, 1991). DL50 po podaniu per os wynosi: dla szczurów ok. 700 mg/kg m.c., dla myszy ponad 300 mg/kg m.c., dla świnek morskich i królików 240 mg/kg m.c. Letalne stężenie w powietrzu (LC50) badano u myszy i szczurów przy rozpiętości czasu narażenia od 2 do 6 godzin. Otrzymane wyniki były mało zróżnicowane: od 8 do 8,5 g/m3. W warunkach 6-godzinnego ostrego narażenia inhalacyjnego na zróżnicowane stężenia DMA, od stężeń letalnych do mniejszych od 10800 do 1080 mg/m3 (6000 600 ppm), obserwowano zmiany w układzie oddechowym i wątrobie, zależne od stężenia. Stwierdzono także, że DMA o stężeniach 4500 + 10800 mg/m3 (2500 -f 6000 ppm) działa toksycznie na oczy zwierząt. Wartość RD50 ustalono na poziomie 920 mg/m3 (511 ppm) dla myszy i 1031 mg/m3 (573 ppm) dla szczurów (,Steinhagen, 1982). W trakcie innego eksperymentu myszy poddawano działaniu inhalacyjnemu DMA o stężeniu równym RD50 (511 ppm, 920 mg/m3) przez 5 dni, 6 godzin dziennie. Masa ciała badanych myszy spadła o 10-^15% w stosunku do masy ciała osobników z grupy kontrolnej. W większości przypadków masa ciała powracała jednak do normy po upływie 3 dni. Dimetyloamina działała żrąco na nabłonek węchowy i oddechowy (Buckley i in., 1984). W trakcie narażenia przewlekłego inhalacyjnego na DMA o stężeniach: 0; 18; 90 i 315 mg/m3 (0; 10; 50 i 175 ppm; przez 12 miesięcy) obserwowano zmiany w przewodach nosowych, zależne od wielkości stężenia. Po 12- miesięcznym narażeniu na najmniejsze stężenie - 18 mg/m3 (10 ppm) - stwierdzono nieznaczne ubytki w węchowych komórkach czuciowych i ich aksonach w nerwie węchowym zarówno u myszy, jak i u szczurów (Buckley i in., 1984). bWykazano, że dimetyloamina wchłania się szybko (t 14 = 8 min) i z dużą wydajnością (82%) z przewodu pokarmowego ludzi. Wydala się z moczem w czasie t Vi = 6 7 godzin, z klirensem równym 190 ml/min (Zhang i in., 1994). Na podstawie eksperymentu z narażeniem przewlekłym na zwierzętach, z którego zaczerpnięto stężenie zinterpretowane jako wartość LOAEL (18 mg/m3, 10 ppm), obliczono wartość NDS, stosując współczynnik niepewności'dla przejścia z wartości LOAEL do NOAEL. Nie wprowadzono współczynnika niepewności dla przejścia międzygatunkowego, gdyż budowa górnych dróg oddechowych szczurów powoduje, że gatunek ten jest szczególnie wrażliwy na zanik komórek węchowych w warunkach narażenia inhalacyjnego. Zaproponowano wartość NDS na poziomie 9 mg/m3. Zawartość NDSCh przyjęto jedną pięćdziesiątą wartości RD50, czyli 18 mg/m3.

EN

A review was made of the toxicological data presented in the literature, aiming at a verification of the TLV for dimethylamine. The DL50 (per os) amounts to 240 + 700 mg/kg b.w. depending on animal species. LC50 was in the range of 8 -5- 8,5 g/m3. In acute toxicity studies effects were seen in the pulmonary system and in the liver, as well as in the eyes RD50 values were around 1000 mg/m3. In chronic inhalatory experiments (18, 90 and 315 mg/m3) concentration-related changes were seen in the nasal passages, namely respiratory epithelium and olfactory epithelium. Basing on these data, the concentration of 18 mg/m3 was accepted as the LOAEL. For the calculation of the TLV value, the latter concentration was divided by a factor of 2, reflecting the likely ratio NOAEL/LOAEL.

13

Strychnina

Piotrowski J. K., Skrzypińska-Gawrysiak M

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

1999

|

Nr 21

25--45

14

2-Chlorotoluen

Piotrowski J. K., Bruchajzer E.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

1999

|

Nr 20

87--101