Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Kopalnia soli „Wieliczka” w filmie

Przybyło Jerzy

Przegląd Solny

|

2023

|

T. 17

87--105

PL

Kopalnia Soli „Wieliczka” oprócz uprzedniej funkcji za kładu wydobywczego, a obecnie obiektu turystycznego, pełni też rolę pomnika kultury narodowej. Jedną z jej postaci to od kilkudziesięciu lat plener filmowy. W Kopalni zostało zre alizowanych wiele filmów, zarówno dokumentalnych i edu kacyjnych, jak i fabularnych. Filmy z tej pierwszej grupy przedstawiają dzieje kopalni i jej walory górnicze, poznaw cze i przyrodnicze, fabularne zaś inspiracje czerpią z magii i tajemnic podziemi wielickich. Filmy realizowane w kopalni niejednokrotnie były na gradzane na krajowych oraz międzynarodowych festiwa lach filmowych. Pierwszym z nich był obraz „Wieliczka” Jarosława Brzozowskiego, nagrodzony w 1946 roku na fe stiwalu filmowym w Cannes I nagrodą w kategorii filmu do kumentalnego, oświatowego. W kopalni zrealizowano kilka znaczących w polskiej kinematografii filmów, w tym Na Srebrnym Globie Andrzeja Żuławskiego (1977 r.), Seksmisję Juliusza Machulskiego (1983 r.) czy Młyn i Krzyż Lecha Majewskiego (2011 r.). Walorami ważnymi dla realizacji produkcji filmowych w kopalni są: światowa marka obiektu, bardzo dobre skomu nikownie Wieliczki z Krakowem, doświadczenie pracowni ków kopalni przy realizacji tego typu przedsięwzięć, gotowa scenografia, ciągły ruch zakładu, umożliwiający pracę ekip filmowych także w nocy, a ponadto możliwość do wykorzy stania bazy hotelowej i gastronomicznej Wieliczki.

EN

Besides its previous function as saltworks and its cur rent status as a tourist attraction, the “Wieliczka” Salt Mine also serves as a landmark of the Polish culture. It has also been used as a filmmaking location and setting for several decades. Many films have been shot in the salt mine, includ ing documentaries, educational films, and feature films. The films from the first group depict the history of the mine and its industrial, cognitive, and natural values, while the fictional films draw inspiration from the magic and mysteries of the underground sites of “Wieliczka”. The films made in the salt mine have often been awarded at national and international film festivals. The first award ed film was the “Wieliczka” by Jarosław Brzozowski which received the First Prize in the documentary and educational film category at the Cannes Film Festival in 1946. Several films that became significant for the Polish cinematography were shot in the salt mine, including On the Silver Globe by Andrzej Żuławski (1977), Sexmission by Juliusz Machulski (1983), and The Mill and the Cross by Lech Majewski (2011). The salt mine presents important advantages for film pro duction, including the worldwide recognition of the facility, excellent transportation connections between Wieliczka and Kraków, the experience of the mine’s employees in carrying out such projects, “ready-made” film sets, or a continuous op eration of the underground facilities that allows film crews to work also at night, as well as the availability of accommoda tion and catering facilities in Wieliczka.

2

Nature and origin of large-scale and intrasalt deformation within the Wieliczka salt mine, Poland

Rowan Mark G., Krzywiec Piotr, Bukowski Krzysztof, Przybyło Jerzy

Geological Quarterly

|

2020

|

Vol. 64, No. 4

819--837

EN

The Wieliczka salt mine, near Kraków in southern Poland, is a world-famous historical and modern destination for both geoscientists and tourists. Despite numerous publications, there is still a lack of consensus on the nature and origin of the large-scale folds as well as whether the small-scale structures represent tectonic or soft-sediment deformation. In this preliminary work, we offer new ideas on both aspects. At the large scale, we emphasize the mechanical stratigraphy of the layered evaporite sequence, which comprises a thin basal weak layer, a thin strong unit, a thicker weak layer, and a thicker strong unit. We suggest that the inclined to recumbent folds and thrusts formed tectonically due to overthrust shear between the basal detachment and the overriding Carpathian frontal thrust, with different structural styles decoupled by the thick weak layer. At the small scale, we suggest that there was early extension directed toward the east to north-east, followed by contraction vergent toward the north. We infer that there was early, syndepositional gravity gliding down a topographic slope dipping into the coeval Gdów depocenter to the east, and that subsequent north-directed Carpathian shortening generated the small-scale contractional structures as the larger folds were developing.

3

Katastrofa wodna Kloski – Colloredo 2 w kopalni soli „Wieliczka”. Geologiczne i historyczne tło wydarzeń sprzed 150 lat

Przybyło Jerzy, Włodarczyk-Żurek Elżbieta

Przegląd Solny

|

2018

|

T. 14

117--131

PL

Poprzecznia Kloski była chodnikiem poszukiwawczym zlokalizowanym na poziomie V, a poprzecznia Colloredo chodnikiem ratunkowym na poziomie IV. Walka z katastrofą wodną w poprzeczni Kloski, a później także w poprzeczni Colloredo trwała 11 lat i polegała przede wszystkim na wykonywaniu wyrobisk chodnikowych i szybików prowadzonych za wodą. Wyrobiskami tymi odkrywano liczne kawerny i pustki powstałe w wyniku wynoszenia materiały skalnego z górotworu. W wyniku gwałtownych wypływów wód połączonych z transportem materiału skalnego doszło w 1879 do deformacji powierzchni terenu. Ostatecznie wypływ został zatamowany w rezultacie samoczynnego zaciskania się odkrytych wcześniej kawern. W budowie geologicznej rejonu wypływu występują skały złoża bryłowego, głównie iłowce margliste i zubry. Dopływy wód należy wiązać z przekroczeniem utworów otuliny iłowogipsowej złoża i wejściem chodnikiem Kloski w zawodnione piaskowce chodenickie formacji z Machowa. Obecnie przecieki z rejonu Kloski stanowi zarejestrowany na poziomie VI wyciek WVI-20, a Rejon Kloski Colloredo podlega wodoszczelnej likwidacji. Analiza przyczyn i przebiegu katastrofy wodnej Kloski Colloredo oraz katastrofy w poprzeczni Mina w 1992 roku pozwala dostrzec analogie łączące oba wydarzenia.

EN

The Kloski cross-corridor was an exploration corridor, located at Level V, while the Colloredo cross-corridor was an emergency corridor at Level IV. The emergency operations conducted first in the Kloski cross-corridor and followed by those in the Colloredo cross- -corridor continued for eleven years and primarily consisted in the cutting of corridor workings and level-connecting shafts, along the water courses. Such workings uncovered a number of caverns and voids that had occurred as a result of rock material removal from the rock mass. Upon rapid outflows of water transporting rock material, surface deformations appeared in 1879. Finally the outflow was dammed by natural convergence of previously discovered caverns (fig. 1,2,3,4,5,6,7,8,12,13,14,15). The geological structure of the water outflow area shows boulder rocks, mainly marl siltstone and zubers. Water inflows were associated with the penetration of the protective layers of siltstone and gypsum formations above the salt deposits, through the Kloski corridor, and into the soaked Chodenice sand deposits of the Machów formation (fig.9,10,11). Recently, Leak WVI-20 from the Kloski corridor has been recorded at Level VI, and the Kloski-Colloredo Area has been subjected to water-tight liquidation (fig.16). Our analysis of the cause and course of the water disaster in the Kloski-Colloredo Area, as well as of that in the Mina cross-corridor of 1992, allows us to identify certain analogies of both occurrences.

4

Chrząszcze w soli

Kłys Grzegorz, Ziarkiewicz Aleksandra, Przybyło Jerzy, Włodarczyk-Żurek Elżbieta

Przegląd Solny

|

2018

|

T. 14

145--147

PL

Kopalnia Soli „Wieliczka” jest obiektem sztucznie stworzonym przez człowieka, dawniej eksploatowanym, obecnie intensywnie odwiedzanym. Dzięki kopalni powstała nowa nisza ekologiczna, którą zaczęły zasiedlać troglofilne organizmy żywe. Jednymi z ciekawszych zwierząt żyjących w tej kopalni są chrząszcze Niptus hololeucus. Naturalnie występują w miejscach niezwiązanych z solnymi systemami podziemnymi, jednak zawleczone przystosowały się do troglobiontycznego trybu życia. Obecnie prowadzone badania ukierunkowane są m.in. na biologiczne i morfologiczne porównanie populacji troglofilnych z kopalni i żyjących poza nią. W tym celu przy pomocy pułapek Barbera pobierane są próby z 13 stanowisk z poziomów I-III. Wstępne wyniki pokazują znaczące zmiany liczebności chrząszczy znajdowanych w pułapkach, co może mieć związek z cyklem rozwojowym a także znaczne różnice związane z miejscem ulokowania pułapki.

EN

The „Wieliczka” Salt Mine is the place artificially created by man, formerly operated, now intensely visited. Owing to mine arise new ecological niche, which troglophiles living organisms to settled. One of the more interesting animals from this mine are the beetles Niptus hololeucus. They naturally occur in place unbound with salt underground systems but introduce adapt to troglobiontic lifestyle. The aim of current research is i.a. biological and morphological comparison troglophile and free-living populations. For this purpose, using Barber’s traps samples from 13 positions from the I-III level of the mine are collected. The preliminary results show significant changes in numbers of found beetles in traps, what may be related to the life cycle, and significant differences related to the location of the trap.

5

Kaplica Św. Antoniego w Kopalni Soli „Wieliczka” przykładem ratowania kulturowego i naturalnego dziedzictwa

Wolańska Agnieszka, Przybyło Jerzy

Przegląd Solny

|

2019/2020

|

T. 15

89--106

PL

Tematem niniejszego artykułu jest kaplica Św. Antoniego, znajdująca się na I poziomie (ok 64 metrów głębokości; nr inwentarzowy I/17) w Kopalni Soli „Wieliczka”. Jest ona jednym z najcenniejszych obiektów wśród dziesiątków innych udostępnianych turystom. Jej wyjątkowość polega na tym, że została od początku zaprojektowana jako miejsce kultu, wydrążone w jednej bryle soli zielonej. Pierwotny wystrój wnętrza powstał w latach 1690-1710 i nosi cechy stylu barokowego. Niefortunne położenie kaplicy w pobliżu szybu Daniłowicza oraz sytuacja hydrogeologiczna rejonu komory Włodkowice sprawiło, że solny wystrój kaplicy od początku był skazany na niszczącą działalność wody. Z uwagi na swoją zabytkowość i unikatowość kaplica jest miejscem szczególnie ważnym w aspekcie jej zabezpieczenia i przekazania następnym pokoleniom górniczego dziedzictwa. Niniejszy artykuł przestawia uwarunkowania przyrodnicze, historię jej powstania i zabezpieczania. Opierając się na dostępnych materiałach (publikowanych i niepublikowanych) przywołuje najbardziej spektakularne prace, które zostały w niej wykonane. Autorom szczególnie zależało na skupieniu uwagi na współczesnych pracach zabezpieczających, które zostały przeprowadzone w XX i pierwszych 18 latach XXI wieku. Naszym celem było udokumentowanie i zebranie wszystkich dostępnych przekazów (projektów, koncepcji, opracowań) mając nadzieję, że pomoże to w prowadzeniu dalszej ochrony tego miejsca.

EN

The topic of this article is the Chapel of St. Anthony located on the Level I (approximately 64 m underground, inventory number I/17) in the “Wieliczka” Salt Mine. It is one of the most valuable and outstanding sites available to tourist. Its uniqueness derives from the fact that this chamber was designed to be a place of religious workship cut out of one lump of green rock salt. The original interior design was created between 1690 and 1710 and carries the features of the Baroque style. The unfortunate location of the chapel near the Daniłowicz Schaft and the hydrogeological situation of the Włodkowice Chamber meant that, from the very beginning, the chapel’s salt décor was exposed to the destroying force of water. Due to its historical value and uniqueness, the chapel is a particularly important place especially in the aspect of its protection and maintenance for generations to come. This article presents the natural conditions, the history of its creation and preservation. Based on the available materials (published and unpublished), it recalls the most spectacular works that have been created in the chapel. The authors were particularly interested in focusing on contemporary security works that were executed in the twentieth and first 18 years of the twenty first century. Our goal was to document and collect all available information (projects, concepts, bibliographies) hoping that this will help to further protect this place.

6

Fotografia w wielickiej kopalni – od zdjęć Awita Szuberta do skaningu laserowego (na przykładzie prywatnej kolekcji Jerzego Przybyły)

Przybyło Jerzy

Przegląd Solny

|

2021/2022

|

T. 16

104--140

PL

Kopalnia Soli „Wieliczka” wzbudza od stuleci zainteresowanie zarówno jako obiekt przemysłowy, jaki i turystyczny, dlatego nic dziwnego, że na stałe zagościła w niej fotografia. Obok pełnienia roli turystycznej pamiątki i dokumentu stała się także narzędziem do naukowych badań oraz metod pomiarów podziemnych wyrobisk. Za odkrywców fotografii uważa się Francuza Louis Jacques Mandé Daguerre,a oraz Anglika Williama Henry’ego Fox Talbota. Obaj niezależnie od siebie w 1839 r. objawili światu jej wynalazek. Musiało jednak minąć ponad 50 lat zanim zawitała do wielickiej kopalni. Pierwszym fotografem, który ją uwiecznił był Awit Szubert, który w 1892 r. wykonał serią zdjęć wydaną rok później w Wiedniu w postaci albumu. Kolejnymi fotografami ważnymi dla kopalni w okresie do 1945 r. byli Jan Czernecki i Władysław Gargul. Zdjęcia ich autorstwa ilustrowały zarówno książki i artykuły traktujące o kopalni, jak i turystyczne przewodniki, a także były wydawane w postaci pocztówek. Znaczącą powojenną postacią dla Wieliczki był Alfons Długosz. Zainicjował on powstanie Muzeum Żup Krakowskich. Sam był uznanym fotografem i wykonał wiele zdjęć ukazujących podziemia kopalni. Jego prace charakteryzują się dużym kunsztem artystycznym. Postępujący rozwój turystyki w kopalni wywołał zapotrzebowanie na przewodniki, pocztówki i zestawy pamkowych zdjęć. Jej wpisanie w 1976 r. na listę zabytków Województwa Krakowskiego, a w 1978 na Światową Listę Dziedzictwa Przyrodniczego UNESCO spowodowało dalsze zapotrzebowanie na zdjęcia z podziemi. Pojawiły się też duże wydawnictwa albumowe traktujące o kopalni. Po 1989 r., kiedy to w Polsce doszło do przemian ustrojowych i powstania gospodarki wolnorynkowej ilość publikacji albumowych, przewodników i innych pamiątek, takich jak np. kalendarze znacznie wzrosła. Publikowały je zarówno firma organizująca ruch turystyczny w kopalni (Kopalnia Soli „Wieliczka” - Trasa Turystyczna sp. z o.o.) jak i Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. Obok komercyjnych funkcji związanych z turystyczną i muzealną rolą kopalni fotografia znalazła zastosowanie w pomiarach podziemnych wyrobisk (fotogrametria), dokumentacji podziemnych zabytkowych miejsc, pełniła także rolę edukacyjną i ilustracyjną dla wielu artykułów naukowych oraz popularnonaukowych. Przeszła drogę od klasycznej (rejestracji obrazu na materiałach światłoczułych) do cyfrowej, a jej techniczna kopalniana przyszłość związana jest ze skaningiem laserowym wyrobisk.

EN

For centuries, the “Wieliczka” Salt Mine has aroused interest both as an industrial facility and as a tourist destination; therefore, it is no wonder that photography has become a permanent aspect of the site. Photographs served as tourist souvenirs and documents, and photographic techniques become tools for scientific research and surveying underground excavations. The Frenchman Louis Jacques Mandé Daguerre and the Englishman William Henry Fox Talbot are considered to be the inventors of photography. They both independently revealed the invention of photography to the world in 1839. However, over 50 years passed before photography arrived at the “Wieliczka” Salt Mine. Awit Szubert was the first photographer who immortalised the Mine. He took a series of photographs in 1892. They were published a year later in Vienna, in the form of an album. Jan Czernecki and Władysław Gargul were other important Salt Mine photographers before 1945. Their photographs illustrated books and articles about the Salt Mine, as well as tourist guides, and were issued in the form of postcards too. Alfons Długosz became a significant post-war figure in Wieliczka. He initiated the creation of the Kraków Saltworks Museum in Wieliczka. He himself was a recognised photographer and took many photographs showing the undergrounds of the Salt Mine. His photographs demonstrated a high artistic craftsmanship. The progressive development of tourism in the Salt Mine triggered demand for guidebooks, postcards, and sets of commemorative photographs. Entering the Salt Mine on the Landmark List of the Kraków Region in 1976 and on the World Heritage List in 1978 caused further demand for photographs from the underground. Large album publications about the mine appeared. After 1989, when Poland underwent political transformations, and free market economy emerged, the number of album publications, guidebooks, and other souvenirs, such as calendars, increased significantly. They were published both by the company organising tourism in the Mine (The Wieliczka Salt Mine – Tourist Route Ltd.) and the Kraków Saltworks Museum in Wieliczka. Apart from the commercial functions connected with the tourist site and landmark roles of the Mine, photography was also used for the surveying of underground excavations (photogrammetry) and the documentation of the landmark underground workings. It also played educational and illustrative roles for many scientific and popular-science publications. Photography developed from its classical technique (image recording on photosensitive materials) to digital one. The technical future of photograph in the Salt Mine is associated with laser scanning of the Salt Mine’s excavations.