Wieloletnie badania nad zmianami zawartości materii organicznej w glebie prowadzono na dziesięciu stanowiskach, na torfowiskach niskich i gytiowisku, położonych na Pobrzeżu Południowobałtyckim i w dolinie Narwi. Stanowiska te zmeliorowano w latach 60. i 70. ubiegłego wieku w celu odwodnienia, po wtórnym zabagnieniu lub po raz pierwszy, i następnie wykorzystywano jako użytki zielone. Przyjmując, że zawartość węgla organicznego w masie organicznej torfu wynosi 57% i przeliczając całość ubytków węgla na dwutlenek węgla, określono emisję dwutlenku węgla z gleby do atmosfery. Badania wykazały, że emisja dwutlenku węgla z rolniczo użytkowanych torfowisk zmniejszała się z upływem czasu po melioracji. W pierwszych pięciu latach średnia emisja dwutlenku węgla wynosiła 29,0 t·ha-¹-· r-¹. Była to wartość zbliżona do największych podawanych za granicą w strefach klimatycznych borealnej i umiarkowanej. W drugiej pięciolatce emisja ta była już o połowę mniejsza, a 25-30 lat po melioracji zmniejszyła się do 7,4 t·ha-¹ · r-¹. Wartość średnia z wielolecia wynosiła 13,0 t·ha-¹ · r-¹ i była zbliżona do mniejszych wartości podawanych w literaturze zagranicznej. Obecną emisję dwutlenku węgla z polskich torfowisk, zmeliorowanych w celu rolniczego użytkowania, można oszacować na 6,7 Mt, co stanowi 3,1% wynegocjowanego z Komisją Europejską limitu jego emisji.
EN
Long term studies on the changes in soil organic matter content were carried out in ten sites on lowland peatlands and gyttja stands situated in South Baltic Coast and in the Narew River valley. The sites were reclaimed in the 1960s and 1970s to drain them after primary or secondary bogging and to use as grasslands. Carbon dioxide emission from soil to the atmosphere was estimated with the Assumption that organic carbon constitutes 57% of peat organic matted and that the whole carbon loss was emitted as CO2. The study showed that carbon dioxide emission from agriculturally used peatlands declined with time since reclamation. In the first five years mean emission of carbon dioxide was 29.0 t·ha-¹·y-¹. This was similar to values given in the foreign literature for boreal and temperate climatic zones. In the next five years the emission halved and 25-30 years after reclamation it decreased to 7.4 t·ha-¹·y-¹. Mean long-term value was 13.0 t·ha-¹·y-¹ being similar to the smaller values given in foreign literature. Present carbon dioxide emission from Polish peatlands reclaimed for agricultural purposes May be estimated at 6.7 Mt which equals 3.1% of that allotted by the European Commission.
Celem badań, przeprowadzonych na plantacjach produkcyjnych, było określenie wpływu czynnika wodnego oraz rodzaju gleby na plon wierzby wiciowej (Salix viminalis L.) w warunkach lekkich gleb mineralnych i gleb pobagiennych. Największe plony wierzby, dochodzące do 30 t*ha-1*rok-1, uzyskano na obrzeżach torfowiska, na glebie murszowatej z poziomem wody gruntowej 0,5-1,0 m, a najmniejsze, wynoszące 6-8 t*ha-1*rok-1 - na glebie mineralnej brunatnej, wytworzonej z piasku, w warunkach zalegania zwierciadła wody gruntowej ponad 2,0 m poniżej powierzchni terenu. Na torfowisku o płytkiej glebie torfowo-murszowej z poziomem wody gruntowej 0,2-0,6 m, odpowiednim dla użytku zielonego, nadmiar wody wpływał ujemnie na plon wierzby, który wynosił ok. 10 t*ha-1*rok-1.
EN
The studies conducted in producing plantations aimed at determination of water factor and soil kind effects on the yield of energy willow (Salix viminalis L.) cultivated on light mineral soils and post-boggy soils. The highest willow yields, reaching up to 30 t*ha-1 per year, were obtained on the peatmoor borders, on muck soil with ground water level of 0.5-1.0 m; whereas the lowest yields reaching 6-8 t*ha-1 per year - on the mineral brown soil of sandy origin, under conditions of ground water level 2.0 m deep. On the peatbog of shallow peat-muck soil with ground water 0.2-0.6 m deep, suitable for grassland, the surplus of water negatively affected the willow yield which amounted to about 10 t*ha-1 per year.
Celem badań, wykonanych w warunkach produkcyjnych, było wykazanie możliwości rolniczego użytkowania torfowisk, na których utrzymywano odpowiednio wysoki poziom wody gruntowej, zapobiegający degradacji gleby. Badania prowadzono w pięciu stanowiskach obiektu melioracyjnego Góra w dolinie Narwi w woj. podlaskim, zmeliorowanego w 1976 r. W stanowiskach tych w latach 1985–2008 zróżnicowano poziom wody. Na dwóch stanowiskach utrzymywano poziom wody gruntowej zalecany w projekcie, natomiast na trzech wyższy - przez podtrzymywanie poziomu wody w rowach na głębokości 30–40 cm za pomocą podsiąku stałego i ograniczenie opadania wody w rowach do maksymalnej głębokości ok. 60 cm od powierzchni terenu. Wykazano, że w warunkach utrzymywania wysokiego poziomu wody, zapobiegającego osiadaniu gleby, zachowującego równowagę przychodów i rozchodów masy organicznej i zachowującego pojemność wodną gleby, na glebach prognostycznych kompleksów wilgotnościowo-glebowych okresowo-posusznym BC i posusznym C, możliwa jest średnio intensywna gospodarka łąkowa i pastwiskowa.
EN
The aim of this study was to demonstrate under productive conditions a possibility of agricultural peatland utilisation providing the maintenance of appropriately high ground water level to prevent from soil degradation. The study was carried out in five sites of a reclamation object Góra in the Narew River valley, Podlaskie Province, reclaimed in 1976. Water level in these sites was differentiated in the years 1985-2008. In two sites the ground water table was kept at a level recommended in the project; in three other it was higher because of maintaining water level in ditches at a depth of 30-40 cm by sub-irrigation and by limiting water drawdown in ditches to a maximum depth of c. 60 cm below ground. It was shown that at high water level preventing from soil subsidence, maintaining balanced input and output of organic matter and soil water capacity the moderately intensive meadow and pasture management was possible in soils of periodically drying (BC) and drying (C) soil-moisture prognostic complexes.
W pracy przedstawiono 4-letnie wyniki badań z lat 2002-2006 nad bilansem wodnym nawadnianego obiektu melioracyjnego. Badania prowadzono na obiekcie Wir, stanowiącym fragment doliny Wiązownicy, w gminie Potworów, w województwie mazowieckim. Pomiary składników bilansu wodnego: dopływu i odpływu powierzchniowego, opadów, retencji glebowej i powierzchniowej oraz wyniki obliczeń ewapotranspiracji, uzyskane na podstawie danych meteorologicznych i pomiarów plonowania użytków zielonych na obiekcie, umożliwiają oszacowanie dopływu gruntowego do doliny. Wyniki badań świadczą, że w małej dolinie rzecznej jest on bardzo zróżnicowany w poszczególnych latach i występuje głównie w pierwszym odroście traw.
EN
Results of a 4 years long (2002-2006) study on water balance in an irrigated reclamation object are presented in this paper. Studies were carried out in the Wir object - part of the Wiązownica River valley, Potworów commune, Masovian Province. Measurements of water balance elements like surface in- and outflow, precipitation, soil and surface water retention and the results of calculation of evapotranspiration based on meteorological data and measured grassland yielding allowed for estimating groundwater input to the valley. Results of this study show that the groundwater input varies between years and occurs mainly during the first grass regrowth.
Na zanieczyszczenie wód środkami ochrony roślin istotny wpływ mają skażenia miejscowe, powstające podczas wykonywania czynności rolniczych, związanych z opryskiem. W ramach europejskiego projektu "Szkolenie operatorów w celu zapobiegania zanieczyszczeniom wód ze źródeł miejscowych", częściowo finansowanego w ramach programu LIFE - Środowisko, w zlewni Utraty w Polsce, a także w 5 zlewniach w innych krajach UE przeprowadzono ankietyzację na temat praktyk rolników i ich opinii w zakresie bezpiecznego wykonywania tych zabiegów. Większość rolników w zlewni Utraty stosuje odpowiednie praktyki lub przynajmniej ma świadomość, jak należy postępować. Napełnianie opryskiwaczy, ich czyszczenie oraz zagospodarowanie resztek są krytycznymi czynnościami ze względu na zanieczyszczenia. Rolnicy w zlewni Utraty, częściej niż w innych krajach, w trakcie napełniania i mycia opryskiwaczy zachowują większą odległość od wód otwartych, rozcieńczają nadwyżki cieczy i wypryskują na pole, zbierają wycieki do pojemnika i neutralizują je. Jednakże zdarzają się i złe praktyki, jak: wyrzucanie wycieków i skażonych materiałów do innych odpadów, spalanie lub wyrzucanie pustych opakowań do śmieci, niezachowywanie bezpiecznych odległości od wód otwartych podczas napełniania i mycia opryskiwaczy, niezbieranie popłuczyn po zewnętrznym myciu opryskiwaczy. Zdaniem rolników, potrzebne jest wsparcie finansowe w celu poprawy wyposażenia opryskiwaczy i infrastruktury. Zdecydowana większość ankietowanych deklaruje chęć częstszego uczestnictwa w szkoleniach i wyraża potrzebę łatwiejszego dostępu do informacji.
EN
Point pollution due to agricultural measures associated with spraying exerts significant impact on water pollution by plant protection chemicals. Within the European project: "Train the operators to Prevent Pollution from Point Sources" financed partly from the LIFE - Environment programme a survey has been performed about farmers' practice and their opinion on safe spraying chemicals. The survey has been carried out in the Utrata River catchment basin (Poland) and in five catchments in other European countries. Most farmers in the Utrata catchment applied appropriate procedures or at least were aware of how to proceed with chemicals. Filling the sprayers, cleaning and waste handling are the procedures critical for environmental pollution. Farmers from the Utrata catchment basin, more often than their colleagues from other countries keep larger distance from open waters when filling and washing the sprayers, they dilute excess of liquids, spray it over the fields, collect leaks and neutralize them. But wrong behaviours also happen like: throwing leaks and other contaminated materials to other rubbish, burning or disposing empty containers to dustbins, not keeping safe distance from open waters when filling or washing sprayers, not collecting slops after external sprayers washing. In the farmers' opinion the financial support is needed to improve sprayer's equipment and infrastructure. Most surveyed farmers declared the readiness to participate more often in training courses and expressed the need of easier access to information.
W pracy zbadano metodą kalkulacyjną efektywność ekonomiczną czterech wariantów produkcji siana na łąkach torfowo-murszowych: bez nawadniania i nawożenia, z nawożeniem mineralnym bez nawadniania, z nawadnianiem bez nawożenia i z nawadnianiem i nawożeniem mineralnym. Ocenę wykonano dla trzech grup lat: bardzo suchych, średnio suchych i średnich. W analizie uwzględniono także trzy poziomy wykorzystania ciągników i maszyn rolniczych: niski, średni i wysoki. Celem analizy ekonomicznej był wybór najkorzystniejszego wariantu nawodnień w produkcji siana łąkowego na tle braku nawożenia i pełnego nawożenia mineralnego w modelowym gospodarstwie rolnym. Analizę wykonano na przykładzie gospodarstwa rodzinnego o powierzchni 10 ha użytków rolnych oraz ściśle określonej technologii zbioru siana. Dokonano szczegółowej analizy zapotrzebowania na robociznę oraz pracę ciągników i maszyn towarzyszących. Za główne kryterium oceny przyjęto koszty produkcji jednostki paszy w produkcji siana do zużycia wewnętrznego w gospodarstwie rolnym. Najmniejszy koszt produkcji jednostki paszy uzyskano w wariancie z nawadnianiem i nawożeniem mineralnym w latach bardzo suchych, w warunkach wysokiego stopnia wykorzystania maszyn i ciągników rolniczych.
EN
Economic efficiency of four variants of hay production on peat-moorsh meadows (without irrigation and fertilisation, without irrigation but with mineral fertilisation, with irrigation but without fertilisation and with both irrigation and fertilisation) were calculated in this paper. An assessment was made for three groups of years: very dry, moderately dry and medium. Low, medium and high intensity of tractor and machines utilisation were also taken into account. The analysis was aimed at selecting most favourable variant of irrigation at varying fertilisation rates in meadow hay production in a model farm. The analysis was made based on a 10 ha family farm under strictly defined technology of hay harvesting. Detailed analysis was performed of labour consumption and the work of tractors and accompanying machines. Costs of production of a fodder unit in hay production intended for internal consumption in a farm were taken as the main criterion of assessment. The lowest cost of fodder unit production was obtained in the variant with irrigation and mineral fertilisation in very dry years at high intensity of machines and tractors utilisation.
Na podstawie przeprowadzonej ankiety przedstawiono charakterystykę urządzeń technicznych i infrastruktury, związanej ze stosowaniem środków ochrony roślin w gospodarstwach na terenie zlewni Utraty, porównano je ze stanem w wybranych zlewniach w innych krajach oraz wskazano źródła skażeń miejscowych. Działania związane ze stosowaniem środków ochrony roślin oceniono na podstawie analizy kolejnych czynności: transport, magazynowanie, przygotowanie cieczy użytkowej, przegląd stanu technicznego i kalibracja, oprysk, płukanie i mycie opryskiwacza, zagospodarowanie pozostałości cieczy użytkowej oraz pustych opakowań po środkach ochrony roślin. Wskazano na niedostateczne wyposażenie opryskiwaczy i braki w infrastrukturze.
EN
Based on performed survey a characteristic of technical facilities and infrastructure associated with the use of plant protection chemicals in farms from the Utrata River catchment basin were presented in this paper. Results were compared with the situation in catchment basins from other countries and local sources of pollution were indicated. Application of plant protection products was evaluated based on analysis of subsequent activities: transport, storage, preparation of the liquid, survey of technical status and calibration, spraying, washing of the sprayer, management of remains and empty cans. Insufficient equipment of sprayers and gaps in the infrastructure were pointed out.
Na przykładzie wyników ankietyzacji wśród rolników w zlewni rzeki Utraty, przeprowadzonej w ramach realizacji europejskiego projektu TOPPS, przedstawia się: stan ilościowy i techniczny opryskiwaczy, magazynów, stanowisk przygotowania cieczy użytkowej, stanowisk mycia opryskiwaczy, zagospodarowania pozostałości po stosowaniu środków ochrony roślin. Stwierdza się gorsze niż w innych krajach UE wyposażenie polskich opryskiwaczy w urządzenia i mniej oddzielnych magazynów do przechowywania środków. Zarówno w Polsce, jak i w innych krajach występuje zagrożenie skażenia wód wynikające z niedostatecznego wyposażenia sprzętowego i infrastruktury, zwłaszcza w miejscach przygotowania cieczy użytkowej, mycia opryskiwaczy i przechowywania pozostałości po środkach ochrony roślin.
EN
Within the frames of European TOPPS project, an inquiry was carried out among the farmers settled on the catchment of Utrata river. The results of inquiry dealt with the quantitative and technical state of the field sprayers, the stores, stands for working liquid preparation, stands for washing of spraying machines and disposal of plant protection chemical residues. It was stated worse, than in the other EU countries, equipment of the Polish sprayers with auxiliary devices as well as less separate stores for storage of the chemicals. Both, in Poland and in other countries, there occurs the threat of water pollution resulted from insufficient infrastructure and inadequate equipment with auxiliary devices, particularly at the places of working liquid preparation, washing stands for the sprayers and storage places for the residues of plant protection chemicals.
Gospodarowanie wodą w systemach melioracyjnych, usytuowanych w małych dolinach rzecznych, powinno uwzględniać przede wszystkim funkcje nawadniające tych systemów, umożliwiające zarówno wzrost produkcyjności rolnictwa, jak i ochronę walorów przyrodniczych. W pracy przedstawiono wyniki badań prowadzonych w latach 2002-2006 nad wpływem nawodnienia podsiąkowego na plonowanie łąk w małej dolinie rzecznej. Uzyskane wyniki wskazują na znaczną efektywność nawadniania i celowość jego stosowania w dolinach rzecznych. Wykorzystanie nawodnień na cele plonotwórcze i środowiskowe wymaga jednak subwencji dla rolnictwa, szczególnie dla spółek wodnych, utrzymujących urządzenia melioracyjne.
EN
Water management in reclamations systems of small river valleys should first consider their irrigation function which allows to increase agricultural production and to protect natural values. Results of studies carried out in the years 2002-2006 on the effect of capillary rising on meadow yielding in a small river valley are presented in this paper. Obtained results indicate remarkable efficiency of such irrigation and its usefulness in river valleys. Irrigation used for yield forming and environmental purposes requires, however, subsidies especially directed to water cooperatives which are the managers of reclamation facilities.
W artykule przedstawiono stan i perspektywy ochrony wód przed zanieczyszczeniem środkami ochrony roślin w Polsce oraz projekt TOPPS „Szkolenie operatorów w celu zapobiegania zanieczyszczeniu wód ze skażeń punktowych". Projekt ma na celu opracowanie i wdrażanie zasad bezpiecznego stosowania środków ochrony roślin w Unii Europejskiej.
EN
The article presents the state and perspectives of the protection of waters against the pollution with PPP in Poland and the TOPPS project Train the Operators to prevent Pollution from Point Sources'. The project aims at elaborating and implementing the principles of safe use of the plant protection products in the European Union.
11
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Studies were undertaken in a small valley reclamation object on environmental friendly water management which consisted in regulated water outflow during the whole year and subsoil irrigation during the vegetative period. These measures enabled to increase soil retention, protection of soils from degradation and the increase of yields of meadow vegetation.
12
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Na podstawie badań własnych i literatury określono warunki wodne umożliwiające utrzymanie roślinności łąkowej i ograniczające procesy degradacji gleb torfowo-murszowych. Porównano głębokość położenia zwierciadła wody gruntowej optymalną dla roślin łąkowych ze średnią głębokością w okresie wegetacyjnym zapobiegającą ubytkom masy organicznej gleby. Stwierdzono, że w kompleksach C i CD możliwe jest ograniczenie mineralizacji oraz spełnienie minimalnych i optymalnych potrzeb powietrznych roślin. W glebach kompleksu BC zahamowanie mineralizacji jest możliwe w warunkach utrzymywania stanu wody gruntowej przekraczającego niekiedy minimalny dopuszczalny ze względu na potrzeby roślin i powodującego niższe plony w porównaniu z maksymalnymi możliwymi. Najmniej przydatne do rolniczego użytkowania są gleby kompleksu A, AB i B, gdyż wymagają wówczas znacznego obniżenia poziomu wody gruntowej, wpływającego na zwiększoną mineralizację torfu. Odpowiednim systemem nawadniającym ze względu na ochronę środowiska jest podsiąk stały. Stosowanie podsiąku w roku suchym na glebie kompleksu CD na obiekcie Wir spowodowało zwyżkę plonu o 73-107%. Do pobudzenia działalności proekologicznej rolników niezbędne są instrumenty ekonomiczne typu ulg podatkowych, kredytów, dotacji do działalności spółek wodnych itp., gdyż niewielkie zwyżki, a niekiedy i spadki plonów, nie skłonią ich do ponoszenia wydatków na nawodnienia.
EN
Water conditions that enable growth of meadow vegetation and restrict degradation of peat-moorsh soils have been estimated upon own studies and literature data. Optimum for plants ground water table depth has been compared with seasonal mean depth that would counteract organic matter losses from soils. Restriction of mineralization and fulfilment of minimum and optimum air requirements of plants was found possible in the C and CD complexes. It is possible to restrict mineralization in soils of the BC complex providing ground water table depth lower than the minimum allowable for plants and thus the yields lower than the maximum possible. The least useful for agriculture are soils of the A, AB and B complexes since they require remarkable lowering of the ground water depth which would result in peat mineralization. Therefore, the appropriate irrigation system in view of environmental protection seems to be subsoil capillary irrigation. Application of this system in a dry year in soil of the CD complex in the Wir object resulted in an increase of yields by 73-107 %. Economic instruments like tax relief, credits, subsidies for water associations etc are necessary to motivate environmental friendly farmers' activity. Small rises and sometimes even declines of yields would not incline the farmers to spend money on irrigation.
Na kilku obiektach melioracyjnych, za pomocą penetrometru, wykonano pomiary nośności dobrze zadarnionych powierzchni kilku rodzajów gleb torfowych oraz nośności, przy których następowało niszczenie darni przez wybrane maszyny rolnicze. Pomiary te wykazały, że nośność zależy od rodzaju gleby i złoża torfowego, a w obrębie poszczególnych gleb - od głębokości położenia zwierciadła wody gruntowej. W glebach kompleksów wilgotniejszych nośność zwiększa się wraz z obniżeniem zwierciadła wody, natomiast w glebach kompleksu posusznego, o dużej gęstości objętościowej, zmiana głębokości położenia zwierciadła wody gruntowej wpływa na nią w niewielkim stopniu. Po określeniu minimalnej nośności wymaganej do pracy niektórych maszyn lub wypasu bydła, określono wstępnie głębokość położenia zwierciadła wody gruntowej zapewniającą tę nośność. W glebach kompleksów suchszych możliwe jest prowadzenie proekologicznej gospodarki wodnej, polegającej na utrzymywaniu małej głębokości położenia zwierciadła wody gruntowej, pozwalającej jednocześnie na pracę maszyn i wypas bydła.
EN
Bearing capacity of overgrown surfaces on several types of peat soils and that, at which sward was destroyed by agricultural machines were measured with penetrometer on several reclaimed objects. Measurements showed that bearing capacity depended on the type of a soil and peat deposit and, within a given type - on the ground water table depth. In soils of more wet complexes bearing capacity increased with the lowering of ground water table while in semi-dry soils of a high bulk density a change of the water table was of minor importance. After estimating the minimum bearing capacity required by some machines or by cattle grazing the depth of ground water table was deter-mined that guaranteed this capacity. In soils of drier complexes it is possible to manage the water in a way to maintain a small depth of ground water table which enables machine operation and cattle grazing at the same time.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.