Analiza stanu zasobów i ich wykorzystania w przeszłości pozwala na poznanie czynników kształtujących jego zmiany, ułatwić może ich prognozowanie i ocenę stopnia zabezpieczenia przyszłego zapotrzebowania krajowego na surowce. Znaczenie gospodarcze współcześnie w Polsce jako źródło ołowiu i cynku mają złoża: rud Zn-Pb w obszarze śląsko-krakowskim oraz rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej, w których ołów występuje jako metal towarzyszący. Górnictwo rud cynku i ołowiu ma na ziemiach polskich wielowiekową tradycję. Do początków XXI w. w złożach śląsko-krakowskich wydobyto około 25–27 mln ton Zn i 7,5–9 mln ton Pb. Zasoby złóż są systematycznie ewidencjonowane od 1952 r. Do lat osiemdziesiątych XX wieku notowany był ich przyrost. O d 1983 roku zaznacza się stały ich ubytek spowodowany wyczerpywaniem zasobów eksploatowanych złóż. Znaczne zmniejszenie wykazywanych zasobów nastąpiło w latach 1991–1993 r. po zmianie kryteriów bilansowości, oraz w latach 2005–2007 po wprowadzeniu do szacowania zasobów metody „okręgów” zamiast wieloboków. Zasoby przemysłowe, kwalifikowane do wydobycia, zmniejszają się systematycznie w wyniku ich eksploatacji i można przewidywać całkowite ich wyczerpanie do 2022 r. W złożach niezagospodarowanych pozostało jeszcze 3 mln cynku i 1,2 mln ton ołowiu i przewiduje się 4–5 mln ton Zn i około 1 mln ton Pb w zasobów prognostycznych. W udokumentowanych złożach rud miedzi wykazywane jest 1,3–1,7 mln t Pb oraz mln to zasobów szacunkowych. Zasoby złóż niezagospodarowanych wymagają lepszego niż dotychczas rozpoznania, a w przypadku zasobów perspektywicznych ich potwierdzenia. Koniec eksploatacji złóż zagospodarowanych powinien być podstawą dla sprecyzowania polityki państwa odnośnie do przyszłości pokrycia zapotrzebowania krajowego na surowce cynku i ołowiu oraz przyszłości wykorzystania krajowej bazy surowcowej.
EN
The time variation of reported resources of zinc-lead ores allows the factors affecting them to be shown, and may be useful for their future prediction as well as the evaluation of their sufficiency for the supply of both metals. Recently, the Krakow-Silesian MV type deposits and resources of lead in the L ower Silesian copper ores have presented economic value. The lead-zinc ore mining has a long multi century tradition in Poland. U p to the beginning of 21st century about 25–27 mln tons of Zn and 7, 5–9 mln tons of Pb were exhausted from the Krakow-Silesian deposits. The data on mineral resources has been systematically reported in Poland in a standardized uniform manner since 1952. U p to 1982, an increase of resources was noticed due to the exploration of new deposits, despite their exploitation. Since 1983, the decrease of zinc-lead resources has been observed most notably in 1991–1993 years, due to the change of Zn and Pb cut off grades and from 2005–2007, when the polygonal method used for resources evaluation was replaced by the ring of influence (“spotted dog” map method). The estimated ore reserves diminishes constantly due to exploitation and their total exhaustion by the year 2022 may be expected. There are 3 mln tons of Zn, and 1.2 mln tons of Pb additional resources in explored, not exploited deposits, as well as about 4–5 mln tons of Zn and 1 mln ton of Pb prognostic, preliminary estimated resources. There are also 1, 3-1, 7 mln tons of lead resources within the copper ores. The undeveloped deposits needs better exploration, and prognostic resources the confirmation of their existence. The approaching finish of recent Zn-Pb ore mining should provoke the discussion on the future supply of zinc and lead, and the possibility of still undeveloped deposits utilization.
W artykule opisano wpływ wartości anomalnych i zmienności lokalnej na opis struktury zmienności i szacowanie parametrów złożowych. Badania przeprowadzono metodami statystycznymi i geostatystycznymi na przykładzie zasobności jednostkowej Pb w serii łupkowej we fragmencie wybranego złoża rud Cu-Ag LGOM. Stwierdzono, że wyznaczanie wartości anomalnych w zbiorze danych statystyczną metodą „ramka-wąsy” jest nieoptymalne i do tego celu autorzy rekomendują zastosowanie geostatystycznego narzędzia określanego jako „chmura punktów semiwariogramu”. Wyeliminowanie ze zbiorów danych wartości anomalnych wyznaczonych metodą geostatystyczną powoduje znaczące obniżenie względnego zróżnicowania danych, ale nadal jest ono ogromne w przypadku analizowanego parametru lub parametrów o podobnych cechach statystycznych takich jak skrajnie duża zmienność i silnie asymetryczny rozkład. Konsekwencją tego są wysokie błędy oszacowań zasobów Pb. Obliczenia zasobów tego pierwiastka mogą być traktowane jedynie jako szacunkowe i kwalifikowane formalnie do kategorii D. Hipotetyczne założenie braku błędów opróbowania skutkujące obniżeniem wielkości zmienności lokalnej (C0) prowadzi do pewnego obniżenia mediany błędów oszacowań zasobów, ale nadal są one wysokie (>35%). Jest to wynikiem dużej, naturalnej zmienności zasobności Pb w lokalnej skali obserwacji. Przy aktualnym systemie opróbowania wyrobisk górniczych złóż Cu-Ag LGOM, prowadzonego pod kątem poprawnego oszacowania zasobów i zawartości Cu oraz prognozy jakości urobku, niemożliwe jest osiągnięcie dokładności oszacowań zasobów Pb zbliżonych do dokładności oszacowań zasobów głównego metalu. Teoretycznie efekt taki można by uzyskać przez silne zagęszczenie sieci opróbowań oraz wielokrotne zwiększenie mas pobieranych próbek, co jest w praktyce nierealistyczne ze względów ekonomicznych, jak i organizacyjno-technicznych. Należy się więc liczyć z tym, że prognoza wielkości zasobów Pb, jak i innych pierwiastków towarzyszących o podobnych cechach statystycznych (np. As) w partiach złoża przewidzianych do wydobycia i urobku będzie obarczona dużym błędem.
EN
The article describes the influence of anomalous values and local variability on the structure of variability and the estimation of deposit parameters. The research was carried out using statistical and geostatistical methods based on the Pb accumulation index in the shale series in part of the Cu-Ag ore deposit, LGCD (Lubin-Głogów Copper District). The authors recommend the use of a geostatistical tool, the so-called semivariogram cloud to determine the anomalous values. Anomalous values determined by the geostatistical method and removed from the dataset have resulted in a significant reduction of the relative variability of data, which is still very large in the case of the analyzed parameter or parameters with similar statistical features such as extreme variability and strongly asymmetric distribution. Calculations of the resources of this element can be treated only as estimates and formally classified to category D. The hypothetical assumption of the absence of sampling errors, resulting in a decrease in the magnitude of local variation, leads to a certain reduction of the median error of resource estimates. However, they are still high (> 35%). This is due to the large natural variability of the accumulation index of Pb on the local observation scale. The current method for collecting samples from mine workings of the Cu-Ag deposits in the Lubin-Głogów Copper District (LGCD), aimed at the proper assessment of copper resources, the Cu content, and at estimating the quality of copper output, makes it impossible to achieve an accuracy of estimates of Pb resources similar to that obtained for the main metal. Theoretically, this effect can be achieved by a strong concentration of the sample collection points and thanks to a multiple increase in the samples weight; this, however, is unrealistic for both economic and organizational reasons. It is therefore to be expected that the assessment of Pb resources and other accompanying elements of similar statistical features (e.g. As), located in parts of the deposit where mining activities are to be carried out, will be subject to significant errors.
Wyniki opróbowania złoża Cu-Ag Polkowice–Sieroszowice posłużyły do oceny gęstości przestrzennej ośmiu szczegółowych wydzieleń litologicznych i ich porównania z gęstościami przestrzennymi trzech podstawowych typów rud przyjętymi w aktualnej dokumentacji geologicznej. Stwierdzono, że zasoby złoża szacowane na podstawie gęstości przestrzennych szczegółowych wydzieleń litologicznych są o ok. 3% wyższe niż analogiczne oszacowania dokonane dla gęstości przestrzennych przypisywanych podstawowym typom rud w dokumentacji geologicznej. Przy zastosowaniu analizy korelacji i regresji wykazano, że dominującym czynnikiem kształtującym wielkość gęstości przestrzennej jest porowatość skał, zawartość Cu odgrywa natomiast rolę drugorzędną. Niektóre z indywidualnych wydzieleń szczegółowych ujawniły niejednorodność zbioru oznaczeń gęstości przestrzennej, która może być tłumaczona zmiennością spoiwa i porowatości oraz pojawieniem się niemiedziowych minerałów ciężkich (np. galeny, pirytu). Niektóre wydzielenia szczegółowe w obrębie podstawowych typów rud charakteryzują się wyraźnym zróżnicowaniem średniej gęstości przestrzennej (np. piaskowiec ilasty – 2,35 Mg/m3 i piaskowiec węglanowy – 2,55 Mg/m3 w serii piaskowcowej). Znajomość gęstości przestrzennej szczegółowych wydzieleń litologicznych umożliwia dokładniejsze oszacowanie ich zasobów oraz bardziej precyzyjne rozliczanie produkcji górniczej.
EN
Volumetric density of the detailed lithological units in Polkowice-Sieroszowice Cu-Ag deposit has been compared to the density of the three basic ore types. Eight diferrent lithologies of the Cu-Ag deposit have been taken into account. It appeared that the resources in them estimated on the basis of volumetric densities are approximately 3% higher than analogous estimates for volumetric densities attributed to the basic ore types. The correlation and regression analysis have shown that the porosity of rocks is the dominant factor affecting the volumetric density, whereas the Cu content plays a secondary role. Some of the lithologies have revealed some heterogeneity of spatial density that can be explained by the variability of mineral cement and porosity as well as the presence of non-copper heavy minerals (e.g., galena, pyrite). The knowledge of the density of individual lithologies enables more accurate estimation of their resources leading to more effective production.
Stosując metody statystyczne i geostatystyczne opisano liczbowo zmienność oraz zbadano niejednorodność zawartości popiołu oraz siarki w pokładzie 308 złoża KWK Ziemowit. Podstawę badań stanowiły wyniki analiz chemicznych prób bruzdowych pobranych w wyrobiskach górniczych. Analiza statystyczna obu parametrów wykazała ich dużą zmienność, znaczące odstępstwa rozkładów empirycznych od teoretycznego rozkładu normalnego i występowanie licznych wartości odstających. Zaproponowano dwa geostatystyczne modele zmienności parametrów: sferyczny dla zawartości popiołu oraz Gaussa dla zawartości siarki. W strukturze zmienności parametrów stwierdzono wyraźnie zaznaczony nielosowy charakter zmian ich wartości. Na podstawie map semiwariogramów kierunkowych (indykatrysy zmienności) ujawniono wyraźną anizotropię zmienności parametrów w zakresie odległości 1000–1500 m. Przy użyciu testu wielokrotnych porównań Gamesa-Howella wykazano niejednorodność rozmieszczenia badanych parametrów, mającą wpływ na ich dużą zmienność.
EN
The variability and heterogeneity of ash and sulphur contents in bituminous coal with seam no. 308 from the “Ziemowit” coal mine have been studied. The data stems from channel samples collected in mine works. The statistical analysis of both parameters showed big variability, significant deviations of empirical distributions from the theoretical normal distribution and occurrence of numerous outliers. Two geostatistical variability models were proposed: spherical for ash content and Gaussian for sulphur content. Anisotropy was revealed based on directional semivariogram maps. The heterogeneity of above-mentioned parameters was proven using a test of multiple comparisons (Games-Howell test).
W artykule przedstawiono wynik badania struktury zmienności zasobności pierwiastków towarzyszących złożom Cu-Ag LGOM. Wskazano na trudności w jej badaniu spowodowane nieciągłością występowania podwyższonych zawartości pierwiastków, ich skrajnie dużą zmiennością. Opis struktury zmienności w ujęciu geostatystyczym jest wysoce przydatny z punktu widzenia wiarygodnego odwzorowania rozmieszczania zasobności tych pierwiastków, a w szczególności dla celów wykrywania i eliminowania ze zbiorów danych wartości anomalnych maskujących nielosową strukturę ich zmienności. Stwierdzono umiarkowany dla zasobności ołowiu i wyraźny dla arsenu i kobaltu udział składnika nielosowego w ich strukturze zmienności, ujawniający się do odległości od 0,5 do 1km. W przypadku zasobności kobaltu i ołowiu ujawniono słabą kierunkową zmienność, natomiast zmienność arsenu jest izotropowa. Geostatystyczna procedura krigingu poligonowego wykazała, że oszacowania średnich zasobności Co, Pb i As cechują się wielokrotnie niższą dokładnością oszacowania w stosunku do oszacowań Cu i Ag. Uwzględnienie w procedurze krigingu informacji o dość wyraźnej anizotropii zmienności zasobności ołowiu i kobaltu nie prowadzi do zauważalnego obniżenia wartości prognozowanych błędów oszacowań co upoważnia do stosowania prostszego, izotropowego modelu struktury ich zmienności.
EN
The paper presents result of study of the variability structure of the elements accompanying Cu-Ag LGOM deposits. Difficulties of this study are related to the discontinuity caused by the presence of elevated contents of elements, their extremely high variability and the occurrence of anomalous values. Description of the variability structure in geostatistical terms is highly useful from the perspective of reliability of mapping of these elements, in particular for detecting and eliminating of anomalous value from the data sets masking non-random structure of their variability. It was stated moderate for accumulation index of lead and evident for accumulation index of arsenic and cobalt participation of non-random component in they variability structure, revealing to the distance from 0.5 to 1km. In the case of accumulation index of cobalt and lead week directional variability is observed and the arsenic variability is practically isotropic. Polygonal kriging estimation of the average accumulation index of Co, Pb and As, are characterized by multiple lower accuracy of estimates with respect to Cu and Ag. Taking into account in the kriging information about quite evident anisotropy of lead and cobalt accumulation index has not resulted in a reduction of the kriging estimation errors. In geological-mining practice, can be assumed simpler, isotropic model of variability structure of these elements.
Przeprowadzone badania węgla kamiennego złoża Bogdanka, leżącego w obrębie Lubelskiego Zagłębia Węglowego (LZW) wykazały, że analizowane pierwiastki (Co, Ga, Ge) charakteryzują się dużą zmiennością. Wyjątek stanowił beryl (Be), który cechuje się zmiennością przeciętną. Badania korelacji między pierwiastkami potwierdziły wyniki wcześniejszych badań dotyczących występowania statystycznie istotnej korelacji między galem i kobaltem (Ga–Co). Otrzymane wyniki badań zawartości poszczególnych pierwiastków krytycznych były dalece odbiegające od dotychczas prezentowanych w opracowaniach naukowych publikowanych i niepublikowanych dla LZW. Badania te nie potwierdziły postulowanych wcześniej prawidłowości i wysokich koncentracji tych pierwiastków w węglach LZW. Uwierzytelniono jednak znacznie większe koncentracje tych pierwiastków w spągu pokładów. Analiza kontrolna prób wykonana w dwóch niezależnych laboratoriach wykazała duże rozbieżności w wynikach oznaczeń, szczególnie w odniesieniu do zawartości germanu; prawdopodobnie jest to związane z bardzo niskimi zawartości tego pierwiastka i trudnościami jego oznaczania.
EN
The research on bituminous coal from the Lublin Coal Basin (LCB) has shown high variability of the chemical elements Co, Ge and Ga. An exception is beryllium that features medium variability. Analysis of the correlation between the elements confirms the results of previous studies on the occurrence of the statistically significant correlation between gallium and cobalt. The obtained contents of particular critical elements differed much more from those presented up-to-date in both published and unpublished scientific reports on the LCB. The research did not confirm regularities and high concentrations of the elements in the LCB coals, as postulated earlier. However, much higher concentrations of the elements were detected in the seam footwalls. The control analysis of the samples performed by two independent laboratories indicated huge discrepancies in the results, especially for the content of germanium, due to very low values and difficulty in marking this element.
W pracy przedstawiono wybrane obiekty z południowo-wschodniej części Gór Świętokrzyskich, z rejonu pomiędzy Opatowem a Staszowem, które mogą stać się atrakcyjnymi obiektami geoturystycznymi. Są to złoża środkowodewońskich wapieni i dolomitów oraz dolnokambryjskiego piaskowca kwarcytowego, osady mioceńskich wapieni detrycznych z okolic Smerdyny oraz zamek Krzyżtopór w Ujeździe. W pracy wskazano zjawiska geologiczne, których różnorodność i bogactwo świadczy o bardzo dużym potencjale geoturystycznym omawianego obszaru.
EN
The paper presents selected targets from the south-eastern part of the Holy Cross Mountains, in the Opatów and Staszów area, which could be geotourist attractions. These are the deposits of Middle Devonian limestones and dolomites, Lower Cambrian quartz sandstones, Miocene detrital limestones from the Smerdyna area, as well as the Krzyżtopór Castle in Ujazd. The paper shows the geological diversity and a high geotourist potential of the discussed area.
Termin „surowiec krytyczny" został przyjęty 5-7 lat temu w USA i UE. Dotyczy on deficytowych surowców mineralnych, trudno dostępnych i zarazem kluczowych dla rozwoju nowoczesnego przemysłu. Polskie tłumaczenie tego pojęcia wydaje się nietrafne i powinno być zastąpione terminem "surowiec deficytowy". Chaos terminologiczny dotyczy także innych pojęć z dziedziny gospodarki surowcami mineralnymi, np. nieporównywalności (niejednoznaczności) określeń różnych pierwiastków o kluczowym znaczeniu surowcowym np. „rzadkie", "rozproszone", "śladowe".
EN
The term "critical raw material" was accepted 5-7 years ago in the USA and the EU. It concerns the deficit raw minerals, ones difficult to access and at the same time important for the development of modern industry. The Polish translation of this concept seems to be inaccurate and should be replaced by "scarce raw mineral”. Chaotic terminology also applies to other concepts in the field of mineral economy, such as ambiguous definitions of the various elements of the critical raw materials, e.g.: "rare", "scattered", "trace".
Głównym celem artykułu była ocena wpływu rodzaju interpolatora na dokładność szacowania miąższości pokładu jednego ze złóż węgla brunatnego. Do tego celu wykorzystano następujące interpolatory: odwrotnej odległości (ID), minimalnej krzywizny (MC), zmodyfikowaną metodę Shepard’a, krigingu z modelem liniowym (LK), krigingu z modelem sklejanym (SK) i krigingu zwyczajnego (K) dostępne w oprogramowaniu komputerowym (Surfer12, Isatis, RockWorks16). Stwierdzono, że metody geostatystyczne są dokładniejszymi interpolatorami wartości parametru złożowego niż metody deterministyczne, gdy w strukturze zmienności badanego parametru jest wyraźnie zaznaczony składnik nielosowy (U N >80%) oraz duży zasięg autokorelacji (podobieństwa) wartości parametru. Zastosowanie poprawek Yamamoto oraz High-Fidelity filter pozwoliło na znaczne obniżenie wartości średniego absolutnego błędu względnego oszacowania wartości w punktach opróbowania, na podstawie których odbyło się szacowanie. Weryfikację dokładności wyinterpolowanych wartości w obrębie mapy izoliniowej stworzonej na podstawie zbioru podstawowego umożliwił wcześniej wyłączony z szacowania zbiór testowy. Przeprowadzona analiza potwierdziła, że metody geostatystyczne charakteryzują się niższym błędem interpolacji niż metody niestochastyczne. Dodatkowo dokonano wstępnej oceny przydatności i możliwości wybranych aplikacji, wykorzystanych w trakcie realizacji prac. Analiza ta wykazała, że najbardziej rozbudowanym narzędziem do predykcji wartości parametru jest oprogramowanie Isatis firmy Geovariances.
EN
The main purpose of this article was assessment of selected kind of interpolation algorithm on accuracy of the lignite deposit thickness estimation. The following interpolators had been used: minimum curvature (MC), inverse distance to a power (ID), modified Shepard’s method (Sh) and stochastic method ordinary kriging (K), linear kriging (LK), spline kriging (SK) available in a computer software (Surfer12, Isatis, RockWorks16). It was found that geostatistical methods are more accurate parameter interpolators to predict resoursces, if in the structure of the tested parameter variation is clearly marked a non-random component (U N nent >80%). The results of application the Yamamoto correction and High-Fidelity filter allowed on the significant reduction of the average absolute relative error in the estimation on sampling points, which resulted in an increase of the reliability of created contour maps. Verification of accuracy interpolated values within a contour map created from the basic data set was enabled trough previously excluded test set. The analysis confirmed that geostatistical methods have lower interpolation errors than non-stochastic methods. Furthermore, the use of the arithmetic mean to assess the mean absolute relative error and average relative error caused the artificial increase of interpolation errors. That was the result of presence the anomalous values in these errors. The use of median made a strongly marked reduction in the value of the interpolation mean error. In addition was an initial assessment of the relevance and feasibility of selected applications used during of the work.
Zweryfikowano metodami statystycznymi poprawność predykcji zasobności metali (Cu, Mn, Ni) w złożach konkrecji polimetalicznych na Pacyfiku (strefa Clarion-Clipperton, obszar INTEROCEANMETALU) na podstawie liniowych i nieliniowych modeli regresyjnych wiążących je z zasobnościami konkrecji. Stwierdzono, pełną przydatność prostych liniowych modeli regresji do prognozy zasobności metali przy założeniu, że dysponuje się wiarygodnymi oznaczeniami zasobności konkrecji. Metoda ta może mieć duże znaczenie w najbliższej przyszłości po wdrożeniu metody pośredniego określania zasobności konkrecji na podstawie rejestracji fotograficznej dna pacyficznego.
EN
Correctness of prediction of metals abundance (Cu, Mn, Ni) in deposit of polymetallic nodules (the Pacific Ocean, Clarion-Clipperton zone, the INTEROCEANMETAL exploration area) was verified using statistical methods. The prediction was based on linear and non-linear regression models describing dependences between metals and nodules abundances. Usefulness of simple linear models for predictions was confirmed. This method can be of great importance in the nearest future after implementation of indirect method of defining of nodules abundance based on photographic registration seabed of the Pacific.
W artykule przedstawiono dotychczas stosowane metody oznaczania i szacowania zasobów germanu oraz innych pierwiastków śladowych występujących w polskich złożach węgla kamiennego. Analiza opracowań publikowanych pozwoliła przedstawić prawidłowości występowania stref z podwyższoną zawartością germanu. Zwrócono uwagę na mankamenty w opisie opróbowania w dotychczasowych publikacjach. Zaproponowano wykorzystanie do szacowania zasobów pierwiastków krytycznych wcześniej niestosowanych do tego celu metod geostatystycznych. Przedstawiono planowany przebieg procesu badania germanu dla potrzeb szacowania jego zawartości i zasobów.
EN
In the paper, existing methods of evaluation of Germanium and other trace elements in Polish coal deposits are presented and discussed. It was possible to present rules and principles of occurrence of zones of higher Germanium contents on the basis of available publications. It has been proposed to apply geostatistical methods (not used before) for evaluation of critical raw materials. The full course of the estimation of Germanium contents and its resources in Polish coal deposits has been presented. The attention has been paid on drawbacks of sampling description in available publications.
W artykule opisano działania związane z procesem restrukturyzacji Kompanii Węglowej SA i związane z nimi procesy zarządzania zasobami ludzkimi. Autorzy opisują strukturę Kompanii Węglowej SA pod koniec 2011 i zmiany, które do niej doprowadziły. Kolejno przedstawiają zmiany wielkości i struktury zatrudnienia w latach 2003-2010. Opisana jest polityka restrukturyzacji zatrudnienia w KW SA w latach 2003-2011, polegająca na przestrzeganiu zasad gwarancji zatrudnienia dla pracowników zatrudnionych pod ziemią i w zakładach przeróbki mechanicznej węgla, korzystania z osłon i niestosowania zwolnień grupowych
EN
The article describes activities related to the restructuring process of Kompania Węglowa SA and human resource management processes connected with restructuring. The authors describe the structure of Kompania Węglowa SA in late 2011 and the changes that prompted the structure. Then they present sequent changes in the size and structure of employment in the years 2003-2010. The policy of employment restructuring in KW SA in the years 2003-2011 is described, which consists in respecting the principles of job security for underground workers and employees from coal preparation plants, taking advantage from protection means and not implementing of group redundancies.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.