Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Współczesne anomalie termiczne na historycznych ziemiach polskich

Kossowska-Cezak U., Twardosz R.

Przegląd Geofizyczny

|

2017

|

Z. 1-2

29--43

PL

W opracowaniu dokonano porównania częstości i rodzaju anomalii termicznych na historycznych ziemiach polskich na podstawie źródeł historycznych (X-XVI wiek) i danych pomiarowych (1951-2015). Stwierdzono odpowiednio 56 epizodów zimnych (głównie zimy) i 14 epizodów ciepłych (przeważnie lata) oraz 21 miesięcy anomalnie zimnych i 22 anomalnie ciepłe. Ich rozkład w czasie potwierdził znane z innych źródeł zmiany wiekowe klimatu w środkowej Europie, w tym szczególnie początek małej epoki lodowej (XV wiek) i nasilające się współczesne ocieplenie (od końca XX wieku).

EN

The study compares the frequency and type of thermal anomalies within former Polish borders (Fig. 1) using historical records (10th to 16th centuries) and data derived from actual measurements (1951-2015). Altogether 56 cold episodes (mainly winters, Table 1) and 14 warm episodes (mainly summers, Table 2) were identified, as well as 21 anomalously cold months and 22 anomalously warm months (Tables 3 and 4). The occurrence of strong disturbances in the annual air temperature profile in the form of exceptionally cold and exceptionally warm months and seasons is a natural feature of the European climate, especially in the central parts of the continent where the features of the dominant moderate climate involve transiency between maritime and continental influences. While their absolute frequency is low, the most frequent of such anomalies fall at the extreme ends of the spectrum, i.e. exceptionally cold winter months and exceptionally hot summer months. They even occur during long spells of an opposite type of climate, i.e. exceptionally hot summers during the Little Ice Age and exceptionally severe winters during the latest warming period. Despite this apparent paradox, the second conclusion that the study makes is an expected increase in the frequency of negative anomalies during cool periods and an analogous increase in positive anomalies during warm periods. This is evident in an increased number of severe winters during the early phase of the Little Ice Age, which is higher in comparison to that during the preceding period and during warm spells. The current warming period, especially the last 25 years, is marked by an exceptional dominance of hot and warm months both in comparison to the preceding period and to the number of anomalously cold months during the same warming period. The comparison made in this study of the frequency of anomalously cold and anomalously warm spells (months and seasons) recorded in historical sources (10th-16th c.) and noted from measurements (20th-21st c.) within former Polish borders has demonstrated that these spells correctly reflect longer-term climatic changes known from other sources.

2

Wojciech Jastrzębowski jako klimatolog

Kossowska-Cezak U., Osowiec M.

Przegląd Geofizyczny

|

2017

|

Z. 3-4

237--251

PL

Autorzy przypominają postać Wojciecha Jastrzębowskiego (1799-1882), botanika, rolnika i leśnika, uczonego i nauczyciela. W. Jastrzębowski interesował się też meteorologią i klimatologią. Jest on autorem pierwszego opracowania klimatu Warszawy opartego na wieloletnich (1779-1828) danych pomiarowych, zatytułowanego Karta Meteorograficzna stolicy Królestwa Polskiego (1828). W. Jastrzębowski opublikował też dane z Warszawy z lat 1779-1828 i powtórne wydanie Karty... (1846).

EN

The authors wish to remind us about the figure of Wojciech Jastrzębowski (1799-1882), a botanist, farmer, forester, scholar and teacher. Wojciech Jastrzębowski is also known for his interest in meteorology and climatology. He wrote the first study of the climate of Warsaw (Karta Meteorograficzna Stolicy Królestwa Polskiego (1828), which he based on long-term (1799-1828) measurement records and which he illustrated with an annual chart depicting a range of weather elements.He went on to publish weather data from Warsaw spanning 1779-1828 and a second edition of his Karta… (1846).

3

Zależność liczby niezwykle zimnych i niezwykle ciepłych miesięcy w Europie (1951-2010) od liczby uwzględnionych stacji meteorologicznych

Kossowska-Cezak U., Twardosz R.

Przegląd Geofizyczny

|

2016

|

Z. 3-4

225--237

PL

W artykule przedstawiono dyskusję wyników badań uzyskanych na podstawie różnego zagęszczenia stacji meteorologicznych wykorzystanych do charakterystyki niezwykle zimnych (NZ) i niezwykle ciepłych (NC) miesięcy zimowych i letnich w Europie w 60-leciu 1951-2010. Podstawę analizy porównawczej stanowiła liczba miesięcy NZ i NC, jak i obszary, na których poszczególne anomalne miesiące wystąpiły wyłonionych na podstawie 210 i 60 stacji, wybranych spośród tych 210, tzn. w wariancie „210” i „60” . Kryterium wyłonienia miesięcy NZ i NC miesięcy była wartość średniej temperatury powietrza różniąca się od średniej wieloletniej na danej stacji przynajmniej o 2 odchylenia standardowe. Uzyskane wyniki pokazały, że zagęszczenie sieci stacji (wariant „210”) umożliwiło, zgodnie z przyjętą hipotezą badawczą, rozpoznanie większej liczby miesięcy anomalnych pod względem termicznym, zwłaszcza występujących na pojedynczych stacjach. Badania zasięgu terytorialnego występowania anomalii podczas miesięcy NZ i NC pokazały, że wyniki dotyczące miesięcy, które wystąpiły na przynajmniej 5% stacji w obydwu wariantach nie różnią się zasadniczo od tych opartych na gęstszej sieci stacji. Te drugie stanowią ich uszczegółowienie.

EN

This research topic arose following a long line of papers published by the authors on exceptionally cold and warm months (ECMs, EWMs) or seasons. The seasonal approach was covered earlier (e.g. Kossowska-Cezak, Twardosz, 2015; Kossowska-Cezak et al., 2016; Twardosz, Kossowska-Cezak, 2015, 2016; Twardosz et al., 2016) and included records from 60 stations selected out of a pool of 210 stations. This was followed by publication of a volume, which focused on months and took data from all of these 210 stations over the period 1951-2010 (Fig. 1). The different sample size has had the authors ask the question how it might have influenced the number of ECMs and EWMs and the areas affected with these phenomena. The months were defined to fall into the exceptional category if their average air temperature differed from the long-term average at a given station by two standard deviations or more. The comparative analysis covered the number of ECMs and EWMs identified in Europe during the 60-year study period (Tab. 1), the areas of occurrence of some of these months that were identified using weather station networks of different densities (Fig. 2-4), and those ECMs and EWMs that differed in the number of stations included in the two approaches by a large margin (Fig. 5). The results showed that by increasing the station network density (210) the number of anomalous months identified became higher, especially at single stations. In contrast, the sample size did not have much of an impact on the territorial reach of each ECM or EWM and the denser station network only increased the detail of each coverage.

4

Niezwykle zimne miesiące zimowe w Europie (1951-2010)

Kossowska-Cezak U., Pełech S., Twardosz R.

Przegląd Geofizyczny

|

2016

|

Z. 1-2

45--72

PL

W pracy podjęto się charakterystyki częstości, czasu wystąpienia i zasięgu przestrzennego niezwykle zimnych miesięcy zimowych w Europie. Podstawę badań stanowiły wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza z 60 stacji meteorologicznych od połowy XX wieku do 2010 roku. Za niezwykle zimne miesiące zimowe (NZM) uznano te, w których średnia temperatura powietrza na danej stacji różni się od odpowiedniej średniej wieloletniej (1951-2010) przynajmniej o 2 odchylenia standardowe. W rozpatrywanym 60-leciu największą częstością NZM wyróżniły się 2 pierwsze 10-lecia – odpowiednio 16 i 17 NZM, najmniej (7) ich było w ostatnim 10-leciu 1991-2000, a od początku XXI wieku ponownie zaczęła nieznacznie wzrastać ich częstość i zasięg. Poszczególne NZM obejmowały obszary różnej wielkości. Najrzadziej zdarzały się w południowo-zachodniej części Europy (jeden NZM). Względnie rzadko występowały NZM na obszarze Wysp Brytyjskich oraz krańcach południowo-wschodnich Europy, po ok. 5 NZM w 60-leciu. Na pozostałym obszarze Europy wystąpiło po 7-9 NZM, przy czym największą ich częstością wyróżnił się obszar od Półwyspu Skandynawskiego, przez środek Europy po Bałkany. Na wschodnich krańcach Europy NZM były też względnie częste, ale żaden z nich nie objął całego obszaru, lecz tylko większą lub mniejszą jego część południową albo północną. NZM o największym zasięgu był NZM luty 1956, który wystąpił na 36 z 60 stacji. Objął on całą południową Europę i pas środkowy kontynentu od Atlantyku do Uralu. Podczas tego NZM największa anomalia temperatury wystąpiła w Astrachaniu -14°C i była największą w całym rozpatrywanym materiale. Do miesięcy niezwykle zimnych o dużym zasięgu przestrzennym, obejmującym przynajmniej jedną trzecią liczby stacji (ponad 20 stacji) należały także: luty 1954, styczeń 1963 i 1987.

EN

Europe's climate is characterised by the occurrence of deep short-lasting drops in air temperature, which are reflected in anomalously low monthly average temperatures. This study has been undertaken in order to determine the frequency, timing and spatial extent of exceptionally cold winter months at 60 weather stations across Europe. The study was based on monthly average air temperatures recorded by 60 stations between the mid-20th century and 2010. Exceptionally cold winter months (ECMs) are considered to occur when the average air temperature at a given station differs from the respective multi-annual average (1951-2010) by at least 2 standard deviations. It was found that such ECMs are quite frequent in Europe: during the 180 winter months of the six decades of 1951-2010, 67 ECMs occurred at 387 stations, which means that each ECM covered an area with 6 stations on average. In the six decades under study, the highest frequency of ECMs was seen in the first 2 decades – 16 and 17 ECMs respectively, and the lowest (7) in the last decade of the 20th century. The individual ECMs extended over areas of various sizes. Their frequency was the lowest in south-west Europe (one ECM), where, behind the barrier of the Alps and the Pyrenees, advection of cold air masses from the north is less frequent. ECMs were relatively rare in the area of the British Isles and the southern and eastern ends of Europe which saw 5 ECMs each in the 60-year period and where such months were not recorded by all the stations. The number of ECMs in the rest of Europe ranged between 7 and 9 with the highest frequency recorded by the area stretching from the Scandinavian Peninsula, across the centre of Europe, to the Balkans. ECMs were also relatively frequent in the easternmost parts of Europe, but none of them covered the entire area, only its bigger or smaller southern or northern parts. In the latter, the monthly average temperatures at many spots dropped below -25°C with temperature anomalies exceeding -10°C, and even -13°C. The ECM of February 1956 had the greatest extent of all comprising 36 out of the 60 stations. It covered the entire south of Europe and stretched across the central part of the continent from the Atlantic to the Ural Mountains. During that ECM, the largest temperature anomaly of -14°C was recorded in Astrakhan which was the largest in the entire period under study. Other exceptionally cold months with a large spatial extent, covering at least one third of the stations (over 20), were February 1954, January 1963 and January 1987.

5

Ekstremalne maksimum czyli arogancja ignorancji

Kossowska-Cezak U.

Przegląd Geofizyczny

|

2016

|

Z. 1-2

109--115

PL

W artykule autorka omawia powszechnie popełniane błędy językowe w tekstach głównie z zakresu klimatologii. Błędy te wynikają z niedokładnej znajomości słów – nie tylko obcego pochodzenia, ale i słów polskich, z braku wrażliwości językowej, a także z nieznajomości gramatyki. Artykuł jest zilustrowany licznymi przykładami zaczerpniętymi z prac naukowych i innych. Autorka zwraca uwagę na konieczność pisania w sposób poprawny i zrozumiały, co jest wyrazem szacunku dla czytelnika i zarazem dbałości o własny wizerunek.

EN

The author discusses common language problems encountered in scientific papers written in Polish and focuses specifically on climatology. The problems involve the effects of imprecise usage of terminology, both Polish and foreign, insufficient sensitivity to aspects of language, and of grammatical inadequacies. The paper is illustrated by numerous examples taken from scientific and non-scientific texts. It is advocated that authors should use a correct and lucid written style to convey respect to the reader and to build up their own image.

6

Extremely Cold Winter Months in Europe (1951-2010)

Twardosz R., Kossowska-Cezak U., Pełech S.

Acta Geophysica

|

2016

|

Vol. 64, no. 6

2609--2629

EN

Investigation of extreme thermal conditions is important from the perspective of global warming. Therefore, this study has been undertaken in order to determine the frequency, timing and spatial extent of extremely cold months in winter time at 60 weather stations across Europe over a sixty-year period from 1951 to 2010. Extremely cold months (ECMs) are defined as months in which the average air temperature is lower than the corresponding multi-annual average by at least 2 standard deviations. Half of all the ECMs occurred in the years 1951-1970 (33 out of 67). The lowest number of ECMs was recorded in the decade 19912000, but since the beginning of the 21st century, their density and territorial extent has started to increase again. The extremely cold months with ECMs of the greatest spatial extent, covering at least one third of the stations (over 20 stations), included: February 1954 (22), February 1956 (36), January 1963 (25), and January 1987 (23 stations).

7

Prognozy okresowych zmian temperatury powietrza w Europie w XX-XXI wieku i ich weryfikacja

Boryczka J., Stopa-Boryczka M., Kossowska-Cezak U., Wawer J.

Przegląd Geofizyczny

|

2015

|

Z. 3-4

132--161

PL

Zweryfikowano prognozy klimatu powstałe w Zakładzie Klimatologii UW, opracowane na podstawie najdłuższych w danym czasie serii obserwacyjnych w Europie: Warszawa (1779-1979), środkowa Anglia (1660-1973), Greenwich (1763-1969), Paryż (1757-1995), Berlin (1769-1990), Moskwa (1780-2002), Sztokholm (1756-1994) i Rzym (1811-1989). Porównano zmierzone wartości temperatury powietrza (T) w latach 1951-2012 z prognozowanymi f(t) z wyprzedzeniem wieloletnim (w Warszawie 35 lat, 1951-2014). Dobrą sprawdzalnością cechują się prognozy temperatury powietrza w Warszawie na lata 1980-2010 i 1991-2010 z lat 1984 i 2000, według cykli wykrytych metodą J. Boryczki (1998) „sinusoid regresji” w seriach wyników pomiarów. Ta pozytywna ocena prognoz wynika z synchronicznych przebiegów wieloletnich wartości zmierzonych i obliczonych (wypadkowa J. Boryczka, M. Stopa-Boryczka, U. Kossowska-Cezak, J. Wawer 161 interferencji cykli), a także z istotnej statystycznie korelacji T i f(t) na poziomie 0,05. Synchroniczność wahań zmierzonych wartości temperatury powietrza i prognozowanych w Warszawie i innych miejscach Europy świadczy o poprawności metody „sinusoid regresji” wyznaczania cykli zastosowanej w prognozach (interferencji).

EN

This paper offers a verification of the climate forecasts developed at the Department of Climatology of the University of Warsaw as part of a series of observations in Europe: Warsaw (1779-1979), Central England (1660-1973), Greenwich (1763-1969), Paris (1757-1995), Berlin (1769-1990), Moscow (1780-2002), Stockholm (1756-1994) and Rome (1811-1989). The air temperatures (T) recorded in 1951-2010 were compared with those predicted f(t), i.e. 31, 43 and 20 years in the future. Accurate predictions of air temperatures in Warsaw in 1980-2012 and 1991-2010 from 1984 and 2000 were obtained by using the cycles identified by applying the sinusoidal regression method to a series (Boryczka, 1998). The good accuracy of these forecasts is a result of a similar progression of measured and forecast values over a number of years. The synchronicity of air temperature fluctuations in Europe and forecasted, corroborated the correctness of the applied research methods and periodic forecasts concerning the climate changes. The longest cycles of air temperatures over approximately 100- and 180-year periods determined on the basis of a not very long measurement series, also proved reliable; they are still present in the chronological sequences of the ring widths of some trees growing in Europe .

8

Niezwykle mroźne zimy i niezwykle gorące lata w Europie (1951-2010)

Kossowska-Cezak U., Twardosz R.

Przegląd Geofizyczny

|

2015

|

Z. 3-4

163--187

PL

W pracy scharakteryzowano częstość, czas wystąpienia i zasięg przestrzenny okresów zimowych i letnich o skrajnych warunkach termicznych w Europie w 60-leciu 1951/2010. Na podstawie kryterium statystycznego plus/minus dwa odchylenia standardowe od średniej wieloletniej temperatury w zimie i lecie wyłoniono niezwykle mroźne zimy (NMZ) i niezwykle gorące lata (NGL) na 60 stacjach meteorologicznych. Dla celów porównawczych wyróżniono też tą samą metodą zimy niezwykle łagodne (NŁZ) i lata niezwykle chłodne (NCL). Stwierdzono, że NMZ i NGL w 60-leciu w Europie wystąpiły odpowiednio w 18 i 24 latach. Były one znacznie częstsze niż zimy i lata o cechach przeciwnych. Chociaż NMZ było mniej niż NGL, to były one groźniejsze, gdyż obejmowały większe obszary. Do rekordowo rozległych anomalnych pór roku należały: NMZ 1962/63 i 1953/54 oraz NGL 2010 i 2003. Wykazano, że najwięcej NMZ było w 10-leciu 1961-1970, a najmniej w XXI wieku, NGL natomiast w 10-leciu 1961-1970 nie było w ogóle, a w XXI najwięcej (9) w ciągu 10 lat.

EN

The paper explores the frequency, timing and geographical coverage of exceptional winters and summers in Europe during the 60 years between 1951 and 2010. Exceptional seasons, namely exceptionally cold winters (ECWs) and exceptionally hot summers (EHSs), were identified at 60 weather stations using the criterion of a double standard deviation from the relevant long-term seasonal temperature. For comparative purposes the same method was used to identify exceptionally mild winters (EMWs) and exceptionally cool summers (ECSs). ECWs were registered in 18 years, while EHSs in 24 years. Both kinds of exceptional seasons were much more frequent than their milder versions. The smaller number of ECWs in comparison to EHSs belied the true significance of the former, as the exceptional winters tended to cover larger areas, including particularly in 1962/63 and 1953/54. Large coverage of EHSs was recorded in 2010 and 2003. The study found that the decade with the largest number of ECWs, 1961-1970, included not a single EHS, while the decade when EHSs peaked, the first decade of the 21st century, was also the time with the lowest number of ECWs.

9

100 lat „Klimatologii ziem polskich” Romualda Mereckiego

Kossowska-Cezak U.

Przegląd Geofizyczny

|

2015

|

Z. 3-4

237--243

PL

W roku 1914, kiedy Polska nie istniała jako państwo, ukazała się w Warszawie obszerna (ponad 300 stron) monografia klimatu Polski. Jej autorem był Romuald Merecki (1860-1922) – astronom, meteorolog, fizyk i matematyk. W swojej książce, zatytułowanej Klimatologia ziem polskich (ziem polskich w granicach historycznych) pokreślił indywidualne cechy klimatu Polski i podzielił opisywany obszar na regiony („dziedziny”) klimatyczne. Autor skupił głównie uwagę na zmienności czasowej klimatu: wieloletniej, rocznej, dobowej i z dnia na dzień. Przedstawił związki okresowości elementów meteorologicznych (temperatury powietrza, opadów atmosferycznych i ciśnienia atmosferycznego) z aktywnością słoneczną. We wszystkich przedstawianych problemach poszukiwał przyczyn fizycznych. Ta książka, licząca już 100 lat, ma wciąż wartość naukową – również ze względu na bardzo obszerne tabele, stanowiące wartościowe źródło informacji.

EN

In 1914, when Poland did not exist as a state, the comprehensive (over 300 pages) monograph of Polish climate appeared. The author of this book was Romuald Merecki (1860-1922) – astronomer, meteorologist, physicist and mathematician. In this book, entitled Climatology of Polish territory (the territory within historical borders), the author pointed out the individual features of Polish climate and divided the country into climate regions. Author put the main attention on time variability of climate: many-year, annual, daily, from day to day. He demonstrated the relations of the periodicity of meteorological elements (air temperature, precipitations and atmospheric pressure) and solar activity. In every presented problems he made search after the physical causes. This 100-year old book is still of high scientific value, also due to its very abundant tables – a valuable source of information.

10

Exceptionally Hot and Cold Summers in Europe (1951-2010)

Twardosz R., Kossowska-Cezak U.

Acta Geophysica

|

2015

|

Vol. 63, no. 1

275--300

EN

The paper explores exceptional thermal conditions, an area of research that has increased in significance in the context of the changes that are being observed in climate. Specifically, the study addressed the frequency, long-term change and spatial coverage of exceptionally hot summers, and exceptionally cool summers (EHS and ECS) in Europe. The statistical criterion of plus/minus two standard deviations from the long-term average was used to identify EHS and ECS at 60 weather stations over the period 1951-2010. The study has demonstrated that EHS are characterised by greater temperature anomalies than ECS and are approximately twice as frequent. They occurred virtually everywhere within the study area, whilst ECS are concentrated in its northern part. Five EHS (1972, 2002, 2003, 2007, and 2010) and three ECS (1956, 1962, and 1976) were large enough to be recorded by at least 10% of the stations.

11

Zmiany wieloletnie średniej dobowej temperatury powietrza w Warszawie (1947-2013)

Kossowska-Cezak U., Wawer J.

Przegląd Geofizyczny

|

2014

|

Z. 3-4

127--140

PL

Artykuł dotyczy codziennych wartości temperatury średniej dobowej w latach 1947-2013 w Warszawie (dane ze stacji Warszawa-Okęcie). Rozpatrzono zakres zmienności (tab. 1), częstość różnych wartości i ich zmiany w ciągu roku (tab. 2) oraz zmiany wieloletnie (tab. 4, rys. 1, 2). Porównanie uzyskanych wyników z podobnymi z lat 1872-1896 i 1920-1970 wykazało, że zakres wahań temperatury średniej dobowej nie uległ zmianie (od -25,9 – – 24,0°C do 28,1-30,0°C), ale zwiększyła się częstość dni z temperaturą średnią >20,0°C (1,5 dnia/10 lat) i zmniejszyła liczba dni z temperaturą ≤-5,0°C (1,4 dnia/10 lat). Ponadto w ostatnim 20-leciu zaczęły pojawiać się dni z temperaturą >10,0°C w styczniu, to znaczy że w najcieplejszym dniu stycznia średnia temperatura powietrza może być taka sama jak w najchłodniejszym dniu lipca.

EN

The paper focuses on the values of daily mean temperatures in Warsaw during the period 1947- 2013 (the data from weather station Okęcie). The range of variability (table 1), the frequency of values (table 2) and multiannual variation (figures 1 and 2, table 4) were analysed. Confrontation of obtained results with similar ones from periods 1872-1896 and 1920-1970 proved that the range of daily mean temperatures did not change (from -25,9 – -24,0°C to 28,1-30,0°C), but the frequency of days with average temperature >20,0°C rose (1,5 days/10 years) and frequency of days with temperature ≤-5,0°C dropped (1,4 days/10 years). Moreover during the last 20 years began to occur days with average temperature >10,0°C in January. It means, that in the warmest day in January daily mean air temperature may be equal with temperature in the coldest day in July.

12

Niezwykle chłodne sezony letnie w Europie Środkowej i Wschodniej (1951-2010)

Kossowska-Cezak U., Twardosz R.

Przegląd Geofizyczny

|

2013

|

Z. 1-2

25--39

PL

W pracy podjęto zagadnienie występowania niezwykle chłodnych sezonów letnich (NZL) – zjawiska rzadkiego, ale wywołującego wiele negatywnych skutków, m.in. w rolnictwie, gospodarce i turystyce. Określono zasięg przestrzenny i dokonano charakterystyki termicznej tych sezonów na obszarze Europy Środkowej i Wschodniej. Badania oparto na wartościach średnich miesięcznych temperatury powietrza (od czerwca do sierpnia) oraz liczby dni z temperaturą maksymalną >25, >30 i >35⁰C i minimalną >20⁰C z 59 stacji meteorologicznych z lat 1951-2010. Za NZL przyjęto te, w których średnia temperatura powietrza była niższa od średniej z 60-lecia na danej stacji przynajmniej o 2 odchylenia standardowe (t≤tśr.-2σ). NZL nie występują na całym obszarze; wystąpiły na 34 spośród 59 stacji (58% stacji), po jednym lub dwa w ciągu 60 lat, głównie w północnej połowie obszaru. Wyłoniono 6 NZL: w roku 1962, 1969, 1976, 1978, 1984 i 1994, które swym zasięgiem objęły przynajmniej 5% stacji. Średnia temperatura powietrza w NZL była zwykle niższa od średniej wieloletniej o 2-3⁰C. W NZL jeden z miesięcy mógł być również niezwykle chłodny, ale w większości przypadków (58%) o niezwykle niskiej średniej temperaturze w sezonie decydowało długotrwałe utrzymywanie się względnie niskiej temperatury we wszystkich miesiącach lata.

EN

The authors analysed the occurrence of exceptionally cold summer seasons (ECS). The phenomenon is rare, but can cause several adverse effects on agriculture, industry and tourism. The study involves the spatial extent and thermal profiling of such seasons in Central and Eastern Europe. Input data included average monthly temperature (June-August) and the number of days with a maximum temperature >25, >30 and >35⁰C and a minimum temperature >20⁰C, recorded at 59 weather stations during the period 1951-2010. An ECS was defined as having an average temperature lower than the 60-year average at a given station by at least 2 standard deviations (t≤tśr.-2σ). The study showed that ECS only occurred in some parts, mostly northern, of the study area, at 34 of the 59 stations (58%), and never more than twice at a given station. Six such seasons were identified that covered at least 5% of all stations at a time, including 1962, 1969, 1976, 1978, 1984 and 1994. The average air temperature of an ECS was normally 2-3⁰C lower than the long-term average. Some ECS also had an exceptionally cold month, but in most cases (58%) the seasonal criterion of exceptional coldness was met due to the persistence of relatively low temperatures during all of the summer season.

13

Niezwykłe anomalie termiczne w strefie klimatu podbiegunowego obszaru atlantycko-europejskiego

Twardosz R., Kossowska-Cezak U.

Problemy Klimatologii Polarnej

|

2013

|

Nr 23

93--105

PL

Opracowanie oparto na wartościach średnich miesięcznych temperatury powietrza z 17 stacji meteorologicznych od Wybrzeży Grenlandii do Nowej Ziemi z 60-lecia 1951-2010. Do badań przyjęto stacje, w których temperatura średnia wieloletnia w najcieplejszym miesiącu, tj. w lipcu, nie przekracza 12°C. Za anomalne uznano te miesiące, w których temperatura różniła się od średniej wieloletniej przynajmniej o 2 odchylenia standardowe. Zbadano przebieg roczny występowania miesięcy o anomalii ujemnej (niezwykle zimnych) i dodatniej (niezwykle ciepłych) oraz tendencji zmian ich częstości w 60-leciu, a także rozkład przestrzenny najbardziej rozległych anomalii. Stwierdzono, ze w ciągu 60 lat były 132 miesiące niezwykle zimne i 127 miesięcy niezwykle ciepłych. Najwięcej miesięcy niezwykle zimnych (41) i najmniej niezwykle ciepłych (11) było w 10-leciu 1961-1970; najmniej miesięcy niezwykle zimnych (3) i najwięcej niezwykle ciepłych (57) było w 10-leciu 2001-2010. Wzrost częstości miesięcy ciepłych zaznaczył się głównie w zachodniej części badanego obszaru.

EN

The study is based on average monthly temperature data from 17 weather stations located along a belt between the Greenland coast and the island of Novaya Zemlya and recorded during the period 1951-2010. The stations were selected to meet the criterion of a maximum long-term average temperature of 12°C for the warmest month, i.e. July. The anomalous month was defined as having an average temperature different from the long-term average by at least 2 standard deviations. Both positive (exceptionally warm) and negative (exceptionally cold) anomalies were analysed, as well as their trends of frequency change during the study period and the spatial distribution of the cases with the largest geographical spread. However, a majority of the anomalous months of each type were only recorded at single stations or at two neighbouring stations (of those included in the study), which would suggest spatially limited or even strictly local factors effecting such an exceptional temperature increase or drop. Exceptionally cold months (ECM) were more frequent than their warm counterparts (EWM), had a greater spatial extent and the scale of their anomaly tended to be larger (i.e. down to –12°C compared to maximum +10°C for EWMs). ECMs were more often linked in two-month or three-month series (31 such series), while multiple EWM series were fewer (18), but longer, lasting up to 6 months. The highest numbers of anomalous months were recorded during the decade 1961-1970 (41 ECM and 11 EWM) and the lowest numbers in the decade 2001-2010 (3 ECM and 57 EWM). The increase in the warm month activity was largely limited to the western end of the study area. The annual pattern of anomalous months was far more defined in the eastern section of the area, along the coast of a vast continent, than in the maritime west. This clear definition of the eastern pattern was mainly down to the frequency of ECMs and their large spatial extent. In the western section of the area the distribution of ECMs and EWMs is more balanced with a recent maximum of EWM frequency located in Iceland. ECMs coincide with the advection of cold air masses from the north and northeast, while EWMs tend to occur in association with southern warm advections.

14

Weryfikacja prognoz okresowych zmian temperatury powietrza w Warszawie w latach 1779-2010

Boryczka J., Stopa-Boryczka M., Kossowska-Cezak U., Wawer J.

Przegląd Geofizyczny

|

2012

|

Z. 3-4

343-362

PL

Zweryfikowano prognozy klimatu powstałe w Zakładzie Klimatologii UW, podejmowane (przez J. Boryczkę ze współautorami) kilkakrotnie na podstawie najdłuższej w danym czasie serii obserwacyjnej z Warszawy, tj. od 1779 roku. Porównano zmierzone wartości temperatury powietrza w Warszawie-Okęciu w latach 1951-2010 z prognozowanymi z wyprzedzeniem 31 lat i 20 lat. Dobrą sprawdzalnością cechują się prognozy temperatury powietrza w Warszawie na lata 1980-2010 i 1991-2010 z 1984 i 2000 roku, według cykli wykrytych metodą "sinusoid regresji" w seriach wyników pomiarów w Warszawie-Obserwatorium Astronomiczne. Ta pozytywna ocena prognoz wynika z synchronicznych przebiegów wieloletnich wartości zmierzonych i obliczonych (wypadkowa interferencji cykli), a także z istotnych statystycznie związków korelacyjnych (na poziomie ufności 95%). Prognozy zmian klimatu np. półkuli północnej, wynikające z interferencji długich cykli promieniowania słonecznego oraz cykli zawartości izotopu tlenu δ^18 O, w rdzeniach lodowych Arktyki δ^18 O wymagają dłuższych serii pomiarów.

EN

This paper offers a verifi cation of the climate forecasts developed at the Department of Climatology of the University of Warsaw (by J. Boryczka and co-authors) as part of a series of observations in Warsaw that commenced in 1779. The air temperatures recorded at Warsaw-Okęcie in 1951-2010 were compared with those predicted for the period 1980-2010 and 1991-2010, i.e. 31 and 20 years in the future. Accurate predictions of air temperatures in Warsaw in 1980-2010 and 1991-2010 from 1984 and 2000 were obtained by using the cycles identifi ed by applying the sinusoidal regression method to a series of monitoring results in Warsaw from 1779 to 1979. The good accuracy of these forecasts is a result of a similar progression of measured and forecast values over a number of years. The prediction of climate change, for example in the Northern Hemisphere caused by interference of long solar radiation cycles as well as variations in the concentrations of the δ^18 O oxygen isotope in the Arctic ice cores, requires a larger series of data points.

15

Niezwykle gorące miesiące i sezony letnie w Europie Środkowej i Wschodniej (1951-2010). Część II. Niezwykle gorące sezony letnie

Kossowska-Cezak U., Twardosz R.

Przegląd Geofizyczny

|

2012

|

Z. 3-4

325-342

PL

W artykule określono częstość i zasięg niezwykle gorących okresów letnich (VI-VIII – NGL) w Europie Środkowej i Wschodniej oraz dokonano ich charakterystyki termicznej. Podstawą opracowania są wartości średnie miesięczne temperatury powietrza z 59 stacji meteorologicznych z obszaru 45-60N i 15-65E z lat 1951-2010. Za NGL przyjęto te, w których średnia temperatura przekroczyła odpowiednią średnią wieloletnią przynajmniej o 2 odchylenia standardowe (t≥t_śr.+2σ). W latach 1951-2010 stwierdzono na wydzielonym obszarze 15 NGL, które występowały na obszarach różnej wielkości i o różnej lokalizacji. Spośród 15 NGL 3 były tylko na pojedynczych stacjach. Największy zasięg NGL miało w 2010 r. (39 stacji, Rosja) i 1972 r. (16 stacji, Rosja) (tab. 1). NGL najrzadziej występowały w pierwszej połowie 60-lecia (tylko 4, w tym w latach 1961-1970 nie było żadnego NGL). Częstość NGL zaczęła wzrastać po roku 1990 – w kolejnych 10-leciach było ich po 5, przy czym te z XXI wieku miały większy zasięg terytorialny. Rekordowym, tak ze względu na zasięg, jak i wyjątkowo wysoką temperaturą powietrza oraz czas jej utrzymywania się, było NGL w 2010 r. w Rosji. W najgorętszych NGL średnia temperatura była zwykle wyższa od średniej wieloletniej (tzn. anomalia) o 2-4C, a wyjątkowo do 6C.

EN

The study determined the frequency, extent and thermal characteristic of exceptionally hot summer months (EHM) and summer seasons (EHS, June-August) in Central and Eastern Europe. Average monthly air temperature data was sourced from 59 weather stations located within an area defined by the coordinates 45-60N and 15-65E covering 1951-2010. EHM and EHS were defined as periods when the average temperature exceeded the long-term average by at least two standard deviations (t≥t_śr.+2σ). The second part of the study focuses on exceptionally hot summers (EHS). During the period 1951-2010, the study area experienced 15 EHSs with a wide variety of geographical coverage and intensity. Three EHSs were recorded on just one station each, but the record geographic coverage was far greater, including the summers of 2010 (39 stations) and 1972 (16), both in Russia (Tab. 1). EHSs were the least frequent during the fi rst half of the period 1961-1970 (just 4, including none between 1961 and 1970). Their frequency began to increase after 1990 and the last two decades experienced fi ve EHSs each, but the summers in the last decade of the period covered a greater territory. The EHS of 2010 in Russia was the record event in terms of its coverage, temperatures and the duration. The average air temperature of the hottest EHSs was typically higher than the long-term average (i.e. an anomaly) by 2-4oC and in some cases by up to 6C.

16

Niezwykle gorące miesiące i sezony letnie w Europie Środkowej i Wschodniej (1951-2010). Część I. Niezwykle gorące miesiące letnie

Kossowska-Cezak U., Twardosz R.

Przegląd Geofizyczny

|

2012

|

Z. 3-4

299-324

PL

W artykule określono częstość i zasięg niezwykle gorących miesięcy (NGM) i całych okresów letnich (VI-VIII – NGL) w Europie Środkowej i Wschodniej oraz dokonano ich charakterystyki termicznej. Podstawą opracowania są wartości średnie miesięczne temperatury powietrza z 59 stacji meteorologicznych z obszaru 45-60oN i 15-65oE z lat 1951-2010. Za NGM i NGL przyjęto te, w których średnia temperatura przekroczyła odpowiednią średnią wieloletnią przynajmniej o 2 odchylenia standardowe (t≥t_śr.+2σ). Część I opracowania dotyczy miesięcy (NGM). W latach 1951-2010 na wydzielonym obszarze wystąpiło 47 NGM, które obejmowały różne obszary tak pod względem położenia, jak i wielkości. Spośród 47 NGM 15 było tylko na 1-2 stacjach. Największy zasięg miały w 2010 r. w Rosji – w lipcu (36 stacji) i sierpniu (34), w sierpniu 2007 (25),sierpniu 1972 (19), czerwcu 1999 (19) i sierpniu 1992 (17 stacji) (tab. 2). NGM najrzadziej występowały w 10-leciu 1961-1970 (tylko 2); na pierwszą połowę 60-lecia przypadło ich 14. Częstość NGM zaczęła wzrastać po roku 1990. W latach 1991-2000 było ich 11, 2001-2010 – 15. Najgorętszymi miesiącami były lipiec i sierpień 2010, sierpień 2003 i sierpień 1972. W najgorętszych NGM średnia temperatura była zwykle wyższa od średniej wieloletniej (tzn. anomalia) o 3-5C, a nawet do 5-6C.

EN

The study determined the frequency, extent and thermal characteristics of exceptionally hot summer months (EHM) and summer seasons (EHS, June-August) in Central and Eastern Europe. Average monthly air temperature data was sourced from 59 weather stations located within an area defined by the coordinates 45-60oN and 15-65oE covering the years 1951-2010. EHM and EHS were defined as periods when the average temperature exceeded the long-term average by at least two standard deviations (t≥t_śr.+2σ). The study was divided into two parts, the first of which focuses on exceptionally hot months (EHM). During the period 1951-2010, the study area experienced 47 EHMs with a wide variety of geographical coverage and intensity. Fifteen EHMs were recorded at just 1-2 stations, but the record geographic coverage was far larger, including June (36 stations) and August 2010 (34), August 2007 (25), August 1972 (19), June 1999 (19) and August 1992 (17), all in Russia (Tab. 2). EHMs were the least frequent in the decade 1961-1970 (just 2 months) and the fi rst half of the 60-year study period only had 14. Their frequency began to increase after 1990: there were 11 during 1991-2000 and 15 during 2001-2010. The hottest months of the period included July and August 2010, August 2003 and August 1972. The average air temperature of the hottest EHMs was normally higher than the long-term average (i.e. an anomaly) by 3-5C to 5-6C.

17

Występowanie pogody gorącej w Warszawie (1951-2009)

Kossowska-Cezak U.

Przegląd Geofizyczny

|

2010

|

Z. 1-2

61-75

PL

W artykule zbadano liczbę dni z temperaturą maksymalną > 20°C, > 30°C i > 35°C oraz z temperaturą minimalną > 15°C, > 18°C i > 20°C w Warszawie (Okęcie) w latach 1951-2009. Stwierdzono, że częstość każdego rodzaju dni wyraźnie wzrosła po roku 1990, a z wysoką temperaturą minimalną jeszcze bardziej wzrosła w XXI wieku. Chociaż częstość gorących dni i ciepłych nocy wzrasta, to okres ich występowania w ciągu roku nie wydłuża się. Nie ma również wzrostu najwyższej temperatury maksymalnej i minimalnej. Po roku 1990 wzrosła częstość fal upałów. Stwierdzono, że występowaniu bardzo wysokiej temperatury maksymalnej sprzyja cyrkulacja z sektora SE - S - SW, a wysokiej temperaturze minimalnej - cyrkulacja S i NE. Temperatura minimalna > 18°C na Okęciu przy cyrkulacji NE jest prawdopodobnie spowodowana napływem ciepłego powietrza znad miasta (prą miejskiej wyspy ciepła).

EN

The study focused on the number of days with maximum temperatures in three ranges, i.e. >25°C, >30°C and >35°C and with minimum temperatures also in three ranges, i.e. > 15°C, >18°C and >20°C, as recorded at the Okęcie weather station in Warsaw during the period 1951-2009. It was found that the frequency of each of these categories of days clearly increased after 1990 and that the frequency of high minimum temperature days increased again in the 21st century. Interestingly, while the frequency of hot days and warm nights increased, the extremely high values of maximum and minimum temperatures did not, nor did their seasons of occurrence change. What did increase was the frequency of heat waves after 1990. Very high maximum temperatures were more likely to occur in air circulating from the SE, S or SW and high minimum temperatures were more likely when the advection was from the S and NE. Days with minimum temperatures >18°C that occurred in the NE circulation might be linked to a movement of a hot island pushed from over the city center towards the weather station, which is located in the SW outskirts of Warsaw.

18

O pogodzie gorącej w Warszawie raz jeszcze

Kossowska-Cezak U.

Przegląd Geofizyczny

|

2010

|

Z. 3-4

205-208

PL

Artykuł stanowi uzupełnienie do wcześniejszego artykułu autorki (Kossowska-Cezak, 2010) i zawiera informacje o sezonie letnim 2010 w Warszawie. W roku 2010 wystąpiła bardzo duża liczba dni z temperaturą: tmax 30C - 17 (średnio 5), tmin 15C - 42 (średnio 21), tmin18C – 22 (średnio 3) i tmin 20 C - 6 (średnio 1 na 4 lata). Stwierdzono 6 "dób tropikalnych" (tmax 30 C, tmin 20 C), tzn. tyle samo, co w całym okresie 1951-2009. W 2010 r. została też przewyższona dotychczasowa najwyższa temperatura minimalna (21,8 C, wcześniej 20,8 C).Porównanie warunków termicznych w Warszawie w okresach 1951-2010 i 1924-1950 wykazało, że równie gorące jak na przełomie wieków XX i XXI były sezony letnie lat 1930 i 1940. i po współczesnych gorących latach mogą także nastąpić chłodniejsze okresy letnie.

EN

The paper is a supplement for author's earlier short report (Kossowska-Cezak, 2010) and it contains information about summer 2010 in Warsaw. During the year 2010 there were high numbers of days with air temperature: tmax 30C - 17 (on the average 5), tmin 15 C - 42 (21), tmin 18 C - 22 (3) and tmin 20 C - 6 (on the average one at every 4 years). There were stated 6 "tropical days" (tmax 30 C, tmin 20 C), e.g. the same number as in the whole period 1951-2009. In 2010 was also surpassed hitherto the highest value of minimum temperature (21,8 C, ealier 20,8C).Comparison of thermic conditions in Warsaw in period 1951-2009 and 1924-1950 showed that equally hot as on the turn of the XX century there were summer seasons of 1930 ths and 1940 ths, and after present hot summers also cooler summer seasons may follow.

19

Zmiany termicznych pór roku w Warszawie w okresie 1933-2004

Kossowska-Cezak U.

Przegląd Geofizyczny

|

2005

|

Z. 3-4

265-277

EN

On the basis of the 72-year (1933-2004) series of mean monthly values of air temperature in Warsaw there were considered the dates of starts and lenghts of the six thermic seasons typical for the Polish climate (Table 1). It has been stated that in the analysed period the biggest changeability was characteristic for winters (from 0 to 138 days). Winter was grown shorter by 3 days ever 10 years: early spring was grown longer by 2 days ever 10 years, autumn, early winter and spring were grown longer insignificantly and summer length did not change.

20

Jacka Krusińskiego "Rozprawa o dostrzeżeniach meteorologicznych" z 1803 r.

Kossowska-Cezak U., Mikulski Z.

Przegląd Geofizyczny

|

2003

|

Z. 3-4

213-229

EN

"The treatise about meteorological observations " was published in 1803 in Warsaw. Its author Jacek Krusiński was natural philosopher and educator, he was also active member of the Warsaw Society of Friends of Sciences. "The treatise..." was the first information in Poland about meteorological elements, their measurements and their practical importance. In 200th anniversary it is here published.