Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Trimetyloamina : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Jankowska A., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2018

|

Nr 4 (98)

147--165

PL

Trimetyloamina (TMA) w temperaturze pokojowej jest gazem palnym o bardzo nieprzyjemnym zapachu zepsutych ryb. Próg zapachowy trimetyloaminy znajduje się w przedziale 0,5 ÷ 1,9 μg/m3. Substancja ta bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. Trimetyloamina jest dostępna jako: bezwodny sprężony gaz, 33-procentowy roztwór w etanolu lub 40-procentowy roztwór wodny. Substancja ta jest głównie stosowana w syntezie organicznej do produkcji soli choliny, a przede wszystkim chlorku choliny. Trimetyloamina jest również stosowana do produkcji: substancji słodzących, skrobi kationowej, środków wabiących owady, środków dezynfekujących, żywicy anionowo-wymiennej mocnej zasady, a także jako przyspieszacz w procesie wulkanizacji, przy produkcji tworzyw sztucznych oraz do produkcji czwartorzędowych związków amoniowych. Ponadto trimetyloaminę stosuje się jako czynnik ostrzegawczy do nawaniania gazu i czynnik flotacyjny. Substancja ta jest zamieszczona w projekcie dyrektywy ustalającej 5. wykaz wskaźnikowych wartości dopuszczalnych z wartością OEL – 4,9 mg/m3 oraz krótkoterminową STEL – 12,5 mg/m3. Głównym skutkiem ostrego i przewlekłego działania trimetyloaminy jest działanie drażniące. Trimetyloamina może być szkodliwa dla ludzi narażonych drogą inhalacyjną, pokarmową lub przez skórę. Narządami krytycznymi w przypadku narażenia na trimetyloaminę są: oczy, skóra oraz górne drogi oddechowe. Próg działania drażniącego trimetyloaminy u ludzi narażonych jednorazowo został ustalony na poziomie 1 481 mg/m3 (mediana). U pracowników narażonych zawodowo na związek o stężeniu 48,5 mg/m³ i większym obserwowano umiarkowane skutki działania drażniącego na: układ oddechowy, oczy oraz skórę. U ludzi zatrudnionych przy produkcji i konfekcjonowaniu trimetyloaminy, narażonych na związek o stężeniach 0,24 ÷ 19,5 mg/m³ (głównie poniżej 12,1 mg/m³), nie obserwowano żadnychskutków zdrowotnych narażenia. Nie ma wyników badań dotyczących działania uczulającego trimetyloaminy. Trimetyloamina nie wykazuje działania mutagennego ani genotoksycznego. W dostępnym piśmiennictwie i bazach danych nie znaleziono informacji odnośnie działania rakotwórczego trimetyloaminy. W badaniach na myszach stwierdzono działanie embriotoksyczne trimetyloaminy. Wartość NOAEL (największa dawka substancji, przy której nie występuje statystycznie lub biologicznie istotny wzrost częstości występowania szkodliwych skutków lub ich nasilenia w grupie narażanej w porównaniu z wynikami badań grupy kontrolnej) dla myszy ustalono na poziomie 150 mg/kg mc./dzień. W 2-tygodniowym badaniu na szczurach ustalono wartość LOAEC (najmniejsze stężenie, przy którym występuje statystycznie lub biologicznie istotny wzrost częstości występowania szkodliwych skutków lub ich nasilenia w grupie narażanej w porównaniu z wynikami badań grupy kontrolnej) wynoszącą 183,75 mg/m³. Skutkiem krytycznym było działanie drażniące trimetyloaminy. Stwierdzono, że działanie układowe wystąpiło przy większych stężeniach. Wartość LOAEC dla działania drażniącego związku na: oczy, nos i gardło u ludzi ustalono na poziomie 48 mg/m³. Nie obserwowano skutków działania toksycznego trimetyloaminy poniżej stężenia 12,1 mg/m³. W większości państw, podobnie jak do tej pory w Polsce, obowiązuje wartość dopuszczalna (NDS) trimetyloaminy wynosząca 12 mg/m³, natomiast dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) – 24 mg/m³. W 2017 r. eksperci Komitetu Naukowego ds. Dopuszczalnych Norm Zawodowego Narażenia na Oddziaływanie Czynników Chemicznych w Pracy (SCOEL) zaproponowali stężenie 4,9 mg/m³ jako wartość OEL dla trimetyloaminy w celu uniknięcia szkodliwych skutków działania substancji na drogi oddechowe oraz działania drażniącego sensorycznego. Stwierdzono, że stężenie to będzie zabezpieczało również przed działaniem układowym trimetyloaminy. W celu uniknięcia “uciążliwości zapachowej” i aby zabezpieczyć pracowników przed działaniem drażniącym trimetyloaminy w SCOEL zalecono wartość krótkoterminową STEL na poziomie 12,5 mg/m³. W badaniu na działanie drażniące sensoryczne (czuciowe) na samcach myszy Swiss OF1 wyznaczona wartość RD50 dla trimetyloaminy wynosiła 147,62 mg/m3. Na podstawie wartości RD50 (147,62 mg/m3), stosując współczynnik 0,03, zaproponowano wartość NDS trimetyloaminy na poziomie 4,9 mg/m³. Wartość ta powinna zapobiegać skutkom zdrowotnym narażenia zawodowego na trimetyloaminę zarówno miejscowym, jak i układowym. Z uwagi na działanie drażniące trimetyloaminy na drogi oddechowe zaproponowano zmniejszenie obecnie obowiązującej wartości NDSCh ze stężenia 24 mg/m3 na stężenie 12,5 mg/m3. Normatyw oznakowano literą „I” (substancja o działaniu drażniącym). Nie ma podstaw merytorycznych do ustalenia wartości dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB).

EN

Trimethylamine (TMA) is a gas at ambient temperature, which has a pungent, fishy odour. It is commercially available as a compressed gas, 40% aqueous solution or a 33% solution in ethanol. It is used in organic synthesis, especially of choline salts, as a warning agent for natural gas and flotation agents, in the production of cationic starches, quaternary ammonium compounds, intense sweeteners and strongly basic anion exchange resins. Moreover, it is used in the production of disinfectants and insect attractants. TMA is irritating to the human respiratory tract, skin and eyes. The threshold of irritation was reported to be 1481 mg/m3 (median) after a single dose. No effects were observed in workers exposed to 0.24-19.5 mg/m³, most measurements being below 12.1 mg/m3 . A LOAEC of 48 mg/m³ was established for human based on eyes, nose and throat irritation. Animal data with repeated inhalation exposure over 2 weeks revealed a LOAEC of 183.75 mg/m³ based on respiratory irritation in a rat study. Embryotoxic effects were observed in mice (NOAEL of 150 mg/kg bw/day). The Scientific Committee for Occupational Exposure Limits to Chemical Agents (SCOEL) has established OEL of 4.9 mg/m³ and STEL of 12.5 mg/m³. A MAC value has been derived using the RD50 value (147.62 mg/m3 for TMA) and multiplying it by a factor of 0.03. The Expert Group for Chemicals Agents has proposed to reduce the current MAC value from 12 mg/m³ to 4.9 mg/m³ and the current STEL value from 24 mg/m³ to 12.5 mg/m³, which is also in accordance with the values recommended by SCOEL. It has been proposed to remain the “I” (irritant) labelling of TMA. No bases for a BEI value have been found.

2

Cisplatyna : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Pałaszewska-Tkacz A., Świdwińska-Gajewska A, Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2018

|

Nr 1 (95)

13--52

PL

Cisplatyna jest cytostatykiem stosowanym w terapii raka: jądra, jajnika, pęcherza moczowego, kolczystokomórkowego głowy i szyi, drobnokomórkowego i niedrobnokomórkowego płuca oraz szyjki macicy. Dla personelu medycznego jest dostępna w postaci ampułek 10 lub 50 mg z koncentratem do sporządzania roztworu do infuzji (1 mg cisplatyny/ml). Narażenie zawodowe na cisplatynę może wystąpić podczas produkcji oraz w czasie stosowania leku na oddziałach szpitalnych. Narażenie przy produkcji stanowi mniejszy problem, ponieważ dotyczy stosunkowo wąskiej grupy pracowników firm farmaceutycznych, podlegających wymogom dobrej praktyki wytwarzania i restrykcyjnej kontroli narażenia. Znacznie większą grupę osób zawodowo narażonych na cisplatynę stanowią pracownicy służby zdrowia (pielęgniarki, lekarze, farmaceuci, salowe, osoby sprzątające, pracownicy pralni) opiekujący się i mający kontakt z leczonym pacjentem. Źródłem narażenia dla personelu medycznego i pomocniczego może być przygotowywany i podawany lek oraz wydaliny i wydzieliny chorych. Głównymi drogami narażenia zawodowego w trakcie procesów produkcji cisplatyny są układ oddechowy i skóra. W warunkach szpitalnych to skóra stanowi główną drogę narażenia, chociaż nie można wykluczyć również narażenia inhalacyjnego, głównie na aerozole cisplatyny. Największe stężenia cisplatyny w powietrzu środowiska pracy wynosiły < 5,3 ng/m3, natomiast na różnych powierzchniach pomieszczeń aptecznych i szpitalnych, sprzęcie zabiegowym i rękawicach, stężenia nie przekraczały 110 ng/cm2. Brak jest danych ilościowych dotyczących wchłaniania cisplatyny przez skórę lub przez drogi oddechowe u ludzi, wiadomo natomiast, że związek może wchłaniać się tymi drogami, o czym świadczą wyniki badań prowadzonych wśród farmaceutów i personelu medycznego, u których stwierdzano istotnie większe stężenia platyny (Pt) w moczu w porównaniu z grupą kontrolną. Informacje dotyczące skutków zdrowotnych narażenia zawodowego na cisplatynę są bardzo nieliczne. Opisano jedynie przypadki alergii zawodowej objawiającej się pokrzywką. Dane dostępne w piśmiennictwie dotyczą głównie działań niepożądanych u pacjentów leczonych cisplatyną. Najczęściej zgłaszane działania niepożądane cisplatyny to zaburzenia: czynności nerek, hematologiczne, słuchu, żołądkowo-jelitowe oraz neuropatie. U około 1/3 pacjentów już po podaniu pojedynczej dawki cisplatyny (50 mg/m2) obserwowano skutki działania toksycznego związku na: nerki, szpik kostny i słuch. Skutki działania nefrotoksycznego, ototoksycznego i neurotoksycznego cisplatyny mogą mieć charakter długotrwały i nieprzemijający. W badaniach toksyczności cisplatyny na zwierzętach związek podawano wyłącznie dootrzewnowo lub dożylnie. Cisplatyna działała głównie na nerki zwierząt, wywołując zmiany biochemiczne (m.in. zwiększenie stężenia kreatyniny i azotu mocznikowego w surowicy), a w obrazie histopatologicznym martwicę w proksymalnych kanalikach nerkowych. Ponadto obserwowano zmiany aktywności enzymów wątrobowych, liczne ogniska zapalne oraz martwice wątroby, a także nieprawidłowości w rozmieszczeniu komórek wydzielniczych i aktywności enzymów bariery jelitowej oraz zmiany histopatologiczne w jelicie cienkim, które zaburzały procesy trawienne i prowadziły do zaburzenia łaknienia u zwierząt. Cisplatyna działała również ototoksycznie, prowadząc do utraty słuchu u gryzoni. Obserwowano ponadto zmiany w obrazie krwi i zaburzenia w obrębie układu krwiotwórczego. U narażanych zwierząt wystąpiły: leukopenia, zmniejszona liczba neutrofili, limfocytów oraz płytek, a także zahamowanie czynności szpiku kostnego. W testach neurobehawioralnych u zwierząt cisplatyna wywoływała zmniejszenie aktywności ruchowej. Cisplatyna działała mutagennie w testach na bakteriach oraz na komórkach ssaków, w tym na ludzkich limfocytach. Wywoływała wzrost częstości wymian chromatyd siostrzanych i aberracje chromosomowe. Odnotowano dodatnie wyniki testu kometowego oraz mikrojądrowego. Jednym z opisywanych działań ubocznych terapii cisplatyną jest jej działanie rakotwórcze. W literaturze opisano przypadki ostrej białaczki nielimfoblastycznej u pacjentek leczonych wyłącznie cisplatyną i karboplatyną 6 lat po zakończeniu chemioterapii. W dostępnym piśmiennictwie brak jest danych dotyczących przypadków zachorowania na nowotwory pracowników zawodowo narażonych wyłącznie na cisplatynę. Istniejące doniesienia dotyczą jednoczesnego narażenia na różne cytostatyki. U myszy i szczurów po podaniu dootrzewnowym cisplatyny wykazano jej działanie rakotwórcze. U myszy narażanych na cisplatynę obserwowano zwiększoną liczbę i częstość występowania gruczolaków płuc. Po narażeniu zwierząt na cisplatynę dootrzewnowo, a ponadto na olej krotonowy naskórnie, odnotowano brodawczaki skóry. U narażanych szczurów cisplatyna indukowała białaczki. W IARC zaklasyfikowano cisplatynę jako substancję prawdopodobnie rakotwórczą dla ludzi (grupa 2.A). W DECOS uznano ją za kancerogen genotoksyczny, również NTP klasyfikuje ją jako substancję potencjalnie rakotwórczą dla ludzi. Pomimo że cisplatyna nie została urzędowo zaklasyfikowana w UE i brak jej klasyfikacji zharmonizowanej, większość producentów klasyfikuje ten związek jako działający rakotwórczo kategorii zagrożenia 1.B. Nie ma w dostępnym piśmiennictwie danych o przypadkach klinicznych i wynikach badań epidemiologicznych dotyczących wpływu cisplatyny na płód i rozrodczość wskutek narażenia zawodowego na ten związek. Na podstawie opisanych przypadków ciężarnych leczonych cisplatyną wiadomo, że związek ten przenika przez łożysko oraz do mleka matki. U dzieci 20% pacjentek leczonych cisplatyną w pierwszym trymestrze ciąży oraz u 1% dzieci pacjentek leczonych w drugim i/lub trzecim trymestrze ciąży wystąpiły poważne wady rozwojowe. U mężczyzn przewlekłe podawanie cisplatyny wywoływało odwracalną azoospermię oraz dysfunkcję komórek Leydig’a. Spośród 61 kobiet chorych na raka jajnika poddanych zachowawczemu zabiegowi chirurgicznemu i chemioterapii cisplatyną w wieku rozrodczym 47% urodziło dzieci w okresie po terapii, a 87% starających się zaszło w ciążę. W badaniach na zwierzętach laboratoryjnych cisplatyna działała wysoce embriotoksycznie. Rzadziej obserwowano zmiany teratogenne. Cisplatyna wpływała także na aktywność jajników. Na podstawie dostępnych w piśmiennictwie danych dotyczących toksyczności cisplatyny u ludzi i zwierząt nie jest możliwe ustalenie zależności dawka-odpowiedź. Z analizy klasyfikacji leków stosowanych przez: ASHP, NIOSH, IACP, IPCS wynika, że wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) cisplatyny w środowisku pracy powinna mieścić się w granicach 0,001 ÷ 0,01 mg/m3. Biorąc pod uwagę ilościową ocenę rakotwórczości cisplatyny wykonaną przez ekspertów DECOS oraz akceptowalny poziom ryzyka zawodowego ustalony przez Międzyresortową Komisję ds. NDS i NDN (10-3 ÷ 10-4) dla kancerogenów, dopuszczalne stężenia cisplatyny w środowisku pracy powinny mieścić się w zakresie 0,005 ÷ 0,0005 mg/m3. W większości państw (w: USA, Belgii, Szwajcarii i na Węgrzech) ustalono wartości dopuszczalnych stężeń dla tego związku na poziomie 0,002 mg/m3. Zaproponowano wartość NDS cisplatyny na poziomie 0,002 mg/m3, a ponadto oznakowanie: Carc. 1B – substancja rakotwórcza kategorii zagrożenia 1.B; „Ft” – substancja działająca szkodliwie na płód oraz „skóra” – wchłanianie substancji przez skórę może być tak samo istotne, jak przy narażeniu drogą oddechową. Brak jest podstaw merytorycznych do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) oraz wartości dopuszczalnej w materiale biologicznym (DSB) dla cisplatyny.

EN

Cisplatin is a cytostatic used in the treatment of testicular, ovarian, cervix and bladder cancers, squamous cell carcinoma of a head and a neck, small cell and non-small cell lung cancer. For medical staff, it is available in ampoules of 10 or 50 mg with a concentrate for solution for infusion (1 mg cisplatin/ml). Occupational exposure to cisplatin may occur during production and drug use in hospital wards. Exposure during production is a minor problem because it concerns a relatively narrow group of employees of pharmaceutical companies, that are subjected to requirements of good manufacturing practice and restrictive exposure control. A much larger group of workers exposed to cisplatin are health professionals (nurses, doctors, pharmacists, cleaning service, laundry workers) who care for and have contact with treated patients. The source of exposure for medical and auxiliary personnel may be preparation and administration of drug and excretions and secretions of patients. The main routes of occupational exposure during cisplatin production processes are respiratory and skin. In hospitals, skin is the main route of exposure, although inhalation exposure cannot be excluded, mainly on cisplatin aerosols. The highest concentrations of cisplatin in the occupational environment air were < 5.3 ng/m3 , while on different surfaces of pharmacy and hospital rooms, surgical equipment and gloves, concentrations did not exceed 110 ng/cm2 . There are no quantitative data on the absorption of cisplatin through the skin or through the respiratory tract in humans, but it is known that the compound can absorb these routes, as demonstrated by studies conducted among pharmacists and medical personnel with significantly higher concentrations of platinum (Pt) in urine compared to the control group. There is little information on the health effects of occupational exposure to cisplatin. Only cases of occupational allergy manifesting by urticaria have been described. The data available in the literature refer mainly to adverse reactions in patients treated with cisplatin. The most commonly reported adverse effects of cisplatin are renal, haematological, hearing, gastrointestinal and neuropathic disorders. In about one third of patients, after the administration of a single dose of cisplatin (50 mg/m2 ), the toxic effects of the compound were observed on kidneys, bone marrow and hearing. The nephrotoxic, ototoxic and neurotoxic effects of cisplatin can be long-term and permanent. In animal toxicity studies with cisplatin, the compound was administered intraperitoneally or intravenously. Cisplatin affects mainly kidneys of animals, causing biochemical changes (including an increase creatinine and urea nitrogen levels in serum), and histopathological abnormalities, necrosis in the proximal renal tubules. Moreover, there were changes in liver enzymes activities, numerous inflammation and liver necrosis, and disorders in secretory cell distribution, intestinal barrier enzymes activities, and histopathological changes in the small intestine, which disturbed digestive processes and led to appetite disturbances in animals. Cisplatin is also ototoxic, leading to hearing loss in rodents. Changes in the blood parameters and disorders in the hematopoietic system have also been observed. Leukopenia, decreased number of neutrophils, lymphocytes and platelets, and bone marrow suppression occurred in exposed animals. In neurobehavioral tests in animals, cisplatin caused a decrease in physical activity. Cisplatin was mutagenic in tests on bacteria and on mammalian cells, including human lymphocytes. It evoked an increase in the frequency of sister chromatid exchanges and chromosomal aberrations. There were positive comet and micronucleus test results. One of the reported side effects of cisplatin therapy is its carcinogenic effect. The literature describes cases of acute non- -lymphoblastic leukemia in patients treated with cisplatin only and carboplatin 6 years after chemotherapy. In the available literature, there are no data on the incidence of cancer of workers professionally exposed only to cisplatin. The existing reports concern simultaneous exposure to various cytostatics. Cisplatin has been shown to be carcinogenic to mice and rats after intraperitoneal administration. In mice exposed to cisplatin an increased number and incidence of lung adenomas were observed. After exposure of animals to cisplatin intraperitoneally, and additionally to epidermal croton oil, skin papillomas were noticed. In the exposed rats, cisplatin induced leukemia. The cisplatin was classified by IARC experts as probably carcinogenic to humans (Group 2A). In DECOS, it was considered as genotoxic carcinogen, NTP also classifies it as a potentially carcinogenic substance for humans. Although cisplatin has not been officially classified in the EU and there is lack of its harmonized classification, most manufacturers classify this compound as a carcinogen 1B category. There is no data available in the literature on clinical cases and results of epidemiological studies on the effect of cisplatin on the fetus and reproduction due to occupational exposure to this compound. Based on the described cases of pregnant patients treated with cisplatin, this compound is known to cross the placenta and into breast milk. Serious malformations were observed in 20% of children of patients treated with cisplatin in the first trimester of pregnancy and 1% of children in patients treated in the second and/or third trimester of pregnancy. In men, chronic administration of cisplatin induced reversible azoospermia and Leydig cell dysfunction. Of the 61 women with ovarian cancer undergoing conservative surgery and cisplatin chemotherapy at reproductive age, 47% gave birth to children after treatment, and 87% of those trying to get pregnant, became pregnant. In laboratory animal studies, cisplatin was highly embryotoxic. Teratogenic changes were less frequently observed. Cisplatin also affected ovarian activity. Based on the cisplatin toxicity data available in humans and animals, it is not possible to determine the dose-response relationship. The analysis of the classification of drugs used by ASHP, NIOSH, IACP and IPCS shows that the cisplatin should have a permissible occupational exposure value within 0.001–0.01 mg/m3 . Considering the quantitative carcinogenicity assessment of cisplatin performed by DECOS experts and the acceptable level of occupational risk set by the Interdepartmental Commission on MAC (10-3–10-4 ) for carcinogens, acceptable concentrations of cisplatin in the work environment should be within 0.005 mg/m3–0.0005 mg/m3 . In most countries (in the USA, Belgium, Switzerland and Hungary), the occupational exposure limits for this compound were set at 0.002 mg/m3 . The maximum admissible concentration (MAC) value for cisplatin was proposed at 0.002 mg/m3 . It was proposed to label the substance as “Carc. 1B” – carcinogenic substance of category 1B, “Ft” – toxic to the fetus and “skin”, because absorption through the skin may be as important as inhalation. There are no substantive basis to establish the value of the short- -term (STEL) and permissible concentrations in biological material (DSB) for cisplatin.

3

Chloroeten : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Pakulska D., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2018

|

Nr 3 (97)

19--76

PL

Chloroeten (chlorek winylu, CW) jest związkiem wielkotonażowym. Nie występuje naturalnie w przyrodzie. Otrzymuje się go wyłącznie na drodze syntezy chemicznej. W normalnych warunkach ciśnienia i temperatury jest gazem. Chloroeten łatwo skrapla się pod ciśnieniem i w tej postaci w temperaturze 40÷70 C polimeryzuje, tworząc polichlorek winylu (PVC). Światowa produkcja przekracza 40 mln ton rocznie. Około 98% całej produkcji chloroetenu jest stosowane do wytwarzania polichlorku winylu (PWC) i kopolimerów. Pozostałą część produkcji chloroetenu wykorzystuje się do syntezy 1,1,1-trichloroetanu (metylochloroformu). Narażenie zawodowe na chloroeten występuje podczas syntezy i polimeryzacji, a także podczas plastyfikacji oraz przetwórstwa polimerów i kopolimerów. Przetwórstwo chlorku winylu ma miejsce w wielu branżach przemysłu: tworzyw sztucznych, obuwniczego, gumowego, farmaceutycznego i in. Główną drogą narażenia zawodowego jest narażenie inhalacyjne. Wchłanianie chloroetenu przez drogi oddechowe jest bardzo szybkie, jednak zaraz po opuszczeniu strefy narażenia jego poziom we krwi gwałtownie maleje. Dzieje się tak wskutek szybkiego metabolizmu i wydalania chloroetenu. Najwięcej wchłoniętego chloroetenu gromadzi się w wątrobie, gdzie zachodzi jego biotransformacja. Najbardziej reaktywnymi produktami przemiany tego związku są tlenek chloroetylenu i aldehyd chlorooctowy. Proces detoksykacji zachodzi w wątrobie i polega na sprzęganiu wymienionych produktów z glutationem. W wyniku dalszych przemian metabolicznych powstają metabolity wydalane głównie z moczem. W małych stężeniach jest to główna droga wydalania. Wraz ze wzrostem stężenia ekspozycyjnego wzrasta ilość chloroetenu wydalana przez płuca w postaci niezmienionej. Chloroeten wykazuje bardzo małą toksyczność ostrą zarówno w badaniach na ochotnikach, jak i na zwierzętach. U ludzi w wyniku ostrego narażenia inhalacyjnego obserwowano głównie zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne. W badaniach na zwierzętach obserwowano działanie depresyjne na ośrodkowy układ nerwowy, a w badaniu histopatologicznym ustalono uszkodzenia: wątroby, płuc, nerek, serca oraz zaburzenia krzepliwości krwi. U pracowników przewlekle narażonych na duże stężenia chloroetenu stwierdzono objawy chorobowe zwane zespołem lub chorobą chlorku winylu, w tym: ból i zawroty głowy, niewyraźne widzenie, zmęczenie, brak apetytu, duszności, objawy zespołu Raynauda (ból, drętwienie i mrowienie w kończynach górnych i dolnych, uczucie zimna w kończynach), utrata masy ciały. W badaniach klinicznych stwierdza się: zmiany twardzinopodobne skóry (pseudosklerodermia), akroosteolizę, alergiczne zapalenie skóry, polineuropatie obwodowe, zaburzenia neurologiczne, a także skutki hepatotoksyczne. W badaniach toksyczności przewlekłej przy narażeniu inhalacyjnym najlepiej jest udokumentowane działanie hepatotoksyczne związku, które zostało stwierdzone już w małym stężeniu 26 mg/m3 (10 ppm). Ponadto, istnieją dowody działania chloroetenu na układ naczyniowy i układ oddechowy. Działanie związku na: kości, nerki, śledzionę, krew i skórę zwierząt jest słabiej udokumentowane. Chloroeten posiada właściwości mutagenne/genotoksyczne, które stwierdzono w testach wykonanych w warunkach in vitro zarówno bez, jak i z aktywacją metaboliczną, a także w testach w warunkach in vivo. W testach przeprowadzonych w warunkach in vitro aktywność chloroetenu była znacznie silniejsza (z udziałem egzogennego układu metabolizującego). W badaniach epidemiologicznych wykazano zwiększoną częstość: aberracji chromosomowych, wymian chromatyd siostrzanych, występowania mikrojąder i uszkodzeń DNA w limfocytach krwi obwodowej pracowników narażanych na związek. Najczęściej skutki genotoksyczne obserwowano wśród operatorów reaktorów polimeryzacyjnych, którzy byli okresowo narażeni na bardzo duże stężenia chloroetenu. Chloroeten został sklasyfikowany jako kancerogen przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC), (grupa 1.) i Unię Europejską (kategoria zagrożenia 1.A). Uznano, że istnieją wystarczające dowody działania rakotwórczego chloroetenu na ludzi oraz na zwierzęta doświadczalne. Działanie rakotwórcze chloroetenu ma podłoże genotoksyczne i wynika z powstawania reaktywnych metabolitów, głównie tlenku chloroetylenu i aldehydu chlorooctowego. Reagując z DNA, działają one mutagennie na komórki somatyczne, głównie komórki śródbłonka. W ten sposób odgrywają znaczącą rolę w etiologii naczyniakomięsaka oraz innych nowotworów zarówno niezłośliwych, jak i złośliwych. Na podstawie wyników badań epidemiologicznych wykazano istotny związek przyczynowo-skutkowy między narażeniem na chloroeten a zapadalnością na takie nowotwory wątroby, jak naczyniakomięsak (ASL, ang. Angiosarcoma of the liver) czy rak wątrobowokomórkowy (HCC, ang.hepatocellular carcinoma). Występuje silna korelacja między liczbą zgonów z powodu nowotworów wątroby, a czasem trwania i wielkością narażenia oraz długością okresu latencji, który w przypadku naczyniakomięsaka wątroby wynosi od 10 do > 30 lat. Działanie rakotwórcze chloroetenu na: płuca, mózg, układ limfatyczny i krwionośny, skórę i układ pokarmowy (nowotwory inne niż nowotwory wątroby) jest słabiej udokumentowane i niejednoznaczne. Istnieją doniesienia o działaniu związku na funkcje rozrodcze kobiet i mężczyn oraz wadach wrodzonych ich potomstwa. Istniejące dane są obarczone błędami metodycznymi i nie stanowią jednoznacznych dowodów na działanie teratogenne i wpływ chloroetenu na rozrodczość u osób zawodowo narażonych na ten związek. W badanich na zwierzętach chloroeten wpływał na funkcje rozrodcze i rozwój prenatalny szczurów przy dużych stężeniach, przy czym wartość NOAEL ustalono na poziomie 2 860 mg/m3 (1 100 ppm). Na podstawie wyników przeprowadzonych badań stwierdzono, że narządem docelowym działania toksycznego chloroetenu w narażeniu przewlekłym u ludzi jest wątroba, a skutkiem krytycznym – rozwój nowotworów wątroby. W badaniach epidemiologicznych najlepiej udokumentowany jest wpływ zawodowego skumulowanego narażenia (CED, ang. cumulative exposure dose) na rozwój naczyniakomięsaka wątroby (ASL). Komitet Naukowy SCOEL oszacował ryzyko wystąpienia ASL na poziomie 3 10-4 w wyniku 40-letniego narażenia zawodowego na chloroeten o stężeniu 2,6 mg/m3(1 ppm). Uwzględniając powyższe wyliczenia, jak i akceptowany poziom ryzyka zawodowego dla czynników rakotwórczych zawarty w granicach od 10-4 do 10-3, zaproponowano wartość NDS chloroetenu na poziomie 2,6 mg/m3 (1 ppm). Oznacza to możliwość przyrostu liczby przypadków wystąpienia trzech nowotworów wątroby (ASL) na 10 000 osób. Nie ma podstaw do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) oraz wartości dopuszczalnej w materiale biologicznym (DSB). Proponuje się oznakowanie chloroetenu „Carc. 1A”, informujące, że jest to substancja rakotwórcza kategorii zagrożenia 1.A. Proponowana wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia jest zgodna z wartością przyjętą przez ACGIH i w Kanadzie oraz proponowaną przez SCOEL wartością wiążącą dla tego związku, jak również wartością wiążącą umieszczoną w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2398 z dnia 12 grudnia 2017 r. zmieniającą dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy.

EN

Chloroethene (vinyl chloride) does not occur in nature. It is obtained exclusively in chemical synthesis. Under normal pressure and temperature conditions it is a gas. At 40–70 °C, it polymerizes to form polyvinyl chloride (PVC). It is a large-volume compound. Its annual global production exceeds 40 million t/year. About 98% of the total production is used to produce polyvinyl chloride (PVC) and copolymers. Chloroethene is also used in the synthesis of 1,1,1-trichloroethane (methyl chloroform) Exposure to chloroethene occurs during its synthesis and polymerization and during plastification and processing of polymers and copolymers that take place in many industries, including plastics, footwear, rubber and pharmaceutical industries. The main route of occupational exposure to chloroethene is inhalation. After cessation of exposure, the levels of chloroethene in blood fall sharply. Absorption of the compound through the respiratory tract is very rapid. Deposition of chloroethene in the body is limited due to its rapid metabolism and excretion. The largest amount of absorbed chloroethene accumulates in liver, where it undergoes biotransformation. The intermediate products of chloroethene metabolism, chloroethylene oxide and 2-chloroacetaldehyde, are the most reactive metabolites of this compound. The detoxification process takes place in the liver and relies on their conjugation with glutathione. As a result of further metabolism, final metabolites are formed which are excreted mainly with urine. In low concentrations, this is the main route of excretion. With the increase in the exposure concentration, the amount of chloroethene excreted by the lungs in the unchanged form increases. Chloroethene has a very low acute toxicity, which has been found in both volunteer and animal studies. In volunteers as a result of acute inhalation exposure to high concentrations, neurological and psychiatric disorders only were observed. In animal studies, depressive effects on the central nervous system were observed, and histopathological examination revealed damage of liver, lung, kidney, heart and blood clotting disorders. In workers chronically exposed to high concentrations of chloroethene, a syndrome of vinyl chloride disease was found, which includes symptoms of Raynaud's syndrome (pain, numbness and tingling in the upper and lower limbs, cold feeling in the limbs), pseudoscleroderma, acroosteolysis, allergic dermatitis, peripheral polyneuropathy, neurological disorders, and hepatotoxic effects. In animal studies chronically exposed by inhalation to chloroethene, the hepatotoxic effect of the compound is well documented. This effect has been found at a relatively low concentration of 26 mg/m3 (10 ppm). In addition, there is evidence that chloroethene affects the vascular and respiratory system. The effects of the compound on bones, kidneys, spleen, blood and animal skin are less documented. Chloroethene has mutagenic/genotoxic properties, as observed in in vitro tests both with and without metabolic activation, and in in vivo tests. In in vitro tests on bacterial strains, the activity of chloroethene was much stronger with the participation of an exogenous metabolic system. Epidemiological studies in workers exposed to chloroethene showed an increased incidence of chromosomal aberrations, sister chromatid exchanges, micronuclei in lymphocytes and DNA damage in peripheral blood lymphocytes. The highest frequency of genotoxic effects was observed among operators of polymerization reactors subject to periodic exposure to very high concentrations of chloroethene. Chloroetene has been classified as a carcinogen by the International Agency for Research on Cancer, IARC (Group 1) and the European Union (Category 1A). It was concluded that there was sufficient evidence of a carcinogenic effect of chloroethene in humans and sufficient evidence of carcinogenicity in experimental animals. Carcinogenic effect of chloroethene has a genotoxic basis and results from the formation of reactive metabolites, mainly chloroethylene oxide and 2-chloroacetaldehyde, which in reaction with DNA act mutagenically on somatic cells, mainly endothelial cells and thus play a significant role in the etiology of angiosarcoma. Epidemiological studies have demonstrated a significant causal link between exposure to chloroethene and the incidence of hepatic cancers: angiosarcoma of the liver (ASL) and hepatocellular carcinoma (HCC). Epidemiological studies have shown a correlation between the number of deaths from liver tumors and the duration and magnitude of exposure and the length of latency, which in the case of ASL ranges from 10 to >30 years. Carcinogenic effects of chloroethene on the lungs, brain, lymphatic and circulatory systems, skin and digestive system (cancers other than liver cancer) are less documented and ambiguous. There are reports of the effect of chloroethene on the reproductive functions of women and men and the defects of their offspring. Existing data do not provide unambiguous evidence of teratogenicity and reproductive effects in the case of occupational exposure. In animal studies, chloroethene affected fertility and prenatal development of rats at high concentrations, with a NOAEL of 2860 mg/m3 (1100 ppm). Available data indicate that the target organ of chloroethene toxicity in chronic exposure in humans is the liver, and the critical effect of exposure is the development of liver tumors. In epidemiological studies, the effect of occupational cumulative exposure dose (CED) on the development of angiosarcoma of the liver (ASL) is best documented. The SCOEL Scientific Committee using PBPK models estimated the risk of ASLs at 3 10-4 as a result of 40 years of occupational exposure to chloroethene in a concentration of 2.6 mg/m3 (1 ppm). Taking into account the above calculations, and the accepted level of occupational risk for carcinogens in the range from 10-4 to 10-3, the TWA of chloroethene at the level of 2.6 mg/m3 (1 ppm) has been proposed. This means an increase in the incidence of 3 liver cancers (ASL) per 10,000 people. There is no substantive basis to determine a short-term exposure limit (STEL) and acceptable concentration in biological material (DSB). It is proposed to label the compound as "Carc. 1A " – carcinogen category 1A. The proposed value is in line with the value adopted by ACGIH and in Canada and the binding value proposed by SCOEL for this compound, and the binding value included in Directive of the European Parliament and of the Council (EU) 2017/2398 of 12 December 2017 amending Directive 2004/37/EC on the protection of workers from the risks related to exposure to carcinogens or mutagens at work.

4

2-Toliloamina : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Pałaszewska-Tkacz A., Świdwińska-Gajewska A, Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2018

|

Nr 3 (97)

77--117

PL

2-Toliloamina jest substancją wielkotonażową stosowaną w przemyśle: gumowym, barwiarskim, farmaceutycznym oraz do produkcji herbicydów i jako surowiec do przemysłowej produkcji innych związków chemicznych. Szacowana liczba osób zawodowo narażonych na 2-toliloaminę w UE wynosi 5 500, z czego ponad połowa jest zatrudniona w: przemyśle chemicznym, przy produkcji włókien chemicznych oraz produktów gumowych. W warunkach narażenia zawodowego 2-toliloamina wchłania się do organizmu drogą inhalacyjną i przez skórę i niezależnie od drogi narażenia związek ten jest wydalany głównie z moczem. Wśród skutków ostrego inhalacyjnego narażenia na duże stężenia 2-toliloaminy (> 25 mg/m3) są opisywane: podrażnienie górnych dróg oddechowych, oczu i skóry objawiające się uczuciem pieczenia twarzy, oczu, gardła oraz kaszlem, skrócenie oddechu, osłabienie, nudności, wymioty, bóle i zawroty głowy, szum w uszach, methemoglobinemia, hematuria i zaburzenia czynności nerek oraz krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego. W badaniach epidemiologicznych analizowano najczęściej grupę substancji, jaką są aminy aromatyczne (w tym 2-toliloamina). Dostępne dane dotyczą głównie narażenia w przemyśle barwiarskim oraz gumowym. Jako skutki narażenia przewlekłego opisywano: methemoglobinemię, hematurię oraz uszkodzenie nabłonka pęcherza moczowego z czasem prowadzące do rozwoju nowotworów złośliwych tego narządu. Działanie rakotwórcze 2-toliloaminy zostało również potwierdzone w badaniach przeprowadzonych na zwierzętach doświadczalnych, w tym na szczurach i myszach. Narażenie drogą pokarmową na 2-toliloaminę wywoływało nowotwory pęcherza moczowego, przede wszystkim u samic szczura, w mniejszym stopniu u samców. U samic szczura F344, narażanych wraz z paszą na 2-toliloaminę, obserwowano statystycznie znamienny, zależny od dawki, wzrost częstości występowania raka z komórek przejściowych pęcherza moczowego. Ponadto u myszy i szczurów występowały: włókniaki i włókniakomięsaki w tkance podskórnej, naczyniaki i naczyniakomięsaki zlokalizowane w jamie brzusznej i pęcherzu moczowym, międzybłoniaki różnych narządów, mięsakonaczyniaki w różnych narządach, raki z komórek wątrobowych i gruczolaki. U zwierząt doświadczalnych 2-toliloamina wykazuje umiarkowaną toksyczność ostrą: wartości LD50 dla podania dożołądkowego mieszczą się w przedziale 670 ÷ 2 951 mg/kg mc. W badaniach toksyczności ostrej u szczurów narażanych inhalacyjnie obserwowano: sinicę, skurcze i drżenia mięśni, trudności w oddychaniu, czerwono-brązowy wyciek z nosa, zmętnienie rogówki, spadek masy ciała, obniżenie temperatury ciała, ospałość, skrajne wyczerpanie. Opisane w literaturze skutki narażenia podprzewlekłego i przewlekłego zwierząt doświadczalnych na 2-toliloaminę obejmują zmiany w obrębie: śledziony, układu krwiotwórczego oraz nerek i pęcherza moczowego. Na podstawie wyników większości badań mutagenności w układach bakteryjnych nie potwierdzono działania mutagennego 2-toliloaminy, jedynie w nielicznych pracach opisywano wynik dodatni testów po aktywacji metabolicznej. Zarówno w badaniach w warunkach in vitro, jak i in vivo, potwierdzono natomiast indukcję uszkodzeń DNA przez 2-toliloaminę. 2-Toliloamina ma klasyfikację zharmonizowaną w UE jako substancja rakotwórcza kategorii zagrożenia 1.B z przypisanym zwrotem H350 – może powodować raka. Eksperci SCOEL zaliczyli ją do grupy A kancerogenów, czyli substancji rakotwórczych mających właściwości genotoksyczne. W Niemczech, w DFG, zaliczono 2-toliloaminę do kategorii 1. kancerogenów, czyli do sub¬stancji, które powodują raka u człowieka i substancji, co do których przyjmuje się, że znacząco wpływają na ryzyko wystąpienia raka. W IARC zaklasyfikowano ją do grupy 1., czyli związków o potwierdzonym działaniu rakotwórczym na ludzi. Na podstawie ilościowej oceny ryzyka wystąpienia nowotworu w wyniku narażenia zawodowego oszacowano, że w przy 40-letnim okresie narażenia na 2-toli¬loaminę o stężeniu 1 mg/m3 dodatkowe ryzyko wystąpienia raka pęcherza moczowego wynosi 2,4 ÷ 3,1 10-4 (w zależności od metody szacowania). Wartości dopuszczalnych stężeń 2-toliloaminy obowiązujące w krajach członkowskich UE oraz na świecie wynoszą: 0,5 ÷ 0,9; 4,5 ÷ 8,8 oraz 22 mg/m³. W Polsce obowiązująca wartość NDS wynosi 3 mg/m3. W SCOEL nie zaproponowano wiążącej wartości BOELV, uznając 2-toliloaminę za genotoksyczny kancerogen. W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2398 z dnia 12 grudnia 2017 r. zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowni¬ków przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów pod¬czas pracy przyjęto stężenie 0,5 mg/m3 (0,1 ppm) jako wartość wiążącą dla 2-toliloaminy (na podstawie: ana¬lizy socjoekonomicznej, oceny ryzyka środowiskowego oraz ryzyka wystąpienia raka pęcherza moczowego u pracowników narażonych zawodowo). Zaproponowano zmniejszenie wartości NDS 2-toliloaminy do poziomu 0,5 mg/m3, co wpłynie na blisko dziesięciokrotne zmniejszenie ryzyka zachorowania na raka pęcherza moczowego pracowników. Ponadto, zgodnie z danymi Głównego Inspektoratu Sanitarnego (GIS), w Polsce w latach 2015-2016 nie stwierdzono narażenia na 2-toliloaminę o stężeniach > 3 mg/m3 oraz > 1,5 mg/m3 (0,5 wartości NDS), natomiast w warunkach narażenia na stężenia z zakresu 0,3 ÷ 1,5 mg/m3 (0,1 ÷ 0,5 wartości NDS) pracowało jedynie kilkanaście osób. Nie ma podstaw do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh). Jako wartość dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) 2-toliloaminy zaproponowano pozostawienie jak dotychczas 2% poziomu MetHb we krwi. Normatyw oznakowano: „skóra” (wchłanianie substancji przez skórę może być tak samo istotne, jak przy narażeniu drogą oddechową) oraz „Carc. 1B” (substancja rakotwórcza kategorii zagrożenia 1.B).

EN

o-Toluidine is a substance produced in large amounts and used in rubber, dyeing and pharmaceutical industries and in the production of herbicide and other chemical compounds. The estimated number of people occupationally exposed to o-toluidine in EU is 5 500, half of them is employed in chemical industry in the production of chemical fibers and rubber products. In the conditions of occupational exposure, o-toluidine is absorbed by skin and by inhalation. Regardless of route of exposure this compound is excreted in urine. The effects of acute inhalation exposure to high concentrations (> 25 mg/m3 ) of o-toluidine are irritation of upper respiratory tract, irritation of eyes and skin, which is manifested by face, eyes and pharynx burning, cough, shortness of breath, weakness, nausea, vomit, headache and dizziness, tinnitus, methemoglobinemia, hematuria and hemorrhagic cystitis. In epidemiological studies, the mostly analyzed group of substances was aromatic amines (including o-toluidine). Available data mainly refer to exposure in dyeing and rubber industries. Described effects of chronic exposure are methemoglobinemia, hematuria and damage of bladder epithelium leading to malignant tumor of this organ. Carcinogenicity of o-toluidine was confirmed in tests on experimental animals, including rats and mice. Oral exposure to o-toluidine results in bladder cancer, primarily in female rats, to a lesser extent in male rats. In female rats F344 exposed to o-toluidine with feed, increase of the incidence of cancer from the bladder transitional cells was observed. Furthermore, in mice and rats fibromas and fibrosarcomas in subcutaneous tissue, angiomas and angiosarcomas in abdominal cavity and bladder, mesotheliomas of various organs, angiosarcomas in various organs, hepatocellular carcinomas and adenomas were observed. In experimental animals, o-toluidine exhibits moderate acute toxicity, LD50 values for intragastric administration are within the range 670 – 2951 mg/kg bw. In acute toxicity studies, rats exposed by inhalation to o-toluidine had cyanosis, contractions and muscle tremor, difficulty in breathing, red-brown rhinorrhea, corneal opacification, body weight loss, body temperature decrease, lethargy and extreme exhaustion. The effects of subchronic and chronic exposure of experimental animals to o-toluidine described in the literature include changes in the spleen, hematopoietic system, kidneys and bladder. Most of the mutagenicity tests in bacterial systems do not confirm mutagenicity of o-toluidine. A few works only described positive test result after metabolic activation. Both in vitro and in vivo studies confirmed induction of DNA damage by o-toluidine. o-Toluidine has harmonized classification in the EU as a category 1B carcinogen with assigned phrase H350 – may cause cancer. SCOEL experts classified it to group A of carcinogens, which means carcinogens with genotoxic properties. In Germany, DFG has ranked o-toluidine into category 1 of carcinogens, so substances that cause cancer in humans and substances that are believed to significantly affect the risk of cancer. IARC classified it into group 1, compounds with confirmed human carcinogenicity. On the basis of a quantitative assessment of the risk of cancer as a result of occupational exposure, it has been estimated that at a 40-year exposure period to o-toluidine at a concentration of 1 mg/m3 , the additional risk of bladder cancer ranges from 2.4 – 3.1 • 10-4 (depending on the estimation method). The values of the determining exposure limits of o-toluidine applicable in the EU member states and in the world are 0.5 – 0.9 mg/m3 ; 4.5–8.8 mg/m3 and 22 mg/m3 . In Poland, the applicable OEL value is 3 mg/m3 . In SCOEL, no BOELV had been proposed, considering o-toluidine as a genotoxic carcinogen. Directive 2017/2398 of the European Parliament and of the Council (EU) of 12 December 2017 amending Directive 2004/37/EC on the protection of workers from the risks related to exposure to carcinogens or mutagens at work, a concentration of 0.5 mg/m3 was adopted (0.1 ppm) as a binding value for o-toluidine (based on socio-economic analysis, environmental risk assessment and risk of bladder cancer in professionally exposed workers). It has been proposed to reduce the OEL value of o-toluidine to 0.5 mg/m3 , which will affect a nearly tenfold reduction in the risk of bladder cancer workers. In addition, according to CSI (Chief Sanitary Inspectorate) data in Poland, no exposure to o-toluidine in concentrations > 3 mg/m3 and > 1.5 mg/m3 (0.5 OEL values) have been found in years 2015–2016, while in conditions of exposure to concentrations from within the range of 0.3 – 1.5 mg/m3 (0.1 – 0.5 of the OEL value), a dozen or so people only worked. There is no basis for determining the short-term exposure limit value (STEL). As a value of biological exposure index (BEI) of o-toluidine, it has been proposed to leave 2% level of the MetHb in the blood. The standard was labeled “skin” (the absorption of substances through the skin may be as important as in inhalation) and “Carc. 1B” (carcinogenic substance of category 1B).

5

Kumen : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Jankowska A., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2017

|

Nr 1 (91)

63--95

PL

Kumen jest lotną, bezbarwną cieczą o ostrym aromatycznym zapachu podobnym do zapachu benzyny. Jest stosowany w syntezie organicznej do produkcji fenolu i acetonu, jako rozpuszczalnik: farb, lakierów i żywic, a także dodatek do paliw lotniczych. Kumen stosuje się także w przemyśle drukarskim i gumowym. Według informacji udostępnionych przez Państwowy Inspektorat Sanitarny w Polsce nie odnotowano w 2010 r. przekroczeń obecnie obowiązującej wartości NDS kumenu, tj. 100 mg/m³, natomiast w 2014 r. 51 osób było narażonych na kumen o stężeniach wynoszących od 0,1 (tj. 10 mg/m³) do 0,5 obowiązującej wartości NDS (tj. 50 mg/m³). Pary kumenu wykazują działanie drażniące na drogi oddechowe. U ludzi duże stężenia kumenu w powietrzu spowodowały bolesne podrażnienie oczu i górnych dróg oddechowych. Kumen wykazuje niską toksyczność ostrą. U zwierząt doświadczalnych głównymi skutkami narażenia inhalacyjnego na kumen było upośledzenie funkcji ośrodkowego układu nerwowego. W narażeniu przewlekłym kumen wykazywał działanie hepatotoksyczne. W badaniach w warunkach in vitro kumen nie wykazywał działania genotoksycznego ani mutagennego. W badaniach in vivo test mikrojądrowy dał wynik dodatni jedynie wówczas, gdy kumen podano dootrzewowo szczurom. Natomiast test kometowy wskazywał na zależny od wielkości dawki kumenu wzrost uszkodzenia DNA tylko w hepatocytach u samców szczurów i komórkach płuc samic szczurów. Z kolei, metabolit kumenu – α-metylostyren nie wykazywał działania mutagennego w testach na bakteriach, natomiast powodował uszkodzenie chromosomów w kulturach komórkowych oraz komórkach gryzoni. Eksperci IARC zaliczyli kumen do grupy 2.B – czynników przypuszczalnie rakotwórczych dla ludzi na podstawie wystarczających dowodów działania rakotwórczego kumenu na zwierzęta. Inhalacyjne narażenie myszy prowadziło do wzrostu częstości występowania: gruczolaków i raków pęcherzykowych oskrzelikowych, naczyniakomięsaków krwionośnych w śledzionie samców myszy oraz gruczolaków i raków wątrobowokomórkowych u samic myszy. U szczurów narażanych inhalacyjnie na kumen stwierdzono wzrost występowania gruczolaków nabłonka oddechowego nosa u zwierząt obu płci. U samców szczurów obserwowano wzrost występowania gruczolaków i raków kanalików nerkowych. Kumen jest dobrze wchłaniany wszystkimi drogami narażenia. Jest substancją lipofilną, która jest dobrze rozmieszczana w organizmie. Metabolizm kumenu w organizmie przebiega z udziałem cytochromu P-450. Głównym metabolitem zidentyfikowanym w moczu był 2-fenylo-2-propanol, natomiast w wydychanym powietrzu wykryto kumen oraz α-metylostyren. W 2014 r. eksperci Scientific Committee for Occupational Exposure Limits to Chemical Agents (SCOEL) przygotowali zmianę wartości wskaźnikowej kumenu, tj. zmniejszenie stężenia 100 mg/m3 (dyrektywa 2000/39/WE) do 50 mg/m³, natomiast pozostawienie wartości STEL na tym samym poziomie, tj. 250 mg/m³. Związek zaliczono do grupy D związków rakotwórczych, czyli do związków, które nie działają genotoksycznie i nie oddziałują na DNA, dla których można ustalić wartość dopuszczalną na podstawie wartości NOAEL. Polska nie zgłosiła uwag do proponowanej przez SCOEL wartości OEL oraz STEL dla kumenu w trakcie konsultacji publicznych, które trwały do września 2014 r. Nowa wartość wskaźnikowa została ustalona na pod-stawie 3-miesięcznego badania National Toxicology Program (NTP) na szczurach i myszach oraz przyjętej wartości NOAEC na poziomie około 310 mg/m³ (62,5 ppm) dla działania hepatotoksycznego kumenu. Eksperci SCOEL ustalili wartość STEL kumenu na poziomie 250 mg/m³, ze względu na działanie drażniące par kumenu na drogi oddechowe oraz na ośrodkowy układ nerwowy. Ponadto przyjęto notację „skin” dla kumenu, ze względu na możliwość wchłaniania się substancji przez skórę. Za dopuszczalne stężenie w materiale biologicznym (DSB) eksperci SCOEL ustalili 7 mg 2-fenylo-2-propanolu/g kreatyniny (po hydrolizie moczu). Wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) kumenu ustalono na podstawie działania hepatotoksycznego oraz nefrotoksycznego (zwiększenie masy wątroby i nerek). Za wartość NOAEC przyjęto stężenie kumenu równe 310 mg/m3 ustalone na podstawie wyników 3-miesięcznego badania NTP na szczurach. Zaproponowano zmniejszenie do 50 mg/m³ obowiązującej wartości NDS – 100 mg/m3. Z uwagi na działanie drażniące par kumenu na drogi oddechowe oraz na ośrodkowy układ nerwowy zaproponowano pozostawienie obowiązującej wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) na poziomie 250 mg/m³, co odpowiada wartości STEL przyjętej w SCOEL. Zaproponowano także wartość dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) równą 7 mg 2-fenylo-2-propanolu/g kreatyniny w moczu (dla próbek poddanych hydrolizie i pobranych bezpośrednio po zakończeniu zmiany roboczej). Zalecono pozostawienie oznakowania związku literą „I” (substancja o działaniu drażniącym) oraz notą „skóra” (wchłanianie substancji przez skórę może być tak samo istotne, jak przy narażeniu drogą oddechową).

EN

Cumene is a clear, colourless liquid with a strong aromatic gasoline-like odour. Cumene is used for the synthesis of phenol and acetone and as a solvent in paints, varnishes and resins. It is also used in the printing and rubber industries. According to data from Polish Chief Sanitary Inspectorate, in 2010, no workers were occupationally exposed to cumene in concentrations exceeding Polish OEL values (100 mg/m3 ). In 2014, 51 workers were exposed to cumene in concentrations from 0.1 to 0.5 MAC value (from 10 mg/m3 to 50 mg/m3 ). Cumene vapours are irritating to the respiratory tract. In humans, high concentrations of cumene cause painful irritation to the eyes and the respiratory tract. In animals, cumene causes mainly CNS depression. Chronic exposure to cumene can cause hepatotoxicity. In vitro tests indicated no mutagenic and no genotoxic potential of cumene. Intraperitoneal injection of cumene induced micronuclei in bone marrow of rats. Dose-related increases in DNA damage were observed in liver cells of male rat and lung cells of female mouse. A metabolite of cumene, α-methylstyrene, was not mutagenic in bacterial tests but induced chromosomal damage in cell cultures and rodent cells. IARC experts classified cumene in group 2.B – chemicals possibly carcinogenic to humans based on sufficient evidence in experimental animals for the carcinogenicity of cumene. Exposure of mice to cumene by inhalation increased the incidence of alveolar/bronchiolar adenoma and carcinoma in males and females mice, haemangiosarcoma of the spleen in male mice and hepatocellular adenoma in female mice. Exposure of rats to cumene by inhalation increased the incidence of nasal adenoma in males and females and renal tubule adenoma and carcinoma in male rats. Cumene is well absorbed. It is a lipophilic substance which is well distributed in the whole body. Cytochrome P-450 is involved in cumene metabolism. Main metabolite identified in urine was 2-phenyl-2-propanol and in exhaled air α-methylstyrene. In 2014, Scientific Committee for Occupational Exposure Limits to Chemical Agents (SCOEL) prepared change of indicative OEL for cumene – reduction of concentration from 100 mg/m3 (directive 2000/39/WE) to 50 mg/m³, STEL value 250 mg/m3 remain unchanged. The compound was included in SCOEL carcinogenicity group D (not genotoxic and not affecting DNA chemicals), for which a health-based OEL may be derived on the basis of NOAEL value. Poland did not submit any comments on SCOEL proposal during public consultations in 2014. A new indicative OEL was derived on the basis of 3-month NTP inhalation studies in rats and mice. SCOEL established 310 mg/m³ (62.5 ppm) level as a NOAEC for hepatotoxicity. A STEL of 250 mg/m3 (50 ppm) have been recommended to protect against respiratory tract irritation and behavioural effects. Moreover, a “skin notation” was recommended because of its probable skin penetration. BLV recommended by SCOEL is 7 mg 2-phenyl-2-propanol per gramme of creatinine in urine (after hydrolysis). To determine MAC value for cumene hepatotoxicity and nephrotoxicity were adopted as a critical effect. The Expert Group for Chemicals Agents established 310 mg/m³ as NOAEC based on 3-month NTP inhalation studies in rats and proposed reduction of the current MAC value from 100 to 50 mg/m3 . It was agreed that the previous STEL value of 250 mg/m3 should remain unchanged, which is also in accordance with the value recommended by SCOEL. Recommended BEI value is 7 mg 2-phenyl-2-propanol per gramme of creatinine in urine (after hydrolysis), sampled immediately after work shift. It was recommended to remain “I” (irritant) and “Sk” (substance can penetrate skin) labelling of cumene.

6

Heksafluoropropen : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Świdwińska-Gajewska A, Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2017

|

Nr 4 (94)

35--53

PL

Heksafluoropropen (HFP) jest bezbarwnym gazem stosowanym głównie jako monomer do produkcji fluorowych polimerów termoplastycznych, a także środka gaśniczego – heptafluoropropanu. Został zaklasyfikowany pod względem zagrożeń dla zdrowia jako substancja: działająca szkodliwe w następstwie wdychania, powodująca podrażnienie dróg oddechowych, mogąca spowodować uszkodzenie nerek w następstwie jednorazowego narażenia inhalacyjnego, a także przez długotrwałe lub powtarzane narażenie inhalacyjne. Heksafluoropropen nie ma w Polsce ustalonych normatywów higienicznych w środowisku pracy. Powodem, dla którego opracowano dokumentację i zaproponowano wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), jest informacja o produkcji heksafluoropropenu w Polsce. Substancja ta została zgłoszona (jako półprodukt) do Europejskiej Agencji ds. Chemikaliów przez rejestrującego (w rozumieniu rozporządzenia REACH) z siedzibą w Tarnowie. Nie ma wyników badań dotyczących działania toksycznego heksafluoropropenu na ludzi. U zwierząt narażanych inhalacyjnie na heksafluoropropen obserwowano przede wszystkim zmiany w nerkach: zwyrodnienie i martwicę nabłonka kanalików krętych. Przy większym stężeniu heksafluoropropenu u zwierząt obserwowano: obrzęk płuc, a także zaburzenie koordynacji i skurcze kloniczne, a ponadto zmiany względnej masy i aktywności kory nadnerczy, zmniejszenie względnej masy śledziony oraz zmiany w wątrobie. Na podstawie wyników badań biochemicznych wykazano zwiększenie ilości jonów fluorkowych i aktywności dehydrogenazy mleczanowej w moczu, a także zwiększenie stężenia kreatyniny oraz azotu mocznikowego w surowicy narażanych zwierząt. Zmiany parametrów krwi obejmowały także zmiany liczby: limfocytów, neutrofilów oraz eozynofilów. W badaniach dotyczących odległych skutków działania toksycznego, heksafluoropropen nie działał mutagennie w układach bakteryjnych ani na komórki ssaków. W testach w warunkach in vitro związek wywoływał aberracje chromosomowe w komórkach jajnika chomika chińskiego. W badaniach przeprowadzonych w warunkach in vivo na myszach zaobserwowano powstawanie mikrojąder w szpiku kostnym. Wynik ujemny uzyskano w teście na nieplanową syntezę DNA w hepatocytach szczurów oraz w teście dominujących mutacji letalnych u szczurów. Nie zaobserwowano wpływu heksafluoropropenu na rozrodczość. W dostępnym piśmiennictwie nie ma danych dotyczących działania rakotwórczego związku. Mechanizm działania toksycznego heksafluoropropenu jest związany z metabolizmem na drodze S-koniugacji z glutationem, a w szczególności z hydrolizą koniugatu. Przy udziale enzymu b-liazy dochodzi do rozkładu koniugatu i powstawania aktywnych tioli. Nefrotoksyczne działanie heksafluoropropenu jest związane z dużą aktywnością enzymów (b-liazy i N-deacetylazy), które przyczyniają się do powstawania aktywnych tioli w kanalikach nerkowych. Za podstawę do oszacowania wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) heksafluoropropenu w środowisku pracy przyjęto wyniki badania, w którym myszy i szczury narażano inhalacyjnie na związek przez trzy miesiące. Narządem krytycznym toksycznego działania heksafluoropropenu u gryzoni były nerki. Na podstawie wartość NOAEC wynoszącej 62 mg/m3 zaproponowano przyjęcie w Polsce wartości NDS dla heksafluoropropenu na poziomie 8 mg/m3. Nie ma podstaw do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) oraz wartości dopuszczalnej w materiale biologicznym (DSB).

EN

Hexafluoropropene (HFP) is a colorless gas. It is used mainly as a monomer for the production of thermoplastic fluoropolymers and as an extinguishing agent - heptafluoropropane. It has been classified for health hazards as a substance that is harmful if inhaled, may cause respiratory irritation and renal damage after a single exposure and through prolonged or repeated inhalation exposure. Hexafluoropropene does not have Maximum Admissible Concentration (MAC) value in Poland. The reason for developing the documentation of proposal for MAC value was the production of hexafluoropropene in Poland. This substance was registered as an intermediate product in the European Chemicals Agency by the registrant (within the meaning of the REACH Regulation) sited in Tarnów. There is lack of information on the toxic effects of occupational exposure to hexafluoropropene in humans. Degeneration and epithelial necrosis of the tubular lobules were observed in kidneys of laboratory animal after inhalation of hexafluoropropane. In the rodents exposed at higher concentrations of hexafluoropropene, pulmonary edema, coordination disorders and clonic contractions occurred. Exposure to hexafluoropropene induced changes in relative weight and activity of adrenal cortex, decrease in relative weight of spleen and changes in liver. Biochemical studies showed an increase of the level of fluoride ions and urinary lactate dehydrogenase activity and elevated serum creatinine and urea nitrogen in the exposed animals. Changes in blood parameters (count of lymphocytes, neutrophils and eosinophils) were also observed in rodents. In studies with the long-term effects of toxicity, hexafluoropropene was not mutagenic in bacterial systems or mammalian cells. In the in vitro tests, the compound induced chromosome aberrations in Chinese hamster ovary cells. In in vivo studies in mice, the formation of micronuclei in bone marrow was observed. The negative result was obtained in the assay for unplanned DNA synthesis test in rat hepatocytes and in the dominant rat mutation assay. No effect of hexafluoropropene on fertility was observed. There is no data on carcinogenicity. The mechanism of hexafluoropropene toxicity is related to metabolism: path-way of S-conjugation with glutathione, in particular hydrolysis of the conjugate. During decomposition of the conjugate by the enzyme -lyase, active thiols appeared. Nephrotoxic activity of hexafluoropropene is associated with high levels of enzymes (β-lyases and N-deacetylases), which contribute to the formation of active thiols in renal tubules. The results of 3-month inhalation study on mice and rats were the basis for calculation of the MAC value of the hexafluoropropene. The critical organs of hexafluoropropene toxicity to rodents are kidneys. Based on the NOAEC value of 62 mg/m3 , the MAC value for hexafluoropropene at 8 mg/m3 was proposed. Neither short-term value (STEL) nor biological tolerance limit was established.

7

2-Etyloheksan-1-ol : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Konieczko K., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2015

|

Nr 4 (86)

61--88

PL

2-Etyloheksan-1-ol jest bezbarwną cieczą o słodkim smaku i lekkim, kwiatowym zapachu, przypominającym zapach róży. Związek jest alkoholem alifatycznym, ważnym półproduktem do produkcji małolotnych estrów organicznych, np. ftalanu di(2-etyloheksylu), (DEHP), stosowanych jako plastyfikatory, głównie do zmiękczania PCW Jest także stosowany jako: rozcieńczalnik, dodatek do mieszanki paliwowej silników diesla oraz do olejów smarowych, w pralniach do czyszczenia „na sucho”, przy produkcji nitro-celulozy, papieru i gumy, w przemyśle tekstylnym i spożywczym. Do środowiska przedostaje się z tworzyw sztucznych, w których ftalan di(2-etyloheksylu) został zastosowany jako plastyfikator, w tym głównie z: materiałów budowlanych i wykładzin podłogowych, ale także z innego sprzętu, np. z obudowy komputerów. 2-Etyloheksan-1-ol jest uznawany za jeden z czynników przyczynowych tzw. zespołu chorego budynku (SBS,sick building syndrome). W warunkach narażenia zawodowego 2-etylo-heksan-1-ol wchłania siędo organizmu głównie przez drogi oddechowe. Na podstawie wyników badań na zwierzętach wykazano możliwość wchłaniania związku także przez skórę, choć w znacznie mniejszym stopniu. W dostępnym piśmiennictwie i w bazach danych nie ma doniesień o ostrych zatruciach ludzi 2-etyloheksan-1-olem, co wynika z niewielkiej toksyczności ostrej tej substancji. Na podstawie wyników przeprowadzonych w ostatnim dziesięcioleciu badań na ochotnikach dotyczących skutków chemosensorycznych na-rażenia na 2-etyloheksan-1-ol w warunkach narażenia drogą oddechową wykazano, że działanie drażniące 2-etyloheksan-1-olu na ludzi występuje już przy znacznie mniejszych stężeniach niż wynikało to z wyników badań na zwierzętach. U ochotników w warunkach narażenia na 2-etyloheksan-1-ol o stałym stężeniu podczas 4 h, przy stężeniu wynoszącym57,6 mg/m3wskaźniki podrażnienia błon śluzowych jamy nosowej i oczu w skali LMS określono jako „umiarkowane”. Należy jednocześnie podkreślić, że w przypadku narażenia na substancję o sinusoidalnie zmiennym stężeniu (przy średnim stężeniu na tym samym poziomie) obserwowano dodatkowo wzrost stężenia substancji P– neuropeptydu, uznanego za wskaźnik zapalenia neurogennego spowodowanego podrażnieniem nerwu trójdzielnego w popłuczynach nosowych, a także zmniejszenie przepływu powietrza przez istotny wzrost częstości mrugania powiekami. Wszystkie te wymienione parametry wskazują na działanie drażniące badanej substancji. Objawy kliniczne ostrego narażenia zwierząt na 2-etyloheksan-1-ol obejmują: apatię, brak koordynacji ruchów, chwiejny chód, depresję ośrodkowego układu nerwowego i trudności z oddychaniem. Stężenie 2-etyloheksan-1-olu powodujące u myszy zmniejszenie częstości oddechów o 50% (RD50) wynosi 238 mg/m3. W warunkach narażenia przedłużonego i podprzewlekłego zwierząt na 2-etyloheksan-1-ol narządami krytycznymi były wątroba i nerki. 2-Etyloheksan-1-ol jest szybko wydalany z organizmu w postaci metabolitów przede wszystkim z moczem. 2-Etyloheksan-1-ol w badaniach na zwierzętach doświadczalnych nie wykazywał działania: mutagennego, rakotwórczego ani działania szkodliwego na rozrodczość. Na podstawie wyników badania na ochotnikach wykazano, że krytycznym skutkiem narażenia na 2-etyloheksan-1-ol jest działanie drażniące. Eksperci SCOEL zaproponowali wartość OEL dla 2-etyloheksan-1-olu znacznie mniejszą od wartości dopuszczalnych stężeń ustalonych w poszczególnych państwach. Podstawą były badania przeprowadzone na ochotnikach. W SCOEL stężenie 8,1 mg/m3(1,5 ppm) przyjęto za wartość NOAEL dla działania drażniącego 2-etyloheksan-1-olu, a wartość OEL ustalono na poziomie 5,42 mg/m3(1 ppm).Przyjęto stężenie 57,6 mg/m3za wartość LOAEC dla działania drażniącego związku, biorąc pod uwagę wyniki badań4-godzinnego narażenia inhalacyjnego ochotników na 2-etyloheksan-1-ol. Po uwzględnieniu współczynników niepewności uzyskano wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla 2-etyloheksan-1-olu wynoszą-cą4,8 mg/m3. Zaproponowano przyjęcie wartości NDS 2-etyloheksan-1-olu na poziomie zapro-ponowanym w SCOEL w 2011 r., tj. 5,4 mg/m3. W celu zabezpieczenia pracowników przed narażeniem na pikowe stężenia 2-etyloheksan-1-olu, zaproponowano ustalenie wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) na poziomie 2 razy wartość NDS, czyli 10,8 mg/m3. Nie ma podstaw merytorycznych do ustalenia dla 2-etyloheksan-1-olu dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB). Ze względu na działanie drażniące oznakowano substancję symbolem „I”.

EN

2-Ethylhexan-1-ol is a colorless liquid with sweet taste and light, floral, rose-like odour. This aliphatic alcohol is an important intermediate for synthesis of low-volatile esters, e.g., di(2-ethylhexyl) phthalate (DEHP), used as plasticizers mainly as PVC softeners. 2-Ethylhexan-1-ol is also used as a solvent, an additive to diesel fuels and lubricating oils, in laundries for dry cleaning, in the production of nitrocellulose, paper and rubber, in the textile and food industry. 2-Ethylhexan-1-ol is emitted to the environment from plastics, mainly from building materials and floor coverings, but also from other equipment, e.g., computer cases. This substance is considered as one of so-called sick building syndrome (SBS) causes.In the working environment, 2-ethylhexan-1-ol is absorbed into the body mainly by inhalation. Animal studies indicate also the possibility of dermal absorption but to a much less extent than by inhalation. There are no reports on acute human poisoning due to low acute toxicity of this substance. According to results of human acute studies on chemosensory effects after inhalation exposure, sensory irritation occurs at much lower concentrations than it was considered on the basis of animal studies. “Moderate” (LMS scale) irritation of eyes and nose was detected in human volunteers after 4-h inhalation of 2-ethylhexanol at the constant concentration of 57.6 mg/m3. Exposure to sinusoidally variable concentrations over 4 h (mean concentration was also 57.6 mg/m3)caused theincrease of concentration of the substance P, which is a neuropeptide indicating nasal chemosensory irritation, in nasal lavage, decrease of nasal flow and increase of eye blinks. All of the mentioned parameters indicate the irritation properties of 2-ethylhexan-1-ol.Clinical effects of acute exposure of animals are apathy, incoordination, ataxia, depression of central nervous system and breathing difficulties. In mice, decrease of respiratory rate of 50% was observed at concentration 238 mg/m3of 2-ethylhexanol(RD50). Critical organs in subacute or long-term exposure are liver and kidney. 2-Ethylhexan-1-ol is rapidly eliminated from the body as metabolites, mainly in the urine. There were no carcinogenicity, mutagenicity and reprotoxicity observed in animals.The result of inhalation experiment with human volunteers showed that the critical effect of 2ethylhexanol is irritation. The Scientific Committee on Occupational Exposure Limits (SCOEL) proposed much smaller occupational exposure limit (OEL) than occupational exposure limits in particular countries. SCOEL established concentration of 8.1 mg/m3(1.5ppm) for NOAEC and 5.42 mg/m3(1 ppm) for OEL.On the based of 4-h inhalation experiment on human volunteers the 2-ethylhexanol concentration of 57.6 mg/m3was established as LOAEC. On the basis of this LOAEC value, after taking into account uncertainty factors, the MAC (TWA) value of 4.8 mg/m3was established. The value of 5.4 mg/m3proposed by SCOEL was recommended as MAC (TWA). To protect workers from peak exposure to 2-ethylhexane-1-ol, STEL value of 10.8 mg/m3(2 x MAC) was recommended. Due to irritation properties of 2-ethyhexan-1-ol it was recommended to label the substance with symbol “I”.

8

1,4-Dichlorobenzen : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Konieczko K., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2015

|

Nr 4 (86)

13--60

PL

1,4-Dichlorobenzen jest ciałem stałym o budowie krystalicznej, bezbarwnym lub białym, o zapachu kamfory, ulegającym sublimacji. Jest stosowany jako insektycyd (głównie w środkach przeciwmolowych), fumigant, a także jako składnik środków dezodoryzujących stosowanych do pomieszczeń oraz odświeżaczy stosowanych w kontenerach na śmieci. W syntezie chemicznej jest stosowany do produkcji siarczku polifenylenu, 1,2,4 trichlorobenzenu, 2,5-dichloroaniliny oraz wielu barwników. Ma również zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym. W warunkach narażenia zawodowego 1,4-di-chlorobenzenwchłania się do organizmu głównie przez drogi oddechowe. Ma niewielką toksyczność ostrą. Skutki działania przewlekłego na ludzi obejmują: działanie drażniące na oczy i błony śluzowe górnych dróg oddechowych, pogorszenie parametrów funkcji płuc, zaburzenia funkcji nerek i wątroby. W badaniach na zwierzętach w warunkach narażenia przedłużonego i przewlekłego na 1,4-dichlorobenzen per os zmiany obserwowano głównie w wątrobie oraz u szczurów samców w nerkach. Skutkiem krytycznym przewlekłego narażenia na 1,4-dichlorobenzen drogą inhalacyjną było działanie drażniące objawiające się zmianami w nabłonku jamy nosowej. Nie wykazano istotnego potencjału genotoksycznego 1,4-dichlorobenzenu. W badaniach mutagenności zarówno w warunkach in vitro, jak i in vivo, w większości eksperymentów uzyskano wyniki ujemne. Stwierdzono działanie rakotwórcze 1,4-di-chlorobenzenu na zwierzęta. Po podaniu dożołądkowym u myszy obu płci obserwowano głównie nowotwory wątroby, a u szczurów samców – gruczolakoraki kanalików nerkowych. Za powstawanie nowotworów nerek u szczurów samców narażonych na 1,4-dichlorobenzen jest odpowiedzialny specyficzny niegenotoksyczny mechanizm, nieistotny w przypadku ludzi. Najbardziej istotnymi zmianami nowotworowymi u myszy obu płci stwierdzonymi w wyniku eksperymentu inhalacyjnego były nowotwory wątroby (raki i gruczolaki wątrobowo komórkowe, mięsaki histiocytarne wątroby). Mechanizm powstawania u myszy nowotworów wątroby po podaniu 1,4 dichlorobenzenu drogą pokarmową lub inhalacyjną nie jest dokładnie wyjaśniony, ale na podstawie wyników badań wykazano progowy charakter tego skutku.W badaniach dwupokoleniowych na szczurach narażanych na 1,4-dichlorobenzen per os lub drogą inhalacyjną nie stwierdzono jego wpływu na funkcje rozrodcze zwierząt. 1,4-Dichlorobenzen nie działałem briotoksycznie, fetotoksycznie ani teratogennie. Dla 1,4-dichlorobenzenu zaproponowano wartość NDS wyprowadzoną z wartości NOAEL 10 mg/kg mc./dzień uzyskaną w badaniach na psach, którym związek podawano per os(w kapsułkach) przez 52 tygodnie. Skutkiem krytycznym było działanie hepatotoksyczne substancji. Po uwzględnieniu współczynników niepewności zaproponowano wartość NDS na poziomie 12 mg/m3. Z uwagi na występowanie stężeń pikowych 1,4-dichlorobenzenu w środowisku pracy oraz działanie drażniące zaproponowano ustalenie wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) na poziomie 3 razy NDS, czyli 36 mg/m3 Brak jest ilościowych danych dotyczących wchłaniana 1,4-dichlorobenzenu przez skórę, ale na podstawie wyników modelowania oceniono, że wchłanianie substancji przez skórę może być tak samo istotne, jak przy narażeniu drogą oddechową, dlatego zaproponowano notację„skóra”. Ze względu na działanie drażniące zaproponowano również notację„I”. Dostępne dane nie są wystarczające do ustalenia wartości dopuszczalnej w materiale biologicznym (DSB).

EN

1,4-Dichlorobenzene is a solid crystalline substance, colorless or white, with camphor-like odour. It sublimes at room temperature. It is used as insecticide (mainly in the mothballs), as a fumigant and as a component of indoor deodorants and air-fresheners used in dumpsters. 1,4-Dichlorobenzene is used in the synthesis of polyphenylene sul fide,1,2,4trichlorobenzene, 2,5-dichloroaniline and dyes. It is also used in pharmaceutical industry.1,4-Dichlorobenzene is absorbed into the body mainly by inhalation. It has low acute toxicity. Chronic effects in humans include irritation to eyes and mucous membranes of the upper respiratory tract, impaired lung function parameters, impaired kidney and liver function.In prolonged and chronic animal studies changes were observed mainly in a liver. In male rats changes were also observed in kidneys. After chronic exposure to 1,4-dichlorobenzene, changes due to irritation were observed in epithelium of the nasal cavity.1,4-Dichlorobenzene has no significant genotoxic potential. Most in vitro and in vivo mutagenicity studies were negative.1,4-Dichlorobenzene was carcinogenic to animals. Liver tumors were observed in the male and female mice after oral administration of 1,4-dichlorobenzene and after inhalation. The mechanism of liver tumor in mice after administration of 1,4-dichlorobenzene by ingestion or inhalation is not exactly clear but studies indicate the threshold nature of this effect. Adenocarcinomas of the renal tubule were observed in male rats after oral administration of 1,4-dichlorobenzene. Specific genotoxic mechanism, irrelevant for humans, is responsible for kidney tumors in male rats exposed to 1,4-dichlorobenzene.1,4-Dichlorobenzene is not embryotoxic, teratogenic or fetotoxic. There was no impact on reproductive functions of animals in the two-generation study in rats exposed to 1,4-dichlorobenzene by ingestion or by inhalation.A critical effect for exposure to 1,4-dichlorobenzene is hepatotoxic activity. Oral administration of 1,4-dichlorobenzene (in capsules) in dogs for 52 weeks caused changes in liver and NOAEL value obtained from this study was 10 mg/kg/day. On the basis of this NOAEL value, after taking into account uncertainty factors, the MAC (TWA) value of 12 mg/m3and STEL of 36 mg/m3(3 times NDS) were recommended.There is no quantitative experimental data on skin absorption of 1,4-dichlorobenzene, but on the basis of modeling data the “Skin” notation was added because absorption of substances through the skin can be as important as inhalation. It is recommended to label the substance with symbol “I” (irritant).

9

Application of predictive models for estimation of health care workers exposure to sevoflurane

Jankowska A., Czerczak S., Kucharska M., Wesołowski W., Maciaszek P., Kupczewska-Dobecka M.

International Journal of Occupational Safety and Ergonomics

|

2015

|

Vol. 21, No. 4

471--479

EN

Objectives. The aim of this study was to assess the potential use of predictive models to estimate professional exposure to chemicals in the workplace, such as the operating room, by simultaneous determination of the levels of exposure using a model and measurements. Methods. Measurements included determinations of sevoflurane (SEV) in the workplace air of 117 operating rooms of 31 hospitals in one Polish region. Measurements were carried out at the time of various surgical procedures during administration of anaesthetics by endotracheal intubation. The measurement results were compared with the values estimated using two models: ECETOC TRA and Stoffenmanager. Results. In one case the ECETOC TRA estimated the exposure concentration almost equal to the measured concentration but, because of the need to maintain a margin of safety in case of modelling, it can be concluded that the model underestimated the concentration. The Stoffenmanager model provided accurate exposure estimates in the examined case, and it can be used as a screening tool for the assessment of occupational inhalation exposure of medical personnel to anaesthetics. Conclusions. The results are of particular importance to the circumstances in Eastern Europe, where the levels of anaesthetics often exceed the relevant occupational exposure limits.

10

Kwas nadoctowy. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Pakulska D., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2014

|

Nr 1 (79)

25--54

PL

Kwas nadoctowy (PAA) jest substancją nietrwałą Najczęściej występuje w postaci mieszaniny, w której pozostaje w stanie równowagi chemicznej z: nadtlenkiem wodoru, kwasem octowym i wodą. W handlu kwas nadoctowy występuje w roztworach wodnych (o stężeniu ponad 15%), które są klarownymi, bezbarwnymi cieczami o ostrym zapachu octu. Kwas nadoctowy jest stosowany głównie jako: środek dezynfekcyjny, wybielacz oraz utleniacz w preparatyce chemicznej. Związek jest substancją wielkotonażową. Liczbę zakładów pracy produkujących kwas nadoctowy na świecie szacuje się na 40 -s-100. Większość z nich znajduje się w Europie, głównie w: Niemczech, Belgii, Francji, Hiszpanii, Finlandii oraz we Włoszech. Narażenie w procesie produkcji kwasu nadoctowego nie występuje, ponieważ odbywa się w systemie zamkniętym. Bardziej prawdopodobne jest narażenie na kwas nadoctowy podczas takich operacji, jak: załadunek i rozładunek oraz przemysłowe jego stosowanie. Kwas nadoctowy został zaklasyfikowany do: kategorii cieczy i par łatwopalnych, których ogrzanie może powodować pożar, substancji szkodliwych w następstwie wdychania oraz w kontakcie ze skórą i po połknięciu, substancji żrących powodujących poważne oparzenia skóry, uszkodzenia oczu i mogących spowodować podrażnienie dróg oddechowych. Aerozole i pary roztworów wodnych kwasu nadoctowego wykazują działanie drażniące na drogi oddechowe i oczy. Pracownicy zatrudnieni w warunkach ostrego narażenia inhalacyjnego na kwas nadoctowy mogą odczuwać silny dyskomfort oraz łzawienie oczu. U zwierząt doświadczalnych narażonych na aerozole kwasu nadoctowego o różnych stężeniach występowało podrażnienie oczu i dróg oddechowych o różnym stopniu nasilenia. Przewlekłe narażenie inhalacyjne powodowało podrażnienie dróg oddechowych i oczu, natomiast o większych stężeniach: zmiany zapalne w płucach, zmniejszone przyrosty masy ciała, zmiany morfologiczne krwi oraz stany zapalne wątroby. Zarówno w badaniach w warunkach in vivo, jak i in vitro nie wykazano działania mutagennego kwasu nadoctowego. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono danych dotyczących rakotwórczego działania tego związku. Nie stwierdzono istotnych zaburzeń funkcji rozrodczych w wyniku narażenia zwierząt na kwas nadoctowy. W Polsce brak jest podstaw do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla kwasu nadoctowego. Na świecie, jedynie Amerykańska Konferencja Rządowych Higienistów' Przemysłowych zaproponowała wartość STEL kwasu nadoctowego na poziomie 1,22 mg/m3 (0,4 ppm). Wartość ta została oznaczona jako NIC (notice ofintended changes). Za skutek krytyczny działania kwasu nadoctowego przyjęto działanie drażniące na drogi oddechowa. W badaniach na szczurach wyznaczono wartość RD50 równą 8,4 mg/m3. Zgodnie z przyjętymi zaleceniami ACGIII wartość NDS powinna się mieścić w zakresie 0,1-0,01RD50. Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych Międzyresortowej Komisji uznał, że dla tego związku wartość NDS powinna wynosić 0,1 RD50, czyli 0,8 mg/m3. Ponadto, ze stosunków molowych wyliczono, że proponowana wartość NDS kwasu nadoctowego odpowiada wartości stężenia nadtlenku wodoru w Polsce, który powstaje w' wyniku rozkładu kwasu nadoctowego, równej 0,4 mg/m3. Wynika z tego, że przyjęcie wartości 0,8 mg/m3, jako wartości NDS kwasu nadoctowego, powinno również chronić pracowników' przed działaniem drażniącym wydzielającego się podczas rozkładu kwasu nadtlenku wodoru, który' nie powinien stanowić dodatkowego zagrożenia dla pracowników przy proponowanej wartości NDS. Zasadność przyjętej wartości potwierdzają również wyniki badań przeprowadzonych w zakładach hodowli kurcząt podczas zamgławiania przy użyciu kwasu nadoctowego oraz wyniki badań w dwóch zakładach destylacji kaprolaktonu podczas oddestylowywania kwasu nadoctowego. Na podstawie wyników badań wykazano, że krótkoterminowe narażenie na kwas nadoctowy o stężeniu 1,56 mg/m3 nie powinno wywoływać nieprzyjemnych odczuć oraz natychmiastowego podrażnienia oczu i dróg oddechowych, natomiast w przypadku bardziej wrażliwych osób dłuższe narażenie może być nieprzyjemne. Ze względu na działanie drażniące/żrące roztworów wodnych kwasu nadoctowego proponuje się ustalenie wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) na poziomie 1,6 mg/m3 i oznaczenie związku literą „C" - substancja o działaniu żrącym.

EN

Peracetic acid (PAA) most often exists as a mixture, which is in chemical equilibrium with hydrogen peroxide, acetic acid and water. In trade, PAA is present in aqueous solutions (at a concentration of < 15%), which are clear, colorless liquids with a pungent odor of vinegar. Peracetic acid is mainly used as a disinfectant, bleach or oxidant in preparative chemistry. It is a high production volume chemical. Under occupational conditions, there is a probability of exposure to aqueous solutions of PAA by inhalation as well as by dermal route during such operations as loading and unloading, and various industrial uses. Aerosols and vapors of aqueous solutions of PAA exhibit irritation to the respiratory tract and eyes. Workers in acute inhalation exposure may feel strong discomfort and water}' eyes due to irritation. Laboratory animals also suffered irritation of eyes and respiratory tract with varying degrees of severity’ depending on the concentration. Under conditions of exposure to high concentrations followed by chronic inhalation, besides respiratory tract and eye irritation, inflammatory changes in the lungs, decreased weight gain, changes in blood counts and liver inflammation have been observed. In Poland, a MAC (maximum admissible concentration) value for PAA has not been established yet. All over the world, only the American Conference of Governmental Industrial Hygienists (ACGIH) proposed a STEL value for peracetic acid at the level of 1.22 mg/ ml It was agreed that the critical health endpoints of aqueous solutions of PAA are the irritation of the eyes and the upper respiratory tract. In studies on rats (Janssen 1989c), RD50 was 8.4 mg/m3. As recommended by the ACGIH, the MAC value should be established within the range of 0.1- 0.01 RD50. The Expert Group for Chemical Agents established that the MAC value for this compound should be 0.1 RD50, i.e. 0.8 mg/m3. Moreover, based on the molar ratios it was calculated that the proposed MAC value for peracetic acid corresponds to 0.4 mg/m3 of hydrogen peroxide, which is formed during decomposition of peracetic acid. It is the current MAC value for hydrogen peroxide in Poland. Therefore, the adopted MAC value of 0.8 mg/m3 should protect workers against both chemicals. The validity of this MAC value is also confirmed by the results of Fraser, Tliorbinson (1986) and McDonagh (1997), which indicate that short-term exposure to PAA at a concentration of 1.56 mg/m3 should not cause unpleasant sensations or immediate irritation of eyes and respiratory tract, but for more sensitive people, prolonged exposure may be uncomfortable. Considering the irritating/corrosive properties of aqueous solutions of peracetic acid, 1.6 mg/m3 has been proposed as the value of shortterm exposure limit (STEL). Notation "C" (corrosive) has been proposed.

11

Trichloroeten

Jankowska A., Bystry K., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2013

|

Nr 4 (78)

83--118

PL

Trichloroeten (Tri) jest lotną, przezroczystą, bez barwną cieczą o słodkim eterycznym zapachu, zbliżonym do zapachu chloroformu. Substancja jest stosowana do odtłuszczania metali oraz jako rozpuszczalnik, Pary trichloroetenu drażnią błony śluzowe nosa i gardła, powodują także podrażnienia skóry i oczu. U ludzi trichloroeten w warunkach narażenia inhalacyjnego działa hamująco na czynności ośrodkowego układu nerwowego i wywołuje: bóle i zawroty głowy, senność, nudności i utratę przytomności. Narażenie na trichloroeten o dużych stężeniach powodowało zgon. Trichloroeten wykazuje również działanie nefrotoksyczne oraz hepatotoksyczne. Według danych Centralnego Rejestru Danych o Narażeniu na Substancje, Preparaty, Czynniki i Procesy Technologiczne o Działaniu Rakotwórczym lub Mutagennym, prowadzonego w Instytucie Medycyny Pracy w Łodzi, na działanie trichloroetenu w 2011 r. było narażonych 1239 pracowników, którzy byli zatrudnieni: przy ekstrakcji tłuszczów z nasion, czyszczeniu i odtłuszczaniu metali, w przemyśle gumowym, farb i atramentów drukarskich oraz lakierów. W 2010 r., zgodnie z danymi Głównego Inspektoratu Sanitarnego, 5 osób było narażonych na trichloroeten o stężeniach większych od obowiązującej wartości NDS, czyli 50 mg/m w tym 2 oso by były zatrudnione przy produkcji wyrobów metalowych, a 3 osoby - przy innej produkcji nie- sklasyfikowanej. U zwierząt doświadczalnych głównymi skutkami narażenia inhalacyjnego na trichloroeten było: upośledzenie funkcji OUN, skutki nefrotoksyczne, hepatotoksyczne oraz wakuolizacja komórek Clara płuc u myszy. W komórkach ssaków w warunkach in vitro czysty trichloroeten wywoływał: transformację komórek, wymianę chromatyd siostrzanych, mutację genów, lecz nie powodował aberracji chromosomów. W dostępnym piśmiennictwie istnieją ograniczone dowody działania rakotwórczego trichloroetenu na ludzi. Wyniki kilku badań kohortowych ludzi narażonych zawodowo na trichloroeten wykazały zwiększone ryzyko zachorowania na: nowotwory wątroby, przewodów żółciowych i nerek, a także na chłoniaka nieziarniczego. Narażenie myszy na trichloroeten drogą pokarmową prowadziło do wzrostu częstości nowotworów wątroby. Związek indukował u myszy i szczurów także nowotwory o innej lokalizacji. Eksperci IARC zaliczyli trichloroeten do gru 2A - grupy substancji prawdopodobnie kancerogennych dla ludzi. Wyniki badań dotyczących wpływu trichloroetenu na rozrodczość ludzi nie dostarczyły jednoznacznych dowodów działania toksycznego związku. dostępnym piśmiennictwie i bazach danych nie znaleziono informacji o wynikach badań epidemiologicznych dotyczących narażenia zawodowe go na trichloroeten, w których ryzyko skutku teratogennego zależałoby znacząco od narażenia na tę substancję. Trichloroeten jest dobrze wchłaniany wszystkimi drogami narażenia: w postaci par wchłania się układzie oddechowym, a ciekły w przewodzie pokarmowym oraz przez skórę. Metabolizm trichloroetenu w organizmie przebiega z udziałem cytochromu P-450 i glutationu Główne metabolity trichloroetenu - trichloroetan i kwas trichlorooctowy, są wydalane z moczem częściowo w postaci glukuronidów. Te dwa metabolity są stosowane jako biochemiczne wskaźniki narażenia. Część wchłoniętego trichloroetenu je wydalana z powietrzem wydychanym w postaci niezmienionej. Wydalanie trichloroetenu z powietrzem oraz wydalanie metabolitów przebieg wielofazowo. Wartość najwyższego dopuszczalnego stężeni (NDS) trichtoroetenu ustalono na podstawie działania jego neurotoksycznego oraz nefrotoksycze go. Proponuje się utrzymanie obowiązującej wartości NDS trichloroetenu, czyli 50 mg/m3 Z uwagi na działanie drażniące substancji oraz działanie par trichloroetenu na OUN, proponuje się przyjęcie wartości najwyższego dopuszczalnego stężeni chwilowego (NDSCh) na poziomie 100 mg/m3 (2 razy wartość NDS). Proponuje się także utrzymanie dotychczas zalecanej wartości dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) n poziomie 20 mg TCA/1 moczu. Zaleca się również oznakowanie związku literam „l”- substancja o działaniu drażniącym, „Sk” substancja wchłania się przez skórę oraz „Rakotw.kat. 2.” — substancja rakotwórcza kategorii 2.

EN

Trichloroethylene (Tri) is a volatile, colorless Iiquid with a sweetish odor resembling chloro form. Tri is mainly used in metal degreasing and as a solvent. Tri vapor is irritating to the eyes, nose, throat (mucous membranes) and skin. Human exposure to Tri results in CNS depression. Headache, dizziness, drowsiness, nausea, unconsciousness and death after exposure to very high concentrations have been observed. High doses of Tri produce hepatotoxicity and nephrotoxicity. After inhalation of Tri by laboratory animais, some adverse effects have been observed in CNS, liver, kidneys and Clara cells in mouse. In vitro studies in mammalian cells suggest that Tri can cause ceil transformation, sister chromatid exchange, gene mutations but does not produce chromosomal aberrations. There is limited evidence in humans for the carcinogenicity of Tri. The results of cohort studies indicate excessive risk of liver, biliary duct and kidney cancer and excessive risk of non Hodgkin’s lymphoma. Tri has produced liver tumours in mice after per os exposure as well as tumors at other sites in mice and rats. According to IARC, Tri is probably carcinogenic to humans (group 2A). The results of available studies show no consistent effects of Tri on the human reproductive system. To determine MAC value for Tri neurotoxicity and nephrotoxicity were adopted as a critical effect. The Expert Group for Chemicals Agents suggest maintaining the current MAC value of 50 mg/m Due to the irritating potential of Tri vapors to CNS, a 5TEL value of 100 mg/m (2 X MAC) has been proposed. It has been also proposed to label the substance with „1” (irritant), Sk (substance can penetrate skin) and „Rakotw. kat. 2” (carcinogen category 2). The current BEI value of 20 mg TCA/I urine is maintained.

12

Trichlorek fosforylu

Konieczko K., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2013

|

Nr 1 (75)

57--68

PL

Trichlorek fosforylu jest przezroczystą, bezbarwną lub żółtawą cieczą o nieprzyjemnym, ostry zapachu. W kontakcie z wodą lub z parą wodną gwałtownie hydrolizuje, wydzielając chlorowodór i kwas fosforowy(V). Jest stosowany w przemyśle, przede wszystkim do produkcji alkilowych i arylowych triestrów kwasu fosforowego( V). Znalazł zastosowanie także w produkcji: plastyfikatorów, środków opóźniających palenie, cieczy hydraulicznych, insektycydów, farmaceutyków, dodatków do produktów naftowych oraz półproduktów do produkcji barwników. Jest stosowany także jako: czynnik chlorujący, katalizator, rozpuszczalnik w krioskopii oraz domieszka donorowa w półprzewodnikach krzemowych. Trichlorek fosforylu jest we Wspólnocie Europejskiej uznany za produkt wysokotonażowy, tzw. HPV(> 1000 t/rok/producent lub importer). Związek jest produkowany m.in. przez takie koncerny chemiczne, jak: Bayer, BASF, Givaudan, Hoechst. W SCOEL rozpoczęto prace nad dokumentacją i propozycją wartości OEL dla trichlorku fosforylu. Trichlorek fosforylu jest zaklasyfikowany jako substancja żrąca, bardzo toksyczna (przez drogi oddechowe w warunkach narażenia ostrego), toksyczna (przez drogi oddechowe w warunkach narażenia przewlekłego) i szkodliwa (po połknięciu). Zarówno w przypadkach ostrych, jak i przewlekłych zatruć inhalacyjnych trichlorkiem fosforylu podstawowym skutkiem było działanie drażniące na drogi oddechowe i oczy: pieczenie oczu i gardła, uczucie duszności, łzawienie, kaszel, skurcz oskrzeli, ból za mostkiem, zapalenie opłucnej. U narażonych obserwowano pogorszenie parametrów spirometrycznych płuc, a późnymi skutkami narażenia były problemy astmatyczne i obturacyjna choroba układu oddechowego. Dostępne wyniki badań na zwierzętach są słabo udokumentowane. Trichlorek fosforylu nie wykazuje działania mutagennego. W piśmiennictwie nie znaleziono informacji ani o rakotwórczym działaniu tej substancji, ani o jej działaniu na rozrodczość. Skutkiem krytycznym działania trichlorku fosforylu jest silne działanie drażniące na błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych. Należy podkreślić, że w kontakcie z wilgocią substancja hydrolizuje, tworząc silnie drażniące kwasy: chlorowodorowy i fosforowy(V). Istniejące dane nie pozwalają na wyznaczenie wartości NOAEL lub LOAEL, dlatego zaproponowano ustalenie wartości normatywu trichlorku fosforylu na podstawie obowiązujących normatywów higienicznych dla produktów jego hydrolizy oraz metody oznaczania ich stężeń w powietrzu na stanowiskach pracy. Ze względu na metodę oznaczania stężenia trichlorku fosforylu proponuje się przyjęcie stężenia 1 mg/m3 za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) oraz stężenia 2 mg/m3 za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) przez analogię do kwasu fosforowego(V). Ze względu na działanie żrące trichlorku fosforylu na skórę i oczy proponuje się także oznaczenie normatywu literą „C” – substancja żrąca. Nie ma podstaw merytorycznych do ustalenia wartości dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) tri chlorku fosforylu.

EN

Phosphoryl trichloride is a clear, colourless to yellow, fuming liquid with a pungent and musty odor. It hydrolyses in water or moist air to hydrogen chloride and orthophosphoric acid. Phosphoryl trichloride is widely used to manufacture alkil and aryl orthophosphate triesters. It is used for plasticizers, flame retardants, hydraulic fluids, insecticides, pharmaceuticals, gasoline additives and dye intermediates. Phosphoryl trichloride is also used as a chlorinating agent, catalyst, cryoscopy solvent and dopant for semiconductor grade silicon. A critical effect of exposure to phosphoryl trichloride is a strong irritation of eyes and the upper respiratory tract. Based on available data no NOAEL nor LOAEL values could be calculated. With regard to rapid hydrolysis of phosphoryl trichloride to hydrochloric acid and orthophosphoric acid, establishing occupational exposure limits based on existing MAC (TWA) values for these hydrolysis products was proposed. Taking into account the method of determining phosphoryl trichloride in workplace air, relating to orthophosphoric acid, a MAC (TWA) value of 1 mg/m3 and a STEL value of 2 mg/m3 were proposed by analogy to orthophosphoric acid. C notation, indicating corrosive action of phosphoryl trichloride, was assigned. There are no grounds for establishing a BEI value.

13

Bezwodnik octowy

Jankowska A., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2013

|

Nr 4 (78)

33--46

PL

Bezwodnik octowy jest bezbarwną, ruchliwą cieczą o ostrym zapachu octu stosowaną do produkcji: włókien acetylocelulozowych, plastików, octanu winylu, leków, rozpuszczalników, materiałów wybuchowych oraz perfum. Bezwodnik octowy został zaklasyfikowany jako substancja: łatwopalna, żrąca oraz szkodliwa (działa szkodliwie przez drogi oddechowe i po połknięciu).Wedlu g danych Głównego Urzędu Statystycznego w Polsce w 2010 r. liczba pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na bez wodnik octowy o stężeniach między 0,1 a 0,5 wartości NDS (10 mg/m wynosiła 71 osób, natomiast w 2011 r. - 84 osoby. Liczba pracowników zawodowo narażonych na bezwodnik octowy o stężeniu powyżej 0,5 wartości NDS wynosiła 3 osoby. Bezwodnik octowy jest silnym środkiem drażniącym: błony śluzowe, oczy oraz skórę. Szybko reaguje z wodą wskutek czego powstaje kwas octowy. Narażenie ostre pracowników na pary bezwodnika o stężeniu powyżej 21 mg/m po wodowało podrażnienie oczu oraz błon śluzowych górnych dróg oddechowych. Narażenie ludzi na pary bezwodnika o większym stężeniu może powodować: owrzodzenie błony śluzowej nosa i prawdopodobnie skurcz oskrzeli, piecze nie oczu, a następnie w ciągu paru godzin obrzęk rogówki i spojówki, jak również zmętnienie rogówki. Wartość ŁD dla szczurów narażonych inhalacyjnie na działanie związku ustalono na poziomie 1680 mg/m dla narażenia per os - 1780 mg/kg m.c., natomiast w innym badaniu 630 mg/kg m.c. Wartość LD dla narażenia przez skórę u królików wynosi 4000 mg/kg m.c. U królików związek ten powodował ciężkie oparzenia oczu. Bezwodnik octowy podany na skórę królików pod opatrunek na 24 h powodował powstawanie oparzeń i pęcherzy. Szczury narażano na pary bezwodnika o stężeniach: 0; 4,2; 21 lub 84 mg/m przez 13 tygodni. Nie stwierdzono działania układowego związku po narażeniu zwierząt na bezwodnik o stężeniu 21 lub 84 mg/m Bezwodnik octowy u narażonych zwierząt o stężeniu 4,2 mg/m nie wykazywał działania miejscowego ani układowego. Wartość NOAEŁ dla szczurów została ustalona na poziomie 4,2 mg/m W testach Amesa nie stwierdzono działania mutagennego bezwodnika octowego. Wyniki testu mikrojądrowego na szpiku kostnym szczurów były negatywne. Bezwodnik octowy nie wykazywał ani działania genotoksycznego, ani mutagennego. W dostępnym piśmiennictwie i bazach danych nie znaleziono danych dotyczących działania rakotwórczego bezwodnika octowego. W badaniach doświadczalnych na szczurach nie stwierdzono działania embriotoksycznego, feto- toksycznego ani wpływu na rozrodczość bez- wodnika o stężeniu 105 mg/m chociaż u matek obserwowano silne podrażnienie dróg oddechowych. U dwóch samic narażanych na bez wodnik octowy o stężeniu 420 mg/m stwierdzono całkowitą resorpcję zarodków. W grupie narażanej na bezwodnik o stężeniu 420 mg/m u matek obserwowano ciężkie podrażnienie dróg oddechowych oraz redukcję masy ciała. Wartość NOAEL dla toksyczności rozwojowej i reprodukcyjnej bezwodnika octowego ustalono na poziomie 105 mg/m Brak jest podstaw do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla bez- wodnika octowego. Zaproponowano ustalenie wartości NDS dla bezwodnika octowego przez analogię do kwasu octowego. Wartość NDS dla kwasu octowego ustalono na poziomie 25 mg/m Bezwodnik octowy składa się z dwóch cząsteczek kwasu octowego, więc zaproponowano przyjęcie za wartość NDS dla bezwodnika octowego połowy wartości NDS kwasu octowego, czyli 12 mg/m Ze względu na zabezpieczenia pracowników przed skutkami ostrego działania drażniącego bezwodnika octowego zaproponowano ustalenie wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) na poziomie 24 mg/m Ze względu na działanie żrą ce bezwodnika octowego proponuje się oznaczenie go literą „C” (substancja o działaniu żrącym).

EN

Acetic anhydride is a colorless, mobile liquid with a pungent acetic odor. It is used in manufacturing cellulose acetate fibers, plastics, vinyl acetate, pharmaceuticals, dyes and perfumes acetic anhydride is flammable, corrosive and harmful if inhaled or swallowed. It is rapidly hydrolyzed to acetic acid. In workers, acute toxicity of acetic anhydride at concentrations above 21 mg/m was observed in the form irritation of the eyes and mucous membranes of the upper respiratory tract. Higher vapor concentrations may produce ulceration of the nasal mucosa and possible bronchospasm, eye burning followed by corneal and conjunctival edema and corneal opacity. LC in rats is 1680 mg/m LD per os 1780 mg/kg m.c. or 630 mg/kg m.c.; and dermal LD in rabbits is 4000 mg/kg m.c. No systemic effects were observed after expo sure of rats to acetic anhydride at concentrations of 4.2,21 or 84 mg/m for 13 weeks. No evidence of mutagenicity in Ames test was observed. Results iii rat micronucleus assay were negative. Acetic anhydride has no significant mutagenic or genotoxic activity. For rats, the developmental and reproductive toxicity NOAEL is 105 mg/m There are no valid data available that are suitable for establishing a MAC value. MAC estimation by analogy to acetic acid has been proposed. The value of MAC for acetic acid is 25 mg/m Half of that value has been proposed as the value of MAC for acetic anhydride MAC, i.e., 12 mg/m In addition, 24 mg/m has been proposed as a short-term exposure limit (STEL) to protect employees from the irritation of the skin, eyes and mucous membranes of the upper respiratory tract. Consider ing evidence on the corrosive properties of acetic anhydride, additional notation with „C” has been recommended.

14

1,1 –Dichloroeten

Ligocka D., Jankowska A., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2013

|

Nr 3 (77)

5--24

PL

1,1-Dichloroeten jest niskowrzącą cieczą o słodkawym zapachu stosowaną jako kopolimer (często z chlorkiem winylu) do produkcji: termoplastycznych tworzyw sztucznych, lakierów, środków wiążących substancje zmniejszające palność wykładzin podłogowych, sztucznych włosów oraz włókien do produkcji odzieży ochronnej. U ludzi w wyniku ostrego narażenia na 1,1-dichloroeten o stężeniu około 16 000 mg/m obserwowano działanie depresyjne związku na ośrodkowy układ nerwowy (oszołomienie oraz utrata przytomności). W 2010 r. liczba pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na 1,1-dichloroeten o stężeniach między 0,1 a 0,5 wartości NDS wynosiła 13 osób, natomiast w 2011 r. - 7 osób. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2007 r. oraz w 2010 r. na stanowiskach pracy nie odnotowano stężeń 1,1-dichloroetenu powyżej wartości NDS, tj. 12,5 mg/m3 Po ostrym narażeniu zwierząt laboratoryjnych na 1,1-dichloroeten drogą inhalacyjną lub pokarmową skutki działania szkodliwego związku występowały w: komórkach Clary płuc, wątrobie oraz nerkach. 1,1-Dichloroeten wykazywał działanie mutagenne u Salmonella Typhimurium i Escherichia coli wyłącznie w testach z aktywacją metaboliczną. Eksperci IARC stwierdzili, że istnieją ograniczone dowody na działanie rakotwórcze 1,1-dichloroetenu u zwierząt oraz niewystarczające dowody działania rakotwórczego związku u ludzi. 1,1-Dichloroeten został zaklasyfikowany do grupy 3., czyli do związków nieklasyfikowanych jako rakotwórcze dla ludzi. Za podstawę do ustalenia wartości NDS 1,1-dichloroetenu przyjęto wyniki badań na szczurach Sprague-Dawley (obu płci) narażanych na pary 1,1-dichloroetenu o stężeniach 100 lub 300 mg/m3.6 h dziennie, 5 dni w tygodniu przez 17 miesięcy (w ciągu pierwszego miesiąca stosowano mniejsze stężenia związku, które po miesiącu narażenia podwyższono do 100 lub 300 mg/m z powodu braku skutków działania 1,1-dichloroetenu u narażanych zwierząt). U badanych zwierząt wy stępowało odwracalne stłuszczenie komórek wątroby, które nie wpływało na: zmianę parametrów biochemicznych krwi, funkcje wątroby oraz zwiększenie jej masy. Wartość ŁOAEC dla szczurów ustalono na poziomie 100 mg/m Po zastosowaniu odpowiednich współczynników niepewności przyjęto stężenie 8 mg/m 1,1-di- chloroetenu za wartość NDS. Wartość ta powinna zabezpieczyć pracowników przed wystąpieniem skutków szkodliwego działania 1,1-dichloroetenu na wątrobę, którą uznano za narząd krytyczny działania związku. Nie ma podstaw do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) 1,1-dichboroetenu, a także dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB).

EN

1,1-Dichloroethene (vinylidene chloride) is a low temperature boiling liquid with a sweet scent. 1,1-Dichloroethene is used as a chemical inter mediate (usually with vinyl chloride) in the production of thermoplastic resins, lacquers, fibres for safety clothes, etc. In human, acute toxicity of 1,1-dichboroethene at concentration of ca. 16 000 mgm3 was observed as a CNS depression (stunning and loss of consciousness). After acute inhalation or oral administration of 1,1-dichloroethene to laboratory animals some reversed adverse effects were observed in liver, kidneys and Clara cells. 1,1-Dichloroethene was mutagenic in Salmonella Typbimurium and Escherichia coli only due to metabolic activation. IARC concluded that there was inadequate evidence in humans and limited evidence in laboratory animals of the carcinogenicity of 1,1-dichlo- roethene. This substance is not classifiable as to its carcinogenicity to humans (IARC Group 3). Results of a 17-month inhalation study in rats exposed to 1,1-dichboroethene concentration of 100 or 300 mg/m were considered in setting a maximum admissible concentration (MAC) value. Reversible fatty infiltration of the liver was reported in rats but no hematological alter nations, no change in liver weight and no other indications of abnormal liver function were observed. Based on the LOAEC value for female rats (100 mg/m and the relevant uncertainty factors, a MAC value of 8 mg/ m 3 has been calculated. No STEL nor BEI value has been established.

15

Ftalan dibutylu – frakcja wdychana

Pałaszewska-Tkacz A., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2012

|

Nr 3 (73)

37--70

PL

Ftalan dibutylu (DBP) jest przezroczystą, oleistą cieczą o charakterystycznym dla estrów zapachu, którą stosuje się przede wszystkim jako dodatek zmiękczający do takich żywic i polimerów, jak: PCV (76% produkcji), uszczelniaczy, klejów i spoiw (14% produkcji) oraz tuszów drukarskich (7% produkcji). Pozostałe 3% produkcji ftalanu dibutylu stosuje się przy wytwarzaniu: farb nitrocelulozowych, włókien szklanych oraz kosmetyków. Ze względu na niską prężność par w temperaturze pokojowej podwyższone stężenia ftalanu di butylu mogą wystąpić jedynie w procesach technologicznych przebiegających w podwyższonej temperaturze mlub w procesach związanych z występowaniem aerozoli ftalanu dibutylu w powietrzu środowiska pracy. Na podstawie wyników pomiarów z lat 90. udostępnionych przez jeden z europejskich zakładów, wykazano, że w procesie produkcji ftalany dibutylu średnie stężenie na większości stanowisk pracy nie przekraczało 0,5 mg/m3, a w przypadku kilku stanowisk wynosiło 1,1 lub 5 mg/m3. W innym zakładzie średnie stężenie ftalanu dibutylu wynosiło 0,04 mg/m3 w 1992 r. oraz 0,7 mg/m3 w 1995 r. Pomiary stężeń wykonane w 1996 r. przy wytwarzaniu produktów zawierających ftalan di butylu wskazują, że stężenia tego związku wynosiły 0,19 - 0,75 mg/m3 (produkcja kabli), < 0,008 mg/m3 (produkcja polimerów) oraz < 0,03 (produkcja polimerów dla przemysłu dekarskiego). Według danych GIS, zarówno w 2007 r., jak i w 2010 r. nie było pracowników narażonych na stężenia ftalany dibutylu przekraczające obowiązujące normatywy (NDS – 5 mg/m3 i NDSCh – 10 mg/m3). W wykazie chorób zawodowych obejmującym lata 2001-2010, opracowanym na podstawie danych Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych w Instytucie Medycyny Pracy, odnotowano tylko jeden przypadek choroby skóry u osoby narażonej na ftalan dibutylu w zakładzie przetwórstwa przemysłowego. Ftalan dibutylu wchłania się do organizmu przez układ oddechowy oraz pokarmowy, nie ulega kumulacji i jest wydalany głównie z moczem. Na podstawie mediany dawek lub stężeń śmiertelnych ftalanu dibutylu, które uzyskano na podstawie wyników badań doświadczalnych na gryzoniach, wykazano, że ftalan dibutylu jest substancją o stosunkowo małej toksyczności ostrej. W większości badań związek nie wykazywał działania drażniącego ani uczulającego ludzi i zwierząt doświadczalnych. Jak wynika z dostępnego piśmiennictwa, skutki działania toksycznego ftalanu dibutylu w warunkach narażenia podprzewlekłego i przewlekłego oceniano prawie wyłącznie na podstawie wyników badań na szczurach narażanych dożołądkowo. Wartości NOAEL dla działania toksycznego wyznaczano na poziomie 176 - 353 mg/kg m.c./dzień, a najczęściej obserwowanymi skutkami narażenia było: zmniejszenie masy ciała, zmiany parametrów krwi, zwiększenie masy wątroby i nerek. Jeśli chodzi o szkodliwe działanie ftalanu dibutylu, to jest to przede wszystkim związek o potwierdzonym szkodliwym działaniu na rozrodczość i dziecko w łonie matki. Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 ftalan di butylu jest zaklasyfikowany jako substancja działająca szkodliwie na rozrodczość, kategoria zagrożeń 1B, z przypisanym zwrotem wskazującym rodzaj zagrożenia H360Df – może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki; podejrzewa się, że działa szkodliwie na płodność. W dostępnych wynikach badań szkodliwego działania ftalanu dibutylu na rozrodczość, najmniejsze wyznaczone wartości NOAEL wynosiły: 50 mg/kg m.c./dzień dla zaburzeń płodności oraz 30 mg/kg m.c./dzień dla szkodliwego działania na płód. W Polsce, podobnie jak w większości państw Europy, wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) ftalanu dibutylu ustalono na poziomie 5 mg/m3. Stężenie to zabezpiecza przed uciążliwymi warunkami pracy związanymi z narażeniem na aerozole, którego należy oczekiwać w przypadku ftalanu dibutylu ze względu na jego małą prężność par. Biorąc pod uwagę dużą wartość NOAEL, oszacowano, że dotychczasowa wartość NDS ftalanu dibutylu powinna również zabezpieczać zarówno przed skutkami jego działania toksycznego, jak i jego szkodliwym wpływem na rozrodczość i płód. Zaproponowano więc pozostawienie wartości NDS ftalanu dibutylu na dotychczasowym poziomie wynoszącym 5 mg/m3. Jednocześnie proponuje się zrezygnowanie z dotychczas obowiązującej wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh – 10 mg/m3) ftalany dibutylu, dlatego że wyniki dostępnych badań nie wskazują na działanie drażniące związku. Obecnie brak jest podstaw do zaproponowania wartości dopuszczalnego stężenia ftalanu dibutylu w materiale biologicznym (DSB). Zaleca się oznakowanie substancji w wykazie literami „Ft” oznaczającymi substancję działającą toksycznie na płód.

EN

Dibutyl phthalate (DBP) is a clear, oily liquid with ester-like odour. It is used mostly as a plasticizer for resins and polymers such as polyvinyl chloride (76% production), sealants and adhesives (14% production) and inks (7% production). The rest 3% of DBP production is used for nitrocellulose lacquers, safety glass and cosmetic products. As far as occupational exposure is concerned, the inhalation route of exposure is important and, to a lesser extent, dermal contact. Because of low vapour pressure at room temperature, the high concentration of DBP may only occur during technological processes where the temperature is elevated or DBP aerosols are generated. Measurements done by a European company in the 1990s showed that during DBP production the mean concentration of this substance in the workplace was below 0.5 mg/m3, and only in a few workplaces 1.1 or 5 mg/m3. In a different plant, the mean DBP concentration was 0.04 mg/m3 in 1992 and 0.7 mg/m3 in 1995. The measurements of DBP concentration carried out in 1996 at production processes of different products containing DBP showed that the concentration of this chemical was 0.19 – 0.75 mg/m3 (cables), < 0.008 mg/m3 (polymers) and < 0.03 (polymers for the tiling industry). In 2007 and 2010, according to data of Polandʼs Chief Sanitary Inspectorate, no workers were occupationally exposed to DBP in concentrations in excess of Polish OEL values. According to the Polish inventory of occupational diseases of the Nofer Institute of Occupational Medicine (Lodz, Poland), in 2001-2010 there was only one case of skin disorder in a worker occupationally exposed to DBP. DBP is absorbed in the respiratory and gastrointestinal tract, no significant accumulation has been recorded and it is excreted mainly in urine. LD50 values derived from experiments with rodents revealed that DBP was a substance of relatively low acute toxicity. In most studies, the substance caused no irritation or sensitisation in human or in laboratory animals. According to available data, subchronic and chronic toxicity of DBP was evaluated almost exclusively on the basis of studies on rats exposed orally. NOAEL values were equal to 176 – 353 mg/kg bw/d; the most often observed effects of exposure were decrease in body weight, changes in blood parameters and a relative increase in the weight of the liver and kidneys. DBP is a compound of a confirmed reprotoxic activity. According to Regulation (EC) No. 1272/2008 of the European Parliament and of the Council, DBP is classified as Reprotoxic, category 1B with hazard statement H360Df (may damage the unborn child, suspected of damaging fertility). In the available studies on DBP reprotoxocity, the lowest described NOAELs were 50 mg/kg bw/d for fertility and 30 mg/kg bw/d for foetus effects. In Poland, like in most European countries, the OEL value was set at the level equal to 5 mg/m3. This value is supposed to protect from burdensome working conditions connected with exposure to DBP aerosols expected due to its low vapour pressure. Taking into account the NOAEL values cited in the available literature, it was agreed that this level should also protect from toxic and reprotoxic DBP activity. It was agreed that the previous DBP OEL value of 5 mg/m3 should remain unchanged. Simultaneously, it was proposed that the previous STEL value of 10 mg/m3 should be removed from the Polish inventory of OELs as inaccurate due to no irritation activity of DBP confirmed in available studies. It is also recommended to label DBP, in the Polish inventory of OELs, with the letters ‘Ft’ – a substance toxic to the foetus.

16

4,4’-Tiobis(6-tert-butylo- -3-metylofenol)–frakcja wdychalna

Konieczko K., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2012

|

Nr 4 (74)

99--116

PL

4,4’-Tiobis(6-tert-butylo-3-metylofenol), (TBBC) jest białym (czasami jasnoszarym lub jasnobrązowym) krystalicznym proszkiem o lekkim zapachu, charakterystycznym dla związków aromatycznych. Związek ma bardzo małą lotność (6 • 10-7 mm Hg w temp. 70 °C), praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie (0,08%). Ze względu na strukturę chemiczną jest zaliczany do sulfidów (tioeterów) oraz do podstawionych fenoli. 4,4’-Tiobis(6-tert-butylo-3-metylofenol) otrzymuje się w reakcji 2-tert-butylo-5-metylofenolu z dichlorkiem siarki. Jest stosowany jako przeciwutleniacz, najczęściej stosuje się go jako dodatek do: poliolefin (polietylenu, polipropylenu), polimerów winylowych oraz do gumy. W Unii Europejskiej substancja ta nie została zaklasyfikowana urzędowo jako substancja stwarzająca zagrożenie, w związku z tym obowiązek klasyfikacji spoczywa na dostawcach. 4,4’-Tiobis(6-tert-butylo-3-metylofenol) jest uważany za substancję drażniącą i uczulającą, chociaż wyniki przeprowadzonych badań na ludziach nie są jednoznaczne, a wyniki badań na zwierzętach wskazują na stosunkowo niewielki potencjał drażniący i uczulający tej substancji. Wyniki 2-letniego badania 4,4’-tiobis(6-tert-butylo-3- -metylofenolu) na gryzoniach przeprowadzonego w ramach programu National Toxicology Program (NTP) wskazują, że u szczurów krytycznym skutkiem działania tej substancji było działanie hepatotoksyczne. U zwierząt obserwowano również cechy anemii hemolitycznej. Na podstawie wyników badań na zwierzętach stwierdzono, że 4,4’-tiobis(6-tert-butylo-3-metylo-fenol) po podaniu dożołądkowym i na skórę wchłania się stosunkowo słabo, gromadzi się w wątrobie i w tkance tłuszczowej – przewlekłe narażenie na 4,4’-tiobis(6- -tert-butylo-3-metylofenol) może powodować kumulację substancji w tych tkankach. W dostępnym piśmiennictwie i bazach danych nie znaleziono informacji na temat badań epidemiologicznych oceniających działanie rakotwórcze 4,4’-tiobis(6-tert-butylo- -3-metylofenolu na ludzi. Na podstawie wyników badań National Toxicology Program (NTP) wykazano brak działania rakotwórczego tej substancji. 4,4’- -Tiobis(6-tert-butylo-3-metylofenol) wykazuje także słabe działanie toksyczne na rozrodczość u samców gryzoni, prawdopodobnie przez skutek estrogenny. Wyniki badań mutagenności i genotoksyczności 4,4’- -tiobis(6-tert-butylo-3-metylofenolu) w większości dały wyniki ujemne. Dostępne dane dotyczące działania drażniącego 4,4’-tiobis(6-tert-butylo-3-metylofenolu) nie pozwalają na ustalenie zależności dawka – skutek, dlatego zaproponowano przyjęcie za skutek krytyczny działanie hepatotoksyczne tej substancji. Za wartośćNOAEL przyjęto dawkę 20 mg/kg m.c. wyznaczoną w 2-letnim eksperymencie na szczurach. Obliczona na tej podstawie wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) wynosi 35 mg/m3. Ponieważ w środowisku pracy występuje narażenie na pył 4,4’-tiobis(6-tert-butylo-3-metylofenolu), dlatego proponuje się przyjęcie stężenia 10 mg/m3 za wartości NDS dla frakcji wdychalnej, jak w przypadku innych nietrujących pyłów przemysłowych. Na podstawie dostępnych danych nie ma możliwości ustalenia wartości NDS dla frakcji respirabilnej. Zaproponowana wartość jest zgodna z wartościami stężeń dopuszczalnych w większości państw, w których ustalono normatywy higieniczne 4,4’-tiobis(6-tert- -butylo-3-metylofenolu). Nie ma podstaw merytorycznych do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) i dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) 4,4’-tiobis(6-tert-butylo-3-metylofenolu).

EN

4,4’-Thiobis(6-tert-butyl-3-methylphenol) is a white to light gray or tan powder with a slightly aromatic odor. It is insoluble in water (0.08%). Its volatility is low: 6 • 10-7 mm Hg (70 °C). TBBC is used as antioxidant in polyethylenes, polypropylenes, vinyl polymers and synthetic rubbers. There is no harmonized classification and labeling of TBBC legally established in the EU. Some manufactures classify TBBC as irritant and skin sensitizer, although human data are ambiguous and animal data indicate a weak irritation or sensitization potential of this compound. The critical effect of a long-term exposure to TBBC is hepatotoxicity and this effect was considered in setting exposure limits. A NOAEL value is 20 mg/kg bw based on a 2-year diet experiment on rats. After using uncertainty factors, a MAC (TWA) value of 35 mg/m3 was calculated. Because there is an exposure to TBBC dust in the working environment, a MAC (TWA) value of 10 mg/m3 for inhalable fraction of TBBC as for other non-toxic industrial dusts was suggested. There are no grounds for establishing STEL or BEI values.

17

1,2-Dibromoetan

Świdwińska-Gajewska A, Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2012

|

Nr 2 (72)

45--73

PL

1,2-Dibromoetan (DEB) jest bezbarwną cieczą o słodkawym zapachu, podobnym do chloroformu. Jest zaklasyfikowany jako substancja rakotwórcza kategorii 2., która działa toksycznie: przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu, a także drażniąco na: oczy, drogi oddechowe i skórę oraz jest niebezpieczna dla środowiska. 1,2-Dibromoetan otrzymuje się w procesie bromowania etylenu, a także reakcji acetylenu i kwasu bromowodorowego. Związek był stosowany jako środek usuwający: ołów, pestycyd oraz fumigant do odymiania gleby i zbóż. Obecnie substancję tę używa się jako półprodukt w syntezie chemicznej oraz rozpuszczalnik: żywic, gum i wosków. Z danych zebranych przez Centralny Rejestr Danych o Narażeniu na Substancje, Preparaty, Czynniki lub Procesy Technologiczne o Działaniu Rakotwórczym lub Mutagennym wynika, że narażenie w Polsce na 1,2-dibromoetan występuje głównie wśród pracowników laboratoryjnych: uczelni wyższych i zakładów chemicznych. W 2010 r. zarejestrowano 336 osób pracujących w narażeniu na ten związek w 10 zakładach. W Centralnym Rejestrze nie ma informacji o wielkości narażenia (IMP 2011). Według danych Głównej Inspekcji Sanitarnej w 2010 r. nie było pracowników narażonych na 1,2-dibromoetan powyżej wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), czyli stężenia 0,5 mg/m3 (GIS 2010). 1,2-Dibromoetan może działać toksycznie po narażeniu drogą: inhalacyjną, pokarmową oraz w kontakcie ze skórą. Działa także silnie drażniąco na: oczy, skórę i drogi oddechowe. Pierwsze objawy zatrucia u ludzi występują ze strony układu pokarmowego, a następnie obserwowano: żółtaczkę, uszkodzenia wątroby, nerek i zahamowanie ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Narażenie inhalacyjne może prowadzić do zapalenia i ciężkiego uszkodzenia płuc. U zwierząt narażenie na 1,2-dibromoetan wywołuje przede wszystkim zmiany w obrębie układu oddechowego (jamy nosowej, tchawicy i płuc), a także w: wątrobie, nerkach, nadnerczach i jądrach. Związek działa mutagennie i genotoksycznie, co potwierdzają liczne testy przeprowadzone na bakteriach i komórkach zwierząt w badaniach w warunkach in vitro i In vivo. 1,2-Dibromoetan może wpływać na rozrodczość. U pracowników narażonych na 1,2-dibromoetan zaobserwowano zmiany w jakości nasienia. U zwierząt związek ten wpływał nie tylko na spermatogenezę, lecz także na cykl rujowy. Zaobserwowano również objawy działania embriotoksycznego i teratogennego związku u szczurów i myszy. Działanie rakotwórcze 1,2-dibromoetanu na zwierzęta potwierdzono w licznych eksperymentach, podając zwierzętom substancję różnymi drogami. Drogą dożołądkową 1,2-dibromoetan indukował powstawanie nowotworów w: przedżołądku, płucach i układzie krążenia. Związek podany inhalacyjnie wywoływał nowotwory: jamy nosowej, płuc i układu krążenia, a podany przez skórę: nowotwory skóry i płuc. 1,2-Dibromoetan w organizmie jest metabolizowany na szlaku oksydacyjnym z udziałem cytochromu P450 lub koniugacji za pośrednictwem S-transferazy glutationowej. Metabolity wydają się być odpowiedzialne w dużej mierze za działanie toksyczne i rakotwórcze tego związku, głównie przez kowalencyjne wiązanie z kwasami nukleinowymi i białkami. Za podstawę do wyznaczenia wartości NDS przyjęto skutek działania rakotwórczego w badaniu inhalacyjnym na myszach i szczurach. Wartość NDS wyliczona na podstawie ryzyka jednostkowego oszacowanego przez ekspertów EPA wynosi 0,6 (mg/m3)-1. Proponuje się zmniejszenie obowiązującej wartości NDS 1,2-dibromoetanu z 0,5 do 0,01 mg/m3. Nie ma podstaw do zaproponowania wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) oraz dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) 1,2-dibromoetanu. Jednocześnie proponuje się pozostawienie dotychczasowego oznakowania 1,2-dibromoetanu: „Rakotw. Kat. 2.”, „Ft”, „I” i „Sk”.

EN

1,2-Dibromoethane (DEB) is a colorless liquid with a sweet odor similar to chloroform. It is classified as a carcinogen category 2, which is toxic by inhalation, in contact with skin and if swallowed. It is irritating to the eyes, respiratory system and skin, and is dangerous to the environment. 1,2-Dibromoethane is obtained by bromination of ethylene, and in the reaction of acetylene with hydrobromic acid. The chemical was used to removing lead, as a pesticide and as a fumigant for fumigation of soil and grain. Now it is used as an intermediate product in chemical synthesis, and as a solvent for resin, rubber and wax. Data collected by The Central Register of Data on Exposure to Substances, Preparations, Agents or Processes with Carcinogenic or Mutagenic Activity shows that in Poland exposure to 1,2-dibromoethane occurs mainly in laboratory workers at universities and chemical plants. In 2010, 336 people were recorded as exposed to this chemical in 10 plants. The Central Register has no information about the severity of the exposure (IMP 2011). According to the Chief Sanitary Inspectorate, in 2010, no workers were exposed to 1,2-dibromoethane at a concentration above the maximum admissible concentration (MAC) of 0.5 mg/m3 (GIS 2010). The first symptoms of poisoning in humans are gastrointestinal, followed by jaundice, liver and kidney damage, and inhibition of central nervous system. Inhalation exposure can result in inflammation and severe damage to the lungs. In animals, exposure to 1,2-dibromoethane primarily produces changes in the respiratory tract (nasal cavity, trachea and lungs), and also in the liver, kidneys, adrenal gland and testes. The compound shows mutagenic and genotoxic activity, which numerous in vitro and in vivo tests on bacteria and animal cells have confirmed. 1,2-Dibromoethane can affect reproduction. A change in the quality of the semen was noted in workers exposed o 1,2-dibromoethane. In animals, this compound affects not only the spermatogenesis, but also the estrous cycle. Signs of embryotoxic and teratogenic activity of the compound were also observed in rats and mice. Carcinogenicity of 1,2-dibromoethane in animals has been confirmed in numerous experiments, during which the animals were exposed to the substance in different ways. When given intragastrically, 1,2-dibromoethane caused cancer of the forestomach, lungs and circulatory system. Inhalation exposure to the compound resulted in tumors of the nasal cavity, lungs and circulatory system, while dermal exposure resulted in tumors of the skin and lungs. 1,2-Dibromoethane is metabolized in the body in the oxidative pathway by cytochrome P450 or by conjugation via glutathione S-transferase. The metabolites appear to be largely responsible for the toxic and carcinogenic effects of this compound, mainly by covalent binding to nucleic acids and proteins. The carcinogenic effect of inhalation exposure of mice and rats has been accepted as the basis for establishing MAC values. The MAC value of 0.6 (mg/m3)-1 has been calculated on the basis of the individual risk estimated by the experts of the EPA. A decrease in the current MAC value of 1,2-dibromoethane from 0.5 to 0.01 mg/m3 has been suggested. It does not seem reasonable to establish a maximum short-term exposure limit (STEL), or the biological exposure index (BEI) for 1,2-dibromoethane. At the same time, maintaining current 1,2-dibromoethane notations Carc. Cat. 2, Ft, I and Sk is suggested.

18

Tetrametylosukcynonitryl

Soćko R., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2011

|

Nr 4 (70)

151--165

PL

Tetrametylosukcynonitryl (TMSN) jest ciałem stałym występującym w postaci białych kryształów. Związek stanowi produkt uboczny reakcji polimeryzacji w tonerach fotokopiarek oraz jest uwalniany podczas produkcji pianek winylowych. Substancja znajduje się na liście priorytetowej SCOEL do opracowania i ustalenia wartości OEL. Tetrametylosukcynonitryl w warunkach narażenia zawodowego wchłania się do organizmu drogą inhalacyjną i przez skórę. Głównymi skutkami narażenia ostrego inhalacyjnego ludzi na tetrametylosukcynonitryl są takie objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego, jak: bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, drgawki i utrata przytomności. Populację osób narażonych na tetrametylosukcynonitryl stanowią pracownicy zatrudnieni przy produkcji pianek winylowych oraz osoby obsługujące fotokopiarki. Tetrametylosukcynonitryl nie został zaklasyfikowany urzędowo. Związek charakteryzuje się wysoką toksycznością ostrą po narażeniu inhalacyjnym i drogą pokarmową. U zwierząt narażanych na tetr-metylosukcynonitryl obserwowano drgawki i utratę przytomności z powodu niedotlenienia, a następnie padnięcia zwierząt. W dostępnym piśmiennictwie nie opisano badań dotyczących działania mutagennego, rakotwórczego, embriotoksycznego oraz wpływu na rozrodczość tetrametylosukcynonitrylu. W badaniach doświadczalnych na zwierzętach nie wykazano działania teratogennego związku. Opierając się na danych doświadczalnych (narażenie 90-dniowe) przeprowadzonych na zwierzętach (psy), a dotyczących działania układowego tetrametylosukcynonitrylu, proponuje się przyjęcie stężenia 2,6 mg/m3 tetrametylosukcynonitrylu za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) związku. Ze względu na wchłanianie się substancji przez skórę substancję oznakowano literami „Sk”. Zaproponowana wartość normatywu higienicznego powinna zabezpieczyć pracowników przed ujemnymi skutkami układowymi związku. Nie ma podstaw merytorycznych do zaproponowania wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) oraz dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) tetrametylosukcynonitrylu.

EN

Tetramethyl succinonitrile (TMSN) is a colorless, odorless solid. TMSN is released when the blowing agent, azobisisobutyronitrile, is heated and decomposes during the production of vinyl foam. TMSN is also the by-product of a polymerization catalyst in photocopier toner. In occupational exposure TMSN is absorbed into the respiratory tract in the form of its vapors and into the skin in its liquid or vapor forms. The clinical studies of people exposed to TMSN showed headaches, nausea, convulsions and coma. Animals treated with TMSN developed violent convulsions and asphyxia; death was delayed from 1 minute to 5 hours after the onset of convulsions. The current TLV-TWA of 2.6 mg/m3 for TMSN is based on the subchronic study which was conducted on dogs. The proposed value should protect workers against systemic toxicity manifested in workers as headache, nausea, and convulsions. Additional notation ofTMSN is ‘’Sk’’ – asubstance which can be absorbed through skin.

19

Kwas trichlorooctowy

Jankowska A., Bystry K, Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2011

|

Nr 3 (69)

133--154

PL

Kwas trichlorooctowy (TCA) jest produkowany przez chlorowanie kwasu octowego lub chlorooctowe-go. Powstaje on także jako produkt uboczny przy chlorowaniu wody w reakcji chloru z substancjami humusowymi. Kwas trichlorooctowy jest stosowany głównie do produkcji soli sodowej, która jest wykorzystywana jako selektywny herbicyd. Związek stosuje się w medycynie i w laboratoriach badawczych oraz jako produkt pośredni w syntezie organicznej i nieorganicznej. Kwas trichlorooctowy jest substancją wyso-kotonażową – jej produkcja w Europie, głównie w Niemczech, wyniosła w 2008 r. 5 ÷ 10 000 t. Kwas trichlorooctowy jest zaklasyfikowany jako produkt żrący i niebezpieczny dla środowiska – działa bardzo toksycznie na organizmy wodne, może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym, a w roztworach wodnych działa żrąco na skórę i oczy. Dane dotyczące rakotwórczego działania kwasu trichlorooctowego na ludzi są ograniczone. Istnieją dane o powstawaniu gruczolaków i raków wątroby po narażeniu samców myszy B6C3F1 na wzrastające dawki kwasu trichlorooctowego. Substancja ta została zaklasyfikowana przez IARC do grupy III (brak podstaw do klasyfikacji substancji jako rakotwórczej dla ludzi). W wyniku narażenia zwierząt doświadczalnych per os związek działał embriotoksycznie oraz wywoływał wady rozwojowe w tkankach miękkich szczurów (głównie w układzie sercowo-naczyniowym). Większość państw europejskich ustaliła normatyw higieniczny kwasu trichlorooctowego w zakresie 5 ÷ 7 mg/m3, a w ACGIH przyjęto stężenie 6,7 mg/m3 za wartość TWA. Wartości dopuszczalnych stężeń kwasu trichlorooctowego w środowisku pracy nie zostały ustalone w Polsce, Niemczech oraz w Unii Europejskiej. Na podstawie dostępnych danych nie można ustalić zależności dawka-odpowiedź dla działania drażniącego kwasu trichlorooctowego. Nie należy spodziewać się odległych skutków działania tego związku. Zaproponowano przyjęcie dla kwasu trichlorooctowego takich samych wartości dopuszczalnych stężeń jak kwasu monochlorooctowego, związku o podobnej sile działania drażniącego – wartości naj-wyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) na poziomie 2 mg/m3 oraz wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) na poziomie 4 mg/m3. Zaproponowane wartości normatywów higienicznych powinny zabezpieczyć pracowników przed skutkami działania drażniącego kwasu trichlorooctowego. Nie ma podstaw do ustalenia wartości dopuszczalnego stężenia w materiale biolo-gicznym (DSB) kwasu trichlorooctowego. Zaleca się także oznakowanie związku literą „C” – substancja o działaniu żrącym.

EN

Trichloroacetic acid is used in the production of some herbicides, in medicine, research laboratories, as a solvent and as an intermediate product in organic and inorganic synthesis. Trichloroacetic acid is corrosive by direct skin or eye contact with concentrated aqueous solutions. The primary effect of this substance is local irritation. For trichloroacetic acid there is no reliable dose-response information for sensory irritation. Therefore it was proposed to establish a MAC value for trichloroacetic acid by analogy to monochloroacetic acid. Although there is no dose-response data for the irritation effect of monochloroacet-ic acid, the MAC value was set at 2 mg/m3 and the STEL value at 4 mg/m3 on the basis of expert judgment. Considering evidence on corrosive properties of trichloroacetic acid, additional determination with the “C” letter was proposed.

20

Kwas siarkowy(VI) – mgły

Pakulska D, Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2011

|

Nr 3 (69)

95--132

PL

Kwas siarkowy(VI) to jeden z najmocniejszych kwasów mineralnych, który jest ciężką, oleistą i bezbarwną cieczą o silnych właściwościach higroskopijnych. W powietrzu lekko dymi w wyniku wydzielania tritlenku siarki, który łączy się z parą wodną, tworząc kropelki kwasu siarkowego(VI). Związek bardzo dobrze się rozpuszcza w wodzie we wszystkich proporcjach z wydzieleniem ciepła. Kwas siarkowy(VI) jest otrzymywany metodą kontaktową przez utlenianie ditlenku siarki (SO2) do tritlenku siarki (SO3) z pięciotlenkiem wanadu albo metodą komorową przez utlenianie ditlenku siarki do tritlenku siarki za pośrednictwem tlenków azotu krążących w obiegu zamkniętym, a następnie reakcję tritlenku siarki z wodą. W przemyśle kwas siarkowy(VI) otrzymuje się metodą kontaktową. Powszechne stosowanie kwasu siarkowego(VI) stwarza zagrożenie dla pracowników wielu gałęzi przemysłu. W Polsce całkowitą liczbę osób narażonych na kwas siarkowy(VI) w warunkach zawodowych oszacowano na kilkanaście tysięcy, w Stanach Zjednoczonych na ponad 775 tys., natomiast na tritlenek siarki na ponad 56 tys. osób. Według danych GUS za 2009 r. wielkość produkcji kwasu siarkowego(VI) w Polsce w przeliczeniu na 100% wyniosła 2020 tys. ton rocznie. Globalną wielkość produkcji kwasu siarkowego(VI) na świecie oszacowano na ponad 165 mln ton rocznie. Według danych Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Bydgoszczy w Polsce w 2007 r. nie zarejestrowano przekroczenia wartości NDS kwasu siarkowego na stanowiskach pracy, tj. stężenia 1 mg/m3. W warunkach zawodowych najbardziej prawdopodobną drogą narażenia na kwas siarkowy(VI) jest wdychanie mgieł kwasu siarkowego(VI) lub tritlenku siarki, które powstają podczas wielu procesów technologicznych i zastosowań przemysłowych oraz kontakt dermalny. Skutek narażenia inhalacyjne-go zależy od miejsca osadzania się kropli mgieł kwasu siarkowego(VI) w drogach oddechowych, ich średnicy, obecności innych zanieczyszczeń w powietrzu, wilgotności oraz od głębokości oddechów. Szkodliwość kwasu siarkowego(VI) oraz jego mgieł zarówno przy narażeniu ostrym, jak i przewlekłym wynika z jego właściwości żrących/drażniących, przy czym skutek działania jest miejscowy i ogranicza się do tkanek ciała, które miały z nim bezpośredni kontakt (skóra, błony śluzowe lub oczy). Po narażeniu ostrym ludzi i zwierząt dominują objawy związane z podrażnieniem układu oddechowego, a przyczyną śmierci może być niewydolność układu oddechowego lub skurcz głośni. Podczas narażenia przewlekłego obserwuje się m.in. podrażnienie układu oddechowego, przewlekle zapalenie oskrzeli i uszkodzenie szkliwa zębów. Patofizjologiczną reakcją błony śluzowej dróg oddechowych na wdychanie mgieł o małym stężeniu, zarówno po narażeniu krótkotrwałym, jak i długotrwałym, są zmiany klirensu śluzowo-rzęskowego i upośledzenie ich czynności, które prowadzą do nadreaktywności oskrzeli. W połączeniu z innymi czynnikami mgły kwasu siarkowego(VI) o dużym stężeniu powodują powtarzające się uszkodzenie i odbudowę nabłonka dróg oddechowych i w konsekwencji mogą być przyczyną zmian nowotworowych. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC 1992) uznały, że przebywanie na stanowiskach pracy zagrożonych oddziaływaniem mgieł mocnych kwasów nieorganicznych zawierających kwas siarkowy(VI) wywołuje powstawanie nowotworów złośliwych krtani, a także, w mniejszym stopniu – nowotworów złośliwych płuca. Mgły mocnych kwasów nie-organicznych zawierających kwas siarkowy(VI) zostały zaliczone do grupy 1. (czynniki rakotwórcze dla ludzi). W Polsce czynnik „mgły kwasu siarkowego” figurujący w wykazie czynników rakotwórczych dla ludzi w rozporządzeniu ministra zdrowia i opieki społecznej z 1996 r. został „przesunięty” do wykazu procesów technologicznych, w których dochodzi do uwalniania substancji, preparatów lub czynników rakotwórczych lub mutagennych i występuje w punkcie „Produkcja alkoholu izopropylowego metodą mocnych kwasów” w rozporządzeniu ministra zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. Przy tym procesie występuje bardzo dużo zidentyfikowanych i niezidentyfikowanych czynników rakotwórczych, w tym mgły kwasu siarkowego. Bioakumulacja i działanie układowe kwasu siarkowego(VI) są mało prawdopodobne, z uwagi na jego szybką dysocjację w płynach ustrojowych. Nie znaleziono w dostępnym piśmiennictwie danych na temat działania uczulającego kwasu siarkowego(VI). W Polsce dotychczasowa wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla kwasu siarkowego(VI) wynosi 1 mg/m3, a wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) – 3 mg/m3. W Niemczech wartość NDS ustalono na poziomie 0,1 mg/m3 dla frakcji inhalacyjnej, a wartość stężenia pułapowego na poziomie 0,2 mg/m3. W USA, ACGIH ustaliła wartość NDS na poziomie 0,2 mg/m3 dla frakcji torakalnej, natomiast wartości NDSCh nie ustalono, ze względu na brak wystarczających danych. Grupa Ekspertów ds. Czynników Chemicznych zaproponowała pozostawienie dotychczasowej wartości NDS (1 mg/m3) i NDSCh (3 mg/m3) dla mgieł kwasu siarkowego(VI) i dodatkowo przyjęcie wartości NDS dla frakcji torakalnej na poziomie 0,05 mg/m3, która jest zgodna z wartością normatywu przyjętego przez Komitet Naukowy (SCOEL) w Unii Europejskiej i zawartą w dyrektywie 2009/161/WE. Zaproponowane wartości normatywne powinny zapewnić bezpieczne warunki pracy i powinny ochronić pracowników przed wystąpieniem szkodliwych skutków drażniącego działania mgieł kwasu siarkowego(VI). Proponuje się pozostawienie oznakowania kwasu siarkowego(VI) literą „C”– substancja o działaniu żrącym.

EN

Sulfuric acid (VI) is one of the strongest mineral acids. It is a heavy, oily, colorless liquid that has a very wide range of applications in many industrial sectors. Exposure can occur both to the liquid and to sulphuric acid mists. The most important effects of human exposure to excessive amounts of sulfuric acid are caused by its irritative and corrosive properties. In terms of work settings, dermal contact and inhalation of its mists or sulfur trioxide, which occur during many industrial processes, are the main routes of exposure. The effect of exposure by inhalation depends on the diameter of sulfuric acid droplets, the presence of other pollutants in the air, humidity and the depth of breaths. Acute exposure can cause respiratory tract irritation and, in more severe cases, death from respiratory failure and glottic spasm. As a result of chronic exposure, respiratory irritation, chronic bronchitis and damage to tooth enamel is observed. Chronic exposure to sulfuric acid mist, in combination with other agents, can cause repeated damage of airway epithelial cells and consequently lead to cancerous changes. The Expert Group for Chemical Agents suggest maintaining the current values of MAC-TWA (1 mg/m3) and MAC-STEL (3 mg/m3) for mists of sulfuric acid(VI) and additionally suggest adopting MAC-TWA (OEL) of 0.05 mg/m3 for the thoracic fraction. This value is consistent with the value accepted by the Scientific Committee (SCOEL) in the European Union in Directive 2009/161/EC; this level of exposure is to protect workers from adverse effects of irritation. Notation “C” (corrosive) is considered appropriate.