Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Wykorzystanie Chironomidae do biomonitoringu środowiska wodnego

Czaplicka-Kotas A.

Technologia Wody

|

2014

|

Nr 4 (36)

18--23

PL

Larwy muchówek z rodziny Chironomidae (Diptera, Insecta) odgrywają dużą rolę w bioindykacji środowiska wodnego i stosowane są do typologii oraz biomonitoringu. W pracy omówiono zalety i wady Chironomidae jako organizmów wskaźnikowych. Na podstawie przeglądu piśmiennictwa, w tym prac własnych, wykazano, że larwy z rodziny Chironomidae mogą być wykorzystane do badań bioakumulacji metali w organizmach. Larwy te są również wykorzystywane w testach toksyczności, w tym mutagenności. W oparciu o ilościowe i jakościowe występowanie poszczególnych gatunków Chironomidae w danym środowisku wodnym można dokonać oceny jakości środowiska wodnego.

EN

The larvae of nematoceran flies from the Chironomidae family (Diptera, Insecta) play an important role in bioindication of aquatic environment and are used for typology and biomonitoring. This paper discusses the advantages and disadvantages of Chironomidae as indicator organisms. Basing on literature reviews, including author’s own research, it was shown that the larvae from the Chironomidae family can be used in examining bioaccumulation of metals in organisms. The larvae are also used in toxicity tests, including mutagenicity. On the basis of quantity and quality of respective Chironomidae species occurrence in a given aquatic environment the quality of aquatic environment can be evaluated.

2

Metale w ściekach garbarskich

Lodowska J., Czaplicka-Kotas A.

Technologia Wody

|

2014

|

Nr 3 (35)

34--36

PL

Przemysł garbarski charakteryzuje się znaczną uciążliwością dla środowiska naturalnego. Wytwarza duże ilości ścieków zawierających zarówno związki organiczne wypłukiwane ze skóry (m.in. tłuszcze i białka), jak i różnorodne substancje nieorganiczne, w tym chrom(III). Analiza zawartości metali (Cr, Mn, Fe, Ni, Cu, Zn, Cd, Pb) w wodzie przemysłowej i ściekach garbarskich, tak surowych jak i wstępnie oczyszczonych, nie wykazała przekroczenia norm ich zawartości w ściekach. Nawet wykorzystywany w procesie garbowania chrom, którego zawartość w odniesieniu do wody technologicznej jest aż 88 razy większa w ściekach surowych, a 54 razy w ściekach wstępnie oczyszczonych, nie przekracza dopuszczalnych dla przemysłu garbarskiego stężeń tego metalu w ściekach.

EN

Tanning industry is characterized by considerable environmental nuisance. It produces large amounts of waste that contain organic compounds leached from skin (e.g. fat and protein) as well as various inorganic substances including chromium(III). The analyzed metal content (Cr, Mn, Fe, Ni, Cu, Zn, Cd, Pb) in industrial water and tannery waste, raw as well as pretreated, did not exceed its standard values observed in wastewater. Even chromium used in tanning, the content of which when compared to process water is 88 times higher in raw sewage and 54 times higher in pretreated sewage, does not exceed permissible in tanning industry concentrations of this metal in wastewater.

3

Miedź w środowisku wodnym Zbiornika Goczałkowice

Iwanicka K., Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Szostak A.

Gaz, Woda i Technika Sanitarna

|

2014

|

Nr 2

75--78

PL

Przeprowadzona analiza wykazała, że woda i osady denne Zbiornika Goczałkowice są zanieczyszczone związkami miedzi. Przyczyną przekroczenia naturalnej zawartości jest działalność antropogeniczna, związana ze spływami z pól uprawnych, hodowlą ryb w stawach oraz ściekami bytowo-gospodarczymi i przemysłowymi wnoszonymi do zbiornika przede wszystkim przez rzekę Wisłę. Stężenia miedzi w wodach zbiornika nie wykazują zmian sezonowych, które widoczne są w dopływach. Wyraźne są natomiast przestrzenne zmiany w rozkładzie stężeń w osadach dennych. W osadach dennych wykazano istotną dodatnią korelację między stężeniem miedzi a zawartością materii organicznej oraz między stężeniem miedzi i frakcją ilastą. Największe koncentracje miedzi w osadach dennych obserwuje się wzdłuż dawnego koryta Wisły.

EN

The conducted analysis showed that water and bottom sediments of the Goczałkowice Reservoir are contaminated with copper compounds. The reason for exceeding the natural content of anthropogenic activity is due to residues from cultivation, fish farming in ponds and municipal sewage, as well as industrial waste carried by the Vistula River. Concentration of copper in the water tank does not show seasonal changes that are visible in the tributaries. On the other hand, the spatial changes in the distribution of concentrations in the sediments are clear. The sediments showed a significant positive correlation between the concentration of copper and organic matter content on the one hand, the concentration of copper content and clay fraction on the other hand. It was observed that the concentration of copper in the sediments was the highest along the old bed of the Vistula River.

4

Biomonitoring of surface water by synchronous culture of Chlorella vulgaris algae

Czaplicka-Kotas A., Lodowska J.

Environment Protection Engineering

|

2014

|

Vol. 40, nr 4

29--40

EN

A possible use of synchronous culture of Chlorella vulgaris algae has been examined as a shortterm bioassay for water quality control. Experiments were performed with algae cultivated in liquid media prepared with distilled water (control) and with water aliquots sampled from the Goczałkowice Reservoir. It has been demonstrated that changes in the absorbance (at 680 nm) of algae liquid synchronous culture and the rate of algae cellular division may be useful as criteria for water quality control. Changes in the algae metabolic activity are clearly a sign of the July flood and autumnal water quality changes.

5

An analysis of the elemental composition of micro-samples using EDS technique

Wassilkowska A., Czaplicka-Kotas A., Zielina M., Bielski A.

Czasopismo Techniczne. Chemia

|

2014

|

R. 111, z. 1-Ch

133--148

EN

A classic example of the application of electron-dispersive spectroscopy (EDS) is the observation of the microstructure of solid samples using scanning electron microscope (SEM). This provides the possibility of taking measurements of chemical composition in very small areas. Measurements can be performed on any bulk sample through adjusting the X-ray excitation parameters to the elements of its expected composition. Examples of the applications of the EDS technique in the context of environmental engineering have been presented.

PL

Obserwacje mikrostruktury litych próbek przy użyciu skaningowego mikroskopu elektronowego (SEM) z możliwością wykonania lokalnego pomiaru składu chemicznego w bardzo małym obszarze, to klasyczny przykład zastosowania spektroskopii dyspersji energii (EDS). Pomiar wykonywany jest na dowolnej próbce stałej, stosując parametry wzbudzenia promieniowania rentgenowskiego adekwatne do pierwiastków, spodziewanych w składzie próbki. Omówiono przykłady zastosowania techniki EDS w zagadnieniach związanych z inżynierią środowiska.

6

Przestrzenny rozkład niklu w osadach dennych zbiornika Goczałkowice

Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z.

Technologia Wody

|

2013

|

Nr 10 (30)

34--39

PL

Zbadano przestrzenne zróżnicowanie stężeń niklu we frakcji mniejszej niż 0,2 mm osadów7 dennych w obrębie Zbiornika Goczałkowice. Badania zawartości niklu w osadach dennych obejmowały 26 punktów pomiarowych usytuowanych wzdłuż prawego i lewego brzegu zbiornika oraz wzdłuż jego osi głównej. W tych samych punktach pomiarowych uzyskano wyniki dotyczące analizy granulometrycznej osadów oraz zawartości w osadach substancji organicznej. Wykazano korelacje pomiędzy stężeniem niklu w osadach a frakcją ilastą (wsp. korelacji Spearmana 0,87), oraz pomiędzy stężeniem niklu w osadach a zawartością substancji organicznej (wsp. korelacji Spearmana 0,76). Wykazano przestrzenne rozkłady stężeń niklu w osadach dennych zbiornika ze względu na przynależność punktów pomiarowych: do opisanych wyżej transektów, do starego koryta Wisły w obrębie Zbiornika Goczałkowice i pozostałych punktów pomiarowych oraz do płytkiej i głębokiej części zbiornika. Stężenie niklu w osadach dennych Zbiornika Goczałkowice wynosi od 8,7 mg/kg do 40,9 mg/kg i praktycznie nie przekracza wartości uznanej za tło geochemiczne dla Wisły, które według Helios -Rybickiej wynosi 40 mg/kg. W celu dokonania oceny szkodliwości niklu zawartego w osadach zbiornika posłużono się kryterium ekotoksykologicznym opartym o dwie progowe wartości LEL (lowest effect level) oraz SEL (severe effect level). Wartość LEL dla stężenia niklu w osadach wynosi 16 mg/kg, a wartość SEL 73 mg/kg. W Zbiorniku Goczałkowice wartość LEL dla próbek osadów dennych została przekroczona w 13 na 26 punktów pomiarowych, co świadczy o potencjalnym toksycznym wpływie osadów na organizmy bentosowe, natomiast wartość SEL nie została przekroczona w żadnym punkcie pomiarowym.

EN

The study examined the variation of nickel content in fraction lower than 0,2 mm of bottom sediments collected from the Goczałkowice Reservoir. The examination of Ni content in the bottom sediments includes 26 stations situated along the left and right shore and the long axis of the reservoir. The grain-size fractions and organic matter content in the bottom sediments were also determined in the sediment samples collected from those stations. Results indicated that there was correlation between the concentration of Ni and the clay fraction in the bottom sediments (Spearman Correlation Coefficient 0,87) and between the concentration of Ni and the organic matter in the bottom sediments (Spearman Correlation Coefficient 0,76). Results also showed a spatial distribution of Ni in the bottom sediments of the reservoir in view of belonging stations to: transects as described above, the old river-bed of the Vistula River within Goczałkowice Reservoir, the other stations and the shallow and deep parts of the reservoir. Concentration of Ni in the sediments of the Goczałkowice Reservoir was in the range of 8,7-40,9 mg/kg and did not exceed the value of geochemical background for the Vistula River, which according to Helios - Rybicka is 40 mg/kg. In order to asses a toxicological hazard of Ni concentrated in the bottom sediments of the reservoir the sediment quality objectives based on two threshold values - LEL (lowest effect level) and SEL (severe effect level) - were used. The LEL value for Ni concentration in the sediments is 16 mg/kg and the SEL value is 73 mg/kg. In the Goczałkowice Reservoir the LEL value for sediment samples was exceeded in 13 out of 26 stations, which indicates that potential ecotoxic effects on bottom organisms might occur. The SEL value was not exceeded in any station.

7

Przestrzenne zmiany stężeń cynku w osadach dennych Zbiornika Czorsztyńskiego

Haziak T, Czaplicka-Kotas A, Ślusarczyk Z, Szalińska E

Inżynieria i Ochrona Środowiska

|

2013

|

T. 16, nr 1

57--68

PL

Przeprowadzona analiza wykazała, że osady denne Zbiornika Czorsztyńskiego są zanieczyszczone cynkiem w nieznacznym stopniu. Naturalne zanieczyszczenie zbiornika cynkiem jest związane z budową geologiczną terenu zlewni i glebami. Przekroczenia naturalnej zawartości można się doszukać w działalności antropogenicznej, związanej ze spływami z pól uprawnych oraz ściekami bytowo-gospodarczymi. Wyraźne są przestrzenne zmiany w rozkładzie stężeń cynku w osadach dennych zbiornika. Największe koncentracje cynku obserwuje się wzdłuż dawnego koryta Dunajca. Występuje wysoka dodatnia korelacja między stężeniem cynku a substancją organiczną oraz między stężeniem cynku i frakcją ilastą w osadach dennych. Obserwuje się także bardzo wysoką korelację pomiędzy zawartością cynku w osadach dennych a zawartością miedzi, żelaza i niklu. Stężenie cynku w osadach nie stanowi potencjalnego zagrożenia dla organizmów bentosowych zgodnie z kryterium ekotoksykologicznym LEL i SEL.

EN

The current study shows that the Czorsztyn Reservoir sediments are contaminated with zinc only at an inconsiderable level. Concentrations comparable to the background level are associated with geology and soils of the catchment area. Values exceeding the natural content can be traced back to anthropogenic activities, related to run-off from farmland and domestic wastewater. Distinct spatial variability in the distribution of zinc concentrations has been found in the reservoir sediments. High concentrations of zinc have been observed mostly along the old bed of the Dunajec River. High positive correlations between zinc, organic matter, and clay fraction concentrations have been determined, and also between zinc and other metals (copper, iron and nickel). Zinc concentrations in the sediments do not pose a potential threat to benthic organisms as eco-toxicological criterions, LEL and SEL, are met.

8

Analiza zależności między wskaźnikami jakości wody w Jeziorze Goczałkowickim w aspekcie zakwitów fitoplanktonu

Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Pięta M., Szostak A.

Ochrona Środowiska

|

2012

|

Vol. 34, nr 1

21-27

PL

Analizie statystycznej poddano zawartość azotu amonowego, azotynów, azotanów, ortofosforanów i fosforu ogólnego w wodzie Jeziora Goczałkowickiego w latach 1994-2009. Wyodrębniono grupę punktów pomiarowych usytuowanych przy powierzchni lustra wody oraz grupę punktów pomiarowych usytuowanych na głębokościach 2 m i 6 m. Za pomocą testu równości średnich sprawdzono, że wartości wskaźników jakości wody na różnej głębokości podczas zakwitu okrzemek, sinic lub zielenic różniły się od wartości tych wskaźników w czasie braku zakwitu. W przypadku wody pobranej z powierzchni istotne różnice wartości podczas zakwitu i jego braku wykazały azot amonowy, azotyny i azotany. Stwierdzono, że większość wskaźników jakości wody miała istotne sezonowe zróżnicowanie, a jedynie azot amonowy i azotyny nie wykazywały istotnych zmian ze względu na porę roku. Wykazano również, że zakwit fitoplanktonu wpływał na związki korelacyjne pomiędzy badanymi wskaźnikami jakości wody. W wielu przypadkach nieistotne wartości współczynnika korelacji Spearmena przy braku zakwitu były istotne podczas zakwitu.

EN

Statistical relations between the water quality parameters were determined based on the analysis of ammonia nitrogen, nitrite, nitrate, orthophosphate and total phosphorus concentrations observed in Lake Goczalkowickie (impounding reservoir) over the period of 1994-2009. Measuring stations were divided into two groups: those located on the surface of the lake water and those situated at the depth of 2 m and 6 m. The mean value equality test verified that at either of the two depths the values of the water quality parameters measured during blooms of diatoms, cyanobacteria and green algae were different from the values of these parameters measured over the period with-out blooms. When water samples were taken from the surface of the lake, significant differences in the values measured during blooms and the lack thereof were observed with ammonia nitrogen, nitrites and nitrates. The water quality parameters examined exhibited significant differences in their seasonal patterns, except ammonia nitrogen and nitrites, which did not show any significant seasonal variations. The study revealed that phytoplankton bloom affected the correlation between the water quality parameters tested. In many instances, Spearman correlation coefficient values that were insignificant in the absence of blooms became significant when blooms were present.

9

Biogeny w wodach dopływających do zbiornika Goczałkowice

Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Pięta M., Szostak A.

Gospodarka Wodna

|

2012

|

Nr 10

428--434

PL

Biogeny w wodach dopływających do zbiornika Goczałkowice są głównie pocho-dzenia antropogenicznego. Źródłami za-nieczyszczeń są ścieki bytowe i gospodarcze z terenów nieskanalizowanych, spływy z terenów rolniczych, wody z kompleksu stawów rybnych hodowlanych oraz ścieki przemysłowe. W artykule przeanalizowano stężenia biogenów w wodach dopływają-cych do zbiornika oraz ładunki biogenów dostarczane wraz z wodami do zbiornika w latach 1998-2009. Zauważono, że średnie stężenia czterech z pięciu analizowanych biogenów były najniższe w wodach Wisły. Jednak obserwując ładunki zanieczyszczeń dostarczane do zbiornika Goczłkowice stwierdzono, że ponad połowa ładunków zanieczyszczeń jest dostarczana do zbiornika wraz z wodami Wisły. Wykorzystując hierarchiczną analizę skupień wykazano, że dopływy zbiornika Goczłkowice można podzielić na dwie grupy: jedną stanowią rzeki Wisła i Bajerka, natomiast drugą wszystkie przepompownie, wśród których najbardziej podobne charakterystyki mają Zarzecze i Frelichów. Biogeny dostarczane wraz z wodami dopływów mają ogromny wpływ na jakość wód w zbiorniku Goczałkowice, należy zatem zadbać o jakość wód w dopływach.

EN

Biogenes in waters flowing into the Goczałkowice reservoir are mainly of anthropogenic origin. Among the sources of pollution are household sewages from the areas without sewerage system, outflows from agri¬cultural terrains, waters from fish farms and industrial wastewater. The article analyses concentrations of biogenes in waters flowing into the res¬ervoir and biogenes loads transported into the reservoir by tribularies in the years 1998-2009. The authors observe that the lowest average con¬centrations of four out of five analysed biogenes were found in the Vistula waters. However, monitoring of the pollution loads carried by tribulatries of the Goczałkowice reservoir revealed that over half of the pollution load is transported by the Vistula waters. Using the hierarchical cluster analy¬sis the authors indicate that the Goczałkowice reservoir tributaries can be divided into two groups: one consisting of the Wisła and Bajerka rivers, and the other consisting of all the intermediate pumping stations, the most similar of which are Zarzecze and Frelichów. The biogenes transported with the tributaries' waters significantly impact the Goczałkowice reservoir waters quality, therefore the quality of the tributaries' waters should be taken care of.

10

Wpływ powodzi w roku 2010 na jakość wód Zbiornika Goczałkowice

Ślusarczyk Z., Czaplicka-Kotas A.

Czasopismo Techniczne. Środowisko

|

2012

|

R. 109, z. 2-Ś

261--270

PL

Badano wpływ trzech fal powodziowych w maju, czerwcu i wrześniu 2010 r. na jakość wód Zbiornika Goczałkowice. Dla każdej próbki oznaczano poziom 22 wskaźników jakości wód. Większość wskaźników było mierzonych w ciągu roku 42–48 razy. Uzyskane dane poddano analizie statystycznej. Wykazano, że analiza skupień unormowanych wskaźników jakości wód umożliwia wyodrębnienie wyraźnie rozdzielonych grup pomiarów z okresu powodzi i okresów poza nią. Przebadano oddzielnie zróżnicowanie rozkładów wskaźników jakości wód i dokonano ich porównania w okresach: w czasie powodzi i w okresach bez powodzi w 2010 r., w czasie powodzi w latach 2010 i 1997, jak również w czasie powodzi i w wieloleciu 1994–2009. Wykazano, że powódź charakterystycznie wpływa na rozkład wartości wskaźników jakości wód – bez względu na porę roku, a także upływ czasu.

EN

The influence of three waves of the flood in May, June and September 2010 on the water quality in the Goczałkowice reservoir has been studied. For each sample, levels of 22 indicators of water quality were determined. Most amongst all indicators were measured 42–48 times per year. The data were statistically analyzed. It has been shown that cluster analysis of standardized indicators of water quality may be used to distinguish clearly separated groups of measurements from the period of floods and periods beyond. Distribution’ diversities in the water quality indicators were tested separately, and were compared including the following periods: during and beyond floods in 2010, during the floods in 2010 and 1997, as well as during the floods, and month-corresponding multi-year period 1994–2009. It has been shown that flood characteristically affects the distribution of the indicators of water quality – regardless of season, and also the passage of time.

11

Zmiany trofii wód zbiornika Goczałkowice w latach 1956-2009

Pięta M., Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Szostak A.

Gospodarka Wodna

|

2011

|

Nr 7

278-284

PL

Zbiornik Goczałkowice stanowi źródło zaopatrzenia ludności w wodę, dlatego konieczne jest badanie jego trofii, czyli żyzności zbiornika. Na podstawie indeksów Car- slona: fosforowego i chlorofilowego, wyka-zano, że do lat 80. zbiornik był mezotroficz- ny, a po 1980 r. stał się eutroficzny. Klasyfikacja trofii wód zbiornika Goczałkowice - określona metodą Vollenweidera poprzez średnie stężenie fosforu ogólnego w okresie cyrkulacji wiosennej, na podstawie stężeń fosforanów i związków azotu oraz metodą jakościową - również potwierdza, że w latach 90. zbiornik Goczałkowice należał do eutroficznych. Analizując indeks chlorofilowy Carslona zauważono, ze trofia zbiornika w ostatnich latach znacząco spadła, co świadczy o poprawie jakości wód zbiornika Goczałkowice

EN

The Goczałkowice reservoir constitutes a source of water supply for the population; therefore it is necessary to measure its trophic state, i.e. fertility. The Carlson indexes - phosphorus and chlorophyll - allowed to demonstrate that until the 1980's the reservoir was mesotrophic and afterwards it became eutrophic. The classification of the trophic state of the Goczałkowice reservoir waters - determined with the Vollenweider method through the average concentration of total phosphorus in the spring circulation period, based on the phosphates and nitrogen compounds concentrations, and with the quality method - also confirms that in the 1990's the Goczałkowice reservoirs was qualified as eutrophic. The analysis of the Carlson chlorophyll index indicated that the reservoir's trophy has significantly decreased in the recent years what is the evidence oh the improved state of the Goczałkowice reservoir waters.

12

Badania zawartości metali ciężkich w osadach dennych dopływów Jeziora Goczałkowickiego

Szalińska E., Koperczak A., Czaplicka-Kotas A.

Ochrona Środowiska

|

2010

|

Vol. 32, nr 1

21-25

PL

Wyniki dotychczasowych badań wskazują jednoznacznie na zanieczyszczenie wody i osadów dennych Jeziora Goczałkowickiego metalami ciężkimi. Ponieważ Jezioro Goczałkowickie jest ważnym elementem systemu zaopatrzenie w wodę Górnego Śląska, a ponadto stanowi naturalne siedlisko ryb i ptactwa wodnego, problem zanieczyszczenia tego akwenu metalami ciężkimi ma ogromne znaczenie w tym regionie. W pracy przeprowadzono analizę, który z dopływów Jeziora Goczałkowickiego stanowi źródło poszczególnych metali ciężkich (kadm, miedź, ołów, cynk, żelazo, mangan) w tym zbiorniku i jakie jest przestrzenne zróżnicowanie zanieczyszczenia metalami w jego zlewni. Jako materiał badawczy do przeprowadzenia tej analizy wybrano osady denne, ponieważ w ekosystemach wodnych mogą być one traktowane jako swojego rodzaju archiwum zanieczyszczeń. Badania wykazały, że osady zalegające dopływy do Jeziora Goczałkowickiego są zanieczyszczone metalami ciężkimi, przy czym jest ono zróżnicowane przestrzennie. Duża zawartość poszczególnych metali w osadach jest związana głównie ze źródłami antropogenicznymi zlokalizowanymi w zlewni zbiornika, takimi jak stawy do hodowli ryb czy też spływy z terenów użytkowanych rolniczo. Wyjątek stanowił żelazo, którego duża ilość w osadach jest wynikiem jego wymywania z obszaru torfowisk. Stwierdzono, że zawartość metali ciężkich w osadach wskazuje na poważne zagrożenie toksykologiczne organizmów bentosowych. Jednak z uwagi na fakt, że większość osadów jest zatrzymywana w przepompowniach przed zrzutem do tego zbiornika, nie są one bezpośrednim zagrożeniem Jeziora Goczałkowickiego.

EN

The results of the research performed so far make it clear that the water and bottom sediments of Lake Goczalkowickie are contaminated with heavy metals. Since Lake Goczalkowickie constitutes an important part of the water supply system for Upper Silesia and in addition a natural habitat for fish and aquatic wildlife, their contamination has become a cause for grave concern. The study reported on in this paper had two major objectives: to assign each heavy metal (cadmium, copper, lead, zinc, iron and manganese) detected in Lake Goczalkowickie to particular tributaries as the source of origin, and to determine the spatial distribution of each contaminant with-in the catchment area of each tributary. Bottom sediments were chosen as the material for analyses, because in aquatic ecosystems they can be regarded as "archives of pollutants". The study has produced the following findings. The bottom sediments occurring in the tributaries of Lake Goczalkowickie are contaminated with heavy metals differing in patterns of spatial distribution. The high heavy-metal concentrations in the bottom sediments are attributable predominantly to the anthropogenic sources located in the catchment area of Lake Goczalkowickie (fish farming and runoffs from agricultural operations). This finding does not hold for iron, as the high concentration of this heavy metal is associated with leachates from peat lands. The high concentrations of heavy metals in the bottom sediments pose serious toxicological hazards to the bottom fauna. Owing to the fact that the majority of the sediments are retained by the pump stations, Lake Goczalkowickie is not directly endangered.

13

Analiza zmian zawartości jonów wybranych metali ciężkich w wodzie Jeziora Goczałkowickiego w latach 1994-2007

Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Zagajska J., Szostak A.

Ochrona Środowiska

|

2010

|

Vol. 32, nr 4

51-56

PL

Wykazano, że wody Jeziora Goczałkowickiego są zanieczyszczone jonami metali ciężkich w ilościach przekraczających wielokrotnie tło geochemiczne w przypadku ołowiu i cynku, a okresowo także w przypadku miedzi. Podwyższona ilość metali w wodzie związana jest głównie ze źródłami antropogenicznymi zlokalizowanymi w zlewni zbiornika, takimi jak zakłady przemysłowe, stawy rybne, czy też spływ z terenów użytkowanych rolniczo. Wyjątek stanowią żelazo i mangan, których obecność w wodzie jest wynikiem zarówno zanieczyszczeń przemysłowych, jak i wzbogacenia wód powierzchniowych na skutek ich wymywania z torfowisk i kontaktu wód powierzchniowych z zasilającymi zbiornik wodami artezyjskimi. Analizując zmiany średniej rocznej zawartości jonów metali w wodzie zbiornika w okresie badawczym stwierdzono, że w przypadku żelaza i manganu zaznaczyła się tendencja rosnąca w latach 1994-2007. Ponadto w okresie tym stwierdzono sezonowe zmiany zawartości jonów manganu w wodzie - najmniejsze zimą, a najwyższe latem. Zmiany ilości związków manganu w wodzie zbiornika można powiązać ze zmianami natlenienia wody (korelacja ujem-na). Wykazano przeciętną korelację zawartości jonów żelaza i manganu w wodzie. Obliczenia wskazały, że średniej rocznej zawartości jonów miedzi, ołowiu i cynku nie można było przypisać statystycznie istotnych trendów. W przypadku miedzi zauważono okresowy wzrost ilości tego metalu w wodzie na początku lat 90. po miedziowaniu zbiornika.

EN

The results of analyses show that Lake Goczalkowickie (impounding reservoir) has been contaminated with heavy metal ions. In the case of lead and zinc, and temporarily also in the case of copper, their concentrations are many times as high as the relevant geochemical background values. The occurrence of elevated metal concentrations in the water is attributable primarily to the anthropogenic sources located in the drainage area of the lake, such as industrial effluents, agricultural runoffs or fish farming. Exceptions are the concentrations of iron and manganese; their presence in the lake water is due not only to industrial pollution, but also the enrichment of surface waters by pit elution and contact with the artesian water that feeds the impounding reservoir. Analysis of the variations in the average annual metal ion content in Lake Goczalkowickie over the period of 1994-2007 has revealed an upward trend for iron and manganese, and seasonal variations in manganese ion content, which were the smallest in winter and the greatest in summer. The changes in the quantity of manganese ions can be linked with the changes in the oxygenation of the lake water (negative correlation). An average correlation was established between iron ions and manganese ions in the water. The results of calculations have made it clear that no statistically significant trends can be assigned to the average annual concentrations of copper, lead or zinc. As for the copper content, a temporary rise was observed in the early 1990s, after the reservoir had been treated with copper sulfate for algal control. słowa kluczowe polskie: Zbiornik Goczałkowice, mangan, żelazo, miedź, cynk, ołów, tlen rozpuszczony, twardość węglanowa, sezonowe zmiany.

14

Metale ciężkie w wodach dopływających do zbiornika Goczałkowice w latach 2000-2007

Czaplicka-Kotas A., Zagajska J., Ślusarczyk Z., Szostak A.

Gospodarka Wodna

|

2010

|

Nr 12

499-502

PL

W artykule porównano wyniki analiz metali w wodach z tłem naturalnym, oceniono, jakie było przestrzenne i sezonowe zróżnicowanie zanieczyszczenia metalami wód dopływających do zbiornika Goczałkowice w latach 2000-2007, wskazano dopływy, przez które zrzucane są największe ładunki metali do zbiornika Goczałkowice.

EN

The article compares the results of metals concentrations in waters analyses with natural background, evaluates spatial and seasonal differences in heavy metals pollution of waters flowing into the Goczałkowice reservoir in the years 2000-2007, indicates the tributaries through which the largest loads of heavy metals are transported to the Goczałkowice reservoir.

15

Changes of photosynthetic pigments concentration in the synchronous culture of Chlorella vulgaris as an indicator of water quality in Goczałkowice Reservoir

Czaplicka-Kotas A., Lodowska J., Wilczok A., Ślusarczyk Z.

Archives of Environmental Protection

|

2009

|

Vol. 35, no. 1

65-73

EN

The aim of this study was to examine the possibility of use of synchronous culture of Chlorella vulgaris algae as a biotest in water quality control. In the experiment the samples of water collected from seven sampling points in Goczałkowice Reservoir were used. The criterion of changes was the concentration of photosynthetic pigments, from 24"" hour of the cell life cycle, separated by HPLC technique. On the basis of changes taking place in the cells of the algae cultures it was possible to establish the timing of the flood period and autumnal changes in a water quality. It was also proved that the water quality in the main water current that fall into the western part of reservoir carried by the Wisla River after the flood period significantly differed from the water quality in the other parts of the reservoir, particularly in its eastern section.

PL

Celem niniejszej pracy było wykazanie możliwości wykorzystania synchronicznej hodowli Chlorella vulgaris jako biotestu w kontroli jakości wód. Próbki wody wykorzystane w eksperymencie pochodziły z siedmiu punktów pomiarowych zlokalizowanych w obrębie zbiornika Goczałkowice. Kryterium zmian była koncentracja barwników fotosyntetycznych pochodzących z dwudziestoczterogodzinnego cyklu życiowego komórek analizowanych techniką HPLC. Interpretując zmiany zachodzące w komórkach glonów hodowanych w wodach ze zbiornika Goczałkowice wyodrębniono okres lipcowej powodzi oraz jesiennych zmian jakości wód związanych z naturalnymi przemianami zachodzącymi w jeziorach. Wykazano również, że jakość wody w głównym nurcie strumienia wód wnoszonych do zbiornika przez. Wisłę po okresie powodzi różniła się istotnie od jakości wód w innych miejscach zbiornika, zwłaszcza w jego wschodniej części.

16

Biodostępność chromu z osadów dennych dla larw Chironomus riparius

Wachałowicz A., Czaplicka-Kotas A., Szalińska E.

Ochrona Środowiska

|

2008

|

Vol. 30, nr 3

53-58

PL

W pracy porównano wyniki laboratoryjnych i terenowych badań biodostępności chromu z osadów dennych z wykorzystaniem larw Chironomus riparius. Jako obiekt badań wykorzystano osady denne i wodę ze zlewni górnego Dunajca w punktach referencyjnych Kowaniec i Sromowce Wyżne oraz w punktach Limierzysko i Waksmund zanieczyszczonych chromem pochodzącym ze ścieków garbarskich. Wykonano czterodobowe testy bioakumulacji chromu z wykorzystaniem larw Chironomus riparius pochodzących z czystej hodowli laboratoryjnej. Dwa testy przeprowadzone metodą laboratoryjną miały na celu zbadanie biodostępności chromu, natomiast jeden eksperyment prowadzony z wykorzystaniem metody laboratoryjnej, terenowej oraz z badaniem osobników z rodziny Chironomidae (w jednym punkcie z rodziny Oligochaeta) występujących in situ miał na celu porównanie wyników badań terenowych i laboratoryjnych. Oprócz zawartości chromu w Chironomidae badano także ilość chromu w osadach i zawartość substancji organicznych w osadach dennych. Analiza uzyskanych wyników pokazała, że chrom jest biodostępny. Wyniki badań sugerują istnienie progowej ilości chromu w osadach, charakterystycznej w warunkach panujących w danym punkcie pomiarowym. Poniżej tej ilości nie było znaczącej różnicy między zawartością chromu w Chironomus riparius z próbek badanych i z próbki kontrolnej, a powyżej zawartość chromu w organizmach Chironomus riparius wzrastała. Stwierdzono, że niejednorodność rozkładu zawartości chromu w osadach w punktach poboru próbek może powodować rozbieżność wyników badań nad biodostępnością chromu. Przeprowadzone badania wykazały również, że organizmy laboratoryjne są bardziej podatne na działanie zanieczyszczonego środowiska od organizmów żyjących in situ. Ponadto wydaje się, że na dostępność chromu dla organizmów w terenie mają wpływ zmieniające się warunki środowiskowe, wskutek czego nie ma korelacji pomiędzy badaniami laboratoryjnymi i terenowymi.

EN

Investigations into the bioavailability of chromium from river bottom sediments were conducted under laboratory conditions and in situ, using larvae of the species Chironomus riparius. Bottom sediments and water samples were collected within the area of the headwater basin of the river Dunajec, at the reference sites of Kowaniec and Sromowce Wyżne, as well as at the sampling sites of Limierzysko and Waksmund contaminated with chromium from tannery effluents. 96-hour chromium bioaccumulation tests were carried out using Chironomus riparius larvae obtained from a clean laboratory culture. Two laboratory tests were aimed at investigating the bioavailability of chromium, and one test (involving laboratory and in situ methods combined with the examination of the organisms of the family Chironomidae (at one sampling point of the family Oligochaeta) that occurred in situ) was performed with the aim to compare the results obtained under laboratory conditions and in situ. Determinations were carried out for chromium content in the organisms of Chironomidae and in the bottom sediments, the latter being also analyzed for the content of organic substances. The experiments have shown that chromium is bioavailable. Analysis of the results suggests that there is a threshold quantity of chromium in the bottom sediments, which is characteristic for the conditions occurring at the given sampling site. Below that quantity, no significant difference in the content of chromium in the Chironomus riparius organisms was observed between the samples tested and the control samples. When the threshold quantity was exceeded, chromium content in the organisms of Chironomus riparius increased. The findings make it clear that the non-uniform distribution of chromium content in the bottom sediments observed at the sampling sites can account for the discrepancy between the results of the investigations into the bioavailability of chromium. The study has also shown that the laboratory organisms are more sensitive to the polluted environment than the organisms living in situ. The data obtained furthermore suggest that the availability of chromium for the in situ organisms is influenced by the changing environmental conditions, and this is why no correlation can be found between laboratory and in situ tests.

17

Rozkład stężeń chromu w osadach dennych zbiornika czorsztyńskiego

Czaplicka-Kotas A., Szalińska E., Wachałowicz M.

Gospodarka Wodna

|

2008

|

Nr 11

457-462

PL

Przedstawiono wyniki badań nad stężeniem chromu w osadach dennych czaszy zbiornika czorsztyńskiego wykonanych w latach 2006-2007 w 69 punktach kontrolnych rozmieszczonych równomiernie w czaszy badanego obiektu. Opisano stan zagospodarowania zlewni zbiornika i źródła jego zanieczyszczenia chromem oraz przedstawiono wnioski wynikające z badań, w tym mapę rozkładu stężeń chromu w osadach dennych zbiornika.

18

Badania wpływu jakości wody na wytwarzanie barwników fotosyntetycznych w komórkach glonów Chlorella vulgaris na potrzeby biomonitoringu wód powierzchniowych

Czaplicka-Kotas A.

Ochrona Środowiska

|

2007

|

R. 29, nr 1

27-33

PL

W pracy wykazano możliwości zastosowania biotestu z użyciem synchronicznej hodowli glonów Chlorella vulgaris do kontroli jakości wód powierzchniowych. W badaniach wykorzystano próbki wody pobrane ze Zbiornika Goczałkowice. Jako kryterium zmian zachodzących w komórkach glonów przyjęto zmiany zawartości barwników fotosyntetycznych pochodzących z 24-godz. cyklu życia hodowli, do analizy których zastosowano technikę wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC). W badanych glonach zidentyfikowano następujące barwniki fotosyntetyczne: neoksantyna, wiolaksantyna, anteraksantyna, luteina, zeaksantyny, chlorofile a i b oraz karoteny ? i ?. Stwierdzono, że na podstawie zmian zachodzących w komórkach glonów Chlorella vulgaris można wnioskować o zmianach jakości wody spowodowanych np. przez powódź. Spośród zidentyfikowanych barwników fotosyntetycznych najlepszymi wskaźnikami zmian jakości wody wydają się być chlorofil a, chlorofil b oraz zeaksantyna i neoksantyna.

EN

The study has demonstrated that the biotest involving a synchronous culture of Chlorella vulgaris algae is a useful tool for the control of surface water quality. The experiments were carried out with water samples collected from the Goczalkowice Reservoir. The variations observed in the concentrations of the photosynthetic dyes (from 24-hour cell life cycles, analyzed by high performance liquid chromatography) were adopted as the criterion for assessing the variations in the algae cells. The following photosynthetic dyes were identified in the cells examined: neoxanthin, violaxanthin, antheraxanthin, lutein, zeaxanthin, chlorophyll a, chlorophyll b, ?-carotene and ?-carotene. The analysis of the changes observed in the cells of the Chlorella vulgaris algae enables conclusions to be drawn on the water quality variations in response to flood (to name one example). Of the photosynthetic dyes that have been identified in the algae cells, chlorophyll a, chlorophyll b, neoxanthin and zeaxanthin seem to be the best indicators of water quality variations.

19

Mangan w wodach zbiornika Goczałkowice i jego dopływach

Czaplicka-Kotas A., Szalińska E., Szostak A., Ślusarczyk Z.

Gaz, Woda i Technika Sanitarna

|

2007

|

Nr 1

14-17

EN

An attempt to identify sources of the biggest manganese drop into Goczałkowice reservoir and the reasons for big differences in manganese concentration in the reservoir's waters between summer and winter months. Negative correlation between concentration of manganese and oxygen diliuted in the analysed waters.

20

Mangan i żelazo w wodach zbiornika Goczałkowice i jego dopływach

Czaplicka-Kotas A., Szostak A.

Gospodarka Wodna

|

2006

|

Nr 12

466-469

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań dotyczących źródeł zanieczyszczenia wód zbiornika Goczałkowice manganem i żelazem oraz zmian stężenia tych pierwiastków w cyklu rocznym.

EN

The paper presents results of investigation into sources of pollution of the storage reservoir Goczałkowice by manganese and iron and changes in concentration of those elements within the annual cycle.