Burzliwy rozwój chemii supramolekularnej w ostatnich latach jest ściśle związany z poszukiwaniem materiałów mogących służyć do wytworzenia nowych, przede wszystkim miniaturowych narzędzi badawczych, sensorów analitycznych i urządzeń molekularnych. Bardzo liczną grupę związków wykorzystywanych w tak ukierunkowanych badaniach stanowią związki makrocykliczne, a wśród nich syntetyczne makrocykliczne polietery (koronandy), odkryte przez Pedersena w 1967 r. Z odkryciem tym wiąże się rozkwit chemii koordynacyjnej jonów metali, które są silnie i wybiórczo przez koronandy kompleksowane. Ogromne zainteresowanie w ostatnim czasie budzą również materiały fotoaktywne. Celem poszukiwań w tym zakresie jest wyselekcjonowanie związków m.in.: do konstruowania pamięci optycznych lub przełączników molekularnych, do kontrolowanego transportu jonów lub jako materiały optyki nieliniowej. Jednymi z intensywnie badanych substancji fotochromowych są pochodne azobenzenu, których fotoindukowana izomeryzacja E-Z generuje tak duże zmiany geometryczne, że zjawisko to mogło być wykorzystane do wymuszania zmian konformacyjnych m.in. koronandów, cyklodekstryn, polipeptydów, polimerów czy membran. Kombinacja azobenzenu ze związkami makrocyklicznymi zachowuje charakterystyczne dla azobenzenu właściwości wzbogacając je o zdolności kompleksujące. Znane są z literatury etery koronowe z wbudowaną w makropierścień resztą azobenzenu. Sposób i miejsce podstawienia azobenzenu wywierają istotny wpływ na trwałość izomerów Z i E co stymuluje zróżnicowanie trwałości kompleksów kationów z azobenzokoronami. Możliwość racjonalnego projektowania związków przydatnych do konstruowania narzędzi analitycznych i urządzeń molekularnych wymaga poznania zależności pomiędzy ich strukturą i właściwościami. Zsyntezowano szereg makrocyklicznych związków i przeprowadzono wiele modyfikacji ich struktur. Miejscem modyfikacji były pierścienie aromatyczne monobenzokoron i azobenzokoron, a ich celem wyselekcjonowanie interesujących i wysoce selektywnych materiałów sensorowych czułych przede wszystkim na jony litowców. Dodatkowym celem było poszerzenie wiedzy dotyczącej czynników strukturalnych determinujących selektyw-ność tychże związków zastosowanych jako jonofory w sensorach potencjometrycznych - membranowych elektrodach jonoselektywnych (ISE) Ulub jako chromojonofory w roztworach. Zmodyfikowano struktury 18-, 15- i 12-członowych benzokoron, a także 15- i 12-członowych naftokoron. Macierzyste korony alkilowano trzeciorzędowymi i drugorzędowymi alkoholami, otrzymując wysoce lipofilowe mono-, di- i tri alkilowe pochodne. Na innej drodze otrzymano pochodne z podstawnikiem n-alkilowym w pierścieniu aromatycznym (
EN
Dynamic growth of supramolecular chemistry is closely connected with seeking for the new materials usable in miniaturized research equipment, analytical sensors and molecular devices. Macrocyclic compounds belong to a large family of compounds utilized for purposes mentioned above. Crown ethers (coronands) discovered by Pedersen in 1967 and their derivatives are ones of them. That important discov-ery initiated rapid growth of the coordination chemistry of metal ions, which are strongly and selectively complexed by coronands. Nowadays, photoactive materials arouse great interest. Research in this direction is targeted on selection of compounds for construction of optical memory devices. molecular switches, controlled ions transport or nonlinear optical materials. Azobenzene derivatives are one of the extensively studied photochromic substances. Their photoinduced E-Z isomerization entails such big geometrical changes. that it may be used for forcing conformational changes of coronands, cyclodextrins, polypeptides or polymers. Azobenzene and macrocyclic compound combination results in a chemical cooperation of properties characteristic for azo moiety and complexing ability as well. Crawli ethers with azobenzene moiety built into the macrocyclic ring are described in the literature. The way how the azobenzen e residue is incorporated into the macrocycle has an influence on Z and E isomers stability, which stimulates differentiation of complexes stability. The rational designing of compounds applicable in analytical systems and molecular devices requires their structure and properties correlation understanding. Ion selective membrane electrodes (ISEs), which are potentiometric sensors, are ones of the most frequently used sensors for metal ions analysis. The most important component of electroactive membrane is a compound. named ionophore, which is capable of reversible ions binding and transporting them through the membrane. Crown ethers are frequently used as the starting material in ionophores constructing. Almost infinite possibilities of their chemical modifications lead to compounds of required properties. Number of macrocyclic compounds were synthesized and series of their modifications were carried out. The modification took place on aromatic rings of monobenzene crowns and azobenzene crowns. The main target was to produce very selective sensing materials, sensitive especially for alkali metal cations. Additionally, the attention to the structure features determining the selectivity of such compounds was paid in order to understand their different selectivity as ionophores in ISEs or chromoionophores in solution. Lipophilic benzocrown ether derivatives were synthesized for potential use as ionophores in ISEs. The structure of 18-, 15- and 12-membered benzocrown ethers were modified as well as 15- and 12-membered naphthocrown ethers. The parent crowns were alkylated with tertiary and secondary alcohols and highly lipophilic mono-, di- and trialkyl derivatives were obtained. Derivatives with n-alkyl substituents (
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.