W artykule przedstawione zostało zagadnienie cechowania wyrobów odlewanych przez rządowe zakłady hutnicze w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX w. Omówione zostały powody wprowadzenia obowiązku stosowania znaków fabrycznych, a także opis stosowanych znaków. Podjęta została również próba odtworzenia ich wizerunku.
EN
The article presents the issue of branding products cast by governmental steelworks in the Kingdom of Poland in the first half of the 19th century. It discusses the reasons for imposing the duty to apply trademarks, and provides a description of the trademarks used. An attempt has also been undertaken to reconstruct their appearance.
Znaki fabryczne na kafl ach zaczęły pojawiać się w XIX w., kiedy powstawały fabryki kafl i piecowych. Zazwyczaj było na nich umieszczane nazwisko fabrykanta lub nazwa miejscowości, a także numer serii lub wzoru. Odciskano je najczęściej na ściankach komór grzewczych lub tylnych powierzchniach kafl i wypełniających, rzadziej na odwrotnych stronach kafl i fryzowych lub gzymsowych. Przez kilkadziesiąt lat powojennej działalności Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu wzbogaciło się o liczne obiekty, m.in. kafl e piecowe. Część z nich pochodzi z badań archeologicznych, prowadzonych od lat 80. ubiegłego wieku, inne natomiast znajdują się w kolekcji ceramiki lub są wmontowane w piece, prezentowane na wystawach. Prace remontowe, konserwacja oraz przenoszenie pieców umożliwiły zidentyfi kowanie nazw wytwórni, w których one powstały. Analizując kafle, znajdujące się w zbiorach Muzeum, udało się znaleźć kilka, które mają znaki wytwórni. Część z nich pochodzi z popularnych na tym terenie kaflarni i jest bardzo dobrze rozpoznawalna, jak np. znak fabryczny Fabryki Pieców Kafl owych Hermanna Monatha oraz Stegmann & Co Ofenfabrik w Elblągu, stempel Królewskiego Warsztatu Majoliki i Terakoty w Kadynach, z wytwórni Hermanna Schmidta w Velten koło Berlina, E. Schöffela w Berlinie, a także wytwórni pieców Teicherta w Miśni.
EN
Using trademarks on tiles began in 19th century when tiles factories were created. Usually the name of the manufacturer, the place, the number of a set or model were put on a tile. Stamps were often punched out on partitions of heating parts or back surfaces of filling tiles, more rarely on back parts of border and cornice tiles. Archaeological and Historical Museum in Elbląg has enriched itself with many objects (i.e. tiles) during several dozen years of its after war activity. The objects come from excavations, others are part of the ceramic collection or are installed in stoves, presented on exhibitions. Repair works, conservation and moving the stoves gave us many opportunities to identify names of tiles’ manufactures or factories. During the analysis of tiles in the museum’s collection, I was able to find that have got stamps of manufactures. Several of them come from very popular tiles’ factories and it is easy to identify them: stamps from H. Monath and Stegmann in Elbląg, Royal Workshop of Majolica and Terracotta in Kadyny, H. Schmidt in Velten (Berlin), E. Schöffel in Berlin and Teichert in Meissen.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.