Wyniki wyszukiwania - BazTech

Ograniczanie wyników

2 Kwartalnik Geologiczny

2 1999

Znaleziono wyników: 2

Liczba wyników na stronie

Wyniki wyszukiwania

Wyszukiwano:
w słowach kluczowych: zasięg lądolodu

Sortuj według:

Ogranicz wyniki do:

Maximum limit of the Vistulian Glaciation in the vicinity of Nidzica, southwestern Mazury Lakeland

Morawski W.

Kwartalnik Geologiczny

1999

Vol. 43, Nr 1

61-68

Maximum limit of the Vistulian Glaciation in the southwestern Mazury Lakeland was determined on the basis of detailed geomorphologic and geologic fieldworks. The main obstacle for the advancing ice sheet were the end moraines, formed during the Mława Stadial of the Wartanian Glaciation. In spite of lacking tills and morainal features of the last glaciation, a maximum limit of the ice sheet of the Vistulian Glaciation was determined in this area, basing on southern limit of glacial channels, lakes and kettle holes. On the Nidzica Plateau which was a forefield of the ice sheet during the Vistulian Glaciation, there are depressions with biogenic sediments of the Eemian Interglacial, surrounded by patches of older till and its residual lag concentrates.

W dotychczasowych opracowaniach maksymalny zasięg lądolodu ostatniego zlodowacenia w rejonie południowo-zachodnich Mazur był wyznaczany głównie na podstawie danych geomorfologicznych. Szczegółowe prace geologiczno-zdjęciowe wykonane dla opracowania kolejnych arkuszy Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50000 dostarczyły nowych danych umożliwiających uściślenie linii maksymalnego zasięgu lądolodu zlodowacenia wisły na odcinku Dąbrówno-Nidzica-Muszaki-Wielbark oraz potwierdziły, że położona na południe od niej Wysoczyzna Nidzicka została uformowana w stadiale mławy zlodowacenia warty. W zachodniej części terenu zapora dla lądolodu był pas wzgórz morenowych w rejonie Szkotowa. Ku wschodowi, na przedpolu wysoczyzny występują ostańce erozyjne z niej wyodrębnione, uważane dotychczas za moreny czołowe maksymalnego zasięgu lądolodu ostatniego zlodowacenia. Stanowiły one pierwotnie ciąg dużych form akumulacyjnych - prawdopodobnie moren czołowych, powstałych w okresie zlodowacenia warty. Jest możliwe, że pomiędzy te formy (ostańce) wkroczyły ku południowi wąskie loby czy jęzory lodowe. Powierzchnia Wysoczyzny Nidzickiej jest zerodowana i zdenudowana. Charakteryzuje ją rozbudowana sieć drenażu, w który zostały włączone wszystkie zagłębienia bezodpływowe. Na obszarze tym brak jezior. W suchych dolinkach stwierdzono występowanie osadów organogenicznych, bez przykrycia osadami glacigenicznymi, datowanych palinologicznie na interglacjał eemski. Obszar na N od linii maksymalnego zasięgu lądolodu zlodowacenia wisły leży niżej niż Wysoczyzna Nidzicka. Cechuje go bardzo żywa rzeźba polodowcowa, z licznymi jeziorami i zagłębieniami bezodpływowymi, przeważnie nie włączonymi w bardzo słabo rozwiniętą sieć drenażu. Na obszarze tym występuje wyjątkowo gęsta sieć rynien subglacjalnych, których południowe zakończenia znaczą zasięg czaszy lodowej. Zakończenia rynien Łyny i Koniuszynu wykazują charakterystyczne wygięcia spowodowana zmianą kierunku płynięcia strumieni lodowych napotykających zaporę. W strefie maksymalnego zasięgu lądolód zlodowacenia wisły był ubogi w materiał morenowy i nie pozostawił znaczących form akumulacyjnych, a na przedpolu brak poziomu sandrowego związanego bezpośrednio z tym zasięgiem. Duże formy akumulacyjne występujące na północ od omawianego obszaru znaczą etapy recesyjne zlodowacenia wisły, zaś związane z nimi tarasy sandrowe tworzą na omawianym obszarze 6 poziomów. W strefie maksymalnego zasięga lądolodu występują silne deformacje glacitektoniczne (nasunięcia i wyciśnięcia), sięgające osadów oligocenu. Zdaniem autora, powyższe fakty przeczą opublikowanym ostatnio propozycjom (S. Lisicki, 1998; D. Gałązka i in., 1998) dotyczącym powstania wysoczyzny pomiędzy Mławą a Nidzicą w stadiale świecia zlodowacenia wisły i obniżenia - do stadiału -rangi omawianego zasięgu lądolodu.

Ice sheet maximum limit of the Vistulian Glaciation in the mid-eastern Chełmno-Dobrzyń Lakeland, northern Poland

Wysota W.

Kwartalnik Geologiczny

1999

Vol. 43, Nr 2

189-202

The maximum extent of the Vistulian Glaciation in the mid-eastern Chełmno-Dobrzyń Lakeland fell on the Maximum Phase of the Main Substage (ca. 20-18 ka BP). Geomorphologic and sedimentologic record of this phase combines a separate horizon of a lodgement till and associated glaciotectonites, a broad higher level of the Dobrzyń sandur, hills and ridges of end moraines, a push moraine ridge, tunnel valleys, as well as melt-out tills and sands with boulders. The ice sheet maximum limit is marked by a sedimentary scarp to the south of Bryńsk, a morphologic scarp within a higher level of the Dobrzyń sandur to the south of Lidzbark Welski, and a morainic hill to the south-east of Koszelewy. Two glacial lobes became distinct within the ice sheet during the maximum phase: the Bryńsk lobe in the west (unfrozen to the bed, with its ice front in steady-state conditions), and the Lidzbark Welski lobe in the east (with complex thermal conditions). A well-developed subglacial drainage system was active within the Bryńsk ice lobe, with meltwaters runoff along the glacial tunnel valleys of the Lake Bryńsk and the Lake Lidzbark. At the maximum extent, the Lidzbark Welski lobe was in the steady-state conditions, similarly to the Bryńsk lobe, and the higher level of the Dobrzyń sandur was formed to the south of Lidzbark Welski. To the south of Koszelewy, short ice-marginal fans were formed. A minor oscillation of the ice front and development of a push moraine occurred in the western part of the Lidzbark Welski ice lobe.

Szczegółowe badania geologiczne, geomorfologiczne i sedymentologiczne prowadzone przez autora w ostatnich dziesięciu latach w środkowo-wschodniej części Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego umożliwiły stosunkowo dokładne poznanie maksymalnego zasięgu ostatniego zlodowacenia na tym terenie. Miał on miejsce podczas fazy maksymalnej stadiału głównego, tj. około 20-18 ka BP. Zapis geomorfologiczny i sedymentologiczny tej fazy obejmuje oddzielny pokład gliny bazalnej z nałożenia i stowarzyszone z nią glacjotektonity, rozległą równinę wyższego poziomu sandru dobrzyńskiego, wzgórza i wały moren czołowych akumulacyjnych, wał moreny pchnięcia, rynny subglacjalne, a także gliny i piaski z wytopienia z głazami. Maksimum zasięgu ostatniego lądolodu analizowano w trzech obszarach testowych: Bryńsk, Lidzbark Welski oraz Koszelewy. W ich obrębie prowadzono szczegółowe badania geomorfologiczne i sedymentologiczne strefy marginalnej. W rejonie Bryńska maksymalny zasięg zlodowacenia wisły wyznacza skarpa sedymentacyjna wyższego poziomu sandrowego. Powstała ona na kontakcie z lobem lodowcowym Bryńska, w warunkach stałej równowagi dynamicznej czoła lądolodu. Brzeźna część lądolodu cechowała się ciepłym reżimem bazalnym i miała dobrze rozwinięty system drenażu subglacjalnego. W rejonie Lidzbarka Welskiego maksymalny zasięg lądolodu wyznacza wyraźna krawędź morfologiczna w obrębie wyższego poziomu sandrowego. Na zapleczu tej krawędzi występuje wał moreny pchniętej. Formy marginalne związane z maksymalnym zasięgiem zlodowacenia wisły na wschód od Lidzbarka Welskiego zostały w znacznym stopniu zniszczone przez młodsze odpływy sandrowe. Jedną z nielicznych zachowanych form jest wzgórze akumulacyjnej moreny czołowej na SE od Koszelew. Kształtowanie strefy marginalnej w rejonie Lidzbarka Welskiego i Koszelew związane było z lobem lodowcowym Lidzbarka Welskiego o złożonym reżimie termicznym i zróżnicowanej dynamice. Podczas maksimum zasięgu formował się wyższy poziom sandru dobrzyńskiego na S od Lidzbarka Welskiego, a na S od Koszelew zachodziła sedymentacja, krótkich stożków glacjomarginalnych. Brzeźna część lądolodu była prawdopodobnie przymarznięta do podłoża. Po krótkotrwałej stagnacji, w zachodniej części tego lobu doszło do niewielkiej oscylacji czoła lądolodu. W wyniku glacitektoniki proglacjalnej powstał wał moreny pchnięcia na S od Lidzbarka Welskiego. Podczas maksimum zasięgu lądolodu zlodowacenia wisły na jego przedpolu istniała wieloletnia zmarzlina. W wyniku procesów mrozowych w warstwie czynnej doszło do znacznego przeobrażenia stropowej części (około 1,2 m) osadów wyższego poziomu sandrowego. Recesja lądolodu fazy maksymalnej postępowała na drodze stagnacji mas lodowych, które stopniowo traciły kontakt z lodem żywym (aktywnym) i podlegały wyłącznie ablacji.