Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Przykład interpretacji sejsmostratygraficznej i tektonostratygraficznej utworów miocenu z obszaru centralnej części zapadliska przedkarpackiego

Łaba-Biel Anna, Urbaniec Andrzej, Filipowska-Jeziorek Kinga

Nafta-Gaz

|

2022

|

R. 78, nr 8

565--579

PL

Szczegółowe rozpoznanie paleośrodowiska sedymentacji utworów formacji z Machowa w późnym badenie i sarmacie jest nadal stosunkowo niewielkie pomimo regionalnego rozprzestrzenienia i rozpoznania profilu tej formacji w licznych otworach wiertnicznych. Nowe dane sejsmiczne o wysokiej rozdzielczości, uzyskane w ramach zdjęcia sejsmicznego 3D wykonanego w roku 2015, pozwoliły na niekonwencjonalne podejście do interpretacji, oparte na założeniach metodyki stratygrafii sekwencji w powiązaniu z interpretacją tektonostratygraficzną oraz analizą atrybutów sejsmicznych. W wyniku przeprowadzonych badań możliwe było wyeksponowanie całego szeregu informacji, które przy użyciu standardowych metod interpretacyjnych były najczęściej niedostrzegalne lub pomijane. Zaprezentowany w niniejszym artykule przykład tego typu interpretacji obejmuje środkową część profilu formacji z Machowa w centralnej części zapadliska przedkarpackiego (rejon usytuowany pomiędzy Dąbrową Tarnowską a Dębicą). Na podstawie interpretacji sejsmostratygraficznej możliwe było wskazanie elementów architektury depozycyjnej typowych dla klastycznych basenów sedymentacyjnych, które genetycznie powiązane są z ciągami systemów depozycyjnych. Interpretacja diagramu Wheelera wykazała istnienie wielu luk stratygraficznych, które są wynikiem erozji osadów lub odpowiadają okresom braku sedymentacji. W obrębie analizowanego segmentu mioceńskiego basenu sedymentacyjnego udokumentowano zmienny w czasie, transgresywno-regresywny charakter sedymentacji, związany zarówno z eustatycznymi zmianami poziomu morza, jak i z lokalną aktywnością tektoniczną. Generalnie największą masę dostarczanego materiału stanowiły osady transportowane z kierunku południowego, jednak w profilu obecne są także sekwencje zbudowane z heterolitów, w obrębie których dostawa materiału następowała naprzemiennie z dwóch różnych kierunków (tj. od N lub NW oraz od S). Interpretacja zapisu atrybutów sejsmicznych pozwoliła na zidentyfikowanie różnego typu elementów paleośrodowiska, takich jak delty warkoczowe, delty stożkowe, kanały i loby rozwinięte w strefach wypłaszczeń skłonu czy też stożki basenowe. W obrębie badanej części profilu utworów formacji z Machowa wyróżniono kilkanaście jednostek tektonostratygraficznych różniących się pod względem budowy strukturalnej i stylu tektonicznego. W morfologii utworów miocenu w tej strefie uwagę zwraca pozytywny element strukturalny, sąsiadujący od strony NW i SE ze strefami obniżonymi. W obrazie chronostratygraficznym tego elementu widoczne są asymetryczne struktury kształtem przypominające fałdy oraz szereg drobnych uskoków, świadczących o niestabilności tektonicznej tego elementu. Zaproponowana metodyka oparta na analizie obrazu chronostratygraficznego i diagramu Wheelera, w połączeniu z interpretacją tektonostratygraficzną, pozwoliła na szczegółową rekonstrukcję paleośrodowiska sedymentacji oraz odtworzenie historii depozycyjnej i tektonicznej analizowanego segmentu basenu zapadliska przedkarpackiego.

EN

Recognition of the paleoenvironment of sedimentation of the Machów Formation during the Late Baden and Sarmatian is still poorly understood, despite its regional spreading and recognition of the profile of this formation in numerous wells. New high-resolution 3D seismic data acquired in 2015 allowed for an unconventional approach to interpretation, based on the assumptions of the sequence stratigraphy methodology in combination with tectonostratigraphic interpretation and seismic attribute analysis. The research revealed a range of information that was most often overlooked by standard interpretative methods. An example of this type of interpretation covering a middle part of the Machów Formation profile in the central part of the Carpathian Foredeep (the area between Dąbrowa Tarnowska and Dębica cities) is presented in this paper. Based on seismostratigraphic interpretation it was possible to identify elements of depositional architecture typical of clastic sedimentary basins that are genetically related to depositional systems tracts. Interpretation of the Wheeler diagram showed the existence of many hiatuses that are the result of sediments erosion or correspond to periods of no sedimentation. Within the analyzed segment of the Miocene sedimentary basin, a time-varying, transgressive-regressive character of sedimentation was evidenced, related to both eustatic sea-level changes and local tectonic activity. In general, the largest portion of delivered material was transported from the south; however, sequences composed of heteroliths are also present in the profile, where material was delivered alternately from two different directions (i.e., from N or NW and from S). Seismic attributes interpretation enabled identification of different types of paleoenvironmental elements such as braided-deltas, fan-deltas, intraslope channels and lobes, and basin fans. In the analyzed part of the Machów Formation profile several tectonostratigraphic units were distinguished that differ in their structural framework and tectonic style. The morphology of the Miocene formations in the study area is marked by a positive structural element adjacent to the NW and SE with depressed zones. The chronostratigraphic image shows asymmetric fold-like structures and a series of minor faults indicating tectonic instability of this element. The proposed approach based on chronostratigraphic image and Wheeler diagram analysis in combination with tectonostratigraphic interpretation allowed for detailed recognition of sedimentary paleoenvironment as well as reconstruction of depositional and tectonic history of the analyzed segment of the Carpathian Foredeep basin.

2

Coal and dispersed organic matter in the Miocene sediments of the Upper Silesian Coal Basin (Poland) – new data

Krzeszowska Ewa, Gonera Małgorzata

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2022

|

T. 38, z. 3

121--136

EN

The paper presents new data on the Miocene development within the Upper Silesian Coal Basin. The Miocene succession of the study area is characterized by high thickness and highly variable lithology. In the Miocene sediments of the studied area, the presence of organic matter in the form of a coal layer, coal crumbs, and dispersed organic matter has been found. The research focused mainly on the analysis of organic matter in terms of its origin, degree of coalification, and depositional environment. The degree of coalification of organic matter was determined by the huminite/vitrinite reflectance. The hard brown coal layer with a thickness of about eight meters was identified within the Kłodnica Formation. Based on the textural properties and degree of coalification, brown coal was classified as dull brown coal and bright brown coal. Organic matter in the form of coal crumbs and dispersed organic matter were found within a package clastic sedimentary. On the basis of petrographic analysis, two types of allochthonous organic matter with different degrees of coalification were identified. The coal clasts are mainly of Carboniferous origin, while the Miocene redeposited brown coal grains dominate within the dispersed organic matter. Coal fragments and dispersed organic matter derived from the Miocene brown coal were also found within the black claystones. The study of organic matter of the Miocene sediments in the Upper Silesian Coal Basin showed both its autochthonous and allochthonous origins.

PL

W pracy przedstawiono nowe dane dotyczące rozwoju miocenu w obrębie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Sukcesję mioceńską na obszarze badań charakteryzuje duża miąższość i bardzo zmienna litologia. W osadach miocenu badanego obszaru stwierdzono obecność materii organicznej w postaci warstwy węgla, okruchów oraz rozproszonej materii organicznej. Badania koncentrowały się głównie na analizie materii organicznej pod kątem jej pochodzenia, stopnia uwęglenia oraz środowiska depozycji. Stopień uwęglenia materii organicznej oznaczono na podstawie refleksyjności huminitu/witrynitu. W obrębie Formacji Kłodnickiej zidentyfikowano warstwę twardego węgla brunatnego o miąższości około ośmiu metrów. Na podstawie właściwości teksturalnych i stopnia uwęglenia węgiel brunatny zaklasyfikowano jako węgiel brunatny twardy matowy i węgiel brunatny twardy błyszczący. Substancja organiczna w postaci okruchów węgla i rozproszonej substancji organicznej zidentyfikowana została w obrębie pakietu klastycznych skał okruchowych. Na podstawie analizy petrograficznej zidentyfikowano dwa rodzaje allochtonicznej materii organicznej o różnym stopniu uwęglenia. Okruchy węgla są głównie pochodzenia karbońskiego, natomiast w rozproszonej materii organicznej dominują redeponowane ziarna mioceńskiego węgla brunatnego. Okruchy węgla i rozproszoną materię organiczną pochodzącą z mioceńskiego węgla brunatnego stwierdzono również w czarnych iłowcach. Badania materii organicznej osadów mioceńskich w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym wykazały zarówno jej autochtoniczne, jak i allochtoniczne pochodzenie.

3

The geotouristic potential of the scenic underground routes in the “Wieliczka” and “Bochnia” Salt Mines (Carpathian Foredeep)

Dzięgiel Maciej

Geotourism / Geoturystyka

|

2021

|

nr 3-4 (66-67)

17--45

EN

In this article, five scenic underground routes of historical salt mines in Wieliczka and Bochnia towns were the subject of comparative research, considered as very essential examples of geotouristic potential. In the “Wieliczka” Salt Mine, there are Touristic and Miners’ Routes, and in the “Bochnia” mine, there is a Multimedia Touristic route, as well as two Miners’: Natural and Historical ones. The routes lead through the parts of old mines. These salt deposits are a part of the Miocene evaporitic formations, as a fragment of the Carpathian Foredeep. A comparative geotouristic potential evaluation of all these routes was made to meet tourists’, educators’ and investors’ expectations and needs to raise their geotouristic development level. The statistical data of the annual number of visitors for the last few years at the described routes were also discussed. In general, interest in these routes has been growing, as the popularity of the industrial heritage in the “Wieliczka” and “Bochnia” Salt Mines has been regularly developing. They have become very widely known in Poland and around the world.

PL

Artykuł poświęcony jest analizie porównawczej potencjału geoturystycznego pięciu tras podziemnych zabytkowych kopalń soli w Wieliczce i Bochni. Dwie z nich (turystyczna i górnicza) znajdują się w Wieliczce, a trzy pozostałe (multimedialna turystyczna i dwie górnicze: historyczna i przyrodnicza) w Bochni. Prowadzą one fragmentami dawnych wyrobisk kopalnianych. Opisywane złoża solne mają postać ewaporatowej formacji powstałej w miocenie, wchodzącej w skład zapadliska przedkarpackiego. Ocena porównawcza potencjału geoturystycznego poszczególnych tras została dokonana z uwzględnieniem potrzeb turystów, nauczycieli i inwestorów. Wzięto pod uwagę także dane statystyczne dotyczące frekwencji turystów w omawianych obiektach dla kilku ostatnich lat. Ogólnie rzecz biorąc, zainteresowanie opisywanymi trasami podziemnymi systematycznie wzrasta do chwili obecnej, co jest skutkiem zwiększającej się z biegiem czasu popularności dziedzictwa przemysłowego w Wieliczce i Bochni, zarówno w Polsce, jak i na całym świecie.

4

The application of volume texture extraction to three-dimensional seismic data – lithofacial structures exploration within the Miocene deposits of the Carpathian Foredeep

Łukaszewski Mariusz

Geology, Geophysics and Environment

|

2020

|

Vol. 46, no. 4

301--313

EN

There are numerous conventional fields of natural gas in the Carpathian Foredeep, and there is also evidence to suggest that unconventional gas accumulations may occur in this region. The different seismic signatures of these geological forms, the small scale of amplitude variation, and the large amount of data make the process of geological interpretation extremely time consuming. Moreover, the dispersed nature of information in a large block of seismic data increasingly requires automatic, self-learning cognitive processes. Recent developments with Machine Learning have added new capabilities to seismic interpretation, especially to multi-attribute seismic analysis. Each case requires a proper selection of attributes. In this paper, the Grey Level Co-occurrence Matrix method is presented and its two texture attributes: Energy and Entropy. Haralick’s two texture parameters were applied to an advanced interpretation of the interval of Miocene deposits in order to discover the subtle geological features hidden between the seismic traces. As a result, a submarine-slope channel system was delineated leading to the discovery of unknown earlier relationships between gas boreholes and the geological environment. The Miocene deposits filling the Carpathian Foredeep, due to their lithological and facies diversity, provide excellent conditions for testing and implementing Machine Learning techniques. The presented texture attributes are the desired input components for self-learning systems for seismic facies classification.

5

Związek morfologii wybranych osuwisk z budową geologiczną Karpat i zapadliska przedkarpackiego w świetle analiz numerycznego modelu terenu

Wódka Marcin

Przegląd Geologiczny

|

2019

|

Vol. 67, nr 2

115--122

EN

This article presents the results of digital terrain model analysis and field observations related to occurrence of characteristic forms in landslide surface that may indicate the geological setting. Based on these observations, three characteristic structures were selected occurring on many landslides in the Carpathian Mountains and the Carpathian Foredeep. The former are the wrinkle structures visible on the digital terrain model associated with movement along the bedded surface. The other are the streak structures linked to the occurrence of gravels and sands on the clays. The third mogul type structures are related to cylindrical sliding surfaces formed in clay.

6

Paleokras w utworach górnej jury podłoża zapadliska przedkarpackiego i jego znaczenie złożowe

Miziołek Mariusz, Filar Bogdan

Nafta-Gaz

|

2019

|

R. 75, nr 6

330--343

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań i analiz, jakie zrealizowano w N części zapadliska przedkarpackiego, których przedmiotem były przede wszystkim skały wapienne górnej jury. Badania miały charakter ściśle analityczny i dotyczyły reinterpretacji: opisów rdzeni wiertniczych z rejonu na północ od Tarnowa, dostępnych danych wiertniczych oraz obserwacji złożowych. W sumie przeprowadzono analizę kilkudziesięciu otworów i została ona wykonana pod kątem identyfikacji w badanych otworach paleokrasu, czyli pogrążonych dużych form krasu, takich jak: leje krasowe, studnie krasowe, jaskinie, korytarze itp. Identyfikacji form krasowych dokonano na podstawie kryteriów litologicznych, cech strukturalno-teksturalnych osadów, obserwacji wiertniczo-złożowych i kryteriów geofizycznych. Przeprowadzone analizy pozwoliły według autorów na identyfikację różnych form paleokrasu w 13 otworach. Rozpoznano szereg małych i średnich form o genezie tektoniczno-krasowej, jak np. szczeliny z różnorodnym wypełnieniem ilasto-piaskowcowym w kolorach: żółtym, rdzawym, czerwonym, zielonym, czarnym, ponadto małe kawerny i kanaliki wielkości od kilku do kilkunastu milimetrów oraz druzy i kawerny wielkości od kilku do kilkunastu centymetrów z wypełnieniem lub bez. Z dużych form krasowych zidentyfikowano struktury, które mogą reprezentować: leje krasowe, studnie krasowe, jaskinie, korytarze i jamy. Wobec lakonicznego opisu rdzeni, który całkowicie pomijał istnienie form krasowych, trudno było szczegółowo zaliczyć rozpoznane struktury do konkretnych form krasowych. W kilku przypadkach identyfikację wsparto pomiarami geofizycznymi i obserwacjami wiertniczymi, te ostatnie wykazały obecność pustek krasowych przewierconych przez odwiert. Wyniki przeprowadzonych badań analitycznych potwierdziły występowanie form paleokrasowych zarówno w obrębie udokumentowanych złóż gazu i ropy, jak i poza nimi. Wobec tego została potwierdzona hipoteza, że część objętości porowej złóż występuje w postaci pustek krasowych. Obecność pustek krasowych tłumaczy niedoszacowanie pojemności porowej na wielu złożach oraz niezrozumiałe dotychczas, występujące w obrębie jednego złoża silne zróżnicowanie ciśnień złożowych. Kras w strefie złożowej może tworzyć jeden połączony system krasowy lub dwa albo więcej takich systemów niezależnych od siebie. Wielkość poszczególnych systemów krasowych może być różna. W rejonie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej występuje wiele jaskiń i systemów krasowych, a objętość poszczególnych jaskiń wynosi od kilkudziesięciu metrów sześciennych do nawet 12 tys. m3 , a pojedynczych komór do 4,5 tys. m3 . Identyfikacja paleokrasu na złożach jurajskich będzie miała duże znaczenie dla właściwej oceny zasobów złóż, zarówno istniejących, jak i nowych, gdyż bez uwzględnienia pojemności form krasowych obliczone zasoby będą niepełne. Obecność struktur paleokrasu na złożu będzie też miała istotne znaczenie w procesie poszukiwań, wiercenia i eksploatacji złóż ropy i gazu. Przedstawiony problem jest zatem bardzo ważny i wymaga dalszych prac, badań i analiz.

EN

This article presents the results of research carried on Cenomanian sandstones and mainly the Upper Jurassic limestone rocks located in the north part of the Carpathian Foreland. The research was strictly analytical and focused on the reinterpretation of the drilling core descriptions and drilling data observations collected from the Tarnów area. In general, the analysis was carried out on several dozen wells and it was performed in order to identify paleokarst phenomena or deep karst formations, such as: karst, karstic wells, caves, corridors, etc. The identification of karst formations was based on lithological criteria, structural-textural sediments features, drilling observations, and geophysical criteria. The author identified the paleokarst phenomena on 13 wells. A number of small and medium-sized forms with tectonickarst genesis were identified, such as natural channels with various clay-sandstone fillings in the following colors: yellow, rusty, red, green, and black. Channels with a few to several millimeters apart and cavities from a few to several centimeters with or without filling were observed. Large karst formations, such as karstic wells, caves, corridors and cavities were also identified. Due to the laconic description of the cores, which completely disregarded the existence of karst forms, it was difficult to recognize karst form structures in detail; however, in several cases, identification supported by geophysical measurements and drilling observations showed the presence of karst voids in the drilled well. The results of the analytical tests confirmed the presence of paleokarst forms within the documented gas and oil fields and outside of them. Based on the analysis, the hypothesis that part of the pore volume of the oil and gas reserves is located in the karst forms was confirmed. The presence of karst voids explains the underestimation of the pore volume of many oil and gas fields and the strong variations of the well pressure during production. The karst in the deposit zone may form one combined karst system or more karst systems independent of each other. The size of individual karst systems can vary. In the area of the Krakow–Wielun Upland there are many caves and karst systems, and the volume of caves ranges from several to even 12.000 m3 , with the volume of the individual chambers attaining 4.5 thousand m3 . The significance of the karst forms identification for proper assessment of reserves and production resources is very important and requires further research.

7

Wykorzystanie modelowania przestrzennego do wyznaczania stref pod odwierty eksploatacyjne dla PMG działających w obrębie wyeksploatowanych złóż konwencjonalnych

Cierzniak M., Miziołek M.

Nafta-Gaz

|

2018

|

R. 74, nr 6

465--470

PL

Exploited conventional reservoirs located in the south-eastern part of Poland, characterized by favorable petrophysical parameters, are being used for underground gas storage under appropriate technological and economic conditions, as exemplified by UGS Husow, Strachocina, Swarzow or Brzeznica. The use of subsurface modeling software for visualizing spatial reservoir parameters’ distribution within old gas fields, is associated with a significant degree of uncertainty resulting from a wide variation in time of data acquisition and factors affecting its representativeness. The article presents the concept of using modeling adapted for old, conventional gas reservoirs, assuming the selection and processing of reinterpreted gamma ray logs to create pseudo-facies classification. Visualization of its elements, along with geological and reservoir interpretation, can be used for further analysis, including decision making in the aspect of picking out predisposed zones for new wells associated with increasing UGS total storage capacity. Modeling was conducted with the use of the Baker Hughes JewelSuite™ Subsurface Modeling software.Słowa kluczowe: modelowanie 3D, Karpaty, zapadlisko przedkarpackie, podziemne magazynowanie gazu.

EN

Exploited conventional reservoirs located in the south-eastern part of Poland, characterized by favorable petrophysical parameters, are used for underground gas storage under appropriate technological and economic conditions, which can be exemplified by UGS Husow, UGS Strachocina, UGS Swarzow or UGS Brzeznica. The use of subsurface modeling software for visualizing spatial reservoir parameters’ distribution within old gas fields is burdened with significant uncertainty related to wide range of time diversity of data acquisition and factors affecting its representativeness. The article presents the concept of using modeling adapted for old, conventional gas reservoirs, assuming the selection and processing of reinterpreted gamma ray logs to create pseudo-facies classification. Visualization of its elements, along with geological and reservoir interpretation, can be used for further analysis, including decision making in the aspect of typing perspective zones for new wells associated with increasing UGS total storage capacity. Modeling was conducted with an use of Baker Hughes JewelSuite™ Subsurface Modeling software.

8

Przykład budowy heterolitologicznych pułapek złożowych w NW części zapadliska przedkarpackiego

Miziołek M.

Nafta-Gaz

|

2018

|

R. 74, nr 7

495--502

PL

W północno-zachodniej części zapadliska przedkarpackiego występują złoża gazu i ropy naftowej, dla których pułapkę złożową stanowią zróżnicowane litologicznie i stratygraficznie utwory jury, kredy oraz miocenu. Układ poszczególnych poziomów litologicznych, następstwa warstw, zjawisk erozyjnych i procesów sedymentacyjnych spowodowały, że ich wzajemne relacje w obrębie złoża heterogenicznego są zupełnie inne niż w przypadku tradycyjnych złóż mioceńskich. W tym konkretnym przypadku przeanalizowano złoże gazu w rejonie Swarzów–Dąbrowa Tarnowska, dla którego skałami zbiornikowymi były wapienie jury, piaskowce cenomanu oraz wapienie turonu. Główny nacisk położono na niedoceniane utwory jury oraz formy krasowe, które mogą tu występować w strefie złożowej, a których dotychczas nie uwzględniano jako przestrzeni zbiornikowej w złożach tej części zapadliska. Przedstawiono też, jak opróbowanie i sposób rozwiercania złoża mogą poprawić i ułatwić eksploatację tego typu złoża.

EN

In the north-western part of the Carpathian Foredeep, hydrocarbon reservoirs have developed within lithological and stratigraphic traps of Jurrasic, Cretaceous and Miocene strata. The interrelationship between the sedimentation and erosion processes within heterogenous reservoirs is different from other classic Miocene gas fields. The article describes the results of an analysis of a gas field located in Swarzów–Dąbrowa Tarnowska area, where reservoir rocks are represented by Jurrasic limestones, Cenomanian sandstones and Turonian limestones. Particular emphasis was put on underestimated Jurrasic sediments and karst forms, which may be present in the productive zone and which have not been yet considered as reservoir areas in this part of the Carpathian Foredeep. The influence of testing and drilling on exploitation improvement within that type of the reservoir was also presented.

9

Sekwencje depozycyjne w utworach miocenu autochtonicznego w rejonie Brzeska

Drozd A.

Nafta-Gaz

|

2017

|

R. 73, nr 12

928--934

PL

Stratygrafia sekwencji jest multikompontentowym narzędziem służącym do odwzorowywania architektury depozycyjnej, środowisk sedymentacji, litofacji i ich przestrzennego rozmieszczenia. Podstawową jednostką wyróżnianą w tej metodzie jest sekwencja depozycyjna, definiowana jako genetyczne następstwo powiązanych ze sobą warstw, ograniczone w spągu i stropie poprzez subaeralne niezgodności lub ich korelatywne zgodności (granic sekwencji), które są wynikiem zmian względnego poziomu morza, towarzyszących wypełnianiu basenów sedymentacyjnych. Przedstawiona próba interpretacji materiałów sejsmicznych, obejmująca mioceńską sukcesję nadewaporatową w rejonie Brzeska, na podstawie założeń tej metodyki i przy wykorzystaniu pomiarów geofizyki otworowej i ich wzajemnym dowiązaniu, pozwoliła na zidentyfikowanie 11 granic sekwencji (SB) i 9 powierzchni maksimum zalewu (MFS). W obrębie tych sekwencji, w zapisie sejsmicznym, karotażowym i w oparciu o dane literaturowe, zinterpretowano elementy architektury depozycyjnej zdominowane litofacją piaskowcową, deponowaną głównie w trakcie niskiego stanu WMP. Zostały one zinterpretowane jako nasypy przyujściowe/bary piaszczyste oraz fragmenty wciętych dolin w strefie szelfu.

EN

Sequence stratigraphy is a multi-component tool for mapping the depositional architecture, sedimentary environments, lithofacies and their spatial distribution. The basic unit of distinction in this method is a depositional sequence, defined as a genetic consequence of interconnected layers, limited in the bottom and top by unconformities or corelative conformities (sequences borders). They are the result of changes in relative sea level that accompanies filling sedimentary basins. The study area included upper Badenian-lower Sarmatian (Miocen) strata in the region of Brzesko. Methodology used in conjunction with well logs and geological data allowed identification in the seismic 11 sequence boundaries (SB) and 9 of the maximum flooding surface (MFS). Within the sequence the elements of depositional architecture were interpreted. They were dominated by sandstone facies that had been deposited mainly during the low state of relative sea level.

10

Pułapki złożowe zapadliska przedkarpackiego w czołowej strefie nasunięcia Karpat

Miziołek M., Filar B., Cierzniak M.

Nafta-Gaz

|

2017

|

R. 73, nr 8

551--557

PL

W południowej strefie zapadliska przedkarpackiego mającej bezpośredni kontakt z nasunięciem karpacko-stebnickim powstał szereg złóż gazu ziemnego o odmiennej genezie. Zasadniczy wpływ na utworzenie się tych pułapek miały różne procesy, najważniejsze z nich to: morfologia podłoża podmioceńskiego, środowisko i warunki sedymentacji oraz nasunięcie się płaszczowin karpackich na utwory miocenu autochtonicznego. Współoddziaływanie tych czynników doprowadziło w efekcie końcowym do powstania złóż gazu ziemnego w pułapkach o charakterze: litologicznym, tektonicznym, facjalnym i stratygraficznym. W warunkach kompresji tektonicznej wytworzyły się też w strefach szczytowych złoża gazu z wodą podścielającą, poniżej których stwierdzono ponownie strefy gazowe – co wydaje się być pozornie nielogiczne. W artykule zaprezentowano koncepcję przedstawiającą prawdopodobny proces i mechanizm tworzenia się takich pułapek oraz pułapek na izolowanych lub częściowo izolowanych grzbietach podłoża prekambryjskiego w warunkach sedymentacji na podmorskim stożku napływowym. Znajomość genezy tego typu pułapek jest bardzo istotna dla właściwej oceny zasobów oraz rozwiercania i eksploatacji złóż.

EN

A number of gas fields which are connected with various sedimentary conditions, have accumulated in the southern part of the Carpathian Foredeep contacting directly with the Carpathian-Stebnik overthrust. Various processes have an influence on the evolvement of reservoir traps but the most important ones are: the morphology of the under-Miocene substrate, sedimentary environment and the overlap of the Carpathian nappes on the autochthonous Miocene strata. The interaction of these factors have resulted in gas reservoirs formation in lithological, tectonic and stratigraphic traps. Under conditions of tectonic compression, gas reservoirs with underlying water have developed, where other gaseous areas in the same trap have been found. The article shows the conception describing probable mechanisms having an influence on the process of reservoir traps development in the area of isolated or partially isolated Precambrian ridges connected with submarine fan’s environment. Determining the origins of these types of traps is crucial for proper reservoir resources assessment and subsequent exploitation.

11

Triasowy zbiornik wód termalnych w północnej strefie Tarnowa – parametry hydrogeotermalne i perspektywy wykorzystania

Bujakowski W., Barbacki A.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2016

|

nr 92

325--336

PL

W artykule przedstawiono studium dotyczące możliwości wykorzystania energii geotermalnej w obszarze znajdującym się na obszarze zapadliska przedkarpackiego w rejonie Tarnowa. Podano informację na temat budowy geologicznej analizowanej strefy oraz dokonano charakterystyki triasowego zbiornika wód termalnych, najbardziej interesującego w tym rejonie. Analiza została wykonana na podstawie parametrów hydrogeotermalnych (temperatura, mineralizacja, porowatość, przepuszczalność, wydajność), które uzyskano z otworów geologicznych i naftowych zlokalizowanych w strefie miasta oraz na terenach przyległych. W wyniku analizy oszacowano potencjalne zasoby energetyczne. Wykazano, że najlepsze perspektywy dla rozwoju geotermii w analizowanym obszarze stwarza wykorzystanie tego zbiornika głównie w aspekcie balneorekreacji.

EN

This work is a study on the possibility of using geothermal energy in the area of the Carpathian Foredeep in the Northern area of Tarnów. The information presents the geological structure of the analyzed area along with the characteristics of the Triassic thermal water reservoir, the most interesting in the region. The analysis was conducted on the basis of hydrogeothermal parameters (temperature, mineralization, porosity, permeability, efficiency), which were obtained from the geological and petroleum wells located in the zone of the city and adjacent areas. The analysis estimated potential energy resources. It was pointed out that the best prospects for the development of geothermal energy in the analyzed reservoir makes use in terms of balneo-recreation.

12

Bilans stanu zasobów gazu ziemnego na przykładzie złóż zapadliska przedkarpackiego

Piesik-Buś W., Miziołek M.

Nafta-Gaz

|

2016

|

R. 72, nr 11

945--952

PL

Główne obszary wydobycia gazu ziemnego w Polsce występują w czterech regionach: na Niżu Polskim, w zapadlisku przedkarpackim, w Karpatach i w strefie bałtyckiej. Około 75% zasobów gazu znajduje się w utworach miocenu i czerwonego spągowca, a pozostałe w osadach kambru, dewonu, karbonu, cechsztynu, jury i kredy. Zapadlisko przedkarpackie, będące rowem przedgórskim powstałym u czoła nasuwających się ku północy Karpat, jest najmłodszą jednostką alpejską na obszarze Polski. Biorąc pod uwagę cechy strukturalne, sedymentologiczne i stratygraficzne, zapadlisko można podzielić na część wewnętrzną i zewnętrzną oraz zachodnią i wschodnią. Jest ono wypełnione osadami molasowymi miocenu. Tworzy je zespół nawzajem przeławicających się piaskowców, mułowców i iłowców. Osady mioceńskie mają na terenie Polski miąższość do 3500 m i cechują się dużym zróżnicowaniem litologicznym. Sekwencje profilu, gdzie dominują piaskowce i zapiaszczone mułowce, tworzą oddzielne horyzonty gazonośne. Ich liczba w poszczególnych profilach odkrytych złóż gazowych waha się od kilku do 24 na polu gazowym Przemyśl. W 2014 roku stan wydobywlanych zasobów gazu ziemnego w Polsce wynosił 129,75 mld m3 (zasoby bilansowe i pozabilansowe) i w porównaniu z rokiem poprzednim był mniejszy o 4,55 mld m3. Ubytek zasobów powstał głównie w wyniku wydobycia. Biorąc pod uwagę poszczególne regiony geologiczne Polski zasobne w gaz ziemny, przeprowadzono analizę wielkości zasobów wydobywalnych, przemysłowych i ich wydobycia na przestrzeni lat 2007–2014 w wybranych złożach przedgórza Karpat.

EN

The main areas of natural gas production at present in Poland, are in four regions, the Polish Lowlands, in the Carpathian Foredeep, the Carpathians and in the Baltic area. Natural gas deposits have also been documented in the foothills of the Carpathians; small gas resources can also be found in small deposits in the Carpathians and in the Polish economic zone of the Baltic Sea. Approximately 75% of the gas resources are located in the Miocene and Rotliegend, and the remaining are in the sediments of the Cambrian, Devonian, Carboniferous, Zechstein, Jurassic and Cretaceous. The Carpathian Foredeep, which is a foreland trench created at the head of an area which gives rise to the north Carapathians, is the youngest alpine unit on Polish territory. Taking into account the structural features, sedimentological and stratigraphic depression can be divided into inner and outer parts and western and eastern. It is filled with Malasse Miocene sediments. They consist of a team of mutually penetrating sandstones, siltstones and claystones. Miocene sediments in Poland have a thickness of up to 3500 m and is characterized by great lithological diversity. Sequences profile dominated by sandstones and gritty mudstones form separate gas-bearing horizons. Their number in the individual profiles of discovered gas deposits, varies from a few to 24 in the Przemysl gas field. In 2014, the state of recoverable natural gas reserves amounted to 129.75 billion m3 (balance sheet and off-balance sheet resources) and compared with the previous year’s resources decreased by 4.55 billion m3. Depletion arose mainly as a result of exploration. Taking into account the various Polish geological regions that are rich in natural gas, an analysis of the size of recoverable resources, industrial and their exploration in the period 2007 and 2014 from selected deposits of the Carpathian foothills was carried out.

13

Analiza przydatności wybranych złóż gazu ziemnego zapadliska przedkarpackiego do konwersji na PMG

Piesik-Buś W.

Nafta-Gaz

|

2016

|

R. 72, nr 2

95--101

PL

Głównym celem prac opisanych w niniejszym artykule było przeprowadzenie analizy możliwości wykorzystania wybranych złóż gazowych zapadliska przedkarpackiego do konwersji na PMG. Ocena została wykonana dla złóż Tuligłowy – horyzont VIII i Jarosław – horyzonty C i D. Przydatność struktur złóż gazu ziemnego do konwersji na podziemny magazyn gazu oceniono pod kątem szczelności, strukturalnym, złożowym i ekonomicznym. Powyższe złoża spełniają wszystkie wymagane kryteria. Wstępna analiza geologiczno-złożowa wykazała, że w każdym z nich można wytworzyć podziemny magazyn gazu. Należy pamiętać, że przedstawiona analiza ma charakter szacunkowy, a ewentualna decyzja o konwersji tych złóż na PMG powinna zostać poprzedzona opracowaniem studium wykonalności.

EN

The main aim of this paper was to analyze the possibilities of using selected gas fields Foredeep to convert to UGS. The assessment was made for the submission of Tuligłowy horizon VIII and Jaroslaw horizon C and D. The suitability of natural gas structures to convert to an underground gas storage facility was rated for leaks, structural, and economic reserve sites. These deposits meet all the required criteria. Preliminary geological and reservoir analysis showed that in each of them can be produced an underground gas storage facility. Please note that the analysis is an estimate, and any decision to convert those deposits in the UGS should be preceded by a feasibility study.

14

Inkluzje w mioceńskich solach potasowo-magnezowych w złożu Stebnik (zachodnia Ukraina)

Nowińska J.

Przegląd Solny

|

2015

|

T. 11

66--77

PL

Nagromadzenia soli potasowo-magnezowych w złożu Stebnik na Ukrainie występują w postaci odrębnych soczewek lub warstw o zaburzonym kształcie i często nieregularnym rozmieszczeniu. Miąższość eksploatowanych pokładów soli potasowo-magnezowej zmienia się od 4 m do 150 m. Kopalinę stanowi głównie minerały sylwinu, w złożach eksploatowano również karnalit, kainit i langbajnit. Występujące ponadto minerały to polihalit, epsomit, kizeryt. Do badań wykorzystano próbki pobrane na III poziomie kopalni Stebnik (Rudnik 1). Są to sole o barwie różowej zawierające polihalit, sylwin z dodatkiem anhydrytu i halitu. W czasie obserwacji mikroskopowych (w świetle przechodzącym i metodą spektroskopii Ramana), skupiono się przede wszystkim na kryształach halitu i powstałych w nich inkluzjach. Inkluzje w badanym materiale występują bardzo rzadko pojedynczo, zazwyczaj tworzą grupy, które posiadają specyficzne cechy, dzięki którym wyodrębniono ich trzy główne typy (ze względu na kształt): • Inkluzje wydłużone (podłużne) - tak zwane inkluzje młode, proces tworzenia się unkluzji został uchwycony dopiero co po zamknięciu się szczeliny. • Inkluzje eliptyczne - inkluzje uległy już wstępnym procesom przekształceń i zamykania, mają wyraźniej łagodny kształt i formę zbliżoną do elipsy. • Inkluzje kuliste - tak zwane inkluzje dojrzałe, które pod względem kształtu uzyskały formę idealną -została uzyskana najniższą energie swobodną. Badane inkluzje maja charakter inkluzji wtórych. Najczęściej są wypełnione kilkoma substancjami jednocześnie, przeważnie jest to materia organiczna, CO2 oraz hematyt. Dodatkowo w czasie szczegółowej analizy inkluzji zbadano wrostki chalkopirytu, hematytu oraz rzadszych minerałów minerałów takich jak lazuryt (Na,Ca)8[(S,Cl,SO4,OH)2 |(Al6Si6O24)], goethyt FeO(OH) czy anataz TiO2. Dane uzyskane w czasie badań porównano z archiwalnymi danymi (Kovalevich, 1979) i na tej podstawie ustalono spójny wniosek końcowy dotyczący mineralogii złóż.

EN

The subject of research was salt deposit located in Stebnyk (Ukraine). In the Stebnyk salt mine is a very rich accumulation of potassium-magnesium salts, created in the Miocene basin of Carpathian Foredeep. Potassium-magnesium salts occur in the salt deposit as separate deformed lenses and layers often irregularly distributed. The thickness of the potassium-magnesium salts layer varies from 4 m to 150 m. The potash minerals are represented mainly by sylvite and carnallite, kainite and langbeinite, accompanied by polyhalite, epsomite and kieserite. Detailed mineralogical studies of Stebnyk salts area were carried out in the 70s (V. M. Kovalevich 1979). Currently, these data are correlated with the results obtained and on the basis of these data it has been determined the most reliable results. The inclusions are very rare one, usually form groups, which have specific characteristics by which managed to extract the four main types (due to the shape): inclusions elongated (oblong) - the so-called inclusions young, the process was captured just after the closing of the gap. • elliptical inclusions - inclusions were already pre-processes of transformation and closing, have clearly mild shape and form similar to an ellipse. • spherical inclusions - the so-called inclusions mature, which in terms of the shape of the desired form obtained from the point of force (the lowest free energy). Tested inclusions are secondary. Most are filled with several substances at the same time, usually the organic substance, CO2 and hematite. In addition, during the thorough analysis of the inclusions were examined inclusions of chalcopyrite, hematite and rare minerals such as lazurite (Na, Ca)8[(S, Cl, SO4, OH)2 | (Al- 6Si6O24)] and goethite FeO(OH) anatase TiO2.

15

Strukturalna analiza mioceńskich piaskowców z zapadliska przedkarpackiego za pomocą wysokorozdzielczej mikrotomografii komputerowej

Kaczmarek Ł., Machowski G., Maksimczuk M., Wejrzanowski T.

Nafta-Gaz

|

2015

|

R. 71, nr 9

647--654

PL

Artykuł przedstawia wyniki wykorzystania wysokorozdzielczej mikrotomografii komputerowej w analizie strukturalnej oraz ilościowej przestrzeni porów i szczelin w piaskowcach mioceńskich. Dodatkowo wykonano badanie przepuszczalności analizowanych skał. Próbki zostały pobrane z odwiertu S-3, zlokalizowanego we wschodniej części zapadliska przedkarpackiego. W celu przeprowadzenia badania wykonano dwie serie naświetlania rentgenowskiego próbek. Pierwszy zestaw próbek został wytypowany dla uzyskania przestrzennego rozkładu ziaren, porów oraz szczelin. Długość boku woksela (tzn. najmniejszego elementu objętości) w tym etapie badań wynosiła około 26 μm. Drugi zestaw naświetlania został wykonany dla zobrazowania elementów strukturalnych o wielkościach od około 3 μm do 26 μm oraz cech petrofizycznych. Wynikiem przeprowadzonych badań jest charakterystyka analizowanych skał, która umożliwia podział próbek na dwie grupy. Pierwsza grupa próbek posiada cechy strukturalne oraz petrofizyczne typowe dla skał złóż konwencjonalnych, natomiast druga grupa – dla skał złóż typu niekonwencjonalnego. Właściwe rozpoznanie parametrów petrofizycznych każdego typu złoża stanowi kluczowy element optymalizacji procesu jego udostępniania.

EN

The article presents results of high-resolution computed microtomography use in the structural analysis and quantification of pores and fractures in Miocene sandstones. Furthermore, the permeability studies of rocks were performed. Miocene samples were taken from well S-3, located in the eastern part of the Carpathian Foredeep. For the aforementioned analysis two series of X-ray irradiation were performed. The first set of samples was selected to obtain the spatial distribution of grains, pores and fractures. At this stage of the study, the length of the voxel side amounted to approx. 26 μm. The second set of X-ray exposure was performed to reveal structural elements and petrophysical characteristics of sizes ranging from approx. 3 μm to 26 μm. The result of performed characteristics is the division of samples into two groups. The first group of samples has structural and petrophysical features of rocks typical for conventional reservoir deposits, while the second – for the unconventional type. Appropriate identification of petrophysical parameters of the formation is a key element for the optimization of the reservoir development.

16

Ocena wybranych właściwości wytrzymałościowych iłów mioceńskich na podstawie badań sondą wkręcaną WST

Olesiak S.

Inżynieria Morska i Geotechnika

|

2015

|

nr 1

22—27

PL

Wyniki badań polowych i badań laboratoryjnych iłów mioceńskich zapadliska przedkarpackiego. Analiza wyników i związki korelacyjne pomiędzy wielkością charakterystyczną z sondowań (liczba półobrotów NWST) i wybranymi właściwościami wytrzymałościowymi iłów mioceńskich. Nomogram do oceny spójności i kąta tarcia wewnętrznego iłów mioceńskich zapadliska przedkarpackiego w rejonie Krakowa.

EN

Results from geotechnical site characterization and laboratory tests for Miocene clays in Carpathian Foredeep. Analysis of these results and the correlation between characteristic value for the WST probe (number of half-turns NWST) and selected strength properties of Miocene clays. Monogram to evaluation cohesion and angle of internal friction of Miocene clays in Carpathian Foredeep near Krakow.

17

Wykształcenie, stratygrafia i środowiska depozycji utworów pogranicza badenu i sarmatu z SW otoczenia Gór Świętokrzyskich – profile otworów badawczych Busko (Młyny) PIG-1 i Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1

Czapowski G., Gąsiewicz A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 461

9--51

PL

Badania sedymentologiczne i petrograficzne rdzeni z dwóch badawczych otworów wiertniczych, wykonanych przez Państwowy Instytut Geologiczny w latach 2009–2010 w północnej części zapadliska przedkarpackiego, powiązane z wynikami analiz paleontologicznych, geochemiczno-petrograficznych, izotopowych, mineralogicznych i paleomagnetycznych, pozwoliły przedstawić charakterystykę wykształcenia, warunków i historii depozycji przewierconych utworów z pogranicza badenu i sarmatu. Badeńsko-sarmacki kompleks osadów klastycznych jest litologicznie monotonny i głównie złożony z mułowców, iłowców i margli. Przejście między utworami badenu a sarmatu jest sedymentacyjnie ciągłe, bez widocznej zmiany litologicznej. Profile tych utworów reprezentują odpowiednio strefę bliższą brzegowi basenu sedymentacyjnego (profil otworu wiertniczego Busko (Młyny) PIG-1) i otwarty zbiornik morski (profil otworu wiertniczego Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1). Zarejestrowano, przy braku zmian w charakterze osadów, wyraźne zmiany geochemiczne w środowisku depozycji znacznie później w profilu otworu wiertniczego Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 (w profilu otworu Busko (Młyny) PIG-1 nieco wcześniej) niż zmiany zespołów mikrofaunistycznych (otwornice). Pojawienie się nowych zespołów faunistycznych (małży i nanoplanktonu), wiązanych z zalewem sarmackim, nastąpiło ogólnie wcześniej niż obserwowana zmiana geochemiczna osadów. Zmiana ta miała miejsce w warunkach otwartego głębokiego zbiornika morskiego ze spokojną depozycją z zawiesiny, przed epizodami aktywnej działalności prądów zawiesinowych. W obu profilach geologicznych dwie wkładki tufitowe są regionalnymi poziomami korelacyjnymi. Wyżej położona wkładka występuje ponad stwierdzoną w profilu otworu Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 zmianą polarności magnetycznej z normalnej (C5AAn) na odwróconą (C5Ar.3r), której wiek określono na 12,8 ±0,1 Ma.

XX

Results of sedimentological and petrological studies of drill cores from two boreholes drilled in the northern part of the Carpathian Foredeep by the Polish Geological Institute in 2009–2010, accompanied by the complex palaeontological, geochemical-petrographic, isotopic, mineralogical and palaeomagnetic analyses have enabled to characterize the development and depositional history of the Upper Neogene deposits. The Upper Neogene series consists of monotonous clastics (mainly siltstones, claystones and marls) of Upper Badenian and Lower Sarmatian age. The Badenian–Sarmatian transition is a continuous succession without any lithological expression. The well sections represent the more nearshore (Busko (Młyny) PIG-1) and the more offshore (Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1) zones of the Neogene marine basin of the Carpathian Foredeep. A distinct geochemistry change is recorded later in the Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 section than in the Busko (Młyny) PIG-1 section, there it took place a little bit earlier than the noticed change in the foraminiferal assemblages from the Badenian to the Sarmatian type. Anyway, the new fauna (bivalves and nannoplankton), associated with the Sarmatian transgression, occurred in the sections earlier than the general geochemical transformation of the basin. All observed faunal and geochemical changes took place in a deep-marine environment, with a calm deposition from suspension, before the episodes of turbidite activity. Two of numerous tuffite interbeds have been regionally correlated and the upper one is located above the registered normal (C5AAn) to reversed (C5Ar.3r) polarity change (Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1), dated at 12.8 ±0.1 Ma.

18

Paleomagnetic analyses on Badenian–Sarmatian drill cores from the North Carpathian Foredeep (Middle Miocene, Poland)

Sant K., Leeuw A. de, Chang L., Czapowski G., Gąsiewicz A., Krijgsman W.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 461

179--192

EN

Accurate dating of the Badenian–Sarmatian transition, a boundary between two regional Middle Miocene stages of the semi-isolated Paratethys Sea, is crucial to understand what event caused the corresponding major turnover in faunal assemblage at that point in time. The general opinion is that this event resulted from a sudden isolation of the Eastern Paratethys from ocean water, due to the closure of the Eastern Anatolian seaway to the Indian Ocean, but it remains debated if the final isolation had a tectonic or climatic cause. This pilot study presents paleomagnetic analyses of two drill cores from the North Carpathian Foredeep in Poland that straddle the Badenian–Sarmatian transition. Rock magnetic experiments, including thermomagnetic runs in air on a Curie balance, and hysteresis measurements on a MicroMag, indicate that the dominant magnetic carrier is the iron sulphide greigite. This is in agreement with the observed gyroremanence obtained during alternating field demagnetization above 40 mT. Alternating field and thermal demagnetization results are in good agreement and show a weak, mixed-polarity, signal for most of the Badenian, rapidly shifting to a much stronger and dominantly normal polarity signal in the Sarmatian part of the cores. First order reversal curves diagrams indicate that the greigite in the Sarmatian part is clearly of diagenetic origin, it thus most likely concerns a secondary overprint by the present-day field that cannot be used for magnetostratigraphic correlations. We conclude that the Paratethys-wide paleoenvironmental change that occurred at the Badenian–Sarmatian transition had probably also created different conditions for the formation and/or preservation of magnetic minerals.

PL

Dokładne datowanie przejścia baden–sarmat, granicy dwóch regionalnych pięter środkowego miocenu na terenie częściowo izolowanego morza Paratetydy, jest istotne dla zrozumienia przyczyny wyraźnej zmiany zespołów faunistycznych, która towarzyszyła temu wydarzeniu. Według powszechnie akceptowanych poglądów wydarzenie to było wynikiem nagłego odcięcia obszaru Paratetydy Wschodniej od otwartego oceanu wskutek zamknięcia cieśnin na terenie wschodniej Anatolii, które stanowiły łącznik z Oceanem Indyjskim. Obecnie przedmiotem dyskusji jest tektoniczna lub klimatyczna przyczyna tego wydarzenia. Paleomagnetyczne badania pilotowe rdzeni z dwóch otworów wiertniczych, położonych w północnej części zapadliska przedkarpackiego na terenie Polski, dotyczą przejściowej, badeńsko-sarmackiej sukcesji osadowej. Badania petromagnetyczne (w tym analizy termomagnetyczne na wadze Curie oraz histerezy na instrumencie MicroMag) wskazują, że dominującym minerałem magnetycznym jest siarczek żelaza – greigit, co potwierdza obecność składowej giromagnetycznej podczas rozmagnesowywania próbek zmiennym polem magnetycznym powyżej 40 mT. Wyniki polowej i termicznej demagnetyzacji są zgodne i wskazują na słaby sygnał, o mieszanej polarności, dla większości sukcesji badeńskiej, wzmocniony i zmieniający charakter na normalny dla części sarmackiej profilu. Odwrócone krzywe pierwszego rzędu dowodzą, że greigit w osadach sarmackich jest minerałem diagenetycznym, co bardziej wskazuje na wtórne nałożenie oddziaływania współczesnego pola magnetycznego i tym samym nie pozwala na przeprowadzenie korelacji magnetostratygraficznych. Autorzy stwierdzają, że zmiana paleośrodowiskowa w Paratetydzie na pograniczu badenu i sarmatu wpłynęła na powstanie i/lub dalsze przemiany minerałów o właściwościach magnetycznych.

19

Nanoplankton wapienny i okrzemki środkowego miocenu w rejonie Buska i Kazimierzy Wielkiej (północna część zapadliska przedkarpackiego)

Gaździcka E.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 461

153--177

PL

Na podstawie wyników szczegółowej analizy zespołów nanoplanktonu wapiennego występującego w profilach badawczych otworów wiertniczych wykonanych w rejonie Buska, w północnej części zapadliska przedkarpackiego, określono pozycję stratygraficzną przewierconych sekwencji osadowych. W profilu otworu wiertniczego Busko (Młyny) PIG-1 iły margliste górnej części formacji skawińskiej zaliczono do poziomu nanoplanktonowego NN5 Sphenolithus heteromorphus odpowiadającego środkowemu badenowi Paratetydy i górnemu langowi/ dolnemu serrawalowi w prowincji medyterańskiej. Serie z ewaporatami (przeławicenia gipsów i iłów), wyróżnione jako formacja krzyżanowicka, oraz osady ilaste formacji z Machowa reprezentują poziom nanoplanktonowy NN6 Discoaster exilis. Przez analogię do innych basenów Paratetydy Środkowej granicę pięter badeńskiego i sarmackiego w profilu tego otworu wskazano bezpośrednio poniżej 20-metrowej miąższości sekwencji zawierającej skały bogate w okrzemki. W zespołach nanoplanktonu wapiennego dolny sarmat wyznacza pojawienie się gatunków Rhabdosphaera poculi Bóna et Kernerne i Rhabdosphaera procera Martini. W profilu otworu wiertniczego Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1, w osadach formacji z Machowa, wyróżniono poziom nanoplanktonowy NN6 Discoaster exilis. Masowy rozwój okrzemek udokumentowany w profilu otworu wiertniczego Busko (Młyny) PIG-1 świadczy o położeniu tego obszaru w pobliżu ujścia większej rzeki dostarczającej związki azotu, fosforu oraz krzemionkę. Zachowanie delikatnych frustul okrzemek było możliwe dzięki szybkiej sedymentacji osadów klastycznych w nadkładzie skał bogatych w okrzemki.

EN

The results of detailed analysis of calcareous nannoplankton in Miocene deposits from the northern part of the Carpathian Foredeep enabled stratigraphic conclusions. Marly clays of the uppermost part of the Skawina Formation in the Busko (Młyny) PIG-1 borehole section are correlated with the NN5 Sphenolithus heteromorphus Zone that corresponds with the Middle Badenian in the Paratethys and the upper Langhian/ Lower Serravalian in the Mediterranean region. The Krzyżanowice Formation, which includes evaporites (gypsum and clay intercalations), and the Machów Formation represent the NN6 Discoaster exilis Zone. By a comparison with other Paratethyan basins, the Badenian/ Sarmatian boundary is proposed just below a 20-metres thick set of diatomaceous siltstone layers. Among the calcareous nannofossil species, the appearance of Rhabdosphaera poculi Bóna et Kernerne and Rhabdosphaera procera Martini may point to the Lower Sarmatian transgression. Clayey sequences of the Machów Formation in the Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 borehole correspond with the NN6 Discoaster exilis Zone. Abundance of diatom floras observed in the Busko (Młyny) PIG-1 borehole suggests a proximity of a river mouth that supplied water with nitrates, phosphates and silica. Preservation of delicate siliceous diatom frustules was possible due to rapid deposition of clastic sediments above diatomaceous siltstone.

20

Mioceńskie poziomy tufitowe z otworów wiertniczych Busko (Młyny) PIG-1 i Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1

Bukowski K.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 461

79--94

PL

Szczegółowo scharakteryzowano poziomy tufitowe z mioceńskich utworów zapadliska przedkarpackiego występujących w otworach wiertniczych Busko (Młyny) PIG-1 i Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1. Badania mineralogiczno-petrograficzne tufitów wykonano pod mikroskopem optycznym i skaningowym z zastosowaniem analizy SEM-EDS. Skład chemiczny całych próbek tufitów oznaczono metodami ICP i INAA. Wyniki badań wykazały, że poszczególne poziomy tufitowe różnią się między sobą składem chemicznym szkliwa, udziałem plagioklazów zasadowych, wielkością poszczególnych składników ziarnowych i obecnością charakterystycznych minerałów skałotwórczych (np. biotytu, kwarcu piroklastycznego, skaleni potasowych). Normalna gradacja ziaren i laminacja tufitów wskazują, że utworzyły się one w wyniku sedymentacji popiołu wulkanicznego w warunkach morskich. Stopień zachowania minerałów piroklastycznych w tufitach odzwierciedla zmiany geochemiczne środowiska depozycji. Pierwszy poziom tufitowy serii nadewaporatowej jest najbardziej rozprzestrzeniony, a występujące w nim składniki piroklastyczne mają charakterystyczny skład chemiczny. Może być on stosowany do korelacji osadów zapadliska przedkarpackiego.

EN

The paper presents detailed description of the tuffite levels from the Busko (Młyny) PIG-1 and Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 boreholes (Miocene, Carpathian Foredeep). Mineral and petrographic composition of the tuffites was examined with a polarizing microscope and a scanning electron microscope (SEM-EDS). Chemical composition of whole rock samples was determined with the ICP and INAA methods. Research has shown that the tuffite levels differ in terms of the chemical composition of glass, alkaline plagioclase content, grain size of the components and content of typical rock-forming minerals (e.g. biotite, pyroclastic quartz and potassium feldspar). Normal gradations and lamination of the tuffites indicate that they originated as a result of sedimentation of volcanic ash in marine conditions. Degree of preservation of pyroclastic minerals in the tuffites reflects changes in the geochemical environment of deposition. The first tuffite level above the evaporites, the most widespread and with characteristic chemical composition of pyroclastic components, can be applied in the correlation of deposits in the Carpathian Foredeep.