Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Issues of perception of technical equipment in historical buildings and disturbance of their historical character

Omieciński Tomasz

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2023

|

T. 51

499--516

EN

Many contemporary technical elements (such as railings, light switches, power sockets, security cameras, etc.) have a very different aesthetic from the historical interiors to which they are added. Their placement in historical architectural interiors raises the question of their visibility and their power to disrupt the visual unity of an indoor space. Using logical argumentation and knowledge from the psychology of perception, a phenomenon from the discipline of architecture - the phenomenon of the perception of these elements - was analysed. Logical analysis showed that these additions do not disturb the harmony of the interior and that it does not lose its historical character. The conclusion is that their presence in the field of vision is not a radical interference with the monument.

PL

Wiele współczesnych elementów technicznych (jak barierki, włączniki światła, kontakty, kamery wideo itp.) ma zupełnie inną estetykę niż historyczne wnętrza, do których są dodawane. Umieszczanie tego typu komponentów w historycznych budynkach stwarza pytanie o ich widoczność i siłę zaburzania wizualnej jedności pomieszczenia. Metodą logicznej argumentacji, z wykorzystaniem wiedzy z psychologii percepcji, dokonano analizy zjawiska z dyscypliny architektury - zjawiska postrzegania owych elementów. Za pomocą analizy logicznej wykazano, że tego typu dodatki nie zaburzają harmonii wnętrz, więc nie tracą one swojego historycznego charakteru. Pojawia się zatem wniosek, że ich obecność w polu widzenia nie jest radykalną ingerencją w zabytek.

2

Accessibility study of historic buildings and contemporary heritage - on the example of Kielce’s public utility buildings

Gil-Mastalerczyk Joanna, Gardyńska-Kieliś Ewelina

Structure and Environment

|

2023

|

Vol. 15, no. 3

133--146

EN

Ensuring the accessibility of buildings and spaces is a common contemporary challenge, in particular for historic buildings and spaces as well as the heritage of contemporary culture. It involves all activities aimed at adapting facilities and space to the needs of people with various disabilities, including seniors. The problem of aging societies and increasing life expectancy forces extensive changes both in the approach to architectural and urban design as well as in the practice of making historic buildings accessible through architectural solutions. Particularly in existing public buildings, it becomes very important to pay attention to the specific needs and reduced psychophysical abilities of various groups of architecture recipients due to their age. For this reason, the article analyzes the accessibility of selected examples of historical objects (case studies) functioning in the structures of the modern city of Kielce - for several dozen years. In order to get acquainted with the functioning and architectural solutions of buildings, which are among the most frequented by the general public, in situ research was carried out, the multi-criteria method was used, enabling comparative analyzes and being an effective tool in making a precise assessment. The research was focused on the location of the city of Kielce, taking into account current reports and statistics indicating the largest increase in the number of people over 65 in the Świętokrzyskie Voivodeship. It was found that it is important to revise the approach and generally accepted functional and spatial solutions regarding the accessibility of this type of facilities.

PL

Zapewnienie dostępności budynków i przestrzeni jest powszechnym współczesnym wyzwaniem w szczególności dla obiektów i przestrzeni zabytkowych oraz dziedzictwa kultury współczesnej. Wiąże się ono z wszelkimi działaniami służącymi dostosowaniu obiektów i przestrzeni do potrzeb osób z różnorodnymi niepełnosprawnościami, w tym seniorów. Problem starzejących się społeczeństw i wydłużania się długości życia wymusza szerokie zmiany zarówno w podejściu do projektowania architektoniczno-urbanistycznego, jak i praktyki w zakresie udostępniania zabytkowych obiektów poprzez rozwiązania architektoniczne. Szczególnie w istniejących budynkach użyteczności publicznej bardzo ważne staje się zwrócenie uwagi na specyfikę potrzeb i obniżone, z uwagi na wiek, możliwości psychofizyczne różnych grup odbiorców architektury. Z tego względu w artykule dokonano analizy dostępności wybranych przykładów historycznych obiektów (case studies), funkcjonujących w strukturach współczesnego miasta Kielce - od kilkudziesięciu już lat. W celu zapoznania się z funkcjonowaniem oraz rozwiązaniami architektonicznymi budynków, należących do najczęściej uczęszczanych przez ogół ludzi, przeprowadzono badania in situ, wykorzystano metodę wielokryterialną, umożliwiającą przeprowadzenie analiz porównawczych i stanowiącą skuteczne narzędzie w dokonaniu precyzyjnej oceny. Badania skoncentrowano lokalizacyjnie na obszarze Kielc, mając na uwadze aktualne raporty i statystyki wskazujące na największy przyrost liczby osób powyżej 65 lat w województwie świętokrzyskim. Stwierdzono, że istotna jest rewizja podejścia i ogólnie przyjętych rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych w zakresie dostępności tego typu obiektów.

3

Zwiększenie odporności zasobu zabytkowego. Długoterminowe priorytety polityki konserwatorskiej w Polsce

Pałubska Katarzyna

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2023

|

Nr 18

149--162

PL

Analiza bieżących problemów ochrony zabytków i priorytetów Państwa w zakresie dziedzictwa wykazały konieczność podjęcia tematów, które w sposób szczególny wpływają na stabilność i efektywność systemu ochrony zabytków. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami ma na celu realizację przepisu art. 84 w związku z art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Krajowy program jest głównym dokumentem strategicznym określającym cele administracji rządowej oraz podległych jej służb i instytucji w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, a także środki służące do realizacji wyznaczonych celów. W projekcie Krajowego programu 2023-2026 dokonano diagnozy stanu ochrony zabytków w Polsce w trzech podstawowych płaszczyznach: organizacji i zadań organów ochrony zabytków w Polsce, stanu zachowania zabytków w Polsce, w tym roli i znaczenia form ochrony zabytków oraz systemów informacji o zabytkach, komunikacji, partycypacji, porozumienia i współpracy w obszarze ochrony zabytków w Polsce. Celem głównym aktualnego projektu Krajowego Programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami jest Zwiększenie odporności zasobu zabytkowego w Polsce.

EN

The analysis of current problems of monument protection and state priorities in the field of heritage showed the need to address topics that particularly affect the stability and effectiveness of the monument protection system. The National Program for the Protection and Care of Monuments aims to implement the provision of Art. 84 in conjunction with Art. 86 sec. 1 of the Act of 23 July 2003 on the protection and care of monuments (Journal of Laws of 2022, item 840). The national program is the main strategic document defining the objectives of the government administration and its subordinate departments and institutions in the field of monument protection and care, as well as measures to achieve the set goals. The draft of the National Program 2023-2026 diagnoses the status of monument protection in Poland in three basic dimensions: the organization and tasks of monument protection authorities in Poland, the state of preservation of monuments in Poland, including the role and importance of forms of monument protection and systems of information about monuments, communication, participation, agreement and cooperation in the area of monument protection in Poland. The main objective of the current draft of the National Program for the Protection and Care of Monuments is “The increasing the resilience of the historical resource in Poland”.

4

System ochrony zabytków - studium ewolucji w latach 1918-2023

Włodarczyk Małgorzata, Włodarczyk Marcin

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2023

|

Nr 18

164--190

PL

System ochrony zabytków ulegał ciągłej ewolucji. Jego początki na ziemiach polskich sięgają czasu rozbiorów. Związane są z odrębnością podejścia do „pamiątkowości” w zaborze austriackim, pruskim i rosyjskim. W zaborze austriackim dominował kolegialny tryb dla rozstrzygania spraw konserwatorskich oraz korzystanie z opinii społecznych. Ten model był w dużej mierze podstawą tworzenia systemu ochrony w 1918, w wolnej Polsce. W przeciągu 105 lat jego organizacja i funkcjonowanie zmieniały się wielokrotnie. Nadal wymaga to ciągłego doskonalenia i refleksji w tak dynamicznie zmieniających się uwarunkowaniach społecznych, politycznych, naukowych i technicznych. Nie tylko one wskazują kierunki poszukiwania zmian. Istotny jest również czynnik społeczny, widoczny tak w potrzebie ochrony zabytków, jak i w coraz silniejszej potrzebie szeroko interpretowanej opieki nad zabytkami, współczesnymi dobrami kultury oraz dziedzictwem kulturowym i krajobrazowym. Niezwykle ważny był i jest również czynnik prawny, związany z kodyfikacją zagadnień ochrony zabytków, prawa budowlanego i uwarunkowań dotyczących przestrzeni. Potrzebna wydaje się „standaryzacja” i zintegrowanie systemu ochrony zabytków i dziedzictwa kulturowego. Może także warto zastanowić się nad tzw. Kodeksem Konserwatorskim normującym całość problematyki.

EN

The system for the protection of historical monuments has evolved continuously. Its origins in the Polish lands date back to the time of the Partitions of Poland. They are connected with the distinctiveness of the approach to "memento" in the Austrian, Prussian and Russian partitions. The Austrian partition was dominated by a collegial mode for resolving conservation issues and the use of public opinion. This model was largely the basis for the creation of the preservation system in 1918, in free Poland. In the course of 105 years, its organisation and functioning have changed many times. It still requires constant improvement and reflection in such dynamically changing social, political, scientific and technical conditions. These are not the only factors that indicate the directions in which change is sought. The social factor is also important, evident both in the need to protect monuments and in the increasingly strong need for broadly interpreted care for monuments, contemporary cultural assets and cultural and landscape heritage. The legal factor, related to the codification of the issues of monument protection, building law and space conditions, was and is also extremely important. A 'standardisation' and integration of the system of protection of monuments and cultural heritage seems to be needed. It may also be worth considering a so-called Conservation Code that would standardise the whole issue.

5

Trasowanie miasta: samochodowe arterie komunikacyjne a urbanistyczne otoczenie zabytkowe dawniej, dziś i jutro – wprowadzenie

Górzyński Makary

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2022

|

Z. 11

5--16

PL

Przedmiotem numeru tematycznego „Zeszytów Naukowych Politechniki Poznańskiej - Architektura i Urbanistyka, Architektura Wnętrz” jest problem wpływu transportu samochodowego na miasta zabytkowe. Interesuje nas szczególnie kwestia planowania tras komunikacyjnych na terenach historycznych układów przestrzennych. We wprowadzeniu syntetycznie omówiono zasadnicze cele i kierunki analiz tego zagadnienia z perspektywy historii urbanistyki i interdyscyplinarnych studiów nad miastami. Artykuł ma charakter wprowadzający, oprócz tytułowego zagadnienia (w tym otwartego kwestionariusza pytań badawczych) przedstawia także pokrótce opublikowane w numerze artykuły, wskazując znaczenie problemu trasowania miast zabytkowych dawniej i współcześnie w aspektach kulturowych i rewitalizacyjnych.

EN

The aim of the thematic issue of „Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej - Architektura i Urbanistyka, Architektura Wnętrz” is to offer a variety of contributions, covering problems of automobile transportation on historic urban structures. Of special interest are throughfares within historic towns and their impact on urban heritage protection. In this editorial I discuss main directions and research problems of such studies as part of urban history and town planning history, especially in their interdisciplinarity. In this introduction readers will find not only a brief overview of the main research field - relationships between urban automobile mobility and heritage protection - but also short resumes of all contributions, grouped in three thematic sections of this issue. The aim of this collection of essays is to bring new attention to traffic, automobile culture and heritage protection in urban networks, renewing historiography of this problem in studies conducted in Poland. Henceforth, various case studies from Poland were presented in this collection.

6

Aspekty podatkowe ochrony zabytków w programie Polski Ład

Chowaniec Jakub Andrzej

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

Nr 71

20--32

PL

Zmiany w przepisach prawa podatkowego wywołują sporo głosów, tak krytycznych, jak i aprobujących, i obejmują swoim zakresem wiele aspektów życia gospodarczego. Wiele z nich dotyczy również sektora kultury, w tym podmiotów zajmujących się ochroną dziedzictwa, a szczególnie zabytków. Głośna i szeroko komentowana nowelizacja przepisów podatkowych w ramach programu Polski Ład wprowadza zmiany także w odniesieniu do sektora kultury, dodając cztery nowe instytucje, które mogą przyczynić się do zwiększenia nakładów na działalność kulturalną lub ochronę dziedzictwa, umożliwiając podatnikowi skorzystanie z preferencji podatkowej. Zmiany te są w większości pozytywne, natomiast wprowadzają nowe instrumenty prawnopodatkowe do polskiego ustawodawstwa. Celem opracowania jest przybliżenie nowych rozwiązań podatkowych adresowanych do sektora kultury, ich skrótowa analiza oraz wskazanie na najważniejsze zalety i deficyty regulacyjne.

EN

The changes in tax law have led many to voice their opinions, both critical and approving, and cover many aspects of economic life. Many of them also affect the cultural sector, including those involved in the protection of heritage, particularly historic buildings. The much-publicized and widely commented amendment to the tax legislation under the Polish Deal program also introduces changes with regard to the cultural sector, adding four new institutions that can contribute to increased spending on cultural activities or heritage protection, while allowing taxpayers to benefit from tax preferences. These changes are mostly positive, while they introduce new legal and tax instruments into Polish legislation, hitherto unknown in Poland. The purpose of this paper is to present the new tax solutions addressed to the cultural sector, briefly analyze them and list their major advantages and regulatory deficits.

7

Materialne dziedzictwo kulturowe powiatu kaliskiego

Cozaś Martyna

Roczniki Studenckie Akademii Wojsk Lądowych

|

2022

|

R. 6

49--62

PL

Artykuł opisuje - jako elementy materialnego dziedzictwa kulturowego - wybrane zabytki w powiecie kaliskim. Czym jest dziedzictwo kulturowe i dobra kultury, stanowią akty prawne. Autorka tekstu nawiązuje do historii Ziemi Kaliskiej. Spośród zabytków wybiera obiekty z trzech miejscowości: Opatówka, Russowa oraz Kalisza. Są one wpisane do rejestru przez Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

EN

The article describes - as elements of material cultural heritage - selected monuments in the Kalisz poviat. What is cultural heritage and cultural goods are laid down in legal acts. The author of the text refers to the history of the Kalisz Land. Among the monuments, he chooses objects from three towns: Opatówek, Russów and Kalisz. They are entered in the register by the Wielkopolska Provincial Conservator of Monuments.

8

Typology and analysis of sacral wooden architecture in the Lubuskie voivodship

Rutyna Halina

Przestrzeń i Forma

|

2022

|

nr 51

263--310

EN

The article presents research on the architecture and construction of wooden churches in the Lubuskie voivodeship, which form a large group of historical buildings. Some of them are monuments of high rank, both in terms of age and stylistic value, design solutions and equipment. The remaining ones are characterized by the common historical value of the wooden cultural heritage, which emphasizes the role of the local building tradition and the originality of the log and half-timbered architecture. The article presents seven types of wood and characterizes each of them. All researched monuments are under conservation protection. Most of them are renovated on an ongoing basis, and a few have undergone complete conservation, revalorization and revitalization in recent years.

PL

Artykuł przedstawia badania architektury i budownictwa drewnianych kościołów na terenie województwa lubuskiego, które tworzą dużą grupę historycznych obiektów. Niektóre z nich są zabytkami o wysokiej randze, zarówno pod względem wieku, jak i wartości stylistycznej, rozwiązań konstrukcyjnych oraz wyposażenia. Pozostałe charakteryzuje wspólna historyczna wartość drewnianego dziedzictwa kulturowego, która podkreśla rolę miejscowej tradycji budowlanej oraz oryginalność architektury zrębowej i szachulcowej. Artykuł prezentuje dwie typologie kościołów na terenie województwa lubuskiego: pierwsza określa rodzaj konstrukcji, a druga grupuje względem kompozycji architektonicznej bryły. Część drewnianych kościołów jest na bieżąco remontowana, a nieliczne w ostatnich latach zostały poddane kompletnej konserwacji, rewaloryzacji i rewitalizacji.

9

Selected aspects of ensuring the accessibility of historical buildings for people with mobility impairments

Rymsza Barbara, Kaperczak Krzysztof

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2022

|

Nr 14

47--60

EN

This chapter is devoted to the problem of providing people with mobility impairments, using wheelchairs or crutches, and the elderly, with access to monumental buildings located in historic public spaces in Poland. Authors present current technical- and construction-related regulations concerning passageway infrastructure and the needs that result from limitations faced by people with mobility impairments. Proposals for solutions to improve accessibility are also presented in visual form, making it easier to understand the proposed solutions and showing examples of ones already applied. The paper addresses the problem of adapting sidewalks, parking spaces and entrances to buildings to speciﬁc needs, while following recommendations on conservation issues arising from the protection of cultural heritage and the historical nature of spaces around monuments. Authors of this chapter have long worked on the subject of public spaces’ accessibility to people with disabilities, basing on their own experience of wheelchair use. This chapter aims to show historic site administrators how accessibility to historic sites can be improved with minimal intervention and how cultural assets can be made enjoyable to people with special needs.

PL

Niniejszy artykuł jest poświęcony problemowi zapewnienia osobom z niepełnosprawnością ruchową, poruszającym się na wózkach inwalidzkich lub o kulach, a także osobom starszym, dostępu do obiektów zabytkowych zlokalizowanych w historycznych przestrzeniach publicznych w Polsce. Autorzy przedstawiają aktualne przepisy techniczno-budowlane dotyczące infrastruktury przejść oraz potrzeby wynikające z ograniczeń, z jakimi spotykają się osoby z niepełnosprawnością ruchową. Propozycje rozwiązań poprawiających dostępność przedstawiono również w formie wizualnej, ułatwiając zrozumienie proponowanych rozwiązań oraz pokazując przykłady już zastosowanych. W pracy poruszono problem dostosowania chodników, miejsc parkingowych i wejść do budynków do określonych potrzeb, stosując się jednocześnie do zaleceń dotyczących kwestii konserwatorskich wynikających z ochrony dziedzictwa kulturowego i historycznego charakteru przestrzeni wokół zabytków. Autorzy tego artykułu od dawna zajmują się tematyką dostępności przestrzeni publicznych dla osób niepełnosprawnych, opierając się na własnych doświadczeniach związanych z korzystaniem z wózków inwalidzkich. Artykuł ten ma na celu pokazanie administratorom obiektów zabytkowych, jak przy minimalnej interwencji można poprawić dostępność obiektów zabytkowych oraz jak można uczynić dobra kultury przyjemnymi dla osób o specjalnych potrzebach.

10

Dachówki ceramiczne wykonane w XIX-wiecznej technologii - spełnienie wymagań konserwatorskich oraz przepisów technicznych

Ałykow Krzysztof, Napiórkowska-Ałykow Magdalena, Nieruchalski Tomasz, Bednarz Łukasz, Piechówka-Mielnik Magdalena, Nowak Tomasz

Materiały Budowlane

|

2022

|

nr 11

180--183

PL

W procesie rewaloryzacji obiektów zabytkowych, szczególnie znajdujących się pod ochroną Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, istotne jest, aby w przypadku konieczności wymiany elementów pokrycia dachowego, zachowując obowiązujące standardy techniczne, jednocześnie spełnić wymagania narzucone przez WKZ. Autorzy artykułu prezentują rozwiązania alternatywne dla powszechnie stosowanych, wynikające z ich doświadczenia dotyczącego wymiany pokryć dachowych zabytkowych budynków z użyciem dachówek ceramicznych spełniających wymagania techniczne, wykonywanych zgodnie z XIX-wieczną technologią wypalania.

EN

In the process of revitalizing historic buildings, especially those under the protection of the Voivodship Conservator of Monuments, it is important that in the event of the need to replace elements of the roof covering, while maintaining the current technical standards, the requirements imposed by the VCM should be met. The authors of the article present alternatives to the commonly used solutions, based on their experience in the field of replacing roof coverings of historic buildings with the use of ceramic tiles meeting the technical requirements, made in accordance with the 19th century firing technology.

11

Dobra kultury współczesnej – najmłodsze zabytki

Zierke Piotr

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2021

|

Z. 5

53--59

PL

Ochrona dóbr kultury współczesnej jest w Polsce zjawiskiem stosunkowo nowym. Po szesnastu latach obowiązywania ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym można zaobserwować, że ilość zestawień dóbr kultury współczesnej, a co za tym idzie – i samych chronionych obiektów, jest w dalszym ciągu niewystarczająca. Ten sam problem dotyczy niewielkiej liczby miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które w zamyśle ustawodawcy powinny zawierać wytyczne dotyczące ochrony przedmiotowych budynków. W konsekwencji zabezpieczenie dóbr kultury współczesnej w niektórych regionach jest w dalszym ciągu niedostateczne. W artykule przedstawiono przykłady najmłodszych chronionych obiektów w Polsce i w krajach europejskich. Zaprezentowano także inne niż rejestr zabytków i listy dóbr kultury współczesnej sposoby ochrony wartościowych budynków.

EN

Protection of contemporary cultural properties is a relatively new phenomenon in Poland. After sixteen years of existence of the Act on Spatial Planning and Development, it can be observed that the number of lists of contemporary cultural properties and, as a result, of protected objects themselves is still insufficient. The same problem applies to the small number of local development plans, which are intended by the legislator to provide guidelines for the protection of those buildings. As a result, the protection of contemporary cultural properties in some regions is still unsatisfactory. The article presents examples of the youngest protected objects in Poland and in European countries. Other ways of protecting valuable buildings than the register of monuments and lists of contemporary cultural assets are also presented.

12

Program poprawy środowiska mieszkaniowego w zespole Cytadeli w Hue (Wietnam)

Barański Marek, Tuan Y Phan, Phung Hung

Środowisko Mieszkaniowe

|

2021

|

nr 36

21--36

PL

Cytadela w Hue, jest jednym z najważniejszych zespołów historycznych w Wietnamie. W 1994 roku Pałac cesarski znajdujący się na terenie cytadeli został wpisana na światowa listę dziedzictwa kultury UNESCO. Polscy i wietnamscy eksperci opracowali program rozwoju środowiska mieszkaniowego istniejącego poza zespołem pałacu cesarskiego. Jest to atrakcyjny lecz zaniedbany zespół zabudowy domów, obiektów kulturalnych i dawnego ogrodu cesarskiego, który po rewitalizacji może stać się ważną atrakcją turystyczną. Adaptacja kanału Gnu Ha jako szlaku wodnego tworzyć może nowe możliwości. Program zakłada adaptację zasobu naturalnego i zabytków i ich włączenie w środowisko mieszkaniowe, tworzenie centrów rzemieślniczych jako atrakcji turystycznej, co znacząca może poprawić charakter środowiska mieszkaniowego tego obszaru oraz być ofertą pracy i biznesu dla mieszkańców.

EN

Hue Citadel, is one of the most important historic complex in Vietnam. Since 1994 its Imperial Palace has been listed as a UNESCO World Heritage. Polish conservators in collaboration with a local experts elaborated a development program for a housing area situated out of the Imperial Palace complex. It covers restoration of neglected at present area of the former imperial garden as well as numerous historic buildings. There is a great potential adopting a Gnu Ha canal as a water way The program idea was both to regenerate and adopt natural and cultural heritage buildings with their inclusion to a housing environment. Creation a local rest areas and a craftsmen centers, should both develop a housing environment, as well create a new job and business opportunities for a local community.

13

Przekształcenia zabytkowych obiektów – próba kodyfikacji

Molski Piotr

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2021

|

Nr 11

13--26

PL

Rozwój cywilizacyjny i związane z tym zmiany standardów funkcjonalnych, technologicznych i wzorców estetycznych wiążą się z przekształceniami istniejącej zabudowy, w tym również zabytków architektury. Uwarunkowane czynnikami pozakonserwatorskimi potrzeby i skala tych przekształceń wpływają na przewartościowania paradygmatu ochrony architektonicznego dziedzictwa. Istotnym tego przejawem, w następstwie transformacji ustrojowej w Polsce po 1989 roku, jest między innymi współzależność skutecznej ochrony zabytków z ich użytkowym wykorzystaniem. Wiąże się to z koniecznością ingerencji modernizacyjno-adaptacyjnych - ze zmianami podziałów wnętrz i potrzebą powiększania użytkowanej powierzchni poprzez rozbudowy zabytkowych obiektów lub założeń lub wznoszenia w ich najbliższym sąsiedztwie nowych. Ochrona zabytków wymaga zatem integracji działań utrwalających dokumentalne wartości historycznej tkanki z zasadami jej przystosowania do aktualnych, utylitarnych potrzeb – jako warunku przetrwania zabytków. W systematyzowaniu zasad przekształceń niezbędne jest uporządkowania nazewnictwa działań podejmowanych wobec zabytków – kluczowego w rozumieniu zasad ochrony i dialogu uczestników procesów konserwatorko-modernizacyjnych. Celem rozważań zawartych w artykule jest: zarys poglądów dotyczących ingerencji w zabytkowe struktury w rozwoju polskiej myśli konserwatorskiej jako punkt wyjścia do kodyfikacji ingerencji; diagnoza istotnych uwarunkowań decydujących o przekształceniach zabytków i potrzeb dialogu uczestników przedsięwzięć konserwatorko-modernizacyjnych; próba zdefiniowania rodzajów przekształceń z ich charakterystyką oraz sformułowanie wniosków.

EN

Civilization development and the related changes in functional, technological, and aesthetic standards are connected with the transformations of the existing buildings, including architectural monuments. Non-conservationist needs and the scale of these transformations influence the reevaluation of the architectural heritage protection paradigm. An important manifestation of this, following the political transformation in Poland after 1989, is the interdependence between effective protection of historic buildings and their utilization. This entails the necessity of modernization and adaptation interventions, i.e. changes of internal divisions and the need to expand the usable area by extending the historic buildings or premises, or construction of new ones in their immediate vicinity. Therefore, the protection of historic monuments requires the integration of activities that preserve the documentary values of the historic fabric with the principles of its adaptation to the current utilitarian needs - as the condition of the monuments' survival. In systematizing the principles of transformation, it is necessary to organize the nomenclature of activities undertaken in relation to historical buildings, which is crucial for the understanding of the principles of protection and dialogue between the participants of conservation and modernization processes. The aim of this paper is: to outline the views on the interference in the monumental structures in the development of Polish conservator's thought as a starting point for the codification of the interference; to diagnose the important conditions which determine the transformation of monuments and the need for dialogue between the participants in the conservation and modernization projects; to try to define the types of transformations with their characteristics, and to formulate conclusions.

14

Starzenie pod kontrolą

Królikowski Jerzy

Geodeta : magazyn geoinformacyjny

|

2021

|

nr 11

50--53

15

Pięknie i precyzyjnie

Królikowski Jerzy

Geodeta : magazyn geoinformacyjny

|

2021

|

nr 1

32--36

16

Laserowa sensacja

Królikowski Jerzy

Geodeta : magazyn geoinformacyjny

|

2021

|

nr 9

52--53

17

Kiedyś i teraz na jedenym ekranie

Zontek Małgorzata

Geodeta : magazyn geoinformacyjny

|

2021

|

nr 2

18--19

18

Bastion III „Kleparz” Twierdzy Kraków – uwarunkowania procesu rewaloryzacji

Wielgus Krzysztof, Środulska-Wielgus Jadwiga

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 61

101--111

PL

Bastion III „Kleparz” dawnej Twierdzy Kraków z racji swego śródmiejskiego położenia i złożonego procesu przemian (militarnych i niemilitarnych) może być traktowany jako ikoniczny, indykatywny i probierczy przykład zabytkowych XIX-wiecznych fortyfikacji w Polsce. Po przedstawieniu jego wartości historycznych (dokumentacyjnych, porównawczych, edukacyjnych) w artykule ukazane zostają syntetyczne uwarunkowania techniczne, przestrzenne i kontekstowe, kulturowe i społeczne, krytycznie ważne dla trwającego procesu rewaloryzacji tego zabytku.

EN

Due to its downtown location and complex transformations (military and non-military) across history, Bastion III Kleparz of the former Cracow Fortress can be treated as an iconic, indicative and probative example of the heritage of nineteenthth-century fortifications in Poland. After presenting its historical values (documentary, comparative, educational) – this article presents a synthetic summary of technical, spatial and contextual conditions, as well as cultural and social determinants, which are critical for the ongoing revaluation process of this monument.

19

Zabezpieczenia przeciwwilgociowe budowli podziemnych z użyciem gliny na przykładzie dzieł fortyfikacji nowożytnej oraz warszawskiego Elizeum

Narębski Lech

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2020

|

Nr 9

83--96

PL

Na podstawie analogii struktur budowli podziemnych – warszawskiego Elizeum i wielu obiektów fortecznych z XVIII-XIX w., artykuł podejmuje próbę zestawienia historycznych metod zabezpieczania ich wnętrz przed wilgocią przenikającą z nasypów, kondensacyjną, podciąganą kapilarnie lub dyfundującą z gruntu. Sposoby zabezpieczania przeciwwilgociowego w fortyfikacji nowożytnej zostały wypracowane w ciągu 4 wieków jej rozwoju (XVI-XIX), w wyniku stopniowego gromadzenia doświadczeń i wiedzy inżynierskiej. Ważnymi elementami tych zabezpieczeń były okładziny z gliny/iłu oraz korytarze obiegające pomieszczenia podziemne o funkcji nie tylko komunikacyjnej, ale również otuliny izolacyjno-wentylacyjnej. Budowle podziemne, poprawnie zaprojektowane na skrajnie niekorzystne warunki użytkowania, mogą trwać dzięki delikatnej równowadze, którą bardzo łatwo naruszyć. Pierwszym warunkiem równowagi jest utrzymanie właściwego reżimu wentylacji i ogrzewania wnętrz podatnych na kondensację. Na zakończenie zaproponowano działania pielęgnacyjno-eksploatacyjne mające na celu zahamowanie postępującej degradacji obiektu oraz zakreślono wskazania do programu badań i założeń przedprojektowych do przyszłych, niezbędnych prac remontowych i konserwatorskich.

EN

Based on the analogy of the structures of underground buildings - the Warsaw Elizeum and many fortress buildings from the eighteenth to the nineteenth century, the article is an attempt to present an overview of historical methods of protecting their interiors against moisture penetrating from embankments, condensation, pulled up by capillaries or diffusing from the ground. The methods of moisture protection in the modern fortifications were developed over 4 centuries of its development (16th – 19th c.), as a result of gradual accumulation of experience and engineering knowledge. Important elements of these protections were clay/loam cladding and corridors running around underground spaces, which had not only transport function, but also served as an insulation and ventilation buffer. Underground buildings, properly designed for extremely unfavorable conditions of use, can last thanks to the delicate balance, which is very easy to disturb. The first condition of this balance is to maintain a proper ventilation and heating regime for condensation-prone interiors. At the end, care and maintenance activities aimed at stopping the progressing degradation of the building are proposed, and indications for the research program and pre-design assumptions for future necessary renovation and conservation works are outlined.

20

Adaptacja Dworca Morskiego w Gdyni na Muzeum Emigracji

Hirsch Robert

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2020

|

Nr 9

43--56

PL

Artykuł dotyczy adaptacji historycznego Dworca Morskiego w Gdyni na Muzeum Emigracji. Budynek został zaprojektowany i zbudowany w latach 30. XX w. i jest wybitnym dziełem architektury modernistycznej. Budynek zlokalizowany na sztucznym pirsie portowym, służył do obsługi ruchu pasażerskiego i towarowego linii oceanicznych m.in. do Nowego Jorku. W 1943 r. budynek został częściowo zniszczony w czasie nalotu i nie odbudowano go już w pełnym kaształcie. Po II wojnie światowej budynek służył różnym celom, ale już nie odzyskał dawnej świetności.W 2012 roku narodziła się idea utworzenia w Gdyni Muzeum Emigracji. Projekt koncepcyjny zakładał odbudowę w nowoczesnej formie, zniszczonych w czasie wojny części budynku oraz rekonstrukcję wystroju wnętrz. Muzeum otwarto w 2016 r., a w następnym roku inwestycja została wyróżniona główną nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w konkursie "Zabytek zadbany".

EN

The article concerns the adaptation of the historic Gdynia Sea Terminal into the Emigration Museum. The building was designed and built in the 1930s and is an outstanding work of modernist architecture. The building is located on an artificial pier of a marine harbour. It was used to handle passenger and cargo traffic sailing to, among others, New York. In 1943 the building was partially destroyed during an air raid and was not fully rebuilt. After World War II the building served various purposes, but has not regained its former glory. In 2012 the idea of creating an Emigration Museum in Gdynia was born. The conceptual design assumed reconstruction, in modern form, of parts of the building destroyed during the war and reconstruction of the interior design. The museum opened in 2016, and the following year the project was awarded the main prize of the Minister of Culture and National Heritage in the competition "Monument well taken care of".