PL
 |
EN
Preferencje help
Polish version English version Język
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników

Znaleziono wyników: 31

Liczba wyników na stronie
first rewind previous Strona / 2 next fast forward last
Wyniki wyszukiwania
Wyszukiwano:
w słowach kluczowych:  wybuch gazu
help Sortuj według:

help Ogranicz wyniki do:
first rewind previous Strona / 2 next fast forward last
1
Content available Rock transport after an outburst and the fluidisation phenomenon – can it occur during a dolomite and gas outburst?
Kozieł Katarzyna, Skoczylas Norbert
Archives of Mining Sciences
|
2023
|
Vol. 68, no. 4
621--638
EN
Rock and gas outburst is a phenomenon in which fragmented rock material is transported deep into a pit. The transport of rock material by gas is a two-phase process. The article deals with the fluidisation of rock material. Considerations on the fluidisation phenomenon were carried out, and experiments were performed to help clarify whether the fluidisation of dolomite is possible. In the last chapter, a discussion was carried out, and the results obtained were analysed regarding the possibility of occurrence in mine conditions.
2
Content available Katastrofy budowlane powstałe na skutek występowania oddziaływań losowych
Szer Jacek, Szer Iwona
Przegląd Budowlany
|
2022
|
R. 93, nr 9-10
42--47
PL
W artykule omówiono zagrożenia powstania katastrof obiektów budowlanych, które mogą zaistnieć przy działaniu czynników losowych, takich jak silne i porywiste wiatry, duże opady śniegu, czy wybuchy gazu. Przedstawiona analiza katastrof budowlanych dotyczy okresu 2008-2018, które miały miejsce na terytorium Polski. Zebrane materiały mogą posłużyć identyfikacji obszarów ryzyka w celu oceny powstających zagrożeń i podejmowania skutecznych działań zmniejszające negatywne skutki tych zdarzeń.
EN
The article discussed the risks of catastrophes of building structures, which can occur with random factors such as strong and gusty winds, heavy snowfall, or gas explosions. The presented analysis of construction disasters covered the period 2008-2018, which occurred in Poland. The collected materials can be used to identify areas of risk in order to assess emerging risks and take effective measures to reduce the negative effects of these events.
3
Content available remote Katastrofy budowlane w latach 2004 - 2020 związane z wybuchem gazu w Polsce
Kaszubska Monika, Szer Jacek
Materiały Budowlane
|
2022
|
nr 4
110--113
PL
Zgodnie z literaturą, do losowych przyczyn katastrof budowlanych zaliczane są wybuchy gazu. Katastrofy budowlane zaistniałe w związku z wybuchem gazu stanowią niewielką część wszystkich tego typu zdarzeń - 337 katastrof spośród 6904 odnotowanych ogółem w ciągu ostatnich 16 lat na podstawie rejestru Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego (GUNB), ale ich następstwa bywają niejednokrotnie niewspółmierne ze skutkami pozostałych katastrof. Bezpieczne korzystanie z urządzeń i instalacji gazowych oraz działania prewencyjne mogą przyczynić się do zmniejszenia liczby wybuchów gazu wynikających ze zdarzeń losowych. W artykule przedstawiono analizę zdarzeń związanych z wybuchem gazu na podstawie danych publikowanych przez GUNB oraz informacji zamieszczanych w artykułach prasowych.
EN
Gas explosions are counted to construction disasters occurring for random reasons according to literature. Construction disasters caused by gas explosions account for small part of general number of these type of incidents - 337 gas explosions out of 6904 noted over the past 16 years based on the General Office of Building Control (GUNB) registry, but their consequences are often disproportionate to those of other disasters. Safe use of gas equipment and installations as well as preventive actions may contribute to reducing the number of gas explosions resulting from random causes. The article presents an analysis of gas explosion on the basis of data published by the GUNB and information published in press articles.
4
Content available Force exerted by gas on material ejected during gas-geodynamic phenomena analysis and experimental verification of theory
Kozieł Katarzyna, Janus Jakub
Archives of Mining Sciences
|
2022
|
Vol. 67, no. 3
491--508
EN
The analysis of natural hazards, including gas-geodynamic phenomena, requires study of the basic physical processes that take place at each stage of an event. This paper focuses on analysing the transport of fragmented rock material during rock and gas outbursts. Our theoretical considerations and experiments have allowed us to specify and verify the significant forces acting on fragmented rock during its transport, thus determining the speed of grains of each grain class in the stream of expanding gas. The above study may serve as a preface to a wide-ranging quantitative and qualitative energy analysis of the movement of material ejected during Gas-geodynamic phenomena.
5
Content available remote Katastrofy budowlane na gazociągach i instalacjach gazowych w świetle obowiązujących przepisów
Barczyński Andrzej, Barczyński Paweł
Gaz, Woda i Technika Sanitarna
|
2020
|
Nr 2
2--4
PL
Wybuchy oraz pożary gazu stwarzają poważne zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, jak również destrukcyjnie wpływają na konstrukcje budowlane, generując tym samym poważne straty materialne, W artykule przedstawiono przykłady katastrof budowlanych, które wydarzyły się w Polsce w ostatnich latach. Na podstawie dwóch spektakularnych przypadków (gazociąg przesyłowy i dystrybucyjny) omówiono przyczyny i skutki powstania katastrofy budowlanej w aspekcie obowiązujących przepisów technicznych. Wnioski mogą być przydatne dla służb technicznych odpowiedzialnych za bezpieczeństwo techniczno-operacyjne i publiczne oraz niezawodność pracy systemu gazowniczego.
EN
Gas explosions and fires pose a serious threat to human life and health, as well as destructively affect building structures, thus generating serious material losses. The article presents examples of construction catastrophes that have occurred in Poland in recent years. On the basis of two spectacular cases (transmission and distribution gas pipeline), the causes and effects of a construction disaster were discussed in the aspect of applicable technical regulations. The conclusions may be useful for technical services responsible for technical and operational safety and public safety as well as gas system reliability.
6
Konstrukcje budynków wielkopłytowych w sytuacjach awaryjnych
Knyziak Piotr
Inżynieria i Budownictwo
|
2019
|
R. 75, nr 9
404--408
PL
Przedstawiono analizę bezpieczestwa budynków z prefabrykatów wielkowymiarowych w kontekście awarii w wyniku wybuchu gazu. Opisano przypadki budynków wielkopłytowych, które uległy częściowej katastrofie postępującej i budynków, które okazały się odporne na obciążenie wyjątkowe.
EN
This article presents analysis of the safety of precast buildings in concrete large-panel technology in the context of building failures as a result of gas explosions. Have been described a set of case studies of large-panel buildings, which have been partially collapsed and buildings that keep exceptional loads.
7
Wybuch gazu na stacji kolejowej
Żerański J.
Promotor BHP
|
2017
|
nr 5
38--41
PL
Obsługa instalacji służącej do przeładunku gazu to praca niosąca ze sobą ryzyko poparzenia w wyniku wybuchu gazu. W niniejszym artykule autor opisuje i przedstawia analizę zbiorowego wypadku na terenie jednej ze stacji kolejowych, w którym poszkodowane zostały 3 osoby.
8
Content available Niestandardowe zagrożenia w ekspoloatacji instalacji gazowych
Gaj J., Sobiech M.
Inżynieria Bezpieczeństwa Obiektów Antropogenicznych
|
2017
|
Nr 2
16--21
PL
W referacie przedstawione zostały zagadnienia związane z bezpieczeństwem eksploatacji systemów gazowych z omówieniem przykładu zdarzenia krytycznego – wybuchu gazu, skutkującego katastrofą budowlaną.
EN
In this paper there are presented issues related to safety operation of gas systems with an overview of critical event example – gas explosion, which caused building disaster. The article presents the historical process of formation of quality problems in the technology.
9
Content available Incidents associated with gas operation
Szer J., Błazik-Borowa E.
Archives of Civil Engineering
|
2017
|
Vol. 63, nr 2
145--164
EN
This article shows incidents associated with the use of gas as an energy carrier. It presents selected incidents which have occurred in Poland and around the world in recent decades. Based on this, consequences of gas and air mixture explosions were analysed as well. The article presents the main causes of gas incidents which have taken place, as per instances which are similar worldwide. Incidents associated with the use of gas are not frequent, but at the same time very tragic as they often lead to illness or even death. In Poland, in the last twenty years, construction area disasters caused by gas explosions account for only 5% of all which have occurred, but the number of fatalities resulting from these cases is approximately 14%. The number of individuals injured reached 39% of all construction disaster victims. Considering all these facts, it is necessary to undertake wide preventive measures in order to increase safety in the use of gaseous fuels.
PL
Gaz ziemny jest to paliwo pochodzenia naturalnego, które zaspokaja zapotrzebowanie na ok. 20% energii na świecie. Pokłady gazu ziemnego występują w skorupie ziemskiej samodzielnie lub towarzyszą złożom ropy naftowej lub węgla kamiennego. Gaz ziemny stanowi mieszankę węglowodorów gazowych (etan, metan, propan), węglowodorów ciekłych oraz pewnych ilości dwutlenku węgla, azotu, wodoru, siarkowodoru, gazów szlachetnych (argon, hel). Po wydobyciu i oczyszczeniu gaz transportowany jest na dalekie odległości gazociągami wysokociśnieniowymi. Gaz ziemny może być również transportowany w formie gazu skroplonego. Na świecie około 2/3 objętości gazu jest transportowana za pomocą instalacji rurowych. Biorąc to pod uwagę oraz fakt wzrostu konsumpcji gazu na świecie należy oczekiwać wzrostu długości instalacji gazowych na świecie, a co z tym jest ściśle związane - problemów eksploatacyjnych kończących się awariami gazociągów. W pracy przedstawiono skalę problemu eksploatacji instalacji gazowych, wskazując główne przyczyny ich awarii oraz pokazano wybrane zdarzenia spowodowane wybuchami gazu na świecie i w Polsce.
10
Wybuch w fabryce kosmetyków
Żerański J.
Promotor BHP
|
2016
|
nr 4
60--63
PL
W artykule przedstawiono analizę wypadku, który miał miejsce w fabryce kosmetyków w 2013 r. Do czego może doprowadzić ludzka bezmyślność? O tym dowiedzą się Państwo z niniejszego materiału.
11
Content available remote Wybuch gazu a zniszczenia budynków powodowane niestandardowymi zagrożeniami w eksploatacji instalacji gazowych
Gaj J., Sobiech M.
Instal
|
2015
|
nr 4
28--34
PL
Artykuł przedstawia wyniki analizy zdarzenia jakim była awaria systemu gazowego zainstalowanego w zapleczu kuchennym w budynku szkoły w Kazimierzu Dolnym, która miała miejsce w dniu 31.05.2011r., skutkiem czego doszło do rozszczelnienia instalacji gazowej w obrębie pomieszczeń zaplecza kuchennego, a następnie do niekontrolowanego wybuchu mieszanki paliwowo-powietrznej, powodując zawalenie części wschodniego skrzydła budynku. W konsekwencji wybuchu trzeba było rozebrać pozostałą część uszkodzonego skrzydła budynku i w perspektywie cały budynek szkoły. Późniejsze postępowanie wyjaśniające miało za zadanie przybliżenie zagadnienia wytworzenia sytuacji awaryjnej oraz wskazanie przyczyn zaistnienia zdarzenia w odniesieniu do obowiązujących przepisów w zakresie budowy i eksploatacji instalacji gazowych.
EN
The paper presents the accident of the gas installation running in the kitchen facilities of the school building in Kazimierz Dolny. The explosion of gas concentrated in rooms of a kitchen area took place in 31th May 2011. The gas leakage gave an explosion mixture and the east part of a school building was destroyed. After explosion the remaining construction had to be demount because of security measures. The construction expertise sad that the school building is not useful anymore and could not be operated as the school. The investigation had been hold to give the answer of the reasons that gave the explosion and also to make a statement if the technical requirements, mentioned in the building law and other codes, had been fulfil at every stage of dealing with the gas installation in the school building.
12
Content available Analiza możliwości wykorzystania programu RizEx-2 w symulacji przebiegu zdarzenia awaryjnego na przykładzie wybuchu gazu w Port Hudson
Dziechciarz A., Lesiak P., Bąk D.
Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza
|
2015
|
Nr 2
143--155
PL
Cel: Głównym celem artykułu jest analiza możliwości odtworzenia sytuacji awaryjnej z wykorzystaniem programu RizEx-2. Wprowadzenie: W 1970 roku w miejscowości Port Hudson w stanie Missouri najprawdopodobniej doszło do rzadko spotykanego zjawiska, jakim jest detonacja gazu w przestrzeni nieograniczonej. W wyniku ekskawacji doszło do uszkodzenia rurociągu przesyłowego z propanem, co doprowadziło do uwolnienia około 120 m3 ciekłego gazu. Opis wypadku oraz analiza możliwości jego rozwoju zostały opisane w raporcie wykonanym na zlecenie Narodowej Rady Bezpieczeństwa Transportu przez Amerykański Urząd Górnictwa. W raporcie specjalny nacisk położono na możliwe źródła zapłonu, obszar rozprzestrzenienia propanu oraz analizę rozmiaru zniszczeń fali uderzeniowej. Metodologia: Dokonano analizy możliwości odtworzenia sytuacji awaryjnej z wykorzystaniem programu RizEx-2 na podstawie zdarzenia, jakie miało miejsce w roku 1970 w Port Hudson (USA), w celu zbadania zasadności użycia tego programu do przeprowadzania oceny skutków wypadków z udziałem gazów wybuchowych. W pierwszej części artykułu opisany został raport ze zdarzenia przygotowanego zaraz po katastrofie. Następnie dokonano symulacji/odtworzenia wydarzeń przy pomocy programu obliczeniowego RizEx-2. Ostatecznie stworzono analizę porównawczą wyników uzyskanych w programie RizEx-2 oraz rezultatów przedstawionych w raporcie. Do wykonania symulacji zdarzenia w Port Hudson skorzystano z trzech modułów programu: Dispersion Gaussian Model – Neutral Gas, Formation of Explosion-Hazardous Cloud, Explosion. Aby uzyskać lepszy obraz tego, jak program odzwierciedli zdarzenia w Port Hudson, założono wystąpienie takich samych warunków pogodowych oraz prędkości wycieku propanu, jakie zostały podane w raporcie. Rozpatrzono dwa scenariusze rozwoju wydarzeń. W scenariuszu 1 przyjęto prędkość wiatru równą 3 m/s, a w scenariuszu 2 wynosiła ona 4 m/s. Wnioski: Na podstawie przeprowadzonej analizy wnioskuje się, że program RizEx-2 może stanowić cenne narzędzie w analizie awarii z udziałem gazociągów oraz ich następstw. Jednakże należy uwzględnić ograniczenia programu i nie traktować otrzymanych wyników, jako ostatecznych, a jako pomoc w interpretacji analizowanych zdarzeń. Dane wykorzystywane do obliczeń powinny być uzyskiwane przede wszystkim na podstawie dochodzenia ze zdarzenia, a wyniki programu zawsze ewaluowane w odniesieniu do rzeczywistych skutków.
EN
Aim: The main focus of this paper is to analyze the potential of constructing a simulation scenario, which can reproduce an emergency situation, using a software system RizEx-2. Introduction: During 1970, in Port Hudson, Missouri a rare incident occurred in the form of an unconfined gas explosion. During excavation work, a pipeline transporting propane was damaged, which caused an accidental release of approximately 120 m3 of liquefied gas. The incident description and hypothetical analysis of potential developments were presented in a report written by the United States Bureau of Mines at the behest of the National Transportation Safety Board. The report placed a special emphasis on possible ignition sources, the dispersion of flammable vapours and the analysis of blast damage. Methodology: An analysis was performed on the possibility of recreating an emergency scenario with the aid of RizEx-2 software, based on the incident in 1970 at Port Hudson (USA), in order to examine the appropriateness of this programme to perform assessments of consequences arising from incidents involving explosive gases. The first part of this article describes the incident report produced immediately after the accident. Next, a simulation model was constructed of events, with the aid of a software programme RizEx-2. Finally, an analysis was performed, which compared results produced by the software programme against outcomes revealed by the report. The simulation of events at Port Hudson utilised three programme modules: Gaussian Dispersion Model-Neutral Gas, Formation of Explosion-Hazardous Cloud and Explosion. To get a better picture of how the programme mirrors actual events in Port Hudson, the same incident circumstances were created, including weather conditions as well as the speed of propane leakage identified in the report. From this two incident development scenarios were examined. In the first it was assumed that the wind speed was at 3 m/s and the second was at 4 m/s. Conclusion: On the basis of analysis performed, it is concluded that the programme RizEx-2 can be a valuable tool in the evaluation of incidents involving pipelines and their consequences. However, the limitations of the programme should be taken into account and results should not be viewed as final, but used as an aid in the interpretation of studied events. The data used in calculations should be, primarily, based on details from the investigation of events, and the results from the programme should be always evaluated in relation to actual outcomes.
13
Content available Wybuch gazu w budynkach mieszkalnych : wybuch wentylowany
Chyży T.
Biuletyn Wojskowej Akademii Technicznej
|
2014
|
Vol. 63, nr 3
159-173
PL
W artykule zaprezentowano istotne informacje związane z tzw. wentylowanym wybuchem gazu. Wybuch wentylowany to wybuch, w trakcie którego następuje zniszczenie określonych, najczęściej najsłabszych elementów budynku, takich jak okna czy drzwi. Poprzez powstałe otwory (powierzchnie odprężające) wypływają zarówno spaliny, jak i niespalona część mieszanki gazowej. W konsekwencji może nastąpić znaczna redukcja ciśnienia względem ciśnienia, które uzyskano by w obszarze całkowicie zamkniętym. Maksymalny pik ciśnienia wybuchu odprężonego (wentylowanego) określa się jako ciśnienie zredukowane Pred.
EN
In this paper, the basic information, related to the so-called vented gas explosion, has been presented. The vented explosion it is an explosion, during which the destruction of the weakest elements of the structure occurs. Through the resulting holes (decompressing surfaces) can flow both combustion products and non-burned gas mixture. In consequence, reduction of the maximum explosion pressure Pred may be significant. Often, a gas explosion occurs inside residential buildings. In this case, natural vents are window and door openings.
14
Ocena intensywności wybuchu gazu wewnątrz pomieszczeń mieszkalnych
Chyży T.
Inżynieria i Budownictwo
|
2011
|
R. 67, nr 6
310-312
PL
Opisano skutki wybuchu gazu w budynku mieszkalnym. Określono intensywność wybuchu oraz kierunki fali ciśnienia. Podano sposób postępowania przy szacowaniu ciśnienia wybuchu gazu na podstawie jego skutków w odniesieniu do elementów budynku. Przedstawioną analizę zweryfikowano, wykorzystując metody komputerowe i wyrażenia empiryczne.
EN
The effects of the gas explosion in the residential building has been presented and described. The explosion intensity and the directions of the pressure wave propagation has been determined. The methodology for value estimation of the gas explosion pressure has been presented on the basis of its consequences for the building elements. These calculations has been verified, using computer methods and the empirical expressions.
15
Content available remote Procesy wybuchu gazu i awarie zbiorników oczyszczalni ścieków
Krentowski J., Tribiłło R., Chyży T.
Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Budownictwo
|
2006
|
Z. 27
163-175
PL
W artykule przedstawiono wyniki badania przyczyn i skutków wybuchów gazu w zbiornikach fermentacyjnych oczyszczalni ścieków. Badania zweryfikowano względem analiz teoretycznych dotyczących przebiegu zjawiska wybuchu gazu. Publikację uzupełniono wynikami badań uzyskanymi dla kilku wybranych obiektów.
EN
In the article the research results of reasons and effects of gas explosions in fermenting tanks of sewage treatments have been presented. The research results were verified in relation to theoretical analyses of the course of the occurrence of the gas explosion. The publication was supplemented with research results obtained for several chosen objects.
16
Reliability of closing seals and question self-rescuer appartus in USA coal mines
Urban P.
Zeszyty Naukowe. Górnictwo / Politechnika Śląska
|
2006
|
z. 273
201-205
EN
In USA originated some very unpleasant mining accidents at last time. The occasions on these events are not clear still. From information who we obtained from Unite State Mining Rescue Association (USMRA) is clear that the sizable attention is applied to the explosions on Sago and Darby mines. As a response was accepted the new law so called MINER Act of 2006 by Congress of USA.
PL
W tym roku w kopalniach głębinowych w USA doszło do kilku wybuchów gazu w przestrzeni, która była zamknięta tamami przeciwwybuchowymi. Dokładne okoliczności zaistnienia tych wypadków nie są jeszcze znane. Według informacji, które można było uzyskać drogą internetową od USMR, możliwe jest rozeznanie sposobu budowy takich tam w USA i porównanie go z wymogami przepisów, które obowiązują w Republice Czeskiej.
17
Zagrożenie wybuchem w obiektach zaliczanych do kategorii zagrożenia ludzi
Woliński M.
Przegląd Budowlany
|
2006
|
R. 77, nr 1
43-47
18
Content available remote Procesy wewnętrznego wybuchu gazu. Funkcja odprężania ciśnienia
Chyży T.
Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Budownictwo
|
2005
|
Z. 26
17-27
PL
W pracy zaprezentowano oryginalny analityczny model opisujący fazę odprężania ciśnienia wybuchu gazu. Model jest rozwinięciem koncepcji analizy wybuchu niewentylowanego i razem stanowią oryginalną funkcję opisującą całościowo zjawisko wewnętrznego wybuchu gazu w pomieszczeniach mieszkalnych. Funkcję opracowano w celu uproszczenia opisu zjawiska wybuchu przy zachowaniu jego parametrów zmienności czasowej. Funkcję określono mianem SVEF - Simplified Vented Explosion Function.
EN
In this paper the mathematical model describing the phase of explosion pressure decompressing has presented. This model is a development of the theory of the unvented explosion analysis and together composes the original function, describing generally the occurrence of the internal gas explosion in habitable rooms. The function was worked out for the purpose of reduction of the explosion occurrence description, with keeping of its parameters of the temp-changeability. This function was named SVEF - Simplified Vented Explosion Function.
19
Content available remote Efekty badania funkcji wzrostu ciśnienia wybuchu gazu
Chyży T., Tribiłło R.
Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Budownictwo
|
2005
|
Z. 26
29-43
PL
W pracy opublikowano oryginalną funkcję opisującą zjawisko wewnętrznego wybuchu gazu w pomieszczeniach mieszkalnych. Koncepcję struktury funkcyjnej opracowano w celu technicznej interpretacji opisu zjawiska wybuchu, przy zachowaniu parametrów zmienności czasowej. Funkcję oznaczono symbolem SVEF - Simplified Vented Explosion Function. Analizowany w pracy zakres odwzorowania funkcyjnego dotyczy fazy przyrostu ciśnienia wybuchu dla pomieszczeń o kształcie prostopadłościanu.
EN
In this paper the original function describing the occurrence of the internal gas explosion in habitable rooms has presented. This function was worked out for the purpose of reductions of the explosion occurrence description, with keeping of its changeability of the time-parameters. The function was named SVEF - Simplified Vented Explosion Function. The range of this work refers of the explosion pressure increase phase, for the cuboid shape rooms.
20
Wpływ rozwiązań konstrukcyjnych na zachowanie się budynku w czasie wybuchu gazu w 1995 roku w Gdańsku
Duszota J.
Inżynieria i Budownictwo
|
2005
|
R. 61, nr 6
298-303
PL
Opisano przebieg katastrofy budynku mieszkalnego jedenastokondygnacyjnego o konstrukcji prefabrykwanej, spowodowanej 17 kwietnia 1995 r. wybuchem gazu w podziemiu. Po katastrofie zachowało się osiem górnych pięter, mimo całkowitego zniszczenia trzech kondygnacji dolnych i znacznego zniszczenia drugiego piętra. Omówiono detale rozwiązań konstrukcyjnych, które wpłynęły na zakres zaistniałych zniszczeń. Odniesiono się do sposobu prowadzenia akcji ratowniczej i pirotechnicznej metody wyburzenia budynku po katastrofie.
EN
The proceeding catastrophe of the 11 story prefabricated apartment building caused on 17 April 1995 by gas explosion in Gdańsk has been described. The eight upper floors (although the total destruction of three down floors) has remaind safe. The details of the structure which influenced on the extension of damage have been analysed. Some remarks considering emergency services and pyrotechnic action in building demolishing has been analysed.
first rewind previous Strona / 2 next fast forward last
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.