Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Dokumentowanie zasobów wód leczniczych, termalnych i solanek w świetle zmieniających się przepisów prawa geologicznego i górniczego

Sokołowski Jakub

Górnictwo Odkrywkowe

|

2023

|

R. 64, nr 2

27--35

PL

W artykule przedstawiono ewolucję przepisów prawa geologicznego i górniczego w zakresie dotyczącym dokumentowania zasobów wód leczniczych, termalnych i solanek. Przez ponad sto lat ustawodawstwo dotyczące dokumentowania zasobów tych wód ulegało znaczącym zmianom, które niosły za sobą konsekwencje formalno-prawne dla procesu dokumentowania. W artykule zwrócono szczególną uwagę na trudności w stosowaniu wybranych przepisów prawa geologicznego i górniczego, wynikające z faktu zaliczenia wód leczniczych, termalnych i solanek do kopalin. Wskazano na konieczność dostosowywania prawa do zmieniających się realiów i sprostaniu nowym wyzwaniom wynikającym z potrzeby racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi, jak również zaakcentowano przywiązanie do krajowej tradycji stanowienia prawa. Poddano też krytycznej ocenie niektóre z zapisów prawa, mając jednak na uwadze specyficzny charakter wód, nieprzystający do uniwersalnych zasad sprawdzających się w przypadku innych kopalin, wskazując zarazem na dalszą potrzebę zmian przepisów prawa geologicznego i górniczego w zakresie dokumentowania wód podziemnych zaliczonych do kopalin.

EN

The article presents the evolution of the geological and mining law in the scope of documenting the resources of curative, thermal and brine waters. For over a hundred years, the legislation in the field of documenting the resources of these waters has undergone significant changes, which had formal and legal consequences for the process of documenting. The article pays particular attention to the difficulties in applying selected provisions of the geological and mining law, resulting from the fact that curative, thermal and brine waters are included in the minerals. The necessity of adapting the law to the changing realities and meeting new challenges was pointed out, as well as the attachment to the national law-making tradition was emphasized. Some of the provisions of the law were also critically assessed, however, bearing in mind the specific nature of waters, incompatible with the universal principles applicable to other minerals, they also indicate a further need to amend the provisions of the geological and mining law in the field of docum enting groundwater classified as minerals.

2

Wody lecznicze Dolnego Śląska - historia eksploatacji i specyfika dokumentowania zasobów

Sokołowski Jakub, Sosnowska Małgorzata

Górnictwo Odkrywkowe

|

2022

|

R. 63, nr 1

17--25

PL

W artykule przedstawiono warunki występowania wód leczniczych na Dolnym Śląsku zwracając szczególną uwagę na specyfikę tego obszaru. Omówiono wielowiekową historię wykorzystywania dolnośląskich wód leczniczych oraz obecny stan udokumentowania ich zasobów. Na Dolnym Śląsku występuje wiele rodzajów wód leczniczych, m.in. szczawy, wody radonowe i lecznicze wody termalne, a także ich mieszaniny (szczawy termalne, szczawy radonowe). Wody te zawierają także szereg składników swoistych, takich jak żelazo, fluorki, kwas metakrzemowy i siarkowodór. Złoża tych wód w największym nagromadzeniu występują w Sudetach. Na obszarze bloku przedsudeckiego i monokliny przedsudeckiej są mniej liczne. Aktualnie na Dolnym Śląsku znajduje się 20 złóż wód leczniczych, z czego w 2020 r. wody wydobywano z 10 z nich. Wody lecznicze Dolnego Śląska są wykorzystywane głównie w balneoterapii i rozlewnictwie, także w rekreacji oraz do wytwarzania kosmetyków i produkcji naturalnego CO2. W artykule poruszono także najważniejsze zagadnienia związane z dokumentowaniem zasobów eksploatacyjnych ujęć wód leczniczych na Dolnym Śląsku.

EN

The article discusses the conditions of the occurrence of medicinal waters in Lower Silesia, paying special attention to the specificity of this area. The centuries-old history of the use of healing waters and the current state of documenting their resources are presented. There are many types of healing waters in Lower Silesia, incl. sorrel, radon and healing thermal waters, as well as their mixtures (thermal sorrel, radon sorrel).These waters also contain a number of specific components such as iron, fluorides, metasilicic acid and hydrogen sulfide.The deposits of these waters are mostly concentrated in the Sudetes.They are less numerous in the area of the Fore-Sudetic Block and the Fore-Sudetic Monocline.Currently, there are 20 healing water deposits in Lower Silesia, of which, in 2020, water was extracted from 10 of them.The curative waters of Lower Silesia are used mainly in balneotherapy and bottling, also for the production of cosmetics and the production of natural CO2.The article also deals with the most important issues related to documenting the exploitation resources of the Lower Silesian healing water intakes.

3

Geochemical relationships in CO2-rich therapeutic waters of the Sudetes (Poland)

Dobrzyński Dariusz, Stępień Marcin, Szostakiewicz-Hołownia Marzena, Humnicki Włodzimierz

Acta Geologica Polonica

|

2022

|

Vol. 72, no. 4

479--493

EN

Geochemical studies of CO2-rich therapeutic waters in the Sudetes have provided new data on a wide range of trace elements, going beyond standard chemical analyses of such waters. A consistent set of physicochemical data obtained using the same analytical methods was subjected to statistical analyses, including hierarchical clustering, factor analysis and nonparametric tests (Kruskal-Wallis, Tau Kendall), to reveal geochemical relationships between physicochemical and chemical parameters in the waters, and their relationships with the aquifer lithology. Distinct differences in the composition of waters found in crystalline rocks (mainly gneisses and mica schists) and sedimentary rocks were identified. The wide range of elements can be associated with the hydrolysis of silicate minerals, including alkali and alkali earth metals (Li, Na, K, Rb, Cs, Be) and (mostly) transition elements (Fe, Mn, Zn, Co, W, Mg). Carbonate equilibria are the next important factor as it determines the aggressiveness of the water towards the minerals of aquifer rocks and affects the concentrations of numerous solutes. The probable common origin of chlorides, bromides and sulphates together with Li, Na, Sr may be related to the relict saline component of deep circulating waters, a hypothesis that requires further investigations.

4

Wody podziemne zaliczone do kopalin : stan udokumentowania zasobów, stopień wykorzystania, perspektywy nowych odkryć, zadania na przyszłość

Sokołowski Jakub, Skrzypczyk Lesław, Sosnowska Małgorzata, Malon Agnieszka

Przegląd Geologiczny

|

2021

|

Vol. 69, nr 8

515--520

EN

Medicinal waters are most common in spas and towns of southern Poland, including the Sudetes and the Carpathians with the Carpathian Foredeep (over 70% of spas and towns with medicinal waters). In addition, healing waters occur in Western Pomerania and in several places in the Polish Lowlands. Thermal waters occur in a significant part of the Polish Lowlands, in the Carpathians and their foothills, and in the Sudetes. Brines (highly mineralized Cl-Na or Cl-Na-Ca waters) are common, especially in the Polish Lowlands, at great depths, on the order of several thousand metres below the surface. Currently, according to the latest published data as at December 31, 2019, the number of medicinal, thermal and saline water deposits is 142. In this figure, the vast majority are medicinal water deposits, of which there are 108. The remaining are 33 thermal water deposits and one deposit of brines.

5

Aspekty formalno-prawne i metodyczne dokumentowania zasobów wód leczniczych, termalnych i solanek wynikające z faktu zaliczenia ich do kopalin

Sokołowski Jakub, Sosnowska Małgorzata

Górnictwo Odkrywkowe

|

2021

|

R. 62, nr 1

4--10

PL

Wody lecznicze, termalne i solanki z uwagi na swoje specyficzne właściwości zostały zaliczone do kopalin. Stanowią one szczególny rodzaj kopaliny, odróżniający się od pozostałych dynamiką przepływu, odnawialnością zasobów oraz zmiennością parametrów fizyczno-chemicznych w czasie. Cechy te utrudniają wyznaczanie granic złóż wód podziemnych oraz określenie wartości granicznych parametrów definiujących złoże, co przy zróżnicowanych warunkach występowania wód leczniczych, termalnych i solanek, a także różnym stopniu odnawialności ich zasobów, uniemożliwia opracowanie jednolitych wytycznych dokumentowania. W artykule wskazano i szczegółowo omówiono najistotniejsze problemy wynikające z konieczności stosowania przepisów ustawy PGiG w odniesieniu do wód podziemnych. Zasygnalizowano konieczność korekty obowiązujących regulacji prawnych w zakresie opracowania spójnych dla hydrogeologii i geologii złożowej pojęć, a także określenia klasyfikacji i zasad oceny zasobów wód leczniczych, termalnych i solanek. Przejrzyste i jednoznaczne przepisy prawne pozwolą w większym stopniu chronić zasoby wód podziemnych zaliczonych do kopalin efektywnie przyczyniając się do racjonalnego gospodarowania zasobami złóż tych wód.

EN

Therapeutic and thermal waters and brines are classified as minerals due to their specific properties. They are a special type of mineral, differing from the others in terms of flow dynamics, resource renewal and variation of physico-chemical parameters over time. These features make it difficult to determine the boundaries of groundwater deposits and to determine the boundary values of the parameters defining the deposit. Different conditions for the occurrence of therapeutic and thermal waters and brines, as well as the different degree of renewal of their resources, make it impossible to develop uniform documentation. The article indicates and discusses in detail the most important problems resulting from the necessity to apply the provisions of the geological and mining law to groundwater. The need to correct the applicable legal regulations was signaled in the scope of compiling hydrogeology and geology definitions, as well as defining the classification and rules for documenting therapeutic and thermal water and brine resources. Transparent and unambiguous legal regulations will allow to protect the resources of groundwater classified as minerals to a greater extent, effectively contributing to the rational management of the resources of these waters.

6

Wody lecznicze Kopalni Soli „Wieliczka". Pięć lat doświadczeń wydobywania i zastosowania w lecznictwie uzdrowiskowym

Paraszczuk Krzysztof, Źróbek Michał, Kostrzon Magdalena

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2021

|

nr 12

3--11

PL

Kopalnia Soli „Wieliczka" S.A. oprócz zabezpieczania zabytkowej kopalni i działalności turystycznej prowadzi również działalność uzdrowiskową z zastosowaniem wody leczniczej, wydobywanej z wypływu W -VIM 6 w komorze Layer na poziomie VII. Artykuł opisuje właściwości i zastosowania wody leczniczej, warunki geologiczne jej występowania, warunki techniczne i organizacyjne eksploatacji oraz kierunki rozwoju działalności uzdrowiskowej z zastosowaniem wody leczniczej.

EN

Salt Mine „Wieliczka" S.A. in 2013 obtained a certificate from the National Institute of Public Health National Institute of Hygiene, confirming the therapeutic properties of water from the outflow W-VII-16. After preparing the appropriate documentation and obtaining a license for its extraction, the „Wieliczka" Health Mining Resort was established. It extracts healing water being a 6.9% sodium-chloride brine with total mineralization of about 65 g/dm3. The healing water comes from the deposit occurring in the Miocene formations of the Chodenickie strata (Machowo formation). The annual extraction of the mineral is about 1500 m3, and the main direction of its use is to feed the brine graduation tower and treatments such as pneumatic ultrasound aerosol therapy and AMSA, of which the spa performs a total of up to about 3 thousand per year. The healing water from the W-VII-16 outflow and the microclimate of the mine workings are used in the treatment of chronic respiratory diseases. In connection with the Covid-19 pandemii, it is expected that the demand for pulmonary* rehabilitation procedures will increase, and thus there is a possibility of developing this field of rehabilitation at the Wieliczka Salt Mine Health Resort.

7

Górnicze i geologiczne aspekty eksploatacji wód leczniczych w rejonie UZG Ustroń

Kuśnierz Bogdan, Baster Paweł, Waligóra Jan

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2020

|

nr 12

16--21

PL

W artykule przedstawiono budowę geologiczną złoża, w tym chemizm wód leczniczych w rejonie uzdrowiska Ustroń, oraz zagadnienia górnicze wydobycia, w tym konstrukcję otworów eksploatacyjnych i tłocznych oraz bezpieczeństwo eksploatacji.

EN

Ustroń health resort - one of the best Polish health resorts - has a microclimate and healing waters that are conducive to the treatment of, among others, respiratory, rheumatic or joint-muscle diseases. In the 1970s, 3 holes were madę here, in order to supply deposits of therapeutic brine, i.e. sodium-calcium chloride water with mineralisation 110-130 g/dm3 and outlet temperature of 21-23°C, in the limestone and upper devonian dolomites. Its extraction (3263 m3/year on average) is carried out by means of submersible pumps. In 1992, a discharge hole was madę in order to deliver (20-50 m3/d) of cleansed post-treatment water into absorbent layers for envi- ronmental protection. The water is accompanied by gas with a content of approx. 94% CH4 i and gas exponent 0.18-0.31 Nm3/m3 Therefore, the explosion hazard zones "2" were designated and the area of intake was fenced and marked. Leakage checks are also carried out on the infrastructure of the mining plant. After separating gas, water is collected in a tank from which it is taken for the needs of the spa. The organisational and technical So lutions adopted for use in a health resort mining plant ensure the safety of medicinal water exploitation, which is confirmed by the absence of accidents and failures.

8

An Analysis of Bioelements in the Source Waters of Sanok District on the Border of the Eastern and Western Carpathians and their Impact on the Functioning of the Human Body

Kaczmarski Mateusz, Chorostyński Artur, Łach Andrzej, Wrona Marcin

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2019

|

Tom 21, cz. 2

926--950

EN

The analysis of underground (spring) waters concerned 6 springs located in the eastern part of the Sanok District on the border of the Eastern and Western Carpathians (analysis of bioelements). There have been detected „natural mineral waters with sodium chloride content” with chemical admixtures such as: boron (HBO2 >10 mg·dm-3) strontium (Sr > 10 mg·dm-3), barium (Ba > 3 mg·dm-3), Lithium (Li > 1 mg·dm-3), in a potential perspective of economic importance. The above-mentioned water from Tyrawa Solna, has a historical aspect, connected with salt-works, as signified by the name of the village. The publicly availablespring of Chopin from the Sanok park is characterized by „natural mineral water with calcium content” at the same time it is „low-sodium water” with a sodium content (< 3 mg·dm-3). The spring from Bykowce near Sanok, has "specific healing iron water" with iron (II) content above 10 mg·dm-3, while the spring on the Olchowce-Liszna route called „Nad Wodospadem” („At the Waterfall”) (Nature Monument) is rich in "specific healing sulphide water" with a divalent sulphur content of 3.8 mg·dm-3 (characteristic odour). The criterion of „specific boric therapeutic water” with HBO2 metaboric acid concentration higher than 5 mg·dm-3 (pharmacodynamic factors) (Regulation of the Minister of Health) meets the already mentioned water from Tyrawa Solna. This water also contains large amounts of sodium potassium, calcium and magnesium, and its mineralization exceeded 3500 mg·dm-3 (highly mineralized brine). On the border of the Eastern and Western Carpathians, moving south towards Slovakia, two sources were found in the Bieszczady Mountains (Mików, Radoszyce). Water from „Cudowne Źródełko” („The Miraculous Spring”) in Radoszyce (surroundings) belongs to soft waters (hardness = 10 German degrees) and to low mineralized ones (mineralization < 500 mg·dm-3). Bioelements that are found in trace amounts in spring waters i.e. iodine < 0.3 and fluorine < 0.1 [mg·dm-3] and selenium and vanadium < 20, zinc and copper < 10, chromium and nickel < 5, molybdenum < 1 [μg·dm-3] were also determined. Chemical analyses were performed using the following methods: AAS, ICP-OES, ICP-MS, IC, potentiometry (pH), conductometry (EC), ORP potential, turbidimetry, argentometry and acid-base titration. The influence on the functioning of the human body and some bioelements is described.

PL

Analiza wód podziemnych (źródlanych) dotyczyła 6 źródeł zlokalizowanych we wschodniej części Powiatu Sanok na granicy Karpat Wschodnich i Zachodnich (analiza biopierwiastków). Wykryto „naturalne wody mineralne z zawartością chlorku sodu” z chemicznymi domieszkami: boru (HBO2 > 10 mg · dm-3) strontu (Sr > 10 mg · dm-3), baru (Ba > 3 mg · dm-3), litu (Li > 1 mg·dm-3), w ewentualnej perspektywie o znaczeniu gospodarczym. Wymieniona woda z Tyrawy Solnej, posiada aspekt historyczny, związany z warzelnictwem soli, o czym świadczy również nazwa miejscowości. Ogólnodostępne źródło Chopina z parku sanockiego cechuje „naturalna woda mineralna z zawartością wapnia” jednocześnie jest to „woda niskosodowa” o zawartości sodu (< 3 mg · dm-3). Źródło z Bykowiec niedaleko Sanoka, posiada „wodę swoistą leczniczą żelazistą” o zawartości żelaza (II) powyżej 10 mg · dm-3, natomiast źródło na drodze Olchowce-Liszna „Nad Wodospadem” (Pomnik Przyrody) jest bogate w „wodę swoistą leczniczą siarczkową” o zawartości siarki dwuwartościowej 3,8 mg · dm-3 (charakterystyczny zapach). Kryterium „wody swoistej leczniczej borowej” o stężeniu kwasu metaborowego HBO2 wyższym od 5 mg · dm-3 (współczynniki farmakodynamiczne) (Rozporządzenie Ministra Zdrowia) spełnia już wspomniana woda z Tyrawy Solnej. Woda ta zawiera również duże ilości sodu potasu, wapnia i magnezu, a jej mineralizacja przekroczyła 3500 mg · dm-3 (wysokozmineralizowana solanka). Na granicy Karpat Wschodnich i Zachodnich przemieszczając się na południe w kierunku Słowacji znaleziono w Bieszczadach dwa źródła (Mików, Radoszyce). Woda z „Cudownego Źródełka” w Radoszycach (okolice) należy do wód miękkich (twardość = 10 stopni niemieckich) oraz niskozmineralizowanych (mineralizacja < 500 mg · dm-3). Oznaczono również biopierwiastki, które występują w wodach źródlanych w ilościach śladowych tj. jod < 0,3 i fluor < 0,1 [mg · dm-3] oraz selen i wanad < 20, cynk i miedź < 10, chrom i nikiel < 5, molibden < 1 [μg · dm-3]. Analizy chemiczne wykonano następującymi metodami: ASA, ICP-OES, ICP-MS, IC, potencjometria (pH), konduktometria (EC), potencjał ORP, turbidymetria, argentometria, alkacymetria. Opisano wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka, niektórych biopierwiastków.

9

Wody lecznicze w Polsce

Ginter-Kramarczyk D., Kruszelnicka I., Kiersnowska Z.

Technologia Wody

|

2017

|

Nr 2 (52)

22--28

PL

Artykuł zawiera podstawowe definicje dotyczące wód leczniczych. klasyfikację stosowana w balneologii, dane dotyczące występowania, wydobycia i wykorzystania eksploatowanych wód na przykładzie uzdrowisk w Polsce i w oparciu o obowiązujące przepisy. Zwrócono w nim również uwagę na podstawowe zalety stosowania wód leczniczych z podaniem konkretnych przy kładów ich działania.

EN

The article presents essential definitions to therapeutic waters and brine, classification used in bottling sector and balneology, data concerning their occurrence, extraction and use at selected health resorts. Attention is stressed on fundamental advantages of using therapeutic waters extraction by giving specific examples of their action.

10

Ocena stabilności stężeń siarkowodoru w wodach leczniczych ze „Zdroju Głównego” w Krzeszowicach

Rusiniak P., Plata J., Wątor K., Kmiecik E.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2017

|

R. 56, nr 1

75--87

PL

Siarczkowe wody lecznicze w Krzeszowicach eksploatowane są z przerwami od 1780 roku. Wykorzystywane są wyłącznie w hydroterapii (kąpiele lecznicze). Od 2002 roku badania właściwości fizykochemicznych wód realizowane są przez akredytowane Laboratorium Hydrogeochemiczne Katedry Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH w Krakowie. W niniejszej pracy przedstawiono ocenę stabilności stężeń siarkowodoru, będącego składnikiem swoistym omawianej wody. Wykorzystano wyniki analiz 102 próbek wody pobranych w latach 2008–2016. Baza danych hydrogeochemicznych została zweryfikowana przy użyciu testów statystycznych i błędów liczonych wg bilansu jonowego. Ocenę stabilności przeprowadzono na podstawie kart kontrolnych pojedynczych pomiarów. Zasadnicza większość stężeń H2S mieści się w przedziale x±2σ (średnia + 2xodchylenie standardowe), zatem stężenie tego składnika należy uznać za stabilne w czasie. Z przeprowadzonej za pomocą programu GWSDAT analizy trendów wynika, że stężenie siarkowodoru nie wykazuje istotnie statystycznego trendu monotonicznego.

EN

The exploitation of sulphurous water in Krzeszowice has been taking place since 1780. The water is being used only for balneological treatment. The quality of this water has been controlled by Department of Hydrogeology and Geology Engineering (AGH University of Science and Technology, Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection) since 2002. A detailed analysis of the hydrogen sulphide concentration was performed in this paper. The analysis is based on the result of 102 samples collected between 2008–2016. The box-and-whisker plot was used to assess the data differentiation. Two outliers observations were eliminated from further analysis. The Shapiro-Wilk test indicated that the data is normally distributed. The control chart was used to assess the stability of the examined hydrogen sulphide. This assessment shows that most of the values are in range x±2σ, so the concentration of hydrogen sulphide in curative water from „Zdrój Główny” may be classified as stable. The analysis performed using GWSDAT software shows that the trend is not detected.

11

Charakterystyka wybranych parametrów złożowych termalnych wód leczniczych Lądka-Zdroju

Liber-Makowska E., Kiełczawa B.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2017

|

R. 56, nr 2

117--130

PL

W pracy scharakteryzowano najważniejsze parametry złożowe termalnych wód leczniczych Lądka-Zdroju, takich jak: temperatura wody, wydajność ujęć oraz analizę pochodzenia jonów F– wraz z analizą ich pochodzenia. Lądeckie termalne wody lecznicze są zasilane z jednego złoża szczelinowego głębokiego krążenia. Sumaryczna ilość wody obecnie naturalnie wypływającej ze złoża jest prawie stała. Wartość tę można przyjąć jako sumaryczne zasoby eksploatacyjne. Eksploatowane wody termalne wykorzystywane są tylko do celów balneologicznych, aż 43% poboru nie jest w ogóle wykorzystywana. Ciepło z wód pozabiegowych też nie jest pozyskiwane. Aktualnie złoże eksploatowane jest w warunkach ustabilizowanych. Stan ten może być zaburzony w przypadku nadmiernej eksploatacji otworu L-2 i/lub innego głębokiego ujęcia takiego jak np. planowane nowe ujęcie wód termalnych.

EN

The paper presents the most important deposit parameters of the thermal waters in Lądek-Zdrój, such as: water temperature, discharge of intakes and analysis of F– origin. The medicinal thermal waters of Lądek-Zdrój are recharged from one deep circulation fissure deposit. The total amount of water flowing naturally out of the deposit is almost constant nowadays. This value can be taken as the summative reserve admissible volume of extracted groundwater of from all the intakes. The extracted thermal waters are currently used only for balneological purposes and as much as 43% of the drawn water is not used at all. The heat from post-treatment waters is not reused either. Currently, the deposit is exploited in stabilized conditions. These conditions can be disturbed in the event of the excessive exploitation of borehole L-2 and /or another deep intake such as the planned new thermal water intake.

12

Zmienność wybranych parametrów fizykochemicznych wód leczniczych Szczawna-Zdroju (Sudety)

Kiełczawa B., Liber-Makowska E.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 11/1

973--978

EN

The article presents the results of the research on the variability of selected physicochemical properties and exploitation parameters of healing waters in Szczawno-Zdrój. Based on the results of physicochemical analyses it was observed that the mineralization of the Mieszko and Marta waters has gradually increased over the years (1963-2017). At the same time, a decrease in the amount of dissolved carbon dioxide in these waters was observed. In addition, there was no evidence of a significant relationship between well discharge and the CO2 content. Variations of CO2 concentration are so significant in the Młynarz intake that these waters should be classified as carbonate rather than CO2 - rich water. It has also been shown that the content of this gas in the Młynarz and Mieszko 14 intakes varies considerably depending on the discharge (rh = 0.7). The correlation occurs with less intensity in a smaller Marta and Dąbrówka intakes (rh = 0.3). A declining trend is also observed in the Rn content in the Marta intake. For this parameter there was no relationship with discharge changes. All analyzed springs are characterized by seasonal changes in their discharge. Generally, the variability of the analyzed parameters ranges from about 28% to a maximum of 43% relative to the respective mean values.

13

Zmienność parametrów eksploatacyjnych i fizykochemicznych wód leczniczych ujęcia Zubrzyk w warunkach współoddziaływania otworów

Kotowski T., Operacz A.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 11/1

983--988

EN

Within the Poprad Valley, groundwater is found often as therapeutic, carbonated waters with high CO2 concentrations. An attempt was made to assess the interactions of wells with therapeutic waters, operating in the area of Zubrzyk. In order to determine whether the interaction of wells does not cause changes in the nature of the exploited waters, an analysis of the variability of selected operational and physicochemical parameters was performed. The obtained results confirm the mosaic nature of the CO2 inflow from the depths of the Earth and indicate a different effect of the operation on parameters observed in well. The differences relate mainly to depression of water level and the preconditions of directions and magnitude of electrolytic conductivity in exploited water.

14

Zmienność czasowa stężenia naturalnych izotopów promieniotwórczych w wybranych wodach leczniczych Karpat polskich

Chau N. D., Rajchel L., Nowak J.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 11/1

1031--1034

EN

The paper presents, the chemical composition and the activity concentrations of natural radionuclides (238U, 234U,226Ra and 228Ra) in selected therapeutic mineral waters from: Krynica-Zdrój (Zuber I, Zuber II and Słotwinka), Rabka-Zdrój (Krakus, Warzelnia and Rabka IG-2), Iwonicz-Zdrój (Elin 7 and Emma 7), Klimkówka (Klimkówka 27) and Lubatówka (Lubatówka 12). The analyses were carried outfor water samples collected twice in 2008 and in 2016. The analyzed waters are used mainly for crenotherapy and therapeutic bathing. Some waters are also bottled and used for production of cosmetics and medicinal waters. The measured uranium activity concentrations in the studied groundwater were very low, below 3 mBq/dm3 and 11 mBq/dm3 for 238U and 234U, respectively. In the case of radium isotopes (226Ra and 228Ra), their activity concentrations varied in a wide range from ca. 150 to ca. 1500 mBq/dm3. The total mineralization of the analyzed waters variedfrom 3.5 to ca. 24 g/dm3. A significant variation of both chemical composition and radium concentrations were observed in the water from Warzelnia intake. For the remaining waters, variation of 226Ra and 228Ra concentrations was observed in three (Zuber I, Słotwinka, Emma 7), and six intakes (Zuber I, Słotwinka, Krakus, Klimkówka 27, Emma 7, Elin 7), respectively.

15

Rozlewnie wód podziemnych w województwie małopolskim

Rajchel L.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 11/1

1009--1013

EN

The first groundwater bottling plant in Poland was established 210 years ago (1806-1808) in Krynica, and made this spa the birthplace of the bottling industry. The next such utilities were located in Głębokie, Żegiestów, Krościenko on Dunajec, Szczawnica, Szczawa and Wysowa. However, further development of the industry was inhibited for economic reasons in the Period of Partitions: the partitioners wanted to avoid competition of the annexed lands. At the beginning, water was scooped up first into amphorae, then into fired clay jugs, and at the end of the 19th century into glass bottles. The volume of the bottled water in Poland considerably jumped in the 1990s due to introducing the PET-type bottles. In the Małopolska Voivodeship, its groundwaters are currently bottled in 17 localities that provide natural mineral waters, springwaters and medicinal waters all over Poland. The consumption of the bottled waters in Poland has immensely grown from 0.1 dm3/person/year in the 1950s to 96 dm3/person in 2016.

16

Ogólne charakterystyki wybranych wód mineralnych butelkowanych, mineralnych i leczniczych na Białorusi

Ushko N., Chau N. D.

Inżynieria Ekologiczna

|

2017

|

Vol. 18, nr 2

189--198

PL

Praca prezentuje własności fizyczne, skład chemiczny i zawartości naturalnych izotopów promieniotwórczych oraz względnych wartości δ18O, δ2H wybranych wód butelkowanych mineralnych, mineralnych i leczniczych z ujęć zlokalizowanych w różnych uzdrowiskach rehabilitacyjnych na Białorusi. Wody te zostały zebrane w okresie od 2012 do 2015 roku i analizowane w laboratoriach Wydziału Fizyki i Informatyki Stosowanej AGH oraz Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH. W większości badanych wód dominują jony Cl-, SO42-, Na+ i Ca2+, a ich mineralizacja zmienia się w szerokim zakresie od kilku set mg/dm3 aż do około 150 g/dm3, pH od 6.6 do 9.1 a Eh od -283 do 259 mV. Stężenia izotopów radu zmieniają się od ≤ 5 mBq/dm3 aż do 17.6 Bq/dm3, a aktywność właściwa 228Ra zwykle jest wyższa od 226Ra. Stężenia izotopów uranu są zawarte w zakresie od poniżej 0.5 mBq/dm3 do 75 mBq/dm3 dla 238U i do ok. 300 mBq/dm3 dla 234U. Zawartości izotopu trytu są poniżej 1.1 UT, wartości d18O są w zakresie od -10.9‰ do -7.8‰ i d2H od -84‰ do -59,4‰. Te wartości wykazują, że w badanych wodach przeważa woda zasilana z okresu holocenu. Niektóre wody mineralne zawierają składniki swoiste (Rn, Br, Fe) które nadają im własności farmakodynamiczne.

EN

This work presents the physical properties, chemical composition, natural radionuclides’ concentrations and the relative values of δ18O, δ2H of selected bottled mineral, mineral and therapeutic waters of some water intakes localized at different therapeutic centers in Belarus. The water samples were collected in the period from January 2012 to June 2015 and analyzed at the Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection and Faculty of Physics and Applied Computer Science laboratories, AGH University of Science and Technology in Kraków Poland. The results show that the dominating ions in the majority of waters are Cl-, SO42-, Na+ and Ca2+, the total dissolved solids (TDS) of the investigated waters ranges from several hundred mg/L to near 150 g/L, pH from 6.6 to 9.2 and Eh from -283 to 259 mV. The radium isotopes concentration ranges from below the limit of detection to 17 Bq/L, and the specific activity of 228Ra is often higher than those of 226Ra. The uranium concentration range from below 0.5 mBq/L to 75 mBq/L for 238U and to 300 mBq/L for 234U. In some waters the uranium activity ratio (234U/238U) is very high. The tritium concentrations are below 1.1 UT, d18O range from -10.9‰ to -7.8‰ and d2H from -84‰ to -59.4‰. These values indicate that groundwaters are dominated by components which were recharged during the Holocene. Due to the presence of specific elements such as iron, bromine and radon, as well as hydrogen sulfide, some mineral waters are classified as therapeutic.

17

Wydobycie i wykorzystanie wody leczniczej w Kopalni Soli „Wieliczka” S.A. (Komunikat)

Paraszczuk K., Brudnik K., Kostrzon M.

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2017

|

nr 6

22--25

PL

W artykule przestawiono działania Kopalni Soli „Wieliczka” S.A. zmierzające do rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego w oparciu o wody solankowe, dopływające w sposób naturalny do podziemnych wyrobisk kopalni. Działania te zakończyły się uzyskaniem koncesji na wydobywanie wody leczniczej, co pozwala na intensywny rozwój aerozoloterapii jako ważnego aspektu działalności leczniczej, prowadzonej w Uzdrowisku Kopalnia Soli „Wieliczka”.

EN

The article presents the operations of the ”Wieliczka” Salt Mine, geared towards the development of brine-based spa treatment using the water inflowing naturally into the underground mine excavations. The certificates issued on 30th December 2013 confirmed the healing properties of the brine, and then the concession of 30th October 2015 allowed for the exploitation of medicinal waters from the W-VII-16 outflow. This broadened the scope of health services provided by the „Wieliczka” Salt Mine Health Resort. The therapeutic activity of the Health Resort is based on natural medicinal resources: microclimate of the underground salt chambers, and now also natural brine. Currently, the ‘Wieliczka’ Salt Mine Health Resort carries out individual inhalations with 1 or 2% Wieliczka brine (depending on the medical indication) administered as an aerosol i.e. particles of mineral water distributed in a gaseous medium (air). In December 2014 a brine graduation tower was opened in order to extend spa treatment. It is constructed of larch wood and blackthorn twigs, with a total capacity of 7600 m3. The graduation tower was designed as an open-air inhalatorium. Brine from the W-VII-16 outflow is used to produce aerosol at the graduation tower. The property has been integrated into the Wieliczka skyline and located on the edge of the park between the Daniłowicz and St Kinga shafts.

18

Ochrona złóż wód leczniczych w zagospodarowaniu przestrzennym terenów górniczych

Ptak M., Paraszczuk K.

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2017

|

nr 3

25--30

PL

Racjonalna gospodarka złożami oraz zabezpieczenie obecnych i przyszłych potrzeb eksploatacji wód leczniczych wymaga współdziałania wielu organów administracji publicznej, jak również przedsiębiorców posiadających koncesje na ich wydobywanie. Artykuł przedstawia zadania nadzoru górniczego w zakresie opiniowania studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz uzgadniania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz możliwe współdziałanie innych organów administracji publicznej jak i przedsiębiorców, którzy mogą brać czynny udział w zapewnieniu ochrony złóż wód leczniczych.

EN

The paramount social objective in order to develop spa areas should be the maintenance of medicinal waters and their protection against the negative human impact. The need to protect medicinal waters requires the cooperation of mining supervision authorities, geological administration, spa communes, as well as the entrepreneurs who own the concession to mine such areas, mine geologists and managers of spa mining plant operations. Due to this cooperation, it is possible to define the actions necessary to protect: intakes, recharge areas, resource areas, as well as the determination of a set of measures to be prohibited or limited in use in medicinal water areas.

19

Wody lecznicze regionu sudeckiego : wybrane problemy

Ciężkowski W., Kiełczawa B., Liber-Makowska E., Przylibski T., Żak S.

Przegląd Geologiczny

|

2016

|

Vol. 64, nr 9

671--682

EN

Mineralized waters used for medical treatment are common in the Sudetes. Due to reservoir rock types and the depth of groundwater circulation, two main types of groundwater deposits are distinguished. These are fissure deposits, the most often present in granites and gneisses, andfissure-porous deposits present first of all in sandstones. The main types of mineralized groundwater are CO2-rich waters, containing up to 99.5% of CO2 as the primary gas component, thermal waters characterized by the temperatures up to 87°C, which classifies these waters as the warmest in Poland, as well as radon waters, containing the highest activity concentrations of 222Rn, reaching above 2,000 Bq/dm3. All these groundwater types are infiltration waters. Discharge rates of the intakes in the Sudetes changes with time, which is influenced by changes in atmospheric parameters. The time of reaction is similar for all the intakes in the same hydrogeological structure. The process of mixing between the highly-mineralized, deep-circulation groundwater component and the shallow-circulation, low-mineralized component is intensely studied. Another problem is the presence of CO2 in the amount exceeding its solubility in the water. Juvenile CO2 flows from the deep crust through tectonic discontinuities, where it dissolves in groundwater, forming CO2-oversaturated waters, as well as itforms gas anomalies in soil air. CO2 concentrations may reach in soils more than 60 vol.%, and the flux of this gas reaches even 66 g/m2/d. Radon dissolves in groundwater in the zone of its out flow, where reservoir rocks are densely cracked, weathered, and cut by tectonic faults. The hydrogeochemical background of 222Rn in groundwater of the Sudetes is between 4 and 306 Bq/dm3.

20

Dokumentowanie wody jako kopaliny wielosurowcowej – potrzeba dyskusji i zmian

Szamałek K.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2016

|

R. 57, nr 2

47--49

PL

Badania prowadzone w ramach dokumentowania geologicznego bardzo często wskazują, iż wody podziemne jednocześnie spełniają kryteria wymagane przez prawo geologiczne i górnicze, aby zostać uznanymi za wody termalne, solanki czy wody lecznicze. Tylko te trzy rodzaje wód uznawane są przez prawo geologiczne i górnicze za kopaliny. Za wydobycie wód-kopalin należy opłacić opłatę eksploatacyjną. Opłata eksploatacyjna za wydobycie wody-kopaliny jest zróżnicowana i inna dla każdego z rodzajów wody-kopaliny. Wody termalne mają stawkę opłaty eksploatacyjnej równą 0 złotych, solanki 1,97 zł/m3,zaś wody lecznicze 1,32 zł/m3. Ponadto, wydobycie kopaliny udokumentowanej jako kopalina towarzysząca obniża stawkę opłaty eksploatacyjnej o 50%. Taka regulacja stwarza (gdy woda spełnia jednocześnie kryteria trzech wód-kopalin) potencjalne pole do realizacji strategii firmy wydobywczej polegającej na takim dobraniu zestawu wydobywanych wód (np. woda termalna jako kopalina główna, solanki i woda lecznicza jako kopaliny towarzyszące), by obciążenia finansowe firmy były najniższe. Racjonalnym wnioskiem wydaje się wprowadzenie nowej definicji w prawie geologicznym i górniczym wody jako kopaliny wielosurowcowej. Dla tak zdefiniowanej kopaliny proponuje się przyjęcie stawki opłaty eksploatacyjnej w wysokości 50% sumy stawek eksploatacyjnych dla trzech rodzajów wód-kopalin.

EN

Geological documentation projects often reveal underground water reservoirs which can be qualified as thermal waters, brines or curative waters in accordance with geological and mining laws. These are the only types of water deposits which are classified as minerals according to geological and mining laws - therefore, extracting them incurs an exploitation fee. Such fees are different for each of the three kinds of water-minerals. The exploitation fee for thermal waters is set at 0 PLN, 1,97 PLN per cubic meters for brines and 1,32 PLN per cubic meter for curative waters. Additionally, extracting minerals documented as so-called „accompanying minerals” decreases the exploitation fee by 50%. This regulation allows minimizing the costs of exploitation of water-minerals by classifying one type of water (e.g., thermal) as the main mineral, and others as accompanying minerals. It is suggested here that, in order to close this loophole, a new legal definition, which would encompass all three types of water-minerals at the same time, should be introduced to geological and mining laws. It is further proposed here that the exploitation fee for thusly defined mineral be set at 50 % of the current average fee for water-mineral exploitation.