Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Heksanu izomery acykliczne nasycone, z wyjątkiem heksanu

Szymańska J., Bruchajzer E.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2008

|

Nr 3 (57)

179--195

PL

Izomery acykliczne heksanu to cztery związki (z wyjątkiem heksanu), którymi są: 2-metylopentan, 3-metylopentan, 2,2-dimetylobutan i 2,3-dimetylobutan. Otrzymuje się je przede wszystkim w procesie frakcjonowanej destylacji ropy naftowej. Izomery heksanu są wykorzystywane jako rozpuszczalniki olejów roślinnych, gum, kauczuku i farb. Używane są także jako składniki wysokooktanowych paliw lotniczych i jako półprodukty do syntez chemicznych. Wchodzą w skład rozpuszczalnika, którym jest „komercyjny heksan”. Narażenie na izomery heksanu występuje w trakcie ich produkcji (w przemyśle rafineryjnym i petrochemicznym), w czasie wykorzystywania w syntezie organicznej (przemysł chemiczny) oraz stosowania jako rozpuszczalniki m.in. klejów (przemysł obuwniczy) i paliwa płynne (składniki lekkich benzyn). W czasie pomiarów wykonanych w 2000 r. w powietrzu środowiska pracy stwierdzono, że na związek o stężeniach większych od wartości normatywnych było w Polsce narażonych 20 osób. Izomery heksanu należą do węglowodorów, które wykazują umiarkowane działanie drażniące. Ich połknięcie powoduje nudności, wymioty, bóle brzucha i biegunki. Po zachłyśnięciu się płynną mieszaniną mogą też wystąpić niekorzystne objawy ze strony układu oddechowego. Kontakt izomerów heksanu ze skórą człowieka może powodować stany zapalne skóry. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono informacji o przewlekłych zatruciach ludzi izomerami heksanu. W piśmiennictwie nie znaleziono danych o wartościach medialnych dawek śmiertelnych (DL50) izomerów heksanu dla zwierząt laboratoryjnych. Skutkiem działania ostrego po narażeniu inhalacyjnym było podrażnienie błon śluzowych oczu (łzawienie). W podprzewlekłych i przewlekłych (do 6 miesięcy) eksperymentach inhalacyjnych nie stwierdzono neurotoksycznego działania izomerów heksanu u zwierząt po narażeniu na związek o stężeniach 1760 ÷ 5280 mg/m3. Izomery heksanu nie działają mutagennie – w dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono informacji o ich działaniu rakotwórczym, teratogennym, embriotoksycznym i wpływie na rozrodczość. Związki izomerów heksanu są słabo rozpuszczalne w wodzie, a ich retencja w płucach jest niewielka. W organizmie znajdują się głównie w tkance tłuszczowej. Ulegają szybkiemu metabolizmowi (hydroksylacja do alkoholi) i wydalaniu. Po dokładnej analizie bardzo ograniczonych danych literaturowych stwierdzono, że nie ma podstaw do zmiany obowiązującej w Polsce wartości NDS heksanu izomerów acyklicznych ustalonej na poziomie 400 mg/m3 i proponuje się jej pozostawienie. Z uwagi na działanie drażniące obserwowane po narażeniu na izomery heksanu proponuje się przyjęcie także wartość NDSCh. Zaleca się zmniejszenie obowiązującej dotychczas w Polsce wartości NDSCh wynoszącej 3200 mg/m3 do 1200 mg/m3. Proponuje się także wprowadzenie oznakowania związku literą „I” – substancja o działaniu drażniącym.

EN

Acyclic hexane isomers, other than n-hexane include 2-methylpropane, 3-methylpropane, 2,2-dimethylbutane and 2,3-dimethylbutane. Isomers of hexane (hexans) are present in organic solvents for vegetable oils, glues, coatings and paints. They are also compounds of gasoline and are used as intermediates for chemicals. In humans, inhalation exposure to hexane isomers causes eye and mucous membrane irritation. Applied locally they cause dermatitis. Orally administered hexane isomers cause slight nausea, vomiting, stomach pain and diarrhea. The effects of chronic toxicity on human are not known. Little information is available on acute toxicity of hexane isomers in animals. Increased lacrimation is the only overt sign of toxicity. In chronic and subchronic studies of hexane isomers in animals of neurotoxic effects is not observed (in concentration 1760 ÷ 5280 mg/m3). Hexans do not display mutagenic effects. There is no evidence of reproductive toxicity, teratogenicity or carcinogenicity. Hexane isomers have low solubility in water, their respiratory absorption is also low. These compounds are rapidly metabolized (primarily by hydroxylation to alcohols) and eliminated. Experimental data suggest that there is no basis for a verification of the MAC value (400 mg/m3) for hexane isomers. According to the irritant effects of hexane isomers, the MAC-STEL of 1200 mg/m3 is recommended. The “I” (irritation substances) notation has been proposed.

2

Dekatlenek tetrafosforu

Knapek R.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2007

|

Nr 1 (51)

29--38

PL

Dekatlenek tetrafosforu (P4O10) jest białym ciałem stałym o słabym zapachu fosforu. Jest silnie hygroskopijny. Otrzymuje się go przez spalanie fosforu przy wystarczającym dostępie powietrza. Produktem spalania fosforu jest substancja, której skład odpowiada wzorowi P2O5, dlatego określa się ją często nazwą pentatlenek difosforu. W rzeczywistości jednak w stanie gazowym oraz w krystalicznej odmianie heksagonalnej – otrzymywanej przez kondensacje par tego tlenku, mamy do czynienia z dekatlenkiem tetrafosforu. Dekatlenek tetrafosforu jako silny środek odwadniający jest stosowany do produkcji tlenochlorków fosforu, estrów akrylowych, substancji powierzchniowo czynnych i szkła specjalnego. W narażeniu ostrym działa silnie drażniąco na układ oddechowy, skórę i oczy, a ponieważ ma właściwości żrące może powodować oparzenia. W dostępnym piśmiennictwie nie ma danych zarówno o przewlekłym działaniu toksycznym dekatlenku tetrafosforu, jak i o odległych skutkach jego działania toksycznego. Badania toksyczności ostrej inhalacyjnej wykazały zróżnicowaną wrażliwość różnych gatunków zwierząt na ten związek. Dekatlenek tetrafosforu charakteryzuje silna ostra toksyczność inhalacyjna w wypadku narażenia świnek morskich i myszy, a umiarkowana toksyczność inhalacyjna w wypadku narażenia szczurów i królików. Za podstawę wyznaczenia wartości NDS dekatlenku tetrafosforu proponuje się przyjąć wyniki badania epidemiologicznego przeprowadzonego na 131 pracownikach zatrudnionych w okresie od 3 do 46 lat przy przeróbce rudy fosforu. Byli oni narażeni na kwas fosforowy, tlenki fosforu i fluorki oraz lotny pak węglowy. Na stanowiskach pracy mierzono w powietrzu stężenie dekatlenku tetrafosforu, fluorków i lotnego paku węglowego, których stężenia wynosiły odpowiednio: 2,23; 4,21 i 1,04 mg/m3. U pracowników nie obserwowano zmian sprawności wentylacyjnej płuc po narażeniu na dekatlenek tetrafosforu o stężeniu nieprzekraczającym 2,23 mg/m3 w okresie obserwacji wynoszącym od 3 do 7 lat. Stężenie dekatlenku tetrafosforu równe 2,23 mg/m3 przyjęto za wartość NOAEL związku. Przyjmując współczynnik wrażliwości osobniczej dla ludzi równy 2, proponuje się przyjąć stężenie 1 mg/m3 za wartość NDS dekatlenku tetrafosforu. Proponowana wartość jest zgodna z wymaganiami określonymi w dyrektywie 2006/15/WE. Ze względu na silne działanie drażniące dekatlenku tetrafosforu, proponuje się również przyjęcie stężenia 2 mg/m3 za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) związku, zamiast dotychczasowej wartości NDSCh równej 3 mg/m3. Zaleca się także oznakowanie substancji w wykazie NDS literą „C” oznaczającą substancję o działaniu żrącym.

EN

Tetraphosphorus decaoxide (TD) is a white solid with a weak phosphorous odor. It is strongly hydroscopic. Tetraphosphorus decaoxide is used in the production of phosphorus oxychlorides, acrylic esters, surface active substances and special glassware. Tetraphosphorus decaoxide is a strong irritant for the respiratory tract, skin and eyes. It is a corrosive substance. There are no data about chronic toxicity or delayed effects. The proposed maximum exposure limit MAC (TWA) of 1 mg/m3 is based on an epidemiological study of 131 workers employed for 3 to 46 years mining phosphorous ore. No decrease of pulmonary respiration efficiency in the workers was stated during observation the period of 3 to 7 years. The proposed MAC (STEL) value is 2 mg/m3, because tetraphosphorus decaoxide is a strong irritant.

3

Chlorobenzen

Starek A.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2007

|

Nr 3 (53)

41--58

PL

Chlorobenzen jest bezbarwną cieczą stosowaną jako rozpuszczalnik organiczny oraz jako półprodukt do syntezy chemicznej. Narażenie na ten związek w środowisku pracy nie przekracza na ogół wartości dopuszczalnych. Dotychczas nie opisano symptomatologii ostrego zatrucia tym związkiem u ludzi. W warunkach narażenia przewlekłego obserwowano jego działanie drażniące, neurotoksyczne i mielotoksyczne. Wartości medialnych dawek śmiertelnych u zwierząt wskazują, że chlorobenzen jest substancją szkodliwą. Zarówno w warunkach narażenia ostrego, jak i podprzewlekłego związek ten działa hepatotoksycznie, neurotoksycznie oraz depresyjnie na narządy erytropoetyczne i limfopoetyczne. Chlorobenzen nie działa mutagennie, nie udowodniono dotychczas rakotwórczego działania tego związku, jak też jego szkodliwego wpływu na ontogenetyczny rozwój organizmu. Podstawą wartości NDS chlorobenzenu są wyniki badań przeprowadzonych na szczurach narażonych na chlorobenzen o stężeniach: 0; 230; 690 lub 2080 mg/m3 6 h dziennie, przez 7 dni w tygodniu, w ciągu 10 tygodni. Skutkami krytycznymi narażenia na związek u zwierząt były zmiany nefrotoksyczne (rozszerzenie miedniczek i kanalików nerkowych, obecność materiału kwasochłonnego w świetle kanalików, przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek oraz ogniska regeneracji nabłonka kanalikowego). Wartość NOAEL dla tych zmian wynosiła 230 mg/m3. Po przyjęciu trzech współczynników niepewności o łącznej wartości 8 obliczono wartość NDS chlorobenzenu, która wyniosła 28,8 mg/m3. Ponadto obliczono wartość NDSCh zgodnie z przyjętymi zasadami. Zaproponowano przyjęcie wartości NDS i wartości NDSCh odpowiednio 23 i 70 mg/m3, co odpowiada wartościom normatywnym ustalonym w Unii Europejskiej. Ponadto, na podstawie dobrze udokumentowanych danych kinetycznych, zaproponowano przyjęcie wartości DSB dla 4-chlorokatecholu, głównego metabolitu chlorobenzenu, na poziomie 16 mg/g kreatyniny i 80,5 mg/g kreatyniny w moczu pobranym odpowiednio przed rozpoczęciem pracy i na końcu zmiany roboczej w dowolnym dniu tygodnia.

EN

Chlorobenzene is a colorless liquid used as an organic solvent and an intermediate in organic synthesis. Datab from environmental monitoring indicate that exposure to chlorobenzene does not exceed acceptable values. Symptomatology of acute poisoning with chlorobenzene in human has not been described to date. Headaches and both upper respiratory tract and eye irritation have been reported in workers exposed to this chemical. Acute oral and dermal toxicity of chlorobenzene in animals is low. This chemical exerts hepatotoxic, nephrotoxic and hematotoxic effects during acute and subchronic exposure. Chlorobenzene is not mutagenic though it has been shown to bind with liver, kidney and lung DNA, RNA, and proteins in rats and mice. There is no evidence of embryotoxic, fetotoxic, teratogenic and carcinogenic effects. On the basis of the NOAEL value (230 mg/m3) obtained in a subchronic experiment in rats and the relevant uncertainty factors, a MAC (TWA) value of 27.3 mg/m3 was calculated. In accordance with European Commission Directions the MAC (TWA) value of 23 mg/m3 has been suggested. On the basis of MAC (TWA), the MAC (STEL) value of 70 mg/m3 has been calculated. Moreover, monitoring total (free and conjugated) 4-chlorocatechol in urine specimens collected at the beginning of a new shift and at the end of exposure or at the end of the shift with BEI values of 16 mg/g creatinine and 80,5 mg/g creatinine, respectively, is recommended.

4

Bromometan

Sapota A., Kilanowicz A

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2006

|

Nr 2 (48)

51--80

PL

Bromometan (BM) jest bezbarwnym gazem (lub cieczą w temperaturze poniżej 3,56 oC) o charakterystycznym, podobnym do chloroformu zapachu. Związek ten, ze względu na swoje biocydowe właściwości, znalazł wszechstronne zastosowanie w rolnictwie jako pestycyd (insektycyd, fungicyd i herbicyd), fumigant przy kwarantannie towarów (odymianiu), a także jako półprodukt wielu syntez chemicznych (czynnik metylujący). Bromometan wchłania się dobrze przez drogi oddechowe, skórę oraz z przewodu pokarmowego. Związek ten (w postaci gazu i cieczy) wykazuje silne działanie drażniące na błony śluzowe oczu i dróg oddechowych oraz na skórę. W działaniu miejscowym na skórę, ze względu na łatwość penetracji przez ubranie (przechodzi także przez rękawice gumowe) może powodować oparzenia II° lub odmrożenia. Obraz zatrucia ostrego bromom etanem u ludzi cechują trzy podstawowe objawy: obrzęk płuc, niewydolność krążenia oraz zaburzenia neurologiczne. Śmiertelne zatrucia ludzi dotyczą narażenia na związek o dużym stężeniu (33 000 ÷ 233 400 mg/m3). W badaniach ostrej toksyczności inhalacyjnej bromometanu u wszystkich badanych gatunków zwierząt obserwowano: obrzęk płuc połączony z niewydolnością oddechową, zmiany patologiczne w narządach (płucach, wątrobie i nerkach) oraz objawy neurologiczne (zaburzenia koordynacji ruchowej, drgawki i paraliż). Nie ma w dostępnym piśmiennictwie danych dotyczących działania uczulającego bromometanu. Na podstawie wyników badań toksyczności podprzewlekłej i przewlekłej u szczurów i myszy narażanych drogą inhalacyjną wykazano, że bromometan działa narządowo przede wszystkim na: mózg, nerki, nabłonek węchowy, serce, nadnercza, płuca, wątrobę i gonady (jądra), a także powoduje zaburzenia neurobehawioralne. Związek działa mutagennie i genotoksycznie zarówno w warunkach in vivo, jak i in vitro. Na podstawie wyników badań dotyczących wpływu bromometanu na rozrodczość, embriotoksyczność i teratogenność wynika, że bromom etan wykazuje u myszy i szczurów działanie hamujące procesy spermatogenezy, powoduje resorpcję płodów u szczurów oraz występowanie wad wrodzonych u królików (brak pęcherza moczowego i płata ogoniastego płuca). Bromometan nie jest klasyfikowany przez IARC jako kancerogen u ludzi. Za podstawę obliczenia wartości NDS bromometanu przyjęto wyniki badań epidemiologicznych (ankiety) przeprowadzonych w Japonii. Z analizy przeprowadzonych ankiet wynika, że u pracowników narażonych przewlekle na bromometan wystąpiły następujące objawy działania drażniącego: swędzenie skóry; pęcherze, obrzmienie i zaczerwienienie dłoni, wysuszenie i zrogowacenie skóry oraz wyciek z nosa. Ponadto wystąpiły następujące objawy ze strony układu nerwowego: otępienie, oszołomienie, zmęczenie, odrętwienie, zaburzenia czucia oraz osłabienie mięśni kończyn. Stężenie 21,39 mg/m3 bromometanu przyjęto za wartość LOAEL i przy zastosowaniu odpowiednich współczynników niepewności zaproponowano wartość NDS bromometanu równą 5 mg/m3 oraz, ze względu na działanie drażniące związku – wartość NDSCh równą 15 mg/m3.

EN

Bromomethane (BM) is a colourless gas (or liquid in the temperature below 3.56 0C of a characteristic smell similar to that of chloroform. This compound, owing to its biocide properties, has found wide application in agriculture as a pesticide (insecticide, fungicide, herbicide), fumigant during the quarantine of goods (fumigation) and also as a semifinished product of numerous chemical syntheses (a methylating agent). Bromomethane is well absorbed by airways, skin and the digestive tract. This compound (in the form of gas and liquid) demonstrates a strong irritating effect on eyes, airway mucosa and on skin. In local effect on skin due to easy penetration through clothes (it even penetrates through rubber gloves) it may cause second-degree burns or frostbite. The picture of active intoxication with bromomethane in humans is characterized by three basic symptoms: pulmonary oedema, circulatory failure and neurological disorders. Lethal intoxication of humans is mainly associated with exposure to high concentrations of the compound (33,000 - 233,400 mg/m3). Investigating acute inhalatory toxicity of bromomethane demonstrated in all tested animal species pulmonary oedema connected with respiratory failure, pathological changes in organs (lungs, the liver and kidneys) and neurological symptoms (movement coordination dysfunction, seizures and paralysis). In available literature there are no data on bromomethane allergic activity. On the basis of the obtained results on subchronic and chronic toxicity in rats and mice exposed through inhalation, bromomethane was demonstrated to affect primarily the following organs: the brain, kidneys, olfactory epithelium, heart, adrenal glands, lungs, liver and gonads (testicles) and to cause neurobehavioural disturbances. The compound has a mutagenic and genotoxic activity both in vitro and in vivo. On the basis of the results concerning the effect of bromomethane on reproduction, embryotoxicity and tetratogenicity, bromomethane demonstrates in rats and in mice activity inhibiting spermatogenesis, it causes resorption of rat fetuses and occurrence of congenital defects in rabbits (acystia and lack of lung caudate lobe). Bromomethane is not classified by IARC as a human cancerogen. The results of epidemiological studies (questionnaires) carried out in Japan were accepted as a basis for calculating a MAC value for bromomethane. It results from an analysis of the questionnaires that in workers chronically exposed to bromomethane the following symptoms of irritating effect were observed: skin itching, blisters, swelling and reddening of hands, drying and keratonization of skin and rhinorrhoea. Furthermore, the following symptoms from the nervous system occurred: dementia, stupor, fatigue, numbness, dysaesthesia and muscular weakness of limbs. The bromomethane concentration of 21.39 mg/cm3 was accepted as an LOAEL value and applying proper uncertainty coefficients, bromomethane TWA value was suggested to be 5 mg/m3 and, due to the compound irritating activity, a STEL value to be 15 mg/m3.

5

Kwas octowy. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Knapek R.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2005

|

Nr 2 (44)

117--129

PL

Stężony kwas octowy jest otrzymywany syntetycznie, natomiast jego wodny 10-procentowy roztwór – w procesie fermentacyjnym. Kwas octowy ma wielorakie zastosowanie w przemyśle, między innymi: tworzyw sztucznych, barwników, leków i tekstylnym, a także w przemyśle spożywczym i w gospodarstwach domowych. Produkcja i zużycie kwasu octowego w kraju wynosi ponad 20 000 t rocznie. Narażonych na jego działanie w przemyśle jest ponad 6000 osób oraz znacząca liczba osób w laboratoriach. Kwas octowy wykazuje słabą toksyczność ostrą dla zwierząt po narażeniu dożołądkowym, skórnym i inhalacyjnym. W zależności od wielkości stężenia ma właściwości drażniące – od umiarkowanych do bardzo silnych i uszkadzających skórę, błony śluzowe i oko. Po przewlekłym narażeniu kwas octowy może powodować chroniczne zapalenie układu oddechowego, skóry i spojówek oraz nadżerki szkliwa zębów. Uznano, że kwas octowy o stężeniu 25 mg/m3 nie powoduje drażnienia oczu i dróg oddechowych. W dostępnym piśmiennictwie nie ma informacji o toksyczności przewlekłej, działaniu rakotwórczym ani działaniu mutagennym kwasu octowego. Kwas octowy wstrzyknięty do zarodków jaj kurzych powodował skutki embriotoksyczne i teratogenne. Podstawą zaproponowanej wartości NDS kwasu octowego, która wynosi 15 mg/m3, są jego właściwości drażniące. Kwas octowy o stężeniu 65 mg/m3 powoduje podrażnienie oczu i błon śluzowych nosa.

EN

Acetic acid (AA) is a colorless combustible liquid with an acrid odor. AA is used in organic synthesis, in the food industry and in the household. AA is of low toxicity for animals by oral, dermal and inhalative exposure. Depending on the concentration AA can irritate or damage the skin, mucosa and eyes. Chronic exposure to AA can cause chronic inflammation of the respiratory tract, the skin and conjunctiva, and also erosion of tooth enamel. AA concentration up to 25 mg/m3 does not irritate the eyes and the respiratory tract. No chronic, carcinogenic or mutagenic effects have been found. The proposed maximum exposure limit MAC (TWA) of 15 mg/m3 is based on the irritating property of AA. AA in a concentration of 65 mg/m3 does not irritate the eyes or nose mucosa.

6

Azotan 2-etyloheksylu. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Gołofit-Szymczak M.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2005

|

Nr 4 (46)

29--40

PL

Azotan 2-etyloheksylu (2-EHN) jest przejrzystą, jasnożółtą cieczą o charakterystycznym zapachu, podobnym do węglowodorów. Jest stosowany w przemyśle petrochemicznym jako dodatek podwyższający liczbę cetanową oleju napędowego oraz do podwyższania liczby heksadekanowej oleju napędowego do silników Diesla. Narażenie zawodowe na 2-EHN dotyczy osób zatrudnionych przy jego produkcji i stosowaniu, szczególnie w przemyśle petrochemicznym. W warunkach pracy zawodowej podstawowymi drogami narażenia na 2-EHN są układ oddechowy i skóra. Skutkami powtarzanego lub przewlekłego narażenia ludzi na 2-EHN są: bóle i zawroty głowy, ból w klatce piersiowej, kołatanie serca oraz nudności. W piśmiennictwie nie znaleziono opisu klinicznego zatrucia ostrego lub przewlekłego 2-EHN. Mechanizm działania azotanu 2-etyloheksylu jest prawdopodobnie podobny do mechanizmu działania nitrogliceryny i nitroglikolu. Związki te powodują zaburzenia w układzie krążenia objawiające się spadkiem ciśnienia tętniczego skurczowego krwi i ciśnienia tętna oraz bólami głowy. Wartości LD50 po podaniu per os szczurom wynoszą 2000 ÷ 9640 mg/kg m.c., a po naniesieniu na skórę szczura – 4820 mg/kg m.c., natomiast wartość LC50 wyznaczona po 4-godzinnym narażeniu inhalacyjnym szczurów wynosiła 14 000 mg/m3. Na podstawie wyznaczonych wartości LD50 i LC50 związek nie podlega klasyfikacji jako szkodliwy w warunkach jednorazowego narażenia ostrego. Azotan 2-etyloheksylu nie wykazywał także działania drażniącego na skórę królika, a na podstawie wyników badań prowadzonych na świnkach morskich wykazano, że nie ma on również działania uczulającego na skórę. Na podstawie wyników przeprowadzonych badań działania mutagennego 2-EHN wykazano, że związek ten nie ma zdolności wywoływania uszkodzeń genetycznych w organizmach in vitro. Nie znaleziono w dostępnym piśmiennictwie danych dotyczących działania rakotwórczego i teratogennego 2-EHN oraz jego wpływu na rozrodczość. W Polsce i na świecie nie ustalono dotychczas wartości normatywów higienicznych dla 2-EHN. Ze względu na brak wyraźnie określonego progu działania związku na układ krążenia, a także pojawiających się niepewności co do skutków zdrowotnych związanych z narażeniem przewlekłym, proponuje się przyjęcie wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) azotanu 2-etyloheksylu wynoszącej 3,5 mg/m3 oraz wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) – ustalonej na podstawie praktycznej obserwacji w zakładzie pracy (Associated Octel Company w Wielkiej Brytanii), wynoszącej 7 mg/m3. Nie ma podstaw do ustalania wartości dopuszczalnego stężenia biologicznego (DSB) azotanu 2-etyloheksylu.

EN

2-Ethylhexyl nitrate (2-EHN) is a clear, pale yellow liquid with a characteristic hydrocarbon odour. 2-EHN is mainly used in the petrochemical industry to increase the cetane number and the hexadecane value of diesel oil. The major routes for occupational exposure to 2-EHN are dermal and inhalation. The effects of 2-EHN on human, after repeated or chronic exposure, are headache or dizziness, chest discomfort or palpitations or nausea. The DL50 value, following oral administration in a rat, is 2000 mg/kg for 9640 mg/kg body weight and 4820 mg/kg after dermal treatment. The value of CL50 for a rat exposed for 4 hours is 14000 mg/m3. No mutagenic effects have been found in relevant experimental studies. There are no scientific data indicating carcinogenic and teratogenic toxicity of 2-EHN. The Expert Group has established a TLV value for 2-ethylhexyl nitrate of 3.5 mg/m3 and a STEL value of 7 mg/m3.

7

2-Etyloheksan-1-ol. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Gołofit-Szymczak M.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2005

|

Nr 4 (46)

41--69

PL

2-Etyloheksan-1-ol (EH) jest bezbarwną cieczą o zapachu słabym, słodkim, podobnym do zapachu róży. Stosowany jest głównie do otrzymywania niskolotnych estrów używanych jako plastyfikatory do zmiękczania polichlorku winylu, a także jest stosowany do produkcji nitrocelulozy, farb, lakierów, gumy i papieru. Narażenie zawodowe na EH dotyczy osób zatrudnionych przy produkcji i przetwarzaniu plastyfikowanego polichlorku winylu. Ze względu na powszechne zastosowanie EH ocenia się, że liczba osób narażonych na działanie związku w Polsce może wynosić kilka tysięcy. Głównymi drogami narażenia na EH w warunkach pracy zawodowej są układ oddechowy i skóra. Główne objawy szkodliwego działania EH to zaburzenia czynności ośrodkowego układu nerwowego (bóle i zawroty głowy, zaburzenia równowagi i zborności ruchowej, utrata przytomności), a także nudności, wymioty, biegunka, kaszel i uczucie duszności. 2-Etyloheksan-1-ol w postaci par lub cieczy działa drażniąco na skórę, oczy i górne drogi oddechowe. W piśmiennictwie nie znaleziono opisu klinicznego zatrucia ostrego EH. W następstwie powtarzanego lub przewlekłego narażenia na EH może dojść do podrażnienia górnych dróg oddechowych, reakcji alergicznych obejmujących zapalenie skóry lub zapalenie spojówek. 2-Etyloheksan-1-ol wchłania się do organizmu przez drogi oddechowe, przewód pokarmowy oraz skórę i jest w znacznej większości szybko wydalany w postaci metabolitów wraz z moczem. Narządami krytycznymi działania toksycznego EH u gryzoni w zależności od drogi podania były: wątroba, nerki, ośrodkowy układ nerwowy, błony śluzowe układu oddechowego i pokarmowego. Przeprowadzone badania działania mutagennego EH wykazały, że związek ten nie ma zdolności wywoływania uszkodzeń genetycznych w organizmach prokariotycznych i eukariotycznych in vitro i in vivo. EH nie wykazuje działania embriotoksycznego, teratogennego i nie ma wpływu na rozrodczość po podaniu drogą dożołądkową, po narażeniu inhalacyjnym i po naniesieniu na skórę. Na podstawie wyników badań doświadczalnych na myszach i szczurach stwierdzono, że EH nie wykazuje działania rakotwórczego. W Polsce nie ustalono dotąd wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) 2-etyloheksan-1-olu. W Niemczech zalecono wartość MAC na poziomie 270 mg/m3 (50 ppm). Proponuje się ustalenie wartości NDS 2-etyloheksan-1-olu wynoszącej 160 mg/m3 oraz wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) wynoszącej 320 mg/m3. Nie ma podstaw do ustalania wartości dopuszczalnego stężenia biologicznego (DSB) 2-etyloheksan-1-olu. Wartości normatywne 2-etyloheksan-1-olu proponujemy oznakować także literą „I” informującą, że substancja działa drażniąco.

EN

2-Ethyl-1-hexanol (EH) is a colourless liquid with a mild, sweet odour slightly reminiscent of roses. EH is mainly used in the production of low volatility esters, nitrocellulose, paint, lacquer, rubber and paper. Occupational exposure to 2-ethyl-1-hexanol through inhalation or dermal contact occurs mostly at production of PVC plasticizer. EH can cause depression of the central nervous system, nausea, vomiting, diarrhoea, cough and dyspnea. The vapour or liquid can cause irritation of the skin, eyes, nose and throat. The effects of EH on human, after repeated or chronic exposure, are irritation of the upper respiratory tract, skin and eye allergic reactions. The liver, kidneys, central nervous system, mucous membrane of respiratory and digestive tracts are critical organs for toxic action of 2-ethyl-1-hexanol in rats and mice. No mutagenic, carcinogenic and teratogenic effects have been found in relevant experimental studies. The Expert Group has established a TLV value for 2-ethyl-1-hexanol of 160 mg/m3, a STEL value of 320 mg/m3 and an “I” notation – irritation substance.

8

Mangan i jego związki nieorganiczne. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Jakubowski M., Sińczuk-Walczak H.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

Nr 2 (32)

73--94

PL

Narażenie zawodowe na mangan występuje głównie w trakcie wydobywania i przetwarzania rud manganu, podczas produkcji stopów, w stalowniach, podczas spawania i produkcji suchych ogniw. W przeszłości narażenie zawodowe było bardzo duże. Obecnie stężenia manganu w powietrzu środowiska pracy mieszczą się w zakresie od 0,01 do kilku lub kilkunastu mg/m3. W Polsce liczba osób narażonych na mangan w stężeniach powyżej wartości NDS (0,3 mg/mJ) wynosiła w 1994 r. ok. 3500. Układem krytycznym w przypadku narażenia zawodowego na mangan jest układ nerwowy. Stwierdzono także »pływ narażenia na czynność układu oddechowego i na reprodukcję. Efektami krytycznymi stanowiącymi obecnie podstawę do przyjęcia wartości NDS są wczesne objawy inanganizmu w postaci zaburzeń motorycz- nych oraz skutków neurobehawioralnych, jak tremor i osłabienie pamięci, możliwe do wykrycia w stadium przedklinicznym za pomocą testów psychologicznych. Na przełomie lat 80. i 90. opublikowano kilka prac epidemiologicznych zawierających wyniki badań z tego zakresu. Uzyskano także znaczny postęp w dziedzinie statystycznego opracowywania wyników, wprowadzając zamiast poszukiwania wartości NOAEL metodę dawki wyznaczającej. Umożliwiło to określenie wartości dolnego 95% ograniczenia dawki wyznaczającej (BMDL10) dla wystapienia zaburzeń koordynacji wzrokowo-ruchówej, drżenia 3k i czasu reakcji. Wynosiła ona dla pyłu całkowitego odpowiednio 2,2; 3,4 i 4,8 mg/m3 - lata pracy. Ponieważ przyjmuje się, że wartość BMDLI0 jest 2-3-krotnie mniejsz3 niż wartość NOAEL, proponuje się pozostawienie wartości NDS na poziomie 0,3 mg/mJ. Ze względu na to, ze efekty działania manganu na układ nerwowy są wynikiem kumulacji, nie proponuje się wprowadzenia wartości NDSCh.

EN

Manganese and its compounds are used in variety of industrial processes. Exposure can occur during mining and processing of manganese ore, production of alloys, in steel mills, during welding and production of dry batteries. In the past industrial exposure to manganese was very high. At present concentrations of manganese in occupational environmet range from 0.01 to several mg/m3. In Poland a number of workers exposed to manganese in concentrations above MAC value of 0.3 mg/m3 amounted in 1994 to 3500. The nervous system is a critical organ after a long-term occupational exposure to manganese. Manganism is characterized by various psychiatric and movement disorders. Early signs of neurotoxic dysfunction include slowing motor functions, increased tremor, reduced response speed, possible memory and intellectual deficits, and mood changes. Respiratory effects such as pneumonitis and pneumonia as well as reproductive dysfunction are also frequently reported features of the occupational manganese intoxications. Based on the neurotoxic effects observed in occupationally exposed workers and using the benchmark approach, the lower 95% confidence limits of BMLDio for total dust were obtained. They amount to the lifetime intergrated exposure of 2.2; 3.4 and 4.8 mg/m3 years for disturbances in eye-hand coordination, visual-reaction time and hand steadiness respectively. Based on these values the concentration of 0.3 mg/m is proposed as a maximal allowable concentration.

9

Stiban : metoda oznaczania

Matczak W.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 3 (25)

139--143

PL

Stiban (antymonowodór, styban, stybina) jest gazem bezbarwnym, o nieprzyjemnym zapachu, palnym, nieznacznie rozpuszczalnym w wodzie, lepiej rozpuszcza się w alkoholu etylowym i disiarczku węgla. Podczas ogrzewania rozkłada się wybuchowo na antymon i wodór. Otrzymywany jest przez działanie kwasów na antymonki metali, które znajdują zastosowanie w produkcji półprzewodników. Stiban jest związkiem toksycznym, ma silne działanie hemolityczne oraz porażające układ nerwowy, stężenie 1-procentowe w powietrzu powoduje zgon. Międzyresortowa Komisja ds. NDS i NDN ustaliła wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) stibanu w powietrzu środowiska pracy na poziomie 0,5 mg/m3 i najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) na poziomie 1,5 mg/m3.

EN

The method is based on the adsorption of stibine on silicagel impregnated with mercury chloride, extraction of antimony with concentrated hydrochloric acid and determination in the resulting solution by atomic absorption spectrophotometry.

10

Octan izopropylu : metoda oznaczania

Wróblewska-Jakubowska K.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 3 (25)

120--124

PL

Octan izopropylu (ester izopropylowy kwasu octowego, 2-acetoksypropan) jest bezbarwną cieczą o intensywnym, owocowym zapachu, która rozpuszcza się w etanolu, eterze i acetonie. W środowisku wodnym powoli ulega hydrolizie do kwasu octowego i izopropanolu. Octan izopropylu jest otrzymywany przez katalityczną estryfikację alkoholu izopropylowego kwasem octowym. Używa się go jako rozpuszczalnika wielu syntetycznych żywic, tłuszczów, olejów, wosków, gumy, lakierów, tworzyw sztucznych, a także w przemyśle perfumeryjnym i poligraficznym. Ciekły octan izopropylu dobrze wchłania się przez skórę, a jego pary są wchłaniane w drogach oddechowych. Substancja wykazuje działanie drażniące na błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych oraz na skórę, a także działanie narkotyczne. Octan izopropylu jest czynnikiem odtłuszczającym i przedłużone narażenie na ten związek może powodować zapalenie skóry. W rozporządzeniu ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 21.08.1997 r. w sprawie substancji stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub życia (Dz.U. nr 105, póz. 671) jest oznakowany jako substancja wysoce łatwo palna. Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych Międzyresortowej Komisji ds. Aktualizacji NDS i NDN zaproponował dla octanu izopropylu wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) na poziomie 600 mg/m3, a najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) - na poziomie 1000 mg/m3.

EN

The method is based on the adsorption of isopropyl acetate vapours on activated charcoal, desorption with carbon disulphide and determination in the resulting solution by gas chromatography (GC-FID).

11

Dichlorek cynku – dymy : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Jakubowski M.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 2 (24)

15--22

PL

Dichlorek cynku (chlorek cynku) jest bezbarwną, krystaliczną substancją, która tworzy białe dymy i jest stosowana jako środek chwastobójczy, w pastach do lutowania, w procesie galwanizacji żelaza, w dezodorantach, do zabezpieczania drewna i w elektrolitach suchych akumulatorów. Jest także głównym składnikiem świec dymnych stosowanych do rozpraszania tłumu oraz w trakcie ćwiczeń wojskowych i pożarniczych. Cynk jest pierwiastkiem niezbędnym dla ludzi i zwierząt. Efekty toksyczne związków cynku występują przy nadmiernym narażeniu na jego działanie. Po podaniu drogą pokarmową lub dermalną działanie toksyczne wszystkich jego związków jest podobne, lecz skutki działania w wyniku narażenia drogą inhalacyjną są zróżnicowane. Skutki działania cynku i jego związków zostały opisane w dokumentacji dotyczącej tlenku cynku, którego toksyczność w wyniku narażenia inhalacyjnego jest mniejsza niż chlorku cynku. W związku z tym wartość NDS, wynosząca dla tlenku cynku 5 mg/m , po¬winna zabezpieczać przed możliwością wystąpienia innych skutków działania chlorku cynku niż lokalne działanie drażniące. W niniejszej dokumentacji zostaną omówione jedynie skutki dotyczące tego zakresu działania związku. Opublikowano kilka prac na temat skutków narażenia inhalacyjnego na dymy chlorku cynku. Informacje te dotyczyły głównie żołnierzy. W wyniku narażenia inhalacyjnego występowało u ludzi pieczenie gardła, duszność, kaszel, ból w klatce piersiowej, ostre zapalenie płuc w wyniku podrażnienia układu oddechowego oraz zespół ostrego wyczerpania oddechowego dorosłych (ARDS). Część zatruć kończyła się zgonem.. Istniejące dane wskazują na konieczność stosowania w przypadkach zatruć ostrych dymami tlenku cynku przedłużonej obserwacji klinicznej. Istnieje bowiem możliwość wystąpienia okresu latencji między wczesnymi objawami i ARDS. Narażenie w warunkach przemysłowych na dymy chlorku cynku o stężeniach 0,07 - 0,4 mg/m3 w ciągu 30 minut nie powodowało wystąpienia objawów podrażnienia układu oddechowego. Narażenie o średnim stężeniu, tj. 4,8 mg/m3 w ciągu 30 min, powodowało niewielkie, przejściowe podrażnienie układu oddechowego. Opisano kilka przypadków zatrucia chlorkiem cynku drogą pokarmową. Opisane objawy dotyczyły depresji ośrodkowego układu nerwowego, oparzenia jamy ustnej i przełyku o różnym stopniu nasilenia, przejściowego podwyższenia poziomu amylazy i lipazy oraz fosfatazy alkalicznej w surowicy oraz krwiomoczu. Wartość LCsow wyniku 10-minutowego narażenia szczurów na ZnCl2 wynosi około 2000 mg/m3. Zwierzęta padły w ciągu trzech dni po zakończeniu narażenia. Na podstawie wyników badań mikroskopowych płuc stwierdzono niedodmę, krwawienia i obrzęk płuc. Wartość lĄo po podaniu chlorku cynku do przewodu pokarmowego wyniosła 1101 mg Zn/kg masy ciała dla szczurów i 1261 mg Zn/kg masy ciała dla myszy. Związek ten można zaliczyć do grupy związków szkodliwych. Wartości średnich stężeń ważonych czasem (NDS) dichlorku cynku wynoszą we wszystkich państwach (wymienionych w tab. l.) l mg/m3. W większości przypadków ustalono także wartość NDSCh na poziomie 2 mg/m3. Proponowane wartości NDS i NDSCh, wynoszące odpowiednio l mg/m3 i 2 mg/m3, mają na celu zminimalizowanie potencjalnych skutków podrażnienia układu oddechowego.

EN

Zinc chloride is a colourless, cristalline substance. Forms white fumes. It is used as a herbicyde and for the protection of wood. Is used as an ingredient in soldering pastę. Effects of toxic properties of zinc and its compounds have been described in documentation for zinc oxide. The OEL for zinc oxide of 5 mg/m3 should protect workers against possible health effects of zinc chloride other than local irritation. Therefore in the present documentation only local irritative properties of zinc chloride have ben described. A number of authors have described the conseąuences of acute inhalation of hexite smoke containing mainly zinc oxide, but exposure to other compounds such as zinc oxide, hexachloroethane, calcium silicate, was also possible. The intoxicated patients were mostly soJdiers. Cough and hoarse or sore throath were the cornmon early symptoms. Lateonset symptoms included nausea, fatigue, headache, pulmonary fibrosis, severe respiratory fadure and severe adult respiratory distress syndrome (ARDS). Some of intoxicated persons died. Exposure to zinc chloride fume levels between 0.07 and 0.4 mg/m3 for 30 min failed to elicid sensory effects. An average concentration of 4.8 rng/m'1 over 30 min period caused mild, translent irrilation of the respiratory tract in bearing manufacture workers. Zinc chloride ingeslion results mainly in local corrosive effects. There is no correlation between plasma Zn leveis and generał manifestation. To minimize the potential of respiratory irritation and pulmonary toxicty from occupational exposure to zinc chloride fume the OEL Expert Group recommended the MAC of I mg/m3 and the MAC-STEL of 2 mg/m3.

12

Arsen i jego związki nieorganiczne (w przeliczeniu na As) : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Jakubowski M.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 1 (23)

23--55

PL

Narażenie zawodowe na arsen może występować podczas wydobywania i wytapiania rud miedzi, u pracowników elektrowni spalających węgiel o wysokiej zawartości arsenu, w trakcie produkcji arsenków galu i indu stosowanych w przemyśle elektronicznym, a także przy wyburzaniu kotłów opalanych ropą. Zgodnie z istniejącymi danymi, w 1994 r. w Polsce w narażeniu na nieorganiczne związki arsenu o stężeniu powyżej wartości NDS (,0,05 mg/m3) pracowało 99 osób. Dane te nie uwzględniają pracowników przemyski miedziowego. Według dostępnych danych stężenie w hucie miedzi przekraczało wartość NDS u 35% spośród 48 badanych osób. Arsen jest rakotwórczy dla ludzi. Zostało to udowodnione w wyniku badań epidemio-logicznych populacji narażonych inhalacyjnie w hutach miedzi w USA. Na podstawie zależności dawka-odpowiednio obliczono wartość ryzyka jednostkowego, która według US EPA wynosi 4,29 • lO3, a według późniejszej reewaluacji z uwzględnieniem dodatkowo wyników badań z terenu Szwecji - 1,43 • 10~3. W przypadku pobierania nieorganicznych związków arsenu z wodą na terenach, gdzie arsen występuje w bardzo wysokim stężeniu stwierdzono występowanie skutków działania toksycznego w postaci zgorzeli palców stóp i dłoni w wyniku zaburzeń krążenia, przebarwień i zrogowacenia skóry oraz raków skóry, pęcherza moczowego, płuc, wątroby i nerek. Wydaje się, że w tym przypadku istnieje próg działania rakotwórczego przy dziennym pobraniu doustnym około 400 ug arsenu. Arsen jest kancerogenem niegenotoksycznym, a mechanizm działania rakotwórczego nie został dotychczas wyjaśniony. W ustroju człowieka trójwartościowy arsen ulega metyla-cji, wydalając się w moczu w postaci nieorganicznego arsenu (ok. 20%), kwasu metyloarso-nowego (MMA, ok. 15%) i kwasu metyloarsynowego (DMA, ok. 65%). Łączne oznaczanie tych trzech form w moczu jest wykorzystywane do monitoringu biologicznego narażenia na arsen. Eliminacja arsenu z ustroju następowała trójfazowo, a biologiczne okresy półtrwania wynosiły 2,1; 9,7 i 38 dni, przy czym udział kolejnych faz w wydalaniu wynosił odpowiednio 66, 30, i 3,7% dawki. Ryzyko występowania dodatkowych przypadków raka płuc w ciągu całego życia, w wyniku narażenia zawodowego na arsen o stężeniu 50 ng/m3 (obecna wartość NDS w Pol¬sce), 10 |lg/m3 (TLY-TWA przyjęte w 1993 r. przez ACGIH) oraz l Hg/m3 wynosi, przy przyjęciu wartości ryzyka jednostkowego US EPA 4,29 • 10-10, odpowiednio: 1,67 • 10-2; 3,4 • 10-3 i 3,4 • 10-4. Proponuje się ustalenie wartości NDS na poziomie 0,01 mgAs/m3 i wartości DSB -50 |ug As/g kreatyniny w próbkach moczu pobranych po zakończeniu zmiany w końcu tygodnia pracy.

EN

Arsenie, an element with an atomie number 33 and atomie weight of 74.92, is in Group VA of the periodic table. The most common form of the element is a grey, brittle, crystalline solid with a specific gravity of 5.72, which sublimes at 613 °C. It also exists in amorphous forms: black, specific gravity of 4.7, and yellow, specific gravity of 2.0, relatively volatile. Yellow arsenie is soluble in carbon disulphide; the other forms arę insoluble in water or solvents but arę dissolved by oxidising acids. Elemental or metallic arsenie is applied as an alloying agent for heavy metals, in special solders, and as a doping agent in silicon and germanium solid-state products. The arsenites have been used as major herbicides; calcium and other arsenates arę insecticides; sulphides arę pigments and rodenticides and arę used in pyrotechnics; and gallium arsenide iś used in semiconductors. Chromated copper arsenate and ammoniacal copper arsenate arę used as wood preservatives. Arsenie trichloride, a liquid with a boiling point of 130.5 °C, is employed in chemical synthesis. Several studies have found associations between occupational exposure to arsenie and lung cancer. IARC classified arsenie and its inorganic compounds to Group l - sufficient evidence of carcinogenicity in humans. The OEL Expert Group has adopted the acceptable limit level for carcinogens – 10-3 and recommends the MAC of 0.01 mg/m3 for arsenie and its inorganic compounds and the notation Rc - carcinogenic to humans. No MAC-STEL value has been established.

13

2,6-Dimetyloheptan-4-on : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Sapota A., Ligocka D.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 1 (23)

115--133

PL

2,6-Dimetyloheptan-4-on (dwuizobutylowy keton, DIBK) jest słabo lotną cieczą, nie-rozpuszczalną w wodzie, o temperaturze wrzenia 168 °C. Stosowany jest głównie jako rozpuszczalnik nitrocelulozy, farb i lakierów, powłok i żywic syntetycznych itp. Nieznana jest liczba osób narażonych zawodowo na ten związek. Z wyników badań na ochotnikach i z danych doświadczalnych na zwierzętach wynika, że związek wchłania się do ustroju przez płuca, głównie w postaci par. Opierając się na dyrektywie Rady Wspólnoty Europejskiej, można zaliczyć DIBK do kategorii związków szkodliwych. Wartość LD50 po dożołądkowym podaniu u szczura wynosi 5,8 g/kg. W badaniach toksyczności ostrej wykazano działanie drażniące tego związku u myszy, objawiające się zmniejszeniem częstości oddechów. DIBK w warunkach ostrej ekspozycji działa również na OUN, co wykazano badając myszy behawioralnym testem utrzymania się na powierzchni wody. W obydwu powyższych przypadkach wykazano zależność typu dawka-efekt. Na podstawie wyników badań podprzewlekłych na szczurach i świnkach morskich wykazano, że pary DIBK o stężeniu 9603 mg/m3 powodują uszkodzenie wątroby w postaci przyćmienia miąższowego i zmiany w płucach w postaci umiarkowanego przekrwienia. Ekspozycja na DIBK o mniejszym stężeniu powodowała obniżenie masy ciała i zmiany masy wątroby i nerek. Wartość NDS związku można ustalić na podstawie wyników badań ostrego działania drażniącego u zwierząt, uwzględniając wartość RD50. Uzyskana wartość 166,5 mg/m stanowi 1/10 RDso- Ekspozycja zwierząt na DIBK o stężeniu 728 mg/m3 nie wywołała żadnych efektów szkodliwego działania tego związku. Wartość tę przyjęto za NOAEL. W testach przeprowadzonych na komórkach bakterii, drożdży oraz ssaków nie stwierdzono działania mutagennego 2,6-dimetyloheptan-4-onu. Uwzględniając wartość NOAEL oraz brak danych dotyczących ekspozycji przewlekłej, do ustalenia wartości NDS przyjęto arbitralnie współczynnik bezpieczeństwa równy 5 i uzyskano wartość 145,6 mg/m3. Obydwie obliczone wartości są zbliżone do stężenia uznanego przez badanych ochotników jako nieuciążliwe. Proponowana wartość 150 mg/m3 powinna zabezpieczyć pracowników zawodowo narażonych na DIBK przed zwiększonym ryzykiem drażniącego działania na błonę śluzową oczu, nosa i gardła. Zaproponowaną wartość NDSCh - 300 mg/m3 - ustalono na podstawie progu działania drażniącego DIBK określonego w wyniku badań na ochotnikach.

EN

Diisobutyl ketone is a water-clear liąuid of Iow volatility that has a mild, ethereal odour. It is used as a solvent for synthetic resins, coating compounds, nitrocellulose, lacąuers, and rubber. It is also used in organie syntheses. Diisobutyl ketone is an irritant to the eyes, skin and upper respiratory tract. In setting the MAC value, the results of Alaire's study (RD50 - 1665 mg/m3) and subchronic exposure of mice and guinea pigs (NOAEL - 728 mg/m3) were considered. In human response studies on three volunteers, a 3-hour exposure at 291mg/m3 diisobutyl ketone caused slight irritation to the eyes, nose, and throat. The concentration of 145 mg/m3 was considered. The OEL Expert Group recommended the MAC of 150 mg/m3 for diisobutyl ketone and, considering its irrita-tive effects the MAC-STEL of 300 mg/m3 and (I) notation.

14

10-Hydrat heptaoksotetra-boranu sodu – pyły : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Miranowicz-Dzierżawska K., Puchalska H.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 1 (23)

135--161

PL

lO Hydrat heptaoksotetraboranu sodu (sodowy czteroboran dziesięciowodny - boraks) występuje w postaci twardych, bczwonnych, pryzmatycznych kryształów oraz ziarnistego lub krystalicznego proszku. Stosowany jest przy lutowaniu metali, produkcji szkła borokrzemianowego, polew i emalii ceramicznych. W lecznictwie znalazł zastosowanie jako środek do pędzlowania jamy ustnej, zwłaszcza w przypadku pleśniawek u dzieci. Jest składnikiem farb ognioodpornych, impregnatów drewna, detergentów i środków owadobójczych. W warunkach pracy zawodowej główną drogą narażenia na pyły boraksu jest układ oddechowy. Boraks może sią wchłaniać się do organizmu również przez skórą (zwłaszcza uszkodzoną). W ostrych zatruciach doustnych, a także po wchłonięciu się boraksu przez skórą obserwuje si wymioty, biegunką, zaczerwienienie skóry, jej łuszczenie i tworzenie pęcherzy, żółtaczkę, skąpomocz lub bezmocz, sinicą i śpiączką poprzedzającą zgon. W obrazie klinicznym przewlekłego narażenia ludzi na działanie pyłu boraksu dominują objawy zaburzeń w obrębie układu oddechowego wynikające z jego działania drażniącego oraz objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego. DL50 dla szczurów przy podaniu doustnym wynosi 2660 + 6080 mg/kg. U zwierząt następstwem przewlekłego zatrucia boraksem drogą doustną są zmiany w układzie oddechowym, układzie rozrodczym oraz zmiany skórne Boraks działa cytotoksyczne. Zarówno w postaci oczyszczonej, jak i surowej rudy wykazywał cytotoksyczność dla komórek chomika chińskiego V79, C3H l OT 1/2 komórek myszy i diploidalnych fibroblastów napletka ludzkiego. Proponowana wartość NDS na poziomie 0,5 mg/m3 została wyprowadzona z wartości l mg/m3 ustalonej jako NOAEL dla pyłu boraksu u ludzi w warunkach ekspozycji przewlekłej. Wartość NDSCh ustalono na poziomie 2 mg/m3.

EN

The decahydrate form is white, odourless, and crystalline, slowly soluble in water. Borax is used in the manufacture of glazes and enamels, in cleaning compounds, for artificial ageing of wood, and for soldenng metals. It is also used as a preservative, both alone or with other anti-septics, against wood fungi; for fireproof fabrics and woods; and for preserving leather. A significant toxic property of borax is its acute irritative effect when in contact with the skin and mucous membranes of the eyes, nose, and other sites within the respiratory tract as well as CNS (central ncrvous syslem) dcpression. Taking account of ils irritativc properties, the Expert Group has recommended the value of 0.5 mg/m3, derived from the LOAEL of I mg/m3 (irritant to mucous membranę), as the MAC value, and 2 mg/m3 as MAC-STEL.