Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Ochrona złóż kopalin – koncepcja waloryzacji i selekcji złóż o znaczeniu publicznym

Wołkowicz S., Kozłowska O., Andrzejewska-Kubrak K., Brzeziński D.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2018

|

nr 472

171--184

PL

W artykule przedstawiono propozycję nowych zasad selekcji złóż, które, z uwagi na swoją wartość, powinny być objęte ochroną jako Złoża Kopalin o Znaczeniu Publicznym (ZKoZP) szczebla krajowego. Przyjęto, że ochroną należy objąć tylko największe udokumentowane złoża pod względem zasobów, zlokalizowane w obszarach nie wykluczających eksploatacji. Złoża takie powinny spełniać łącznie dwa kryteria: sumaryczne zasoby największych złóż powinny obejmować co najmniej 50% krajowych geologicznych zasobów bilansowych i jednocześnie zasoby te powinny spełniać kryterium bezpieczeństwa dostaw danej kopaliny przez co najmniej 50 lat, przy średnim zapotrzebowaniu obliczonym na podstawie ostatnich 10 lat. Stosując powyższe kryteria, przeprowadzono analizę złóż gipsów i anhydrytów, bazaltów, granitów, granodiorytów, głazów narzutowych i sjenitów, dolomitów, margli, trawertynu, wapieni i wapieni dolomitycznych, kwarcytów, szarogłazów, piaskowców, piaskowców kwarcytowych, margli i wapieni dla przemysłu cementowego oraz wapieni i margli dla przemysłu wapienniczego. Łącznie analizie poddano 828 złóż, a założone kryteria wypełnia grupa 82 złóż. Wśród analizowanych złóż pod względem środowiskowym 6 z nich zaliczono do bardzo konfliktowych, 71 – do konfliktowych, a 5 – do mało konfliktowych. W przypadku kilku złóż bardzo konfliktowych podjęcie eksploatacji, z dużym prawdopodobieństwem, nie będzie możliwe, spełnienie stawianych kryteriów będzie wymagało wówczas poszerzenia listy o kolejnych 6 złóż. Zaproponowano przeprowadzanie weryfikacji waloryzacji złóż zaliczanych do ZKoZP okresowo – nie częściej niż co 5, ale nie rzadziej niż co 10 lat. Zadanie to powinno należeć do obowiązków służby geologicznej.

EN

The article presents a proposal for the new rules for the selection of deposits, which due to their value should be protected as Mineral Deposits of Public Importance (MDoPI) on national level. It was assumed that safeguarding should cover only the largest recognized deposits in terms of resources located in areas not excluding exploitation, which meet jointly two criteria: the total resources of the largest deposits should cover at least 50% of national geological resources and simultaneously they should meet the criterion of security of supply minerals for at least 50 years, with average demand calculated based on data from the last 10 years. Using the above criteria, analysis of the following deposits was performed: gypsum and anhydrite, basalt, granite, granodiorite, erratic boulder and syenite, dolomite, marl, travertine, limestone and dolomitic limestone, quartzite, greywacke, sandstone, quartzite sandstone, marl and limestone for the cement industry as well as limestone and marl for the lime industry. In total, 828 deposits were analyzed, and the assumed criteria were fulfilled in this group of deposits by a total number of 82 deposits. Among them, 6 deposits are very conflict, 71 – conflict, and 5 – partly conflict. In the case of several very conflict deposits, there is a high probability that their exploitation will not be possible, so meeting the criteria will require extending the list of deposits by 6 other ones. It was proposed that the verification of valorisation of deposits classified as MDoPI should be carried out periodically – not more often than every 5, but not less than every 10 years. This task should belong to the duties of the geological survey.

2

Założenia metodologiczne propozycji wyznaczania złóż kopalin o znaczeniu publicznym

Galos K.

Przegląd Górniczy

|

2016

|

T. 72, nr 5

21--26

PL

Projekt MINATURA 2020, realizowany od 2015 roku w ramach programu Horyzont 2020, ma na celu wypracowanie metod i narzędzi pozwalających na zapewnienie dostępu do najważniejszych europejskich złóż kopalin i umożliwienie ich przyszłej eksploatacji, pod kątem zaspokojenia większości obecnych i przyszłych potrzeb społeczeństwa europejskiego w zakresie surowców mineralnych. Drogą do tego jest rozwój zharmonizowanej ogólnoeuropejskiej koncepcji wyznaczania Złóż Kopalin o Znaczeniu Publicznym oraz związanej z tym rekomendacji narzędzi dla ochrony takich złóż, aby zapewnić możliwość jak najlepszego i najpełniejszego ich wykorzystania w przyszłości. Wydzielanie złóż kopalin o znaczeniu publicznym, których eksploatacja byłaby z jednej strony możliwa, a z drugiej szczególnie wskazana z gospodarczego punktu widzenia, musi być poprzedzone wielokryterialną waloryzacją, z uwzględnieniem kryteriów geologicznych, górniczych, środowiskowych, przestrzennych, ekonomicznych, społecznych i kulturowych, powiązaną z oceną potencjalnej konfliktowości takiej eksploatacji z innymi kierunkami wykorzystania terenu, z uwzględnieniem m.in. uwarunkowań środowiskowych, priorytetów osadniczych, istniejącej i planowanej infrastruktury liniowej itp. Artykuł prezentuje ogólne założenia metodologii wydzielania Złóż Kopalin o Znaczeniu Publicznym (ZKoZP), poczynając od przedmiotu projektu - złóż kopalin, poprzez główne założenia dotyczące wydzielania ZKoZP, możliwe kryteria pozwalające na kwalifikację złóż jako ZKoZP oraz założenia dotyczące algorytmu waloryzacji złóż pod kątem wydzielania ZKoZP.

EN

MINATURA 2020 project, implemented in the framework of Horizon 2020 program since 2015, aims to develop methods and tools for ensuring access to mineral deposits (especially the most important of them, of public importance). It will allow for future exploitation of such deposits, in order to secure most of the current and future demand of European society for minerals. The way to achieve this goal is the development of harmonized, Pan European concept determination of Mineral Deposits of Public Importance, as well as consecutive recommendation of tools for safeguarding of such deposits for their use in the future. Selection of such Mineral Deposits of Public Importance, exploitation of which would be potentially possible and feasible, must be preceded by multi-criteria valorization of a whole set of deposits, taking into account geological, mining, environmental, spatial, economic, social and cultural criteria, as well as by evaluation of potential conflict of such exploitation with other land uses, environmental constraints, settlement priorities, existing and planned linear infrastructure, etc. This paper presents general assumptions of methodology of determination of Mineral Deposits of Public Importance (MDoPI), starting from the subject of the project – mineral deposits, through the main assumptions of determination of MDoPI, possible qualifying criteria allowing for classification of mineral deposits as MDoPI, ending with assumptions of algorithm of mineral deposits valorization for final MDoPI determination.

3

Metodyka waloryzacji górniczej złóż

Stryszewski M.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały

|

2011

|

Vol. 132, nr 39

291-306

PL

Opracowanie zawiera metodykę waloryzacji górniczej złóż pozyskiwanych odkrywkowo na potrzeby budownictwa i drogownictwa. Głównie dotyczy eksploatacji kopaliny, obejmuje uwarunkowania procesu technologicznego związane z wielkością wydobycia, lokalizacją kopalń w stosunku do odbiorców, a także uwarunkowania środowiskowe oraz dotyczące możliwości utylizacji odpadów górniczych.

EN

This article contain description of mining valorization methods of open operated mineral deposits for building industry and highway engineering. The most important factors are taking into consideration i.e. process of minerals operation, quantity of output, open pits localization related to customers as well as environmental conditions and possibilities of mining wastes utilization.

4

Problem waloryzacji złóż kopalin skalnych z punktu widzenia ograniczeń środowiskowych dla ich eksploatacji

Pietrzyk-Sokulska E.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2011

|

R. 52, nr 1-2

13-18

PL

W artykule zaproponowano kryteria, pozwalające wskazać skalą ograniczeń potencjalnej eksploatacji złóż kopalin, ze względu na ochronę, środowiska. Opracowania kryteriów podjęto się w związku z realizacją dużego projektu pt. „Strategie i scenariusze technologiczne zagospodarowania złóż surowców skalnych" i jednego z zadań nt. „ Ochrony złóż surowców skalnych - krvteria, racjonalne ich zagospodarowanie, zasady i możliwości realizacji". Podstawą proponowanej klasyfikacji są kryteria pn~''ťe (główne) uwzględniające przede wszystkim rangę obszarów prawnie chronionych, które wskazują skalę ograniczeń. Jch uzupełnieniem są kryteria nawiązujące do ochrony gleb ze względu na ich rolniczą przydatność, zbiorników wód podziemnych najwyższej (ONO) oraz wysokiej ochrony (OWO). Jako kryteria pomocnicze przyjęto także lokalizację złóż w stosunku do kiytenów głównych oraz wielkość udokumentowanych zasobów i czas trwania eksploatacji. Kryteria te są ważne ze względu na wstępną ocenę skali presji potencjalnej eksploatacji analizowanych złóż kopalin. Starano się, aby proponowane kryteria, pozwalające na waloryzację złóż kopalin z uwzględnieniem ograniczeń środowiskowych były proste i w miarę jednoznaczne. Tylko takie mogą być narzędziem pomocniczym wykorzystywanym przez określone jednostki odpowiedzialne przy podejmowaniu decyzji koncesyjnych. Uwzględnienie proponowanych kryteriów może stanowić wskazówkę dla potencjalnych gestorów złóż o skali trudności przy podjęciu ich eksploatacji.

EN

In the article author proposed criteria which enable the indication of the scale ofrestrictions on mineral resources potential excavation m view of environmental protection. These criteria were developed as part of big project "Strategies and technological scenarios for management of rock resources deposits " and as one of the tasks on the subject "Protection of rock resources deposits - criteria, their rational management, rules and possibilities of realization ". The basis of the proposed classification a* legal criteria (main), including primarily the importance of the legally protected areas, which indicate the scope of restrictions These are supplemented by criteria referring to the soil protection based on its agricultural utility and to the underground water reservoirs of the highest (ONO) and high protection level (OWO). Auxiliary criteria i.e. localization of deposits in relation to the main criteria, the size of documented resources and duration of the excavation were also adopted. These criteria are important for the initial evaluation of the scope ofpressure from the potential excavation of the analyzed mineral deposits. Attempts were made so that the proposed criteria, which enable the valorization of mineral deposits including the environmental restrictions, would be as plain and unambiguous as possible. Only such can act as auxiliary instruments, used by specific organs responsible for concessive decision making. Taking the proposed criteria into consideration may be a guideline for potential investors about the range of difficulties connected with deposit excavation.

5

Kompleksowa waloryzacja i hierarchizacja złóż kopalin skalnych

Nieć M., Radwanek-Bąk B.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2011

|

R. 52, nr 6

5-14

PL

Na podstawie przeglądu różnych proponowanych sposobów waloryzacji wyróżnione zostały cztery niezależne jej obszary: • walorów złożowo-surowcowych (zasobów i jakości kopaliny), • atrakcyjności górniczej, • ograniczonej możliwości wykorzystania wobec wymagań ochrony środowiska, • ograniczonej dostępności przez zagospodarowanie terenu złożowego. Kryteria złożowo-surowcowe są określane indywidualnie dla poszczególnych rodzajów kopalin. Kryteria górnicze określają stopień trudności ich eksploatacji (grubość nadkładu, stosunek grubości nadkładu do miąższości złoża, zawodnienie złoża, stopień komplikowania budowy złoża) i możliwość odstawy surowca do odbiorców (odległości od sieci drogowej i od potencjalnych odbiorców). Waloryzacja środowiskowa złóż oparta jest na określeniu ograniczeń dostępności z tytułu wymagań ochrony przyrody i krajobrazu, użytkowych wód podziemnych, gleb i lasów. Waloryzacja z tytułu ograniczeń planistycznych możliwości wykorzystania złóż oparta jest na ocenie stopnia zabudowy terenu. W każdej grupie kryteriów wyróżnia się 3 klasy: najwyższą (N), wysoką (W) i niską (Z). Pozwala to na opisanie każdego złoża za pomocą czteroliterowego symbolu: w kolejności walorów zasobowo-surowcowych, uwarunkowań górniczych, środowiskowych i planistycznych, przykładowo: NNWN, NZNZ itd. Symbole te przedstawione na mapie złóż kopalin pozwalają na szybkie ich porównanie i wskazanie najbardziej wartościowych zasługujących na ochronę.

EN

Based on review of different methods of evaluation of industrial rock deposits, the simple method of their value ranking was proposed. It consists of separate deposit valuation in four domains: • resources and quality of mineral commodity, • mining conditions (geological mining conditions and deposit accessibility), • environmental restraints of possible mining, • land use planning restraints. The resource and mineral commodity criteria are separately designed for each kind of industrial rock deposits. Mining conditions are defined as degree of difficulties of deposit exploitation (overburden thickness, stripping ratio, amount of water inflow, variation of deposit structure and continuity) and possibility of exploited commodity delivery to customers (distance and quality of road connections). Environmental restraints are defined by protection exigencies of nature, landscape, underground water, fertile soils and forests. Land use restraints are defined by degree of settlement or industrial coverage of the area of deposit occurrence. Within each of four valuation domains 3 categories of deposit value are defined: the highest (N), high (W), and low (Z). It allows to describe each deposit value by symbol, that consist of four letters designing in following order: resources and rock quality, mining conditions, environmental restraints, land use restraints, e.g. NNWN, WNWZ etc. They can be visualized on mineral commodity maps and allow quick comparison of different deposits, and select those of highest value.

6

Propozycja ustawowej ochrony niezagospodarowanych złóż kopalin (Artykuł dyskusyjny)

Nieć M., Radwanek-Bąk B.

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2011

|

nr 7

12-17

PL

Ochrona złóż kopalin jest ogólnie deklarowana w Prawie ochrony środowiska, a złóż eksploatowanych realizowana na mocy Prawa geologicznego i górniczego. Natomiast ochrona złóż niezagospodarowanych powinna być realizowana w ramach planowania zagospodarowania przestrzennego. Praktyka pokazuje jednak, że jest ona niedostateczna. W artykule przedstawiono więc propozycję uregulowania tej ochrony wzorowaną na Ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Jej istota sprowadza się do: (1) waloryzacji złóż i terenów ich perspektywicznego występowania oraz ich kategoryzacji z uwagi na wymagany sposób i zakres ochrony; (2) ograniczania przeznaczania terenów złożowo-surowcowych na cele uniemożliwiające eksploatację złóż; (3) przedstawiania w studium uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego planu gospodarki złożami i terenami ich perspektywicznego występowania oraz (4) wprowadzenia opłat rekompensacyjnych za przekwalifikowanie terenu występowania złóż do innych celów niż górnicze.

EN

Protection of deposits of minerals is generally declared in the Environment Protection Law and protection of exploited deposits is exercised by virtue of Geological and Mining Law. Protection of unmanaged deposits should be exercised within the framework of land development. In practice it turns out to be insufficient. The article presents thus a proposal of regulation of this protection patterned on the Law on Agricultural and Forest Lands Protection. Its essence boils down to: (1) valorization of deposits and areas of their perspec-tive occurrence and their classification due to the required method and scope of protection; (2) limitation of assigning the areas of deposits and resources for purposes that make the exploitation of resources impossible; (3) presentation in a study of conditions of development of deposits and areas of their perspective occurrence and (4) implementation of compensation fees for requalification of areas where deposits occur for purposes other than mining.

7

Ochrona walorów geologicznych w kamieniołomach kopalin skalnych Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej

Pietrzyk-Sokulska E.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2008

|

R. 49/2, nr 2-3

25-29

PL

Kamieniołomy zwięzłych kopalin skalnych stanowią antropogeniczne odsłonięcia geologiczne. Pozwalają śledzić litologię, efekty tektoniki, erozji oraz innych procesów geologicznych kształtujących współczesną rzeźbę terenu. Pełnią więc rolę naturalnych laboratoriów, w których można prowadzić badania zmierzające do wyjaśnienia fragmentu historii geologicznej naszej planety. Mogą być także naturalnymi muzeami, w których można podziwiać świat minerałów, skamieniałości, ale także roślin i zwierząt, występujących tylko w nich, ze względu na specyficzny mikroklimat lub warunki siedliskowe. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jako region z wielowiekowym górnictwem skalnym obfituje w liczne opuszczone i czynne kamieniołomy, a jednocześnie charakteryzuje się specyficznym krajobrazem z łicznymi ostańcami, głęboko wciętymi dolinkami i jaskiniami. To wszystko predysponuje ją do zachowania posiadanych, a niekiedy ukrytych lub niedostrzeganych walorów geologicznych i ich ochrony przed bezpowrotnym zniszczeniem.

EN

Quarries of hard-rock deposits are a kind of anthropogenic geological exposure. They allow to observe lithology, effects of tectonics, erosion and other geological processes forming contemporary sculpture of the earth ś surface. Therefore they serve as natural laboratories, where researches aiming to clear a fragment of the geological history of our planet may by conducted. They might also be natural museums, where the world of minerals, fossils, and also plants and animals occurring only there (considering specific microclimate or habitat conditions) may be admired. Kraków-Częstochowa Upland as the region with many centuries of rock mining is full of many abandoned and existing quarries and at the same time is characterized by specific landscape with many rocks, deeply cut valleys and caves. All that predisposes it to preserve and to protect against the irretrievable damage to the geological values it possesses, sometimes hidden or not noticed yet.

8

Dostępność terenów złożowych jako priorytet ochrony zasobów kopalin

Radwanek-Bąk B.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2008

|

R. 49/2, nr 2-3

19-24

PL

Dynamiczny rozwój urbanizacji i różnych coraz bardziej restrykcyjnych form ochrony przyrody i krajobrazu jest przyczyną rosnących konfliktów dotyczących zagospodarowania terenu. Dotyczy to w szczególności wykorzystania terenów złożowych na cele inne niż eksploatacja kopalin, czego efektem jest drastyczny spadek dostępności złóż. Wymaga to podjęcia zdecydowanych kroków dla ochrony zasobów kopalin. W publikacji przedstawiono koncepcję ochrony i waloryzacji złóż kopalin opartą na jednolitych kryteriach. Wyodrębniono grupę kryteriów geologiczno-surowcowych i sozologiczno-planistycznych. Dodatkowym elementem waloryzacji jest ocena dokładności informacji geologicznej. Zwrócono uwagę na pilne działania konieczne do praktycznego wdrożenia ochrony zasobów kopalin.

EN

Dynamic growth of urbanization and nature protection areas causes numerous conflicts between mining and spatial-planning. As an effect a drastic decrease in the accessibility of deposits has been observed. The presented paper shows the concept of mineral resources protection and valorization of mineral deposits. The purpose of valorization is to compare different deposits using the same, uniform criteria with the intention of protecting the most valuable deposits more efficiently. The criteria represent three separate groups: geological and mining assets, environmental and spatial-planning constrains and the level of certainty. Some of them were described more detailed.

9

Podstawy waloryzacji złóż kopalin skalnych dla ich ochrony

Radwanek-Bąk B.

Przegląd Geologiczny

|

2005

|

Vol. 53, nr 5

434--438

EN

The purpose of mineral deposits valorisation is a comparison of the different deposits, using the same, uniform criteria, as a tool to protect the most valuable mineral deposits and to diverse a level of this protection. To realize this idea, a complex, multi-criterial model was elaborated. There are two main separate groups of criteria: geological and mining assets and environmental-spatial-planning conditions. Additionally another factor - the level of certainty of geological research is necessary to take into consideration by the deposits valorisation. The presented model and rules of valorization of rock mineral deposits provides an opportunity for their legal protection more effective.

10

Gospodarka zasobami kopalin skalnych w Karpatach polskich w warunkach zrównoważonego rozwoju

Radwanek-Bąk B.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2005

|

T. 183

1--123

PL

Na obszarze polskiej części Karpat fliszowych, charakteryzującym się wybitnymi walorami przyrodniczymi, a zarazem posiadającym ograniczone, ale od dawna wykorzystywane zasoby kopalin skalnych (kamienie budowlane i drogowe, głównie piaskowce, kopaliny ilaste, kruszywa naturalne i diatomity), eksploatowane metodami odkrywkowymi, podjęto próbę kompleksowego przedstawienia problemów i uwarunkowań gospodarki kopalinami, wynikających z zasad zrównoważonego rozwoju. Przedstawiając schematy typowej budowy geologicznej złóż oraz aktualny stan ich rozpoznania i zagospodarowania, wskazano tendencje gospodarczego wykorzystania kopalin w przyszłości, w świetle uwarunkowań rynkowych i ograniczeń sozologicznych. Przeprowadzono szczegółową ocenę konfliktowości i wpływu działalności wydobywczo-przetwórczej na środowisko naturalne oraz analizę możliwości ich minimalizacji na wszystkich etapach gospodarowania złożem. Zasadniczym skutkiem powierzchniowej eksploatacji kopalin w Karpatach jest przekształcenie krajobrazu, poprzez odsłonięcie terenu i zmiany jego morfologii. Stwierdzone prawidłowości pozwoliły na budowę modeli pojęciowych przedstawiających w sposób syntetyczny typowe rodzaje presji, mierniki i wskaźniki środowiskowe pozwalające na ocenę jej skali, oraz sposoby minimalizacji. Zaproponowano modyfikację dotychczas ogólnie stosowanego schematu analiz geośrodowiskowych z postaci: presja→stan→reakcja, do postaci: presja→stan→wzorzec→reakcja. Pojęcie „wzorca” w odniesieniu do działalności górniczej wiąże się nie tylko z osiągnięciem pożądanych standardów środowiskowych, ale z realizacją koncepcji docelowego wykorzystania terenów poeksploatacyjnych. Koncepcja ta powinna być stworzona już na etapie projektu zagospodarowania złoża i wpisana w dokumenty planistyczne. Opracowano metodę kompleksowej, wielokryterialnej waloryzacji złóż kopalin i obszarów perspektywicznych dla potrzeb ochrony zasobów kopalin. Razem tworzą one spójny system oceny zasobów kopalin umożliwiający zastosowanie gradacji zakresu ich ochrony. Przyjęta procedura waloryzacji umożliwia porównanie ze sobą różnych kopalin skalnych przy zastosowaniu takich samych jednolitych kryteriów, które reprezentują trzy odrębne zakresy oceny: walory geologiczno-surowcowe (przyrodnicze), dokładność rozpoznania (informacji geologicznej) i uwarunkowania sozologiczno-planistyczne. Stosując przyjęty model waloryzacji na terenie Karpat wyodrębniono kilka złóż kwalifikujących się do najwyższej ochrony, co oznacza bezwzględny priorytet surowcowego wykorzystania terenu i kilkadziesiąt — kwalifikujących się do wysokiej ochrony, stanowiących rezerwy surowcowe w skali regionalnej. Wyodrębniono również grupę złóż, dla których przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji planistycznej dotyczącej zagospodarowania terenu, niezbędne jest ich szczegółowe rozpoznanie i ponowna waloryzacja. Obszary perspektywiczne uznano za obiekty powierzchniowe (w przeciwieństwie do złóż, które waloryzowano jako obiekty punktowe) i na wybranych przykładach przedstawiono wstępne zasady ich waloryzacji przestrzennej, przy zastosowaniu narzędzi GIS. Zastosowanie zróżnicowania zakresu ochrony złóż i zasobów perspektywicznych powinno przyczynić się do zwiększenia ich realnej ochrony i łatwiejszego uzyskania kompromisu w zakresie właściwego wykorzystania potencjału środowiska naturalnego i przestrzeni.

11

Główne kryteria waloryzacji złóż kamieni budowlanych i drogowych.

Bronowicz J., Figarska-Warchoł B., Karwacki A., Kolasa A., Magiera J., Rembiś M., Smoleńska A., Stańczak G.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

2003

|

Vol. 104, nr 37

3-15

PL

Rozważane są trzy zasadnicze aspekty waloryzacji złóż kamieni budowlanych i drogowych. Pierwszym są geologiczno-górnicze warunki występowania i wydobywania kopaliny, które powinny rozstrzygać o kierunku zagospodarowania złoża. Drugim aspektem są geologiczne uwarunkowania jakości kopaliny i uzyskiwanego z niej surowca, które wspólnie decydują o zakresie ich użyteczności. Trzecim aspektem są środowiskowe skutki eksploatacji i zastosowania kopaliny. Dlatego też dla waloryzacji złóż konieczne jest uwzględnienie szeregu czynników charakteryzujących warunki występowania i pozyskiwania kopaliny kamiennej, takich jak: geograficzne, geologiczne, środowiskowe i gospodarcze usytuowanie złoża, jego budowa geologiczna, wykształcenie serii złożowej, jakość kopaliny i jej zmienność w złożu, charakter petrograficzny kopaliny, jej właściwości fizyczno-mechaniczne i technologiczne, warunki udostępnienia i zagospodarowania złoża z uwzględnieniem relacji i oddziaływań na środowisko naturalne. Przyjęcie odpowiedniej hierarchii i wagi kryteriów stworzy możliwości obiektywnej oceny porównawczej wartości różnych złóż kamieni budowlanych i drogowych.

EN

Three main aspects of evaluation of the deposits of building and road stones were considered: geological and mining environment of the deposit, quality of a stone and a product and environmental impact of exploitation and application of a stone. The following parameters were taken into consideration: geographical, geological, environmental and economic aspects of the localization of the deposit, its geological structure, variability of the quality parameters within the deposit, petrography and mechanical properties of the stone, conditions of opening and exploitation of the deposit and impact on environment. Hierarchy and weighing of the parameters enabled objective comparision and classification of the deposits.

12

Kryteria waloryzacji złóż kopalin skalnych dla ich ochrony

Radwanek-Bąk B.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2002

|

R. 44, nr 2-3

27-31

PL

Celem niniejszego opracowania jest próba wskazania kryteriów ochrony zasobów udokumentowanych złóż kopalin skalnych. Przez ochronę rozumie się tu sposób zabezpieczenia powierzchni terenu, na którym występuje złoże, przed takimi formami jego zagospodarowania , które mogłyby wykluczyć lub znacznie utrudnić możliwość przyszłego wykorzystania zasobów kopalin. Konieczność ochrony zasobów kopalin wynika z ich nieodnawialności oraz nierównomierności występowania w przestrzeni i dotyczy zarówno złóż już udokumentowanych, jak i obszarów perspektywicznych surowcowo. Ponieważ obszary te obejmują znaczne nieraz powierzchnie o zróżnicowanych formach i funkcjach zagospodarowania terenu, rodzi to sytuacje konfliktowe i konieczność dokonywania wyborów w tym zakresie, ustalania priorytetów zagospodarowania przestrzeni oraz w miarę możliwości, wypracowania rozwiązań kompromisowych. Przedstawiona w niniejszym opracowaniu waloryzacja złóż podporządkowana jest koncepcji trójstopniowej gradacji ochrony zasobów złóż kopalin. Zgodnie z nią, pierwszą grupę stanowiłyby złoża najbardziej wartościowe w skali kraju , posiadające zweryfikowane, najlepsze parametry jakościowe. Złoża takie byłyby chronione na podstawie odpowiedniego przepisu prawnego o randze krajowej. Drugą grupę stanowiłyby złoża o znaczeniu regionalnym i dobrych parametrach jakościowych, zalecane do ochrony przez organy wojewódzkiej administracji geologicznej, zaś trzecią - pozostałe złoża. Jako główne kryterium waloryzacji złóż przyjęto kryterium jakości kopaliny, dzieląc złoża na 3 klasy: o bardzo wysokich, dobrych i miernych parametrach jakościowych. Analizowane parametry - wybrane cechy fizyczno-mechaniczne i chemiczne kopaliny, należy ustalać odrębnie dla poszczególnych rodzajów kopalin. Dodatkowym ważnym elementem oceny w ramach tego kryterium powinna być zmienność badanych parametrów jakościowych. W prezentowanej publikacji opisano kryteria jakościowe dla głównych grup kopalin skalnych. Kryterium pomocniczym jest - znaczenie gospodarcze złoża. Jest to kryterium syntetyczne, zawierające wiele często powiązanych z sobą elementów: unikalność przyrodnicza samej kopaliny; częstotliwość występowania złóż w skali kraju i regionu; dostępność złóż i ich oddalenie od rynków zbytu surowca; deficytowość; substytucyjność; wielokierunkowość zastosowań surowcowych i wielkość udokumentowanych zasobów. Wymienione elementy analizuje się łącznie. Obydwu przedstawionym kryteriom przyporządkowano trójstopniową klasyfikację punktową. Zakwalifikowanie złoża do jednej z trzech wydzielonych kategorii ochrony zasobów następuje po zsumowaniu punktów dla obu kryteriów. W przypadkach wątpliwych wprowadza się dalsze kryteria różnicujące złoża geologiczno-górnicze, planistyczne lub sozologiczne. Ze względu na szybkość, efektywność i niskie koszty dla przeprowadzenia waloryzacji zaleca się zastosowanie metody eksperckiej. Ochrona zasobów złóż udokumentowanych powinna stanowić jedno z ogniw w ochronie zasobów bogactw mineralnych. Oprócz nich pewnym formom ochrony podlegać powinny również obszary rokujące perspektywy i prognozy surowcowe oraz złoża uznane obecnie za pozabilansowe.

EN

The purpose of this article is to present some criteria of evaluation of inferred and indicated mineral resources, to protect them. As protection we mean the way exclusion in the area where the deposit is situated, for those forms of management (roads, railways, water intakes and their protection zones, urban development) which could make it impossible or difficult to mine in the future. A necessity of mineral resources protection is mainly caused by their renewability and close connection to the localisation of the deposits. The Concept of mineral deposits evaluation proposed in this paper is based on the idea of three-level protection of mineral resources. According to it, the first group will consist of the most valuable deposits with verified quality parameters, in whole country. Such deposits should be protected by state law. The second group will be composed of some regional important deposits, showing a good quality; which wold be predistinated to formal protection by local geological administration. Other deposits would combine the third group. As we can see, the main criterion of deposit's evaluation is the quality mineral divided in three categories. Some phisycal and chemical features are particulary chosen for each type of mineral. An additional element of the evaluation is variability of quality parameters. The second and auxiliary criterion is called - economic importance of the deposit. In the range of this criterion, we have to analize: the mineral frequency in the country, regional and local scale, resource shortage, possibility of different uses and substitution of minerals, as well as the quantity of mineral resources. Proposed criteria enable a general evaluation of mineral deposits in order to indicate the range of their protection and to compare the value of minerals with other environmental values of some legally protected areas (landscape parks, areas of protected landscape). The detailed estimation of the value of minerals in the deposits has to be defined by using some economic methods.