Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The mechanism of fractured porosity formation in heterogeneous rocks under irreversible volume-stress deformation

Bondar Halyna, Yevdoschuk Mykola

Nafta-Gaz

|

2020

|

R. 76, nr 5

287--290

EN

The paper deals with the study of the deformation, strength, and reservoir properties of rocks under various stress conditions, typical of great depths. The effect of all-round compression causes a change in the elastic, plastic, and strength characteristics of rocks. Some features of fracture formation and development in inhomogeneous solids under tension and compression were determined. The irreversible deformation mechanism of rocks under an uneven volume stress was considered. The irreversible deformation of rocks combines two types of deformation–intergranular slip, which produces the development of micro-fracturing, and intracrystalline slip, which mainly develops only at high pressure. The typical types of rock damage for uneven triaxial compression (transcrystalline and intercrystalline damage) were investigated. The phenomenon of loosening and increasing the volume as a result of irreversible deformations is mainly caused by the simultaneous formation of intergranular micro-cracks and micro-shifts along grain boundaries. As a result of these micro-dislocation combinations, macroscopic shift planes are formed, followed by irreversible deformation. On the surfaces of deformed samples, slip lines often appear; these are the traces of these macroscopic shift planes. Rock samples deformed due to high pressure are presented. The slip plane traces are clearly visible on the samples’ surfaces. It has been stated that under conditions typical of 8–10 km depths, irreversible deformation occurs with decompaction of their structure, increasing the coefficients of porosity and permeability. The effect of rocks deconsolidation caused by stress can be so significant, that in some cases may even increase the volume of voids by 1.5–2 times. The processes of dissolution and leaching of chemically unstable elements are of great importance in determining the filtration capacity and reservoir properties of deep-lying rocks, affected by irreversible deformation changes. Different dependences of volume growth, decompaction intensity coefficient, and permeability coefficient on the overall compression under uneven triaxial stress–which was based on the data of sandstone and marble–have been illustrated. The volume growth is quantitatively determined with the help of the decompaction intensity coefficient, and it is correlated with the collector and filtration capacity of rocks.

PL

Artykuł dotyczy badań odkształcenia, wytrzymałości oraz właściwości zbiornikowych skał w różnych warunkach naprężenia typowych dla znacznych głębokości. Wpływ ściskania obwodowego powoduje zmianę właściwości sprężystych, plastycznych i wytrzymałościowych skał. Określono niektóre cechy tworzenia i rozwoju pęknięć w niejednorodnych ciałach stałych pod wpływem rozciągania i ściskania. Rozważano mechanizm nieodwracalnego odkształcenia skał pod wpływem niejednolitego naprężenia objętościowego. Nieodwracalne odkształcenie skał łączy dwa rodzaje odkształcenia: poślizg międzyziarnowy, powodujący rozwój mikropękania, oraz poślizg międzykrystaliczny, który rozwija się tylko przy wysokim ciśnieniu. Badano rodzaje zniszczenia skał typowe dla niejednolitego trójosiowego ściskania (zniszczenie śródkrystaliczne i międzykrystaliczne). Zjawisko rozluźniania i zwiększenia objętości w wyniku odkształceń nieodwracalnych jest powodowane przez jednoczesne tworzenie mikropęknięć międzyziarnowych oraz mikroprzesunięcia wzdłuż granic ziaren. W wyniku tych kombinacji mikrodyslokacji tworzone są makroskopowe płaszczyzny przemieszczenia, a następnie odkształcenie nieodwracalne. Na powierzchni próbek odkształconych często pojawiają się linie poślizgu, które są śladami tych makroskopowych płaszczyzn poślizgu. Zaprezentowano próbki skalne odkształcone z powodu wysokiego ciśnienia. Na powierzchni próbek widoczne są wyraźnie ślady płaszczyzn poślizgu. Stwierdzono, że w warunkach typowych dla głębokości 8–10 km występuje odkształcenie nieodwracalne z rozgęszczeniem ich struktury, zwiększeniem współczynników porowatości i przepuszczalności. Wpływ dekonsolidacji skał powodowany przez naprężenie może być tak istotny, że całkowicie usuwa konsolidację skał, powodowaną przez naprężenia efektywne, a w niektórych przypadkach może zwiększyć objętość pustek nawet 1,5–2 razy. Procesy rozpuszczania i ługowania elementów niestabilnych chemicznie mają duże znaczenie dla określenia zdolności filtracji oraz właściwości zbiornikowych skał zalegających głęboko pod wpływem nieodwracalnych zmian odkształcenia. Zilustrowano różne zależności wzrostu objętości, współczynnika intensywności dekompakcji i współczynnika przepuszczalności od całkowitego ściskania pod wpływem niejednolitego naprężenia trójosiowego, oparte na danych dla piaskowca i marmuru. Wzrost objętości jest ilościowo określony za pomocą współczynnika intensywności dekompakcji i jest skorelowany z właściwościami filtracyjnymi skał.

2

Effect of Shale Distribution on Hydrocarbon Sands Integrated with Anisotropic Rock Physics for AVA Modelling: A Case Study

Ali A., Zubair, Hussain M., Rehman K., Toqeer M.

Acta Geophysica

|

2016

|

Vol. 64, no. 4

1139--1163

EN

Shales can be distributed in sand through four different ways; laminated, structural, dispersed and any combination of these aforementioned styles. A careful analysis of well log data is required for the determination of shale distribution in sand affecting its reservoir quality. The objective of this study is to characterize the effect of shale distribution on reservoir quality of sands using well log data. The correlation of well data in terms of lithology has revealed four sand and three shale layers in Lower Goru Formation acting as a major reservoir in the study area. Our results indicate that the laminated type of shale distribution prevails at the Basal sand level, which does not affect its reservoir quality greatly. The remaining layers of variable vertical extent show a variety of shale distribution models affecting their reservoir quality adversely. We also present anisotropic rock physics modelling for AVA analysis at Basal sand level.

3

Ocena właściwości zbiornikowych i sprężystych w aspekcie szczelinowatości skał

Łukowska G.

Nafta-Gaz

|

2014

|

R. 70, nr 8

509--519

PL

Zasadniczymi celami charakterystyki skał zbiornikowych są opis i konstrukcja modelu geologicznego poprzez określenie objętości przestrzeni porowej i geometrii. Niezbędne dane uzyskuje się z analiz laboratoryjnych rdzeni wiertniczych oraz płynów złożowych, jak również z pomiarów geofizycznych. W opracowaniu badano wpływ szczelinowatości skał na właściwości zbiornikowe i sprężyste. W pierwszym etapie wykonano wizualizację przestrzeni porowej analizowanych skał w celu zidentyfikowania naturalnych szczelin. Zaprezentowano wyniki uzyskane na podstawie konwencjonalnych badań laboratoryjnych próbek rdzeni wiertniczych. Reprezentowały one różne typy litologiczne: piaskowce, wapienie oraz dolomity. Przeprowadzono analizę wpływu struktury porowej (szczelin) na gęstość oraz przepuszczalność. Wyznaczono nasycenie przestrzeni porowej oraz współczynnik nasycenia wodą nieredukowalną metodą jądrowego rezonansu magnetycznego (NMR). Przeanalizowano również wpływ szczelinowatości na prędkości propagacji fal podłużnych i poprzecznych, wyznaczonych za pomocą defektoskopu ultradźwiękowego UMT-17. Określenie zależności pomiędzy pomierzonymi właściwościami petrofizycznymi skał jest ważnym krokiem prowadzącym do prawidłowego opisu ośrodka skalnego. Wzajemne związki między fizycznymi parametrami skał, wyznaczonymi metodami laboratoryjnymi na próbkach rdzeni, są wykorzystywane w interpretacji ilościowej otworowych pomiarów geofizycznych.

EN

The main objective characterization of reservoir rocks is the description and construction of a geological model by determining the volume of pore space and geometry. The necessary data are obtained from laboratory analyzes of drill cores and reservoir fluids, as well as from geophysical measurements. In this paper, the effect of fracture apertures on reservoir properties and elastic properties was investigated. In the first stage of the study the visualization of pore space of analyzed rocks was performed in order to identify the natural fracture apertures. Presented results were based on conventional laboratory tests of drill cores samples. The samples represents different lithological types: sandstones, limestones and dolomites. The impact of the pore structure (fracture apertures) on the density and permeability was analyzed. Pore space saturation and irreducible water saturation factor was determined by nuclear magnetic resonance method (NMR). Also analyzed was the impact of fracture apertures on longitudinal and transverse waves velocity propagation determined by ultrasonic detector UMT-17. Defining the relationship between the measured petrophysical properties of rocks is an important link leading to the correct description of the rock. Mutual relationships between the physical parameters of rocks, determined by laboratory methods on cores samples are used in the quantitative interpretation of borehole geophysical measurements.

4

Analiza statystyczna parametrów zbiornikowych utworów jury górnej-kredy dolnej zapadliska przedkarpackiego uzyskanych z testów RPZ i pomiarów geofizycznych

Dubiel S., Uliasz-Misiak B.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2013

|

T. 29, z. 2

119--134

PL

W publikacji przedstawiono wybrane wyniki analizy statystycznej właściwości zbiornikowych i parametrów złożowych utworów jury górnej-kredy dolnej określone na podstawie wyników testów rurowymi próbnikami złoża (RPZ) oraz badaniami geofizycznymi, przydatne przy opracowywaniu charakterystyki geologicznej złóż węglowodorów w utworach górnej jury-dolnej kredy. Właściwości zbiornikowe (porowatość ogólna, miąższość efektywna) oraz parametry złożowe (przepuszczalność, gradient ciśnienia złożowego i wskaźnik wydobycia wody złożowej) jury górnej-kredy dolnej, usystematyzowano w postaci histogramów, w celu scharakteryzowania ich rozkładu i wyznaczenia wartości średnich. Wyznaczone średnie wartości mogą być wykorzystane przy projektowaniu procesów dowiercania, opróbowania i eksploatacji złóż węglowodorów w utworach górnej jury-dolnej kredy. Wartość ciśnienia złożowego określona na podstawie wyników testów złożowych RPZ stanowi podstawę symulacji złożowych, a także projektowania konstrukcji otworów wiertniczych, technologii dowiercania oraz eksploatacji złoża. Metodami analizy statystycznej wyznaczono równanie regresji liniowej zmian ciśnienia złożowego w funkcji głębokości zalegania skał węglanowych jury górnej-kredy dolnej. Równanie to może być wykorzystywane do prognozowania wartości ciśnienia w danym rejonie wierceń. Cechy produkcyjne badanych poziomów perspektywicznych jury górnej-kredy dolnej oceniono na podstawie zmian wskaźnika wydobycia wody złożowej (wydatek przypadający na jednostkę depresji ciśnienia) w funkcji miąższości efektywnej. Uzyskana korelacja pozwala na prognozowanie wskaźnika wydobycia wody złożowej na podstawie miąższości efektywnej w badanych utworach. Cechą skał zbiornikowych, od której w znacznym stopniu zależy wielkość wskaźnika wydobycia tak wody złożowej, jak też i węglowodorów, jest ich przepuszczalność. Zróżnicowane zależności pomiędzy porowatością i przepuszczalnością występujące w skałach węglanowych są często przyczyną trudności i niejednoznaczności w interpretacji wyników testów złożowych. Metodami analizy statystycznej stwierdzono – dla wybranego obszaru poszukiwań naftowych – zadawalającą korelację między przepuszczalnością efektywną dla wody określoną testami RPZ, a porowatością oszacowaną na podstawie pomiarów geofizyki wiertniczej, nadającą się do prognozowania wartości przepuszczalności skał jury górnej-kredy dolnej.

EN

This article presents selected results of statistical analysis of reservoir properties and reservoir parameters of the Upper Jurassic-Lower Cretaceous formation in the Carpathian Foredeep. Reservoir properties and parameters were based on the results of drillstem tests (DST) and geophysical surveys. These results allowed for geological characterization of hydrocarbon deposits in the Upper Jurassic-Lower Cretaceous formations. Reservoir properties (total porosity, effective thickness) and reservoir parameters (permeability, reservoir pressure gradient, and water production coefficients) of the Upper Jurassic-Lower Cretaceous formation have been arranged in the form of histograms in order to define the distribution of average values. Average values can be used in drill up operations, well tests, and exploitation of hydrocarbon deposits in the Upper Jurassic-Lower Cretaceous formation. Methods of statistical analysis determined the linear regression equation of reservoir pressure changes as a function of Upper Jurassic-Lower Cretaceous carbonate formation depth. This equation can be used to estimate the reservoir pressure in the drilling area. Production parameters of the geological formation have been examined based on changes in the water production coefficient (flow rate per unit pressure depression), which can be predicted as a function of the effective thickness of the tested formation. Water production coefficient as well as hydrocarbons production coefficient depends largely on reservoir rocks permeability. The relationship between porosity and permeability in carbonate rocks often causes difficulties and ambiguities in the interpretation of reservoir test results. This analysis, however, found a satisfactory correlation between the effective water permeability from DST tests and porosity estimated from well logs in the selected area of petroleum exploration. This correlation will be suitable for predicting the permeability of the Upper Jurassic-Lower Cretaceous formation.

5

Analiza własności zbiornikowych skał węglanowych z wykorzystaniem mikrotomografii rentgenowskiej

Zalewska J., Kaczmarczyk J., Dohnalik M., Cebulski D., Poszytek A.

Nafta-Gaz

|

2010

|

R. 66, nr 8

653-662

PL

W artykule pokazano możliwości wykonania charakterystyki przestrzeni porowej skał węglanowych z obrazów 3D wewnętrznej struktury skał, otrzymanych metodą mikrotomografii rentgenowskiej. Przybliżono i dostarczono ilościowe informacje z danych micro-CT o wszystkich połączonych przestrzeniach porowych badanych próbek skał. Badaniom poddano 23 próbki skał węglanowych, reprezentujących poziom dolomitu głównego z rejonu północnej monokliny przedsudeckiej. Analizując badane próbki pod względem: wartości porowatości micro-CT, dystrybucji porowatości na wykresach, charakteru sieci porowej na wizualizacjach 3D, charakterystyki mikrofacjalnej i wartości przepuszczalności – wyróżniono 5 grup skał, o zróżnicowanym charakterze porowatości i zróżnicowanych strukturach i teksturach. Otrzymane wyniki mogą być pomocne w ocenie i zrozumieniu geometrii przestrzeni porowej skał zbiornikowych i mogą mieć znaczący wpływ na metody obliczeń odzysku węglowodorów.

EN

The article shows capabilities of carbonate rocks pore space characterization based on 3D images of internal rock structure, carried out by means of X-ray microtomography. Quantitative information derived from micro-CT data on all connected pore spaces of examined rock samples have been approximated and provided 23 samples of carbonates, representing lower horizon of main dolomite from area of northern Fore-Sudetic Monocline were subjected to examination. Analyses of the samples for micro-CT porosity value, porosity distribution on graphs, pore space nature on 3D images, micro facial characterization and permeability value, distinguished 5 groups of rocks based on diversified porosity nature and diversified structures and textures. The results obtained can be helpful in estimation and understanding of reservoir rocks pore space geometry and may significantly influence methods of hydrocarbons recovery computations.

6

Krajowy Program „Rozpoznanie formacji i struktur do bezpiecznego geologicznego składowania CO2 wraz z ich planami monitorowania”

Wójcicki A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (1)

9--16

PL

Krajowy program „Rozpoznanie formacji i struktur do bezpiecznego geologicznego składowania CO2 wraz z ich programem monitorowania” jest realizowany na zamówienie Ministerstwa Środowiska, przez konsorcjum złożone z PIG–PIB (lider), AGH, GIG, INiG, IGSMiE PAN i PBG. Strategicznym celem krajowego programu, obejmującego praktycznie cały obszar Polski wraz z ekonomiczną strefą Bałtyku, jest dostarczenie Ministerstwu Środowiska informacji niezbędnych do podjęcia decyzji koncesyjnych, zgodnie z wymogami odnośnej dyrektywy unijnej. Dotychczas ukończono prace w zakresie rozpoznania formacji i struktur geologicznych w rejonie Bełchatowa, a dla wytypowanej struktury wykonano analizy szczegółowe. Jednocześnie prowadzi się podobne prace dla rejonu południowej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i uruchamia się prace w kolejnych rejonach kraju.

EN

The National Programme “Assessment of formations and structures for safe CO2 geological storage, including monitoring plans”, ordered by Ministry of Environment, is carried out by consortium consisting of PGI–NRI, AGH UST, CMI, OGI, MEERI PAS and PBG. The strategic goal of the national programme, covering practically the whole territory of Poland and the Baltic economic zone is to deliver to the Ministry information necessary for permitting decisions after requirements of the relevant EU directive. To this moment works on the assessment of geological formations and structures in Bełchatów area and for a selected structure detailed assessment has been completed. Simultaneously similar works for the area of southern part of SCB have been carried out and works for other areas of the country are being launched.

7

Procesy diagenetyczne kształtujące przestrzeń porową piaskowców karbonu w rejonie Lublina

Kozłowska A.

Przegląd Geologiczny

|

2009

|

Vol. 57, nr 4

335-335, 342

EN

In the Lublin region Carboniferous sandstones are represented by subarkosic, quartz and sublithic, occasionally arkosic arenites and wackes. These rocks are characterized by porosity (primary and secondary) ranging from 0 to 22.43% and permeability from 0 to over 1000 mD. Two diagenetic processes, that is compaction and cementation, were primarily responsible for reduction of porosity in these sandstones. The compaction decreased porosity at about 50%, while the cementation at 30%. Quartz, kaolinite and carbonates and locally fibrous illite are the most common cements here. Dissolution is also important as a diagenetic process responsible for development of secondary porosity. Good porosity of the bulk of Carboniferous sandstones is due to precipitation of early overgrowth cements (quartz, Fe-chlorite and siderite), which stopped the mechanical compaction, and dissolution of feldspar grains and authigenic quartz leading to origin of secondary porosity. The processes of mechanical compaction and advanced quartz and carbonate cementation (mainly of the ankerite and Fe-calcite type) as well as crystallization of fibrous illite were the major factors responsible for reduction of porosity in some sandstones. The results of the studies on pore space indicate good reservoir properties of sandstones of the Lublin and Dęblin formations as well as some parts of the Terebin formation. The sandstones from the Huczwa formation and a part of the Terebin formation belong to rocks characterized by low petrophysical parameters. Comparisons of sandstones formed in different environments have shown that best reservoir conditions are displayed by these formed in river channel and delta bottom ennvironments. During diagenesis, the Carboniferous deposits remained under influence of the maximum temperature of about 120oC, but locally the temperatures could have been even higher. Maximum temperatures were reached by the Carboniferous deposits at the end of Carboniferous whereas diagenetic proccesses were active until early Permian. The results of studies on diagenesis of these rocks, projected onto the thermal-erosional model, point to the Variscan overheating.

8

Mikrofacje i diageneza utworów dolomitu głównego (Ca2) w rejonie bariery Międzychodu (Półwysep Grotowa, Polska Zachodnia)

Mikołajewski Z., Słowakiewicz M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 429

91-97

PL

Utwory dolomitu głównego stwierdzone w rejonie Międzychodu stanowią fragment dolomitowej bariery oolitowej obejmującej zachodnią część półwyspu Grotowa. Profile z otworów wiertniczych Międzychód-4, Międzychód-5 i Międzychód-6 składają się z bogatego spektrum odmian mikrofacjalnych, wskazujących na depozycję w zróżnicowanych subśrodowiskach szeroko pojętej strefy bariery węglanowej. Przeobrażenia diagenetyczne oraz rozwój przestrzeni porowej zachodziły wielostopniowo i związane były zarówno z etapem depozycyjno-diagenetycznym (eodiageneza), jak również z etapem pogrzebania (mezodiageneza). Niektóre z nich przyczyniły się do obniżenia potencjału zbiornikowego (kompakcja, cementacja, neomorfizm), inne w znacznym stopniu go poprawiły (rozpuszczanie, szczelinowatość). Najbardziej niekorzystnie na zabudowę przestrzeni porowej wpłynęła cementacja dolomitowa i anhydrytowa. Także halit, minerały ilaste oraz impregnacja bitumiczna przyczyniły się do jej ograniczenia. Neomorfizm doprowadził niekiedy do całkowitego zatarcia pierwotnych cech strukturalno-teksturalnych skały. Rozpuszczanie i szczelinowatość w znacznym stopniu polepszyły właściwości zbiornikowe (porowatość, przepuszczalność). W wyniku rozpuszczenia niestabilnych bioklastów oraz jąder ziarn węglanowych doszło do powstania porowatości moldycznej.

EN

The Main Dolomite rocks found in the Międzychód area are associated with a fragment of a dolostone oolite barrier comprising the western part of the Grotów Peninsula. The sections from the Międzychód-4, Międzychód-5 and Międzychód-6 wells contain diverse microfacies types characteristic of deposition in differentiated subenvironments within the carbonate barrier zone. Diagenetic transformations and development of pore space occurred as multistage processes. They were associated with both the diagenetic-depositional zones (eodiagenesis) and the burial stage (mesodiagenesis). Some of them lowered the reservoir potential (compaction, cementation, neomorphism), whereas others significantly improved it (dissolution, fracturing). Dolomite and anhydrite cementation, halite, clay minerals and bitumen impregnation reduced the pore space filtration properties. In some places neomorphism affected primary structural-textural features of the rocks. Dissolution and fracturing significantly improved reservoir properties (porosity, permeability). Dissolution of unstable bioclasts and cores of carbonate grains resulted in formation of moldic porosity.

9

Charakter i geneza zmienności właściwości zbiornikowych dolnokredowych piaskowców węglowieckich (Karpaty Zewnętrzne)

Stańczak G.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 429

195-202

PL

Dolnokredowe warstwy węglowieckie stanowią kolektor ropy naftowej i gazu w złożu Węglówka, które stanowi jedno z najwcześniej odkrytych złóż ropy w Karpatach fliszowych. W obrębie dwóch fałdów odsłaniających się w półoknie tektonicznym Węglówki zarejestrowano szereg profili warstw węglowieckich, w których zgodnie z metodyką analizy facjalnej opisano następujące litofacje: piaskowce zlepieńcowate (SC), piaskowce (S), piaskowce z mułowcami (SM), mułowce z piaskowcami (MS) oraz mułowce (M). Dla piaskowców wchodzących w skład litofacji SC, S i SM oznaczono gęstość pozorną i nasiąkliwość. Badania petrograficzne obejmowały obserwacje w mikroskopie optycznym i skaningowym oraz w katodoluminescencji, a także badania porozymetryczne i oznaczenia współczynnika przepuszczalności. Wyniki badań wskazują na dwa czynniki odpowiedzialne za korzystne właściwości zbiornikowe piaskowców węglowieckich. Pierwszy stanowi wczesna i ograniczona cementacja krzemionkowa, mająca istotne znaczenie dla opóźnienia postępu kompakcji i zachowania porowatości osadu w początkowej fazie diagenezy. Drugi czynnik to koncentracja cementu węglanowego w obrębie konkrecji. Bioklasty krzemionkowe oraz najdrobniejsze frakcje ziaren kwarcu stanowiły źródło mikrokrystalicznego cementu kwarcowego oraz cementu chalcedonowego. Lokalnie wysoka zawartość biogenicznej krzemionki była przyczyną obfitej cementacji chalcedonowej. Cementacja węglanowa przyczyniła się do znacznej redukcji tej przestrzeni porowej, jaka zachowała się po wcześniejszej kompakcji osadu i cementacji krzemionkowej. Cement węglanowy, jak również okruchy węglanowe rejestrowano tylko w obrębie konkrecji, podczas gdy w ich otoczeniu stwierdzono brak detrytycznego materiału węglanowego i cementu węglanowego. Zatoki korozyjne w ziarnach kwarcu i skaleni notowane w otoczeniu konkrecji stanowią ślady po pierwotnych węglanach. Proces powstawania konkrecji węglanowych w piaskowcach węglowieckich można uznać jako wczesnodiagenetyczny, przemawia za tym wysoka zawartość cementu węglanowego oraz luźne upakowanie ziaren szkieletowych w obrębie konkrecji. Stwierdzono, że główną rolę w kształtowaniu cech zbiornikowych odgrywa skład mineralny materiału okruchowego, który decyduje o kierunku przemian diagenetycznych i wykształceniu określonego zespołu spoiw, podczas gdy litofacje są mniej istotne dla ich właściwości kolektorskich.

EN

The Early Cretaceous Węglówka Beds is the reservoir of the Węglówka Oil Field, one of the earliest discovered in the Outer Carpathians (exploitated since 1888). This region is the cradle of world oil exploration and petroleum industry. The Węglówka Beds form two anticlines within the half-window of the Sub-Silesian Unit. A sedimentological analysis of several sections revealed the following lithofacies of the subaqueous gravity flow: conglomeratic sandstones (SC), sandstones (S), sandstone-mudstone couplets (SM), mudstone-sandstone couplets (MS) and mudstones (M). Apparent density and water absorptivity were determined for 47 sandstone samples collected from the facies SC, S, SM. The 15 most differentiated samples were selected for further petrographic and diagenetic studies with optical and scanning electron microscopes, X-ray diffraction and cathodoluminescence. Furthermore, mercury injection curves and permeability coefficients were determined. The results of analyses indicate that two factors are responsible for the good/positive reservoir properties of the Węglówka Sandstone. The first factor is the early and limited siliceous cementation. Siliceous sponge spicules and very fine quartz grains were the source of sparse chalcedonie cement and microcrystalline quartz, which formed rims around the grains while pores remained free. Compaction was inhibited and initial porosity was preserved to a large extent. Stronger chalcedonie cementation and the reduction of porosity occurred only locally as the result of the high content of biogenic silica. The other factor is the carbonate cement, which occurs only in spots (concretions). Carbonate cementation brought about a large reduction of the pore space within the concretions, which survived compaction and siliceous cementation. Both carbonate cement and carbonate detrital material were observed only within concretions. Corrosion of quartz and feldspars was the only trace of primary carbonates in their close vicinity. In turn, the abundance of the carbonate cement and a loose grain framework in the carbonate concretions was the evidence of the early origin of concretions. The study has revealed that the mineral composition of the detrital components controlled the diagenesis and formation of specific assemblages of cements and thus played the main role in modelling the reservoir properties of the Węglówka Sandstone. Those properties were controlled by the sedimentary conditions (facies) to a far lesser extent.

10

Zmienność właściwości zbiornikowych górnego czerwonego spągowca w centralnej części monokliny przedsudeckiej

Poszytek A.

Prace Instytutu Nafty i Gazu

|

2006

|

nr 137

155-161

PL

Po północnej i południowej części monokliny przedsudeckiej odnotowuje się całkowicie odmienne właściwości zbiornikowe. Zróżnicowanie właściwości zbiornikowych w niecce zielonogórskiej i niecce poznańskiej wynika z odmiennego rozwoju depozycji na obydwu terenach oraz w późniejszym czasie odmiennego przebiegu procesów diagenezy. Analiza zmienności właściwości zbiornikowych w odniesieniu do systemów depozycyjnych pozwoliła stwierdzić, że środowisko sedymentacji pomimo znacznego oddziaływania procesów diagenetycznych pozostawia silne piętno na obecnie notowanych właściwościach zbiornikowych. Najważniejszymi procesami diagenetycznymi mającymi wpływ na właściwości zbiornikowe była kompakcja i cementacja, prowadzące często do znacznego ograniczenia porowatości i przepuszczalności w badanych próbkach. O nasileniu kompakcji decydowała głębokość pogrążenia oraz potencjał diagenetyczny badanych utworów. Stwierdzono, że to potencjał diagenetyczny (skład mineralny szkieletu ziarnowego) badanych utworów wpłynął w zasadniczy sposób na zakres oddziaływania kompakcji. Odmienny reżim sedymentacji w obrębie tego samego systemu depozycyjnego mógł doprowadzić do powstania utworów o, wyższym, bądź niższym potencjale diagenetycznym, co obecnie przekłada się na zróżnicowane właściwości zbiornikowe. Potencjalnie najkorzystniejszymi właściwościami zbiornikowymi cechują się utwory eolicznego systemu depozycyjnego, z czego najlepszymi skałami zbiornikowymi są utwory wydmowe, powstałe w trakcie nieprzerwanej sedymentacji. Właściwości zbiornikowe fluwialnego systemu depozycyjnego zależą w dużej mierze od charakterystyki litofacjalnej oraz rozwoju depozycji. Piaskowce o niskiej zawartości spoiwa ilastożelazistego powstałe na skutek katastroficznych powodzi w sąsiedztwie wału wolsztyńskiego mogą posiadać dość korzystne właściwości zbiornikowe, podobnie jak utwory fluwialne występujące w obrębie utworów eolicznych jako przewarstwienia. Utwory płytkomorskiego systemu depozycyjnego mają zróżnicowane właściwości zbiornikowe, zależne od charakterystyki utworów, na jakie wkraczało transgredujące morze. Stąd, jeśli w podłożu występują utwory fluwialne, to właściwości zbiornikowe utworów płytkomorskich są zdecydowanie niższe, niż wtedy gdy w podłożu występują utwory eoliczne. Przystropowe utwory mają często dużo niższe właściwości zbiornikowe ze względu na liczne cementy minerałami węglanowymi i siarczanowymi.

EN

The northern and southern parts of the Fore-Sudetic Monocline are characterised by completely different reservoir properties. In the Zielona Góra and Poznań troughs this variability results from the different depositional histories in both areas and different diagenetic processes taking there place later. Analysis of the variability of reservoir properties with regard to the particular depositional systems allowed a statement that despite strong influence of diagenesis, the sedimentary environment leaves a strong imprint on the presently observed reservoir properties. Comparison between the two study areas and between deposits of different origin has been based on results of porosity, permeability and reservoir rate studies. The reservoir rate has been introduced as an additional parameter characterising the reservoir potential of the rock. It can be applied as a useful and objective tool in comparison analyses. Distinguishing groups of reservoir rocks based on the reservoir rate allows a more precise determination of the boundaries of rocks with a high reservoir potential. Potentially, the most favourable reservoir properties have deposits of the aeolian depositional system, of which the best reservoir rocks are dune deposits formed during continuous sedimentation. Reservoir properties of the fluvial depositional system depend largely on the lithofacies and history of sedimentation. Sandstones with w low content of the clay-iron cements, formed during catastrophic floods in the vicinity of the Wolsztyn Ridge may have rather favourable reservoir properties, similarly as fluvial sediments occurring as intercalations within the aeolian deposits. Deposits of the shallow-marine depositional system have variable reservoir properties depending on the type of rocks, on which the marine transgression took place. Thus, in the case of fluvial deposits in the basement, the reservoir properties of the shallow-marine deposits have distinctly lower reservoir properties than in the case of aeolian deposits. The topmost deposits have typically much lower reservoir properties due to distinct cementation with carbonate and sulphate minerals.

11

Analiza zmienności właściwości zbiornikowych górnego czerwonego spągowca z wykorzystaniem wskaźnika zbiornikowego (RR)

Poszytek A.

Prace Instytutu Nafty i Gazu

|

2006

|

nr 137

173-177

PL

Analiza zmienności właściwości zbiornikowych została wykonana w oparciu o wyniki badań porowatości, przepuszczalności oraz wskaźnika zbiornikowego (RR). Wskaźnik zbiornikowy jest to parametr oparty na iloczynie współczynnika porowatości i współczynnika przepuszczalności. Wskaźnik zbiornikowy nie charakteryzuje żadnej fizycznej cechy skały, jest jedynie miarą jej potencjału zbiornikowego i umożliwia sparametryzowanie skał zbiornikowych. Na podstawie wskaźnika zbiornikowego wyróżniono 6 grup skał zbiornikowych, co umożliwiło wytypowanie najkorzystniejszych zbiorników oraz skał o niskim potencjale zbiornikowym. Utwory o najkorzystniejszych właściwościach zbiornikowych są nie tylko dobrymi skałami zbiornikowymi, ale także mogły być potencjalnymi drogami migracji węglowodorów. Wskaźnik zbiornikowy stał się przydatnym i obiektywnym narzędziem w analizie porównawczej. Badaniom poddano dwa obszary, charakteryzujące się odmiennym rozwojem depozycji i zróżnicowanymi właściwościami zbiornikowymi. Analizę zmienności właściwości zbiornikowych wykonano dla profili górnego czerwonego spągowca z niecki poznańskiej i niecki zielonogórskiej (monoklina przedsudecka). Wskaźnik zbiornikowy pozwolił na precyzyjniejsze zlokalizowanie na mapach i przekrojach skał o najlepszych właściwościach zbiornikowych. Stwierdzono, że utwory z niecki zielonogórskiej cechują się znacznie niższymi właściwościami zbiornikowymi od utworów z niecki poznańskiej. Także rozkład właściwości zbiornikowych jest odmienny na obydwu obszarach. Dzięki wykorzystaniu wskaźnika zbiornikowego w trakcie analizy zmienności właściwości zbiornikowych stwierdzono, że każda z badanych grup utworów cechuje się znacznym zróżnicowaniem właściwości zbiornikowych, występując przynajmniej w 3 grupach zbiornikowych. Potwierdza to pogląd, iż opisywanie właściwości zbiornikowych przy użyciu średniej wartości współczynnika porowatości i przepuszczalności jest znacznym uproszczeniem.

EN

Analysis of the variability of reservoir properties has been carried out based on results of porosity, permeability and reservoir rate (RR) analyses. The reservoir rate is a parameter calculated as the product of porosity and permeability coefficients. The reservoir rate does not characterise any physical property of the rock, but is the measure of its reservoir potential and allows parametrising the reservoir rocks. Based on the reservoir rate six groups of reservoir rocks have been distinguished, what allowed selecting the most favourable reservoirs and rocks with a low reservoir potential. Deposits with the most favourable reservoir properties are not only good reservoir rocks but could also act as hydrocarbon migration routes. The reservoir rate is thus a useful and objective tool in comparison analysis. The studies were commenced in two areas characterised by a different depositional history and variable reservoir properties. Analysis of the variability of reservoir properties has been carried out for the upper rotliegend from the Poznań and Zielona Góra troughs (Sudetic Monocline). The reservoir rate allowed a more precise location of rocks with the best reservoir properties on maps and cross-sections. Deposits from the Zielona Góra Trough display much lower reservoir properties than deposits from the Poznań Trough. Similarly, the distribution of reservoir properties is different in the two areas. Applying the reservoir rate in the analysis of the variability of the reservoir properties showed that each of the studied groups of deposits displays a considerable variability of reservoir properties, and occurs in at least three reservoir groups. This confirms the statement that describing the reservoir properties by applying the mean values of the porosity and permeability coefficients is an oversimplification.

12

Zmienność właściwości zbiornikowych górnego czerwonego spągowca w centralnej części monokliny przedsudeckiej

Poszytek A.

Nafta-Gaz

|

2006

|

R. 62, nr 11

559-564

PL

Po północnej i południowej części monokliny przedsudeckiej odnotowuje się całkowicie odmienne właściwości zbiornikowe. Zróżnicowanie właściwości zbiornikowych w niecce zielonogórskiej i niecce poznańskiej wynika z odmiennego rozwoju depozycji na obydwu terenach, oraz w późniejszym czasie, odmiennego przebiegu procesów diagenezy. Analiza zmienności właściwości zbiornikowych w odniesieniu do systemów depozycyjnych pozwoliła stwierdzić, że środowisko sedymentacji - pomimo znacznego oddziaływania procesów diagenetycznych - pozostawia silne piętno na obecnie notowanych właściwościach zbiornikowych. Najważniejszymi procesami diagenetycznymi, mającymi wpływ na właściwości zbiornikowe, była kompakcja i cementacja, prowadzące często do znacznego ograniczenia porowatości i przepuszczalności w badanych próbkach. O nasileniu kompakcji decydowała głębokość pogrążenia oraz potencjał diagenetyczny badanych utworów. Stwierdzono, że to potencjał diagenetyczny (skład mineralny szkieletu ziarnowego) badanych utworów wpłynął w zasadniczy sposób na zakres oddziaływania kompakcji. Odmienny reżim sedymentacji w obrębie tego samego systemu depozycyjnego mógł doprowadzić do powstania utworów o wyższym bądź niższym potencjale diagenetycznym, co obecnie przekłada się na zróżnicowane właściwości zbiornikowe. Potencjalnie najkorzystniejszymi właściwościami zbiornikowymi cechują się utwory eolicznego systemu depozycyjnego, z czego najlepszymi skałami zbiornikowymi są utwory wydmowe powstałe w trakcie nieprzerwanej sedymentacji. Właściwości zbiornikowe fluwialnego systemu depozycyjnego zależą w dużej mierze od charakterystyki litofacjalnej oraz rozwoju depozycji. Piaskowce o niskiej zawartości spoiwa ilasto-żelazistego, powstałe na skutek katastroficznych powodzi w sąsiedztwie wału wolsztyńskiego, mogą posiadać dość korzystne właściwości zbiornikowe, podobnie jak utwory fluwialne występujące w obrębie utworów eolicznych jako przewarstwienia. Utwory płytkomorskiego systemu depozycyjnego mają zróżnicowane właściwości zbiornikowe zależne od charakterystyki utworów, na jakie wkraczało transgredujące morze. Stąd, jeśli w podłożu występują utwory fluwialne, właściwości zbiornikowe utworów płytkomorskich są zdecydowanie niższe, niż gdy w podłożu występują utwory eoliczne. Przystropowe utwory mają często dużo niższe właściwości zbiornikowe ze względu na liczne cementy minerałami węglanowymi i siarczanowymi.

EN

The northern and southern parts of the Fore-Sudetic Monocline are characterised by completely different reservoir properties. In the Zielona Góra and Poznań troughs this variability results from the different depositional histories in both areas and different diagenetic processes taking there place later. Analysis of the variability of reservoir properties with regard to the particular depositional systems allowed a statement that despite strong influence of diagenesis, the sedimentary environment leaves a strong imprint on the presently observed reservoir properties. Comparison between the two study areas and between deposits of different origin has been based on results of porosity, permeability and reservoir rate studies. The reservoir rate has been introduced as an additional parameter characterising the reservoir potential of the rock. It can be applied as a useful and objective tool in comparison analyses. Distinguishing groups of reservoir rocks based on the reservoir rate allows a more precise determination of the boundaries of rocks with a high reservoir potential. Potentially, the most favourable reservoir properties have deposits of the aeolian depositional system, of which the best reservoir rocks are dune deposits formed during continuous sedimentation. Reservoir properties of the fluvial depositional system depend largely on the lithofacies and history of sedimentation. Sandstones with w low content of the clay-iron cements, formed during catastrophic floods in the vicinity of the Wolsztyn Ridge may have rather favourable reservoir proper-ties, similarly as fluvial sediments occurring as intercalations within the aeolian deposits. Deposits of the shallow-marine depositional system have variable reservoir properties depending on the type of rocks, on which the marine transgression took place. Thus, in the case of fluvial deposits in the basement, the reservoir properties of the shallow-marine deposits have distinctly lower reservoir properties than in the case of aeolian deposits. The topmost deposits have typically much lower reservoir properties due to distinct cementation with carbonate and sulphate minerals.

13

Paleogeografia utworów poziomu dolomitu głównego polskiego basenu cechsztyńskiego w aspekcie poszukiwań węglowodorów

Zych I.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2005

|

R. 44, nr 3

35-43

PL

Dolomit główny jest perspektywicznym poziomem roponośnym cechsztynu na Niżu Polskim. Pierwsze złoże ropy naftowej w dolomicie głównym zostało odkryte w 1961 roku w miejscowości Rybaki. Do najważniejszych odkryć należy zaliczyć między innymi złoża: Kamień Pomorski, Jeniniec oraz BMB (ryc.5). Aby określić własności zbiornikowe utworów dolomitu głównego, wykonano analizę paleogeograficzną tego poziomu. Sedymentacja dolomitu głównego odbywała się w pięciu strefach, o różnym wykształceniu litofacjalnym: w strefie głębokowodnej, lokalnych spłyceń, przedbarierowej, barierowej oraz lagunowej. Wyróżniono cztery główne facje węglanowe: madstony, węglanowe facje ziarnowe, wakstony i pakstony muszlowe i muszlowce oraz biolity (Gąsiewicz i inni, 1989). Wtórne procesy diagenetyczne ograniczają pierwotną porowatość i przepuszczalność utworów węglanowych. Większość złóż ropy naftowej i gazu ziemnego występuje wzdłuż krawędzi platformy węglanowej. Migrujące węglowodory spotkały na swej drodze szczelne zamknięcia litologiczne, w wyniku czego doszło do powstania szeregu pułapek (Pikulski, 2004).

EN

Main Dolomite structures are important target of hydrocarbon search in the Polish part of Zechstein Basin. In 1961 in the Rybaki first deposit of crude oil in Main Dolomite struktures was uncovered. The most important discoveries of hydrocarbons deposits were: Kamień Pomorski, Jeniniec and BMB (ryc. 5). Paleogeographical analysis of the Main Dolomite unit in the Polish Zechstein Basin area have been described. Zones of the sedimentation of the carbonate structures have been defined: open marine, major offshore bank, shelf margins and shelf lagoon (ryc. 3). Following four main carbonate lithofacies have been distinguished: mudstones, carbonate sandy facies, bioclaslastic wackestones and packstones, and lumachells, as well as biolithites. These lithofacies are charakterized by different values of porosity and permeability (Gąsiewicz et al., 1989). The discovery of other big hydrocarbon fields in the Main Dolomite in Polish Zechstain Basin can be expected.

14

Analiza właściwości zbiornikowych i filtracyjnych rdzeni z otworów Chałupki Dębniańskie-3 i Jasionka-4

Such P.

Prace Instytutu Nafty i Gazu

|

2004

|

nr 130

793--796

PL

Przebadano rdzenie z odwiertów Jasionka-4 i Chałupki Dębniańskie-3. Wykonano oznaczenia gęstości, porowatości i analizy porozymetryczne. Wydzielono klasy podobieństwa dla parametrów przestrzeni porowej i przeanalizowano zmienność wykształcenia właściwości zbiornikowych i filtracyjnych badanych utworów, biorąc pod uwagę takie parametry jak: porowatość, wielkość średnicy progowej, wielkość efektu histerezy oraz wymiar fraktalny krzywych kumulacyjnych rozkładu średnic porów. Wykreślono typowe dla poszczególnych klas podobieństwa krzywe ciśnień kapilarnych.

EN

Core plugs from Jasionka-4 and Chałupki Dębniańskie-3 boreholes were investigated. Specific densiry, porosity and capillary pressure analyses were performed. The classes of similarity was distinguished for pore space parameters and heterogeneity of rocks was discussed, taking into account such parameters like porosity, threshold diameter, hysteresis effect and fractal dimension calculated from cumulative curves of diameter distribution. Typical capillary pressures curves for all classes of similarity were drawn.

15

Diageneza osadów czerwonego spągowca w strefie Szczecinek-Bydgoszcz Pomorze Zachodnie)

Kuberska M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2004

|

nr 411

87-167

PL

Praca przedstawia kompleksowe wyniki badań głównie skał czerwonego spągowca górnego z 22 otworów wiertniczych strefy Szczecinek-Bydgoszcz, uzyskane za pomocą różnorodnych metod analitycznych (CL, SEM, EDS ISIS, XRD, inkluzje fluidalne, oznaczenia stabilnych izotopów pierwiastków lekkich) oraz wyniki badań sedymentologicznych i petrofizycznych. Wyróżniono szereg procesów diagenetycznych, którym podlegały, takich jak: kompakcja mechaniczna i chemiczna, cementacja, zastępowanie, rozpuszczanie i przeobrażanie. Efekty działania tych procesów zaznaczyły się z różną intensywnością w osadzie, w zależności od składu, stopnia pogrążenia i temperatury. W związku z tym wyróżniono trzy główne etapy w historii przemian diagenetycznych: eo-, mezo- i telodiagenezę. Procesy eodiagenetyczne zachodziły w osadzie w temperaturach nieprzekraczających 50 stopni Celsjusza, głównie przy udziale wód meteorycznych. Procesy mezodiagenetyczne rozpoczęły się zapewne na przełomie cechsztynu i pstrego piaskowca i trwały aż do czasu inwersji tektonicznej osiowej części bruzdy środkowopolskiej. Panujące temperatury były nieco wyższe niż 100 stopni Celcjusza, a roztwory porowe miały charakter kontynentalno- morski. Procesy telodiagenetyczne rozpoczęły się po uformowaniu wału środkowopolskiego, kiedy oddziaływujące na osad temperatury zmniejszyły się o około 40-60 stopni Celsjusza, a utwory dostały się w strefę penetrowaną przez zmodyfikowane wody meteoryczne. Stwierdzono, że na kształtowanie przestrzeni porowej osadów zasadniczy wpływ miała cementacja oraz rozpuszczanie diagenetyczne, które przyczyniło się do powstania wtórnej porowatości między- i śródziarnowej. Na tej podstawie wyróżniono rejony o podwyższonych właściwościach zbiornikowych osadów: strefę Sokole-Czarne i rejon Unisławia

EN

The paper presents results of complex studies of the Rotliegend rocks from 22 boreholes in the Szczecinek-Bydgoszcz area obtained due to the application of different analytical methods (CL, SEM, EDS ISIS, XRD, fluid inclusions, stable isotope determinations) and sedimentological and petrophysical analyses. Several processes, which influenced the rocks, have been distinguished. They are as follows: mechanical and chemical compaction, cementation, replacement, dissolving and alteration. The effects of these processes occurred in the sediment with a differentiated intensity being dependant on its composition, degree of burial and temperature. In reference to that, three main stages have been distinguished in the history of diagenesis: eo-, meso-, and telodiagenesis. The eodiagenetical processes occurred in the sediment at temperatures not exceeding 50 degrees of Celsius, mainly due to the meteoric waters. The mesodiagenetical processes began probably at the boundary of Zechstein and Bunt Sandstein and lasted until the tectonic inversion of the axial part of the Mid-Polish Trough. Temperatures slightly exceed 100 degrees of Celsius; the pore solutions had a marine-continental character. The telodiagenetical processes started after the formation of the Mid-Polish Trough, when temperatures decreased at about 40-60 degrees of Celsius and the sediments were placed in the zone penetrated by the meteoric waters. It has been stated that the cementation and diagenetical dissolution had the main influence on the formation of the pore space of the sediments. These processes resulted in the secondary inter- and intragranular porosity. Based on the above, regions of increased reservoir properties have been distinguished: the Sokole-Czarne zone and the Unisław region.

16

Wpływ diagenezy na właściwości zbiornikowe piaskowców górnego karbonu w rejonie między Warszawą a Dęblinem

Kozłowska A.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 9

777-782

PL

Najważniejsze procesy diagenetyczne, które wpłynęły na porowatość piaskowców karbońskich to kompakcja i cementacja. Kompakcja zredukowała przeciętnie około 41% porowatości pierwotnej, natomiast cementacja przeciętnie około 36%. Głównymi cementami piaskowców są: kwarc autigeniczny, kaolinit autigeniczny i węglany oraz lokalnie illit włóknisty. Do ważnych procesów należało również rozpuszczanie, którego efektem było powstanie wtórnej porowatości w skale. Piaskowce karbonu górnego charakteryzują się porowatością, która najczęściej wynosi około 10% i przepuszczalnością, która waha się w granicach od 0 do 1157,3 mD. Wyróżniono dwa rodzaje porowatości: porowatość pierwotną (maksymalnie ponad 20%) o charakterze międzyziarnowym i międzykrystaliczym oraz wtórną (maksymalnie około 7%) śródziarnową, utworzoną wskutek rozpuszczania skaleni potasowych i cementów. Oceniając właściwości zbiornikowe analizowanych skał w obrębie formacji Magnuszewa, lubelskiej , Dęblina i Terebina wydaje się, że najbardziej perspektywiczne dla poszukiwań złóż węglowodorów są piaskowce z formacji Magnuszewa i Dęblina, lokalnie również z formacji lubelskiej. Porównując piaskowce tworzące się w środowisku rzecznym i deltowym można stwierdzić, że znacznie lepsze właściwości kolektorskie wykazują piaskowce litofacji rzecznej. Dobra porowatość i przepuszczalność większości piaskowców karbońskich jest spowodowana: wytrącaniem się wczesnych cementów (obwódki kwarcu autigenicznego, syderyt oraz obwódki Fe-chlorytu), które hamowały kompakcję mechaniczną, tworzeniem się wtórnej porowatości w wyniku procesów rozpuszczania ziarn i cementów oraz przewagą autigenicznego kaolinitu nad illitem. Głównymi czynnikami, które zmniejszyły porowatość i przepuszczalność niektórych piaskowców są: kompakcja mechaniczna, silna cementacja kwarcem i węglanami oraz krystalizacja włóknistego illitu.

EN

Compaction and cementation are the most important processes that significantly reduced porosity of the Carboniferous sandstones. Primary porosity was reduced due to compaction by about 41%, and due to cementation by approximately 36%. The main sandstones cements are: authigenic quartz, authigenic kaolinite and carbonates and locally -fibrous illite. Dissolution is also another significant diagenetic process causing a secondary porosity in the rock. Porosity of about 10% and permeability which ranges between 0 and 1157.3 mD are characteristic for the Upper Carboniferous sandstones. Two types of porosity can be identified: intergra-nular and intercrystalline primary porosity (up to over 20%), and secondary porosity represented mostly by the intergranular type (up to about 7%) created due to dissolution of potassium feldspars and cements. Basing on the estimation of the reservoir qualities of studied sandstones of the Magnuszew, Lublin, Dęblin, and Terebin formations, it seems that sandstones of the Magnuszew and Dęblin, locally also Lublin formations are the promising for prospecting bitumines. Generally, fluvial sandstones have better reservoir qualities than the sandstones formed in deltaic environments. Good porosity and permeability features shown by most of the Carboniferous sandstones are caused by three factors. These correspond to: precipitation of early cements (overgrowth of authigenic quartz, siderite, rims of Fe-chlorite) which stopped mechanical compaction, development of secondary porosity due to dissolution of grains and cements and authigenic kaolinite prevailence over illite. The main factors which reduced porosity and permeability of some of the sandstones are: mechanical compaction, strong quartz and carbonate cementations and crystallization of fibrous illite.

17

Wpływ spoiwa skał miocenu na ich właściwości zbiornikowe

Leśniak G., Such P.

Prace Instytutu Górnictwa Naftowego i Gazownictwa

|

2000

|

nr 110 wyd. konferencyjne

429--433

EN

Miocene sandstones from Carpathian Foredeep were investigated. Petrographic investigation with the use of cathodoluminescence and computer analyses of microscopic images, porosimeter and relative permeability measurement were done. Correlation matrix was applied to extract parameters influenced filtration properties of investigated sandstones. Obtained results show that filtration properties of Miocene sandstones depend on volume and space distribution of matrix.

18

Diageneza osadów Permu górnego i Mezozoiku Kujaw

Maliszewska A.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

1999

|

T. 167

64--77

PL

Niniejsza praca jest wynikiem badań petrograficznych prowadzonych w ostatnich latach w ramach tematu "Podstawy geologiczne dla określenia ewolucji basenu permsko-mezozoicznego i możliwości generacyjnych węglowodorów w niektórych strefach bruzdy środkowopolskiej". Jest ona próbą możliwie wszechstronnego przedstawienia wyników badań skał za pomocą mikroskopu polaryzacyjnego z przystawką do analizy katodoluminescencyjnej, w elektronowym mikroskopie skaningowym oraz w mikrosondzie rentgenowskiej z dyspersją energii. Zbadano skały cechsztynu i mezozoiku z obszaru Kujaw, głównie ze strefy Ciechocinek-Brześć Kujawski-Wojszyce, a fragmentarycznie z obszarów niecki płockiej i niecki mogileńsko-uniejowskiej. W celach porównawczych wykorzystano materiał rdzeniowy z otworów położonych na pograniczu z niecką szczecińską (strefa Człopa-Szamotuły) oraz w obrębie samej niecki (strefa Chociwel-Człopa). Przyjęto podziały stratygraficzne zawarte w dokumentacjach głębokich otworów wiertniczych. Na podstawie wyników badań instrumentalnych dokonano oceny efektów działania kompakcji mechanicznej i chemicznej, a także wpływu procesów cementacji, rozpuszczania, zastępowania i przeobrażania składników mineralnych na ewolucję przestrzeni porowej osadów. W tym celu wykorzystano wyniki badań porowatości i przepuszczalności zawarte w dokumentacjach otworów. Przedstawiono charakterystykę przemian osadów w etapach eo- i mezodiagenezy, wyróżniono też zjawiska telodiagenetyczne związane z inwersją tektoniczną wału kujawskiego. Podjęto próbę skonstruowania schematów sekwencji diagenetycznych dla skał z poszczególnych epok. Obrazy struktur skał i minerałów zestawiono w tablicach z mikrofotografiami, a wyniki badań elektronooptycznych i mikrosondowych ujęto w postaci figur graficznych.

EN

This study has been carried out in the frame of researches conducted within the project entitled 'Geological principles for recognition of evolution of the Polish Permian-Mesozoic basin and possibilities for hydrocarbon generation in selected zones of the Mid-Polish Trough' realized under scientific leadership of Prof. Sylwester Marek. The work deals with Zechstein and Mesozoic deposits recognized by deep boreholes in the central part of the Polish Lowlands. These were largely boreholes drilled in the Kujawy segment of the Mid-Polish Trough in the Ciechocinek-Brzesc Kujawski-Wojszyce area, but also in the Plock and Mogilno-Uniejow Troughs. For comparative studies, deposits from the Pomeranian segment of the Mid-Polish Trough as far as the Chociwel area, have been examined (Fig. 1).

19

Otworowe profilowanie jądrowego rezonansu magnetycznego - nowa, efektywna metoda wyznaczania właściwości zbiornikowych skał

Jarzyna J.

Nafta-Gaz

|

1998

|

R. 54, nr 5

215-222

PL

W pracy przedstawiono możliwości wykonania nowoczesnych profilowań otworowych, z wykorzystaniem zjawiska jądrowego rezonansu magnetycznego i określenia - na ich podstawie - fizycznych właściwości skał w warunkach naturalnego zalegania. Pokazano związki między porowatością ogólną, porowatością efektywną, objętością wody związanej (zamkniętej w przestrzeni porów kapilarnych lub związanej w minerałach ilastych) oraz wielkością i kształtem porów, a także współczynnikiem przepuszczalności i parametrami mierzonymi podczas profilowania JRM. Celem artykułu jest popularyzowanie otworowych profilowań JRM w Polsce i ukazanie najważniejszych możliwości wykorzystania wyników tych pomiarów w geofizycznych pracach poszukiwawczych i eksploatacyjnych.

EN

In the paper the possibilities of providing modern logging on the base of nuclear magnetic resonance (NMR) and determination of physical parameters of the rocks in situ on the base of this logging are presented. The mutual relationships between total porosity, effective porosity, bulk volume of bound water (capillary bound water or clay bound water), size and shape of pore space and permeability on one side and parameters recorded during NMR logging on the other side are described. The goal of the paper is the promotion of MNR logging in Poland and the presentation of the possibilities to use the results of NMR log in geophysical works for prospecting and exploitation of natural resources.