Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Radiocarbon ages of bones from Vistulian (Weichselian) cave deposits in Poland and their stratigraphy

Lorenc M.

Acta Geologica Polonica

|

2013

|

Vol. 63, no. 3

399--424

EN

Twenty-six bone samples from cave sediments mainly of Vistulian (Weichselian) age were radiocarbon (AMS) dated. The material comes from seven localities in the Krakow-Czestochowa Upland and in Podhale (southern Poland). These are: the Komarowa Cave, the Deszczowa Cave, the Upper Rock Shelter of the Deszczowa Cave, the cave in Dziadowa Skala, the Saspowska Zachodnia Cave, the Mamutowa Cave and the Oblazowa Cave. The obtained radiocarbon ages of most of the samples differs from their stratigraphy as formerly proposed. The reasons for this discrepancy are discussed. Also examined were the radiocarbon ages of bones from other caves in the study area. Most of the dated bones are shown to have come from relatively short time periods. The existing data on radiocarbon age of bones from Vistulian cave deposits of the Krakow-Czestochowa Upland and Podhale are summarized.

2

Zespoły mięczaków w vistuliańskich lessach we wsi Chobrzany koło Sandomierza (południowa Polska)

Alexandrowicz W. P.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2011

|

T. 37, z. 3

357-373

PL

Analizie malakologicznej poddano materiał muszlowy pochodzący z profilu lessów w Chobrzanach koło Sandomierza. Omawiany profil tworzy pionową ścianę o wysokości dochodzącej do 6.5 m. Górną część sekwencji tworzą typowe żółte lessy z pionowymi spękaniami przykryte przez współczesną glebę. W części dolnej pojawia się laminacja i konkrecje węglanowe. W omawianych osadach rozpoznano sześć gatunków ślimaków. Wszystkie one należą do grupy tzw. gatunków lessowych. Zmiany w składzie i strukturze fauny pozwoliły na wyróżnienie kilku zespołów odpowiadających cechom środowiska sedymentacyjnego, umożliwiających rekonstrukcje paleoklimatyczne i stratygraficzne. Wyniki analiz wskazują, że omawiane osady można zaliczyć do najmłodszej serii lessowej (lessów młodszych górnych) związanych z pleniglacjałem zlodowacenia Wisły.

EN

Malacological analysis was conducted on shell material from loess profile in Chobrzany village located near Sandomierz. This particular profile represents a vertical wall, up to 6.5 m high. Its upper part is composed of typical, yellow loess with vertical cracks covered by recent soil. In the lower interval the occurrence of poorly visible lamination and carbonate concretions is observed. Six species of snails were identified. These belong to the so-called "loess species". Several types of molluscan communities can be distinguished on the basis of faunistic changes. These molluscs' assemblages correspond with the palaeoenvironment and they allow for palaeoclimatic and stratigraphical reconstructions. The results of malacological analysis indicate that the loesses in Chobrzany could belong to the youngest loess sequence (Upper Younger Loess), which were deposited during Pleniglacial Phase of Vistulian.

3

Pierwsze radiowęglowe (14C) datowania kości ssaków ze żwirowni w Krosinku (Wielkopolska)

Lorenc M., Pawłowska K.

Przegląd Geologiczny

|

2010

|

Vol. 58, nr 11

1103-1106

EN

4 mammal bone samples were radiocarbon (AMS) dated. The bones come from gravel-pit in Krosinko located in Warsaw-Berlin ice-marginal valley, 10 km south-west of Poznań. The ages of the dated bones samples differs considerably. The oldest bone sample comes from the beginning and the youngest one from the end of the Middle Plenivistulian and the difference between them is about 20 000 years.

4

Drenaż subglacjalny lądolodu skandynawskiego (Polska NW) w świetle modelowania numerycznego

Piechota A. M., Piotrowski J. A.

Landform Analysis

|

2010

|

Vol. 13

91-106

PL

W niniejszym artykule autorzy przedstawiają wyniki badań nad drenażem subglacjalnym lądolodu skandynawskiego podczas maksymalnego postoju w fazie poznańskiej i pomorskiej vistulianu w Polsce NW. Podczas numerycznychsymulacji dwuwymiarowychi trójwymiarowychprzepływu wód podziemnychpod lądolodem stwierdzono, że tworzyły się znaczne nadwyżki wód subglacjalnychna kontakcie lód-podłoże. Zaledwie od około 15-25% wód subglacjalnychbyło w stanie wpłynąć pod stopę lądolodu jako wody podziemne. W symulacjachdla warunków ustalonychwody te wpływały na głębokość około 220 m, często nie przekraczając jednak wartości 100 m, osiągając średnie prędkości około 110 m/rok.

EN

Here we present the results of research on subglacial drainage of Scandinavian Ice Sheet during Poznan and Pomeranian phases of Weichelian glaciation in NW Poland. On the basis of two- and three-dimensional numerical simulation of groundwater flow under the ice sheet it is suggested that a surplus of subglacial water at the ice-bed interface occurred. Only about 15–25% of subglacial water had been able to drain through the bed as groundwater. In steady-state simulations, this water penetrated the bed to the depth of approximately 220 m but often not exceeding the value of 100 m, and reached an average flow velocity of approximately 110 m/year.

5

Unikalne stanowisko szczątków mamuta na Dolnym Śląsku

Wiśniewski A., Wojtal P., Krzemińska A., Zych J., Przybylski B., Badura J., Ciszek D.

Przegląd Geologiczny

|

2009

|

Vol. 57, nr 3

234-234

EN

Aunique set of mammoth bones and tusk was found in active gravel pit in vicinities of Zastruże near Żarów, Lower Silesia. The use of archaeological methods made it possible to uncover 17 bones belonging to a single individual (Mammuthus primigenius). This is the first record of so complete set of mammoth bones in the Lower Silesian region. Mammoth remains were found to be accompanied by some bones of a horse and a flint artifact. The mammoth bones were dated radiocarbon method at 23 790 š 160 years, that is at the beginning of the last Pleniglacial of the Weichselian Glaciation. The mammoth remains were embedded in slope sediments of a small valley so they did not occurin anatomical order.

6

Rola uwarunkowań lokalnych w ewolucji suchych dolin Wyżyny Lubelskiej podczas późnego vistulianu i holocenu

Kołodyńska-Gawrysiak R.

Landform Analysis

|

2008

|

Vol. 9

37--40

7

O możliwościach rekonstrukcji paleotemperatur vistulianu na podstawie kopalnych zespołów ptaków

Lorenc Michał

Geologos

|

2008

|

Vol. 14, No. 1

91--106

PL

Pochodzące z vistulianu szczątki ptaków znane są w Polsce niemal wyłącznie z osadów jaskiń i schronisk skalnych, w sumie z 18 stanowisk. Relatywnie liczne są wyłącznie szczątki pochodzące ze środkowego i późnego vistulianu. W artykule podsumowano zamieszczone w literaturze dane dotyczące występowania i zróżnicowania gatunkowego kości ptaków w vistuliańskich osadach powyższych 18 stanowisk. Zespoły ptaków z vistuliańskich osadów poszczególnych jaskiń i schronisk skalnych stanowiły często podstawę rekonstrukcji paleośrodowiska, rzadziej paleoklimatu. W artykule podsumowano średnie temperatury lipca, które na podstawie tych zespołów oszacowano do tej pory dla niektórych faz klimatycznych vistulianu. Większość temperatur określono używając metody obliczania wskaźników termicznych, według Demarcq & Mourer-Chauvire (1976) i przeliczania wartości tych wskaźników na °C, według Lorenca (2007). Metody te zostały ogólnie scharakteryzowane. Prezentowane temperatury odnoszą się do następujących faz klimatycznych vistulianu: późny vistulian (bölling, starszy dryas, alleröd, młodszy dryas), późny plenivistulian, środkowy plenivistulian (denekamp, hengelo), wczesny plenivistulian (schalkholz) i wczesny vistulian (odderade). Wskazano mocne i słabe strony rekonstrukcji paleotemperatur na podstawie powyższych zespołów ptaków.

EN

Vistulian bird-bone remains are known in Poland almost exclusively from sediments of 18 caves and rockshelters in the Kraków-Częstochowa Upland, the Podhale Depression and the Holy Cross Mountains. Only remains from the Middle and Late Vistulian are relatively abundant. The present contribution summarizes literature data on the occurrence and species diversity of bird-bone remains from the 18 sites mentioned above. The bird-bone assemblages from the caves and rock-shelters were often used to reconstruct the then palaeoenvironment, more rarely the palaeoclimate. Analysis of the bird-bone assemblages indicates average July temperatures for some Vistulian intervals, viz. the Late Vistulian (Bölling, Older Dryas, Alleröd, Younger Dryas), Late Plenivistulian, Middle Plenivistulian (Denekamp, Hengelo), Early Plenivistulian (Schalkholz) and Early Vistulian (Odderade). Most of the temperatures were assessed through thermal indices (Demarcq & Mourer-Chauvire 1976), but they were estimated by Lorenc’s (2007) method as well. Both methods are explained in the present contribution. In addition, the advantages and disadvantages of palaeotemperature reconstruction on the basis of bird-bone assemblages are specified.

8

Geologic setting and palynologic examination of the Vistulian sediments at Koźmin near Turek, central Poland

Forysiak J., Miotk-Szpiganowicz G., Petera J.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

Vol. 43, Nr 1

85-98

EN

Several alternating organic-mineral and mineral beds of the Vistulian, accumulated by a braided river, are recorded from outcrops of the Adamów open-cast mine. They have considerable lateral extension and are underlain by the Wartanian till. Sedimentary structures and lithologic analyses prove varying-energy conditions during formation of the mineral series. The organic-mineral series (organic silts and peats) is an effect of a low-energy flow. Palynologic examination does not allow to establish the age relationship between these sediments and particular warmings during the Vistulian.

PL

Odkrywka Koźmin KWB Adamów znajduje się na rozległej równinie aluwialnej w zachodniej części basenu uniejowskiego. Powierzchnię równiny pokrywają osady tarasowe vistulianu pocięte wąskimi strefami aluwiów holoceńskich. W zachodniej części obszaru A. Mańkowska (1980) wyróżniła piaski glacifluwialne zlodowacenia wisły, natomiast P. Kłysz (1981) i P. Kłysz, W. Stankowski (1986) wiek piasków wiążą ze zlodowaceniem środkowopolskim. Osady czwartorzędowe odsłaniają się na długości 30 m profilu. Dominują utwory neoplejstocenu i holocenu. Podścielają je zdeformowane glacitektonicznie a następnie ścięte erozyjnie osady trzeciorzędowe. Nad nimi leżą osady różnofrakcyjne, m.in. izolowane płaty gliny zwałowej zlodowacenia warty. Płaty gliny zwałowej w odkrywce Koźmin odpowiadają dolnemu poziomowi gliny zlodowacenia warty z pobliskiego stanowiska Smulsko (H. Klatkowa, 1992, 1993). Osady vistuliańskie reprezentowane są głównie przez piaski, poprzedzielane poziomami organiczno-mineralnymi, charakteryzującymi się znacznym rozprzestrzenieniem lateralnym. Najniższy kompleks organiczny 9 ma największą miąższość i w głównej mierze składa się z laminowanych faliście, częściowo zaburzonych piasków i mułów organicznych. Obraz palinologiczny nie pozwala jednak na stwierdzenie czy osady powstały w początkowym okresie vistulianu, czy też można je łączyć z którymś z późniejszych interstadiałów. Nadległa seria osadów mineralnych zbudowana jest z różnofrakcyjnych piasków warstwowanych horyzontalnie i przekątnie. Wyżej zalega poziom osadów mineralno-organicznych z torfem, zaburzonych postsedymentacyjnie. Wyniki analizy palinologicznej wyraźnie wskazują, że w czasie powstawania tej serii panował klimat zimny, uniemożliwiający rozwój lasów. Należy to łączyć najprawdopodobniej z jakąś interfazą. Serię mineralno-organiczną przykrywają osady piaszczyste i mułkowe, wykazujące zróżnicowane warstwowanie. Najwyższy poziom vistuliański w stanowisku Koźmin to seria osadów organiczno-mineralnych utworzonych z piasku, torfu i mułku. Wyniki analizy palinologicznej wskazują, że badane osady powstały w zimnym interstadiale bądź interfazie. Serie organiczno-mineralne 5 oraz 7 mają znacznie mniejszą miąższość. Podlegały intensywnym deformacjom o charakterze niestatecznego warstwowania gęstościowego. W obrębie serii vistuliańskiej rozwinęły się liczne struktury szczelinowe. Przeprowadzone badania wskazują, że rola stratygraficzna osadów vistuliańskich jest mniejsza niż zakładano pierwotnie. Obraz palinologiczny nie pozwala na odniesienie poziomów organicznych do konkretnych okresów ciepłych vistulianu, ale może być podstawą do rekonstrukcji ewolucji paleośrodowiska basenu uniejowskiego. Kontynuowane są prace w celu określenia specyfiki osadów oraz warunków ich sedymentacji w vistulianie i holocenie.

9

Advantages and disadvantages of petrographic analyses of glacial sediments

Górska M.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

Vol. 43, Nr 2

241-250

EN

Petrographic studies are a helpful tool for glacial geomorphology, because they may supplement lithofacial analysis. They introduced information about dynamics and thermic conditions in a glacial sole, about different alimentary zones, and routes of an ice sheet and individual glacial streams that deposited tills in central and western Wielkopolska, western Poland. Apart from advantages, the petrographic analyses have also disadvantages, e.g. ability to recognize 200 types of indicator erratics, which follows in pointing to respective source areas. A sample volume must be represented statistically, i.e. it should consist of not less than 1000 erratics from tills and not less than 300 pebbles from gravel.

PL

Pierwsze systematyczne i metodologicznie przygotowane analizy składu petrograficznego glin lodowcowych pochodzą z początku XX wieku. V. Milthers (1909, 1934), J. Hesemann (1931, 1935) i później G. Liittig (1958) próbowali znaleźć najlepszy sposób na wskazanie skandynawskich obszarów egzaracji eratyków przewodnich (20-60 mm), które występują w glinach lodowcowych Niemiec, Danii i Polski. Na podstawie 200 znanych eratyków przewodnich P. Smed (1993) zaproponował nowy sposób prezentacji graficznej torów wędrówki odrębnych strumieni lodowych, począwszy od ich ośrodków alimentacyjnych w Skandynawii aż po Niż Europejski. Frakcja żwirowa 4-12,5 mm występująca w heterogenicznej glinie (M. Böse, 1989) jest separowana na 10 grup petrograficznych, które z kolei służą wyliczeniu tzw. wskaźników głazowych. Frakcja kamienista 200 mm (K.-D. Meyer, 1983) analizowana jest pod względem liczebności eratyków przewodnich, co prowadzi do wyliczenia teoretycznego centrum głazowego TGZ. Studia nad petrografią w obu frakcjach mają zarówno wady, jak i zalety. Wśród słabych punktów metody wymienia się konieczność umiejętnego wyboru litofacji, od której zależy ostateczny skład mineralno-petrograficzny glin morenowych. Dużą niedogodnością metody jest analizowanie statystycznie reprezentatywnej frakcji żwirowej - co najmniej 300 sztuk (B. Krygowski, 1955; A. Gaigalas, 1963; por. J. Nunberg, 1971; M. Böse, 1989) i frakcji kamienistej-co najmniej 1000 okazów (K.-D. Meyer,1983), wobec czego badania są żmudne i długotrwałe. Wyznaczenie stref, w których przebiegała egzaracja, zależy w dużej mierze od poprawnego zaklasyfikowania eratyku przewodniego do jednego z czterech obszarów śródlądowych Skandynawii i niecki Bałtyku i przyporządkowanie mu właściwej nazwy. Mimo wymienionych wad, studia nad składem petrograficznym glin morenowych weszły na stałe do standardowych metod badawczych tych osadów w Europie Zachodniej (np. G. Liittig, 1958, 1995; M. Houmark-Nielsen, 1987; W.-A. Panzig, 1989, 1992; M. Böse, 1996). Również w Polsce zauważa się od kilku lat wzrost zainteresowania analizami petrograficznymi (np. D. Krzyszkowski, 1988, 1990, 1994; K. Choma-Moryl i in., 1991; W. Gogołek, 1991a, b, 1994; K. Kenig, 1991, 1989; R. Racinowski, 1991; H. Klatkowa, 1993; M. Górska, 1995a, b, 1997; S. Dobrzyński, 1995; C. Seul, 1995; S. Lisicki, 1997, 1998a-c). Analizy petrograficzne są doskonałą metodą wspierającą analizy litofacjalne osadów (M. Górska, 1997) w geomorfologii glacjalnej; uzupełniają dane dotyczące dynamiki, termiki stopy lądolodu, obszaru alimentacji i toru wędrówki lądolodu. Studia nad petrografią wspierają wyznaczone, na podstawie wskaźników głazowych, wnioski o zróżnicowanych ośrodkach alimentacyjnych glin morenowych. Należy przy tym wyraźnie stwierdzić i bezwględnie pamiętać, co było wielokrotnie podnoszone w literaturze przedmiotu (m.in. G. Liittig, 1995), że analizy petrograficzne, będące uzupełnieniem sedymentologiczno-petrograficznym, mogą uporządkować klasyfikację stratygraficzną jedynie w połączeniu z innymi, komplementarnymi metodami litologiczno- stratygraficznymi.