Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Mikromorfologia utworów pyłowych w profilu Kończyce (Kotlina Oświęcimska)

Budek A., Drewnik M., Kacprzak A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2004

|

nr 409

63-73

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań mikromorfologicznych sześciometrowej serii osadów pyłowych, budującej górną część profilu osadów czwartorzędowych, odsłaniających się w żwirowni w Kończycach w południowej części Kotliny Oświęcimskiej. Celem badań była próba stwierdzenia, czy w profilu występują kopalne poziomy glebowe. Przeprowadzono analizy mikromorfologiczne na płytkach cienkich wykonanych z próbek o nienaruszonej strukturze, reprezentujących poziomy różniące się makroskopowo. Stwierdzono występowanie ilastych nacieków o różnym wykształceniu i stopniu zachowania, mogących reprezentować trzy generacje stref iluwiacji, w tym współczesną. W profilu stwierdzono liczne efekty działalności plejstoceńskich procesów mrozowych. Stwierdzono także wyraźne i liczne ślady działania glejowych procesów redukcyjnych, prawdopodobnie związanych z pedogenezą. W świetle przedstawionych wyników badań wydaje się, że w omawianym profilu zachowały się pozostałości dwóch generacji kopalnych gleb płowych. Ze względu na silny wpływ procesów glejowych i diagenetycznych określenie ich wieku jest jednak trudne i wymaga dalszych badań.

EN

The paper presents the results of micromorphological analyses concerning the 6 m thick series of silty material constituting the upper part of the profile of the Quaternary sediments exposed in the gravel pit at Kończyce in the southern part of Oświęcim Basin. The aim of the study was an attempt to investigate if any buried soil horizons occur in the profile. The micromorphological analyses were performed on thin sections made from undisturbed soil samples representing horizons that varied macroscopically. The occurrence of clay coatings of different development and preservation was observed. The coatings represent three illuviation zones, including the contemporaneous, Holocene soil. Numerous effects of the action of Pleistocene frost processes were described. Prominent and common effects of the action of redox processes, probably simultaneous with pedogenesis, were also described. In the light of the presented results, it seems possible to state that two generations of buried Albeluvisols can be observed in the profile. Due to the strong influence of gleyic and diagenetic processes, the determination of the age of paleosols in the studied profile is difficult and calls for further research.

2

Charakterystyka utworów pyłowych w profilu Kończyce (Kotlina Oświęcimska)

Drewnik M., Kacprzak A., Wójcik A., Żyła M., Szeliga W.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2004

|

nr 409

51-62

PL

W pracy scharakteryzowano właściwości osadów lessopodobnych, stanowiących górną część profilu osadów czwartorzędowych w Kończycach (Kotlina Oświęcimska), do tej pory interpretowanych zazwyczaj jako pochodzące z pleniglacjału Vistulianu. Przeprowadzono analizę składu granulometrycznego, oznaczono zawartość węgla organicznego, węglanów, żelaza oraz oznaczono odczyn osadu. Dla wybranych próbek przeprowadzono analizy składu mineralnego, również dla frakcji wyseparowanej magnetycznie. Zmierzono zwięzłość materiału oraz przeanalizowano jego barwę pod kątem odzwierciedlenia procesów glebotwórczych. Przeprowadzone badania pozwoliły na wyróżnienie w profilu Kończyce co najmniej jednej strefy iluwiacji, mogącej odpowiadać kopalnej glebie płowej. Opisano silny wpływ glejowych procesów redukcji i oksydacji, które mogą również wynikać z wtórnych (diagenetycznych) procesów zachodzących w osadzie i wraz z widocznymi w profilu efektami procesów mrozowych utrudniają identyfikację poziomów gleb kopalnych. W świetle przedstawionych wyników wydaje się, że serii glin i pyłów występujących w Kończycach nie można interpretować jako powstałych w całości w czasie ostatniego piętra zimnego. Osady pyłowe powstały w czasie różnych faz zimnych plejstocenu i mogą pochodzić z co najmniej dwóch pięter zimnych.

EN

The paper presents a characterisation of the properties of loess-like sediments constituting the upper part of the Quaternary profile at Kończyce (Kotlina Oświęcimska). Until now, their age was usually described as the pleniglacial of the Vistulian Glaciation. The performed analyses comprised: texture analysis, organic C content, CaCO3 content, Fe content, pH determination. Mineralogical analyses were performed for selected samples, also for the fraction separated magnetically. Material compaction was measured and the colour of material was examined in respect of the reflection of pedogenetic processes. The investigations allowed distinguishing at least one zone of clay illuviation that may represent a buried Albeluvisol. A strong influence of gleyic processes of oxidation and reduction was described. Those features may also be a result of secondary (diagenetic) processes and, along with the effects of frost processes visible in the profile, hinder the identification of buried soil horizons. In the light of the presented results, it seems that the series of loess-like sediments at Kończyce cannot be interpreted as originated only during the last cold stage of the Pleistocene.

3

Definicja i klasyfikacja lessów oraz utworów lessopodobnych

Maruszczak H.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 7

580-586

PL

Less był kształtowany przez różne procesy proto-, syn- i epigenetyczne. Nie jest więc łatwo zdefiniować ten najbardziej znany spośród plejstoceńskich utworów ekstraglacjalnych. Dlatego niektórzy preferują najprostsze kryterium składu granularnego. W rezultacie obok " lessu typowego " wyróżniają pylasty także " less eluwialny " lub " less warwowy ", łącząc w ten sposób utwory o bardzo różnej genezie. Pojęcie lessu typowego również nie jest jednoznaczne, gdyż znane są trzy główne typy strefowo-geograficzne lessów: peryglacjalnych, perydesertycznych i perymedyterańskich (ryc. 1). Trudności nie unikamy stosując zamiast lessu pojęcie "formacji lessowej ". Podstawą wyodrębniania winny być kryteria genetyczne i to nie tylko lessu, ale także utworów do niego podobnych. Do lessów można zaliczać tylko te utwory pylaste, które w stadium syngenetycznym były transportowane i sedymentowane głównie drogą eoliczną. Tworzą one zwykle dość miąższe pokrywy obejmujące oprócz różnowiekowych warstw właściwego lessu węglanowego, warstwy zwietrzałe (odwapnione) oraz przekształcone pedogenetycznie. Lessy w takich pokrywach dzielą się na predysponowane rzeźbą różne facje genetyczne; katenę głównych facji lessu peryglacjalnego w Europie Środkowej przedstawia ryc. 2. Inne kryteria klasyfikacji lessu można stosować tylko jako podrzędne, np. według uziarnienia (lessy gliniaste, lessy, lessy piaszczyste) lub ukształtowania terenu (lessy wierzchowinowe, stokowe i dolinne - p. tab. 1). Utwory lessopodobne natomiast, przeważnie o znacznie bardziej zróżnicowanym uziarnieniu, były kształtowane w stadium syngenetycznym przy znacznym udziale innych procesów; zwykle są one mniej miąższe ifacjalnie mniej zróżnicowane. Peryglacjalne utwory lessopodobne w Polsce reprezentują głównie póżnoglacjalne utwory pokrywowe (eoliczne i deluwialne).

EN

Loess was formed by various proto-, syn- and epigenetic processes. Therefore, it is difficult to define loess which is known best among the Pleistocene extraglacial deposits. That is why some researchers prefer the simplest criterion of grain size and, besides " typical loess ", they distinguish " eluvial loess " and " varved loess " which are also silt deposits, including them into one group despite their very different origin. However, the concept of typical loess is not unequivocal because three main zonal-geographical types of loess are recognized: periglacial, peridesertic andperimediterranean (Fig. I). Using the concept of "loess formation" instead of loess, we have unavoidable difficulties. Genetic criteria should be the basis to distinguish not only loess but also similar deposits. Only those silt deposits, which were transported and sedimented mainly by wind during their syngenetic stage, can be included into loesses. They usually form rather thick blankets containing beds of proper carbonate loess of different ages, weathered (decalcified) beds, and pedogenetically transformed beds. Such blankets contain various genetic fades of loess which are conditioned by the relief; the catena of main fades of the periglacial loess in Central Europe is presented in Fig. 2. Other criteria for loess classification can be used only secondarily, e.g. classification according to the grain size (loamy loesses, loesses, sandy loesses), or relief (interfluve, slope and valley loesses) - vide Table I. Loess-like deposits have usually a much more differentiated grain size. They were formed at their syngenetic stage with a considerable participation ofnon-eolian processes; they are usually less thick and facially less differentiated. Periglacial loess-like deposits in Poland are mainly represented by the Late Glacial cover deposits (eolian and deluvial).

4

Loess-like deposits in Harbutowice, southern southern Wielickie Foreland

Grabowski D.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

Vol. 43, Nr 1

39-48

EN

Three beds of the loess-like deposits, separated by deluvial-solifluction and weathering deposits, were distinguished. The oldest loess-like deposits, together with the weathering and solifluction ones, were associated with the older Pleniglacial. The second bed of the loess-like deposits together with deluvial and solifluction ones were accumulated during the Interpleniglacial. Deposition terminated with soil forming processes, which led to development of a palaeosol during the Denekamp Interstadial, 14C dated at 31 200ą1000 ka BP. The youngest loess-like deposits, together with deluvial and weathering ones, represent the younger Pleniglacial.

PL

Na obszarze Pogórza Wielickiego w zlewni górnej Harbutówki, między Sułkowicami a Harbutowicami, wykonano otwór wiertniczy Harbutowice-1, zlokalizowany na powierzchni działu, na wysokości 361,5 m n.p.m. Osady z profilu tego otworu - o głębokości 14 m - zostały poddane szczegółowym analizom granulometrycznym, mineralogicznym, palinologicznym oraz datowaniom wieku bezwzględnego. W oparciu o uzyskane wyniki ustalono genezę i stratygrafię osadów profilu Harbutowice-1. Na podstawie wyników uziarnienia osadów i wyznaczonych wskaźników uziarnienia wydzielono dziewięć zespołów litologicznych. Analizy wykazały zróżnicowany zestaw minerałów ciężkich w wydzielonych zespołach; w obrębie samych zespołów różnice w składzie były znacznie mniejsze. W oparciu o wyniki analizy palinologicznej stwierdzono w profilu Harbutowice-1 występowanie czterech poziomów pyłkowych: dwóch wskazujących na warunki chłodniejsze, a pozostałych dwóch - na warunki cieplejsze. Zespoły litologiczne 1 i 3, charakteryzujące się największymi w całym profilu zawartościami frakcji piaskowej i żwirowej, uznano za zwietrzeliny piaskowców glaukonitowych (zespół 1) i utwory solitlukcyjne (zespół 3). Taką genezę potwierdza także podobny w obu zespołach zestaw minerałów ciężkich, a zwłaszcza obecność glaukonitu, który w zespołach młodszych nie występuje. Zespoły litologiczne 2, 4, 5 i 9 uznano za utwory lessopodobne na podstawie dużych zawartości frakcji pyłowej (wśród której dominuje tzw.frakcja lessowa, wskaźników uziarnienia oraz występowania, w zestawie minerałów ciężkich, amfiboli. Obecność amfiboli uznawanych w skałach osadowych za minerały allogeniczne, może wskazywać na transport eoliczny. Za taką interpretacją przemawia również obecność CaCO(3) zespołach 4 i 5. Zespoły litologiczne 6, 7 i 8 zostały uznane za deluwia i/lub utwory soliflukcyjne głównie na podstawie sytuacji geologicznej, w której występują omawiane osady. Źródłem materiału dla procesów spłukiwani soliflukcji były zwietrzeliny łupków cieszyńskich górnych - stąd duża zawartość frakcji iłowej w osadach tych zespołów. Pod względem stratygrafii osady profilu Harbutowice-1 obejmują znaczny odcinek zlodowacenia wisły. Gleba kopalna, występująca w stropie zespołu 7, została wydatowana metodą (14)C na 31 200š1000 lat BP. Wynik ten, poparty analizą palinologiczną (poziom pyłkowy D), pozwala odnieść utworzenie się tej gleby do interstadiału denekamp. Utwory lessopodobne znajdujące się poniżej gleby kopalnej (zespoły 4 i 5) powstały w interpleni glacjale, można je zatem uznać za less młodszy środkowy. Osady trzech najstarszych zespołów (1, 2 i 3) zostały prawdopodobnie utworzone starszym pleniglacjale; utwory lessopodobne zespołu 2 można więc uznać za less młodszy dolny. Osady dwóch najmłodszych zespołów (8 i 9), występujące powyżej gleby kopalnej interstadiału denekamp, były akumulowane w młodszym pleniglacjale; utwory lessopodobne zespołu 9 reprezentują zatem less młodszy górny.