Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The role of fountains in the urban space of Habsburg Silesia in modern times

Ludwig Bogna

Architectus

|

2021

|

Nr 2 (66)

3--15

EN

The subject of the presented publication are fountains which appeared in the market squares of Lower Silesian towns in modern times. Apart from several 17th century and Renaissance water fountains, all of them were created at the turn of the 18th century until the 1830s, during the period of reconstruction after the damage caused by the Thirty Years’ War. The aim of this article was to determine, on the basis of analyses of forms and iconographic programmes of Silesian fountains, in comparison with analogous European examples, their role in shaping the urban composition of town squares and market squares and their commemorative message. As a result of the study, it was observed that initially, with the introduction of water features, spatial effects were arranged in a Renaissance manner, creating small concentrically composed units. Subsequently, Baroque layouts were introduced. First with short viewing axes forming urban interiors and finally with long composition axes running out of the depths of the streets and including numerous decorative views in shortened perspectives. Decorative fountains were included in the system of ordering and decorating the entire city. Dates, initials and sometimes whole surnames were used on fountains to commemorate benefactors, founders and caretakers of reconstructions of buildings and public facilities and waterworks. With the symbolism of depictions of the biblical dove and the mythological figures of Neptune, Triton and Atlas, like their European counterparts they became monuments of peace and signs of loyalty to the monarchy. Most of these investments can be linked to the two most prominent representatives of power in this period, Prince Elector Franz Ludwig von PfalzNeuburg and Johann Anton Gotthard Schaffgotsch.

PL

Przedmiotem badania w prezentowanej publikacji są fontanny, które pojawiły się na placach miast dolnośląskich w czasach nowożytnych. Poza kilkoma wodotryskami siedemnastowiecznymi, renesansowymi, wszystkie powstawały od przełomu XVII i XVIII w. do lat 30. XVIII w. – w okresie odbudowy zamożności po stratach wojny trzydziestoletniej. Celem artykułu była próba ustalenia na podstawie analiz form i programów ikonograficznych fontann śląskich, w porównaniu z analogicznymi przykładami europejskimi, ich roli w kształtowaniu kompozycji urbanistycznej rynków i placów miast oraz ich przekazu kommemoratywnego. W wyniku studiów zaobserwowano, że początkowo za pomocą wprowadzanych wodotrysków aranżowano efekty przestrzenne na sposób renesansowy, tworząc niewielkie koncentrycznie zakomponowane jednostki. Następnie wprowadzano układy barokowe. Najpierw z krótkimi osiami widokowymi kształtującymi wnętrza urbanistyczne, a na koniec z długimi osiami kompozycyjnymi wybiegającymi z głębi ulic i uwzględnieniem licznych dekoracyjnych widoków w skrótach perspektywicznych. Ozdobne wodotryski włączone były w układ porządkowania i dekorowania całego miasta. Na fontannach przywołując daty, inicjały, a czasem całe nazwiska, upamiętniano dobroczyńców, fundatorów i opiekunów przebudów gmachów i urządzeń użyteczności publicznej oraz wodociągów. Za pomocą symboliki ukazywanych przedstawień biblijnego gołębia i mitologicznych postaci Neptuna, Trytona i Atlasa, podobnie jak ich europejskie wzorce stawały się swoistymi pomnikami pokoju oraz znakami lojalności wobec monarchii. Większość z tych inwestycji można powiązać z dwoma najznaczniejszymi przedstawicielami władzy w tym okresie biskupem księciem elektorem Franzem Ludwigiem von Pfalz-Neuburgiem i Johannem Antonem Gotthardem Schaffgotschem.

2

Fontanny i wodotryski jako pomniki miejskości w nowożytnej Europie

Ludwig Bogna

Architectus

|

2020

|

Nr 3 (63)

3--20

PL

W artykule przedstawiono wykorzystywanie fontann jako pomników w miastach nowożytnych. Ukazano genezę tej formy. Autorka wyodrębniła główne typy formalno-ikonograficzne oraz scharakteryzowała ich rozpowszechnienie. Były to typy formalne i ikonograficzne, miały jednak też swoje uzasadnienie kommemoratywne. Fontanny z Neptunem miały upamiętniać przewagi morskie kraju lub ogólnie potęgę władzy. W baroku przedstawienie Neptuna w towarzystwie Trytona lub samego Trytona nabrało nowego znaczenia – symboliki pokoju, pojednania i zmiłowania bożego nad światem. Fontanny Czterech Rzek stawały się symbolem tryumfu doczesnego i wiecznego. Przedstawienia bogów antycznych i herosów ucieleśniały siłę i zwycięstwo nad przeciwnościami losu w dziejach miasta. Miejskie fontanny symbolizowały istnienie, trwanie i dostatnie funkcjonowanie miasta, upamiętniały założycieli i dobroczyńców, były niejednokrotnie też wyrazem lojalności wobec państwa.

EN

The paper presents the use of fountains as monuments in modern cities. It shows the genesis of this form. It extracts the main formal-iconographic types and characterizes their spread. These were the formal and iconographic types of fountains, but they also had the commemorative reasons. Neptune’s fountains were to commemorate the country’s marine superiority or the power of authority in general. In the Baroque, depiction of Neptune with Triton or Triton himself took on a new meaning – the symbol of peace, reconciliation and God’s mercy on the world. The Fountains of the Four Rivers became a symbol of temporal and eternal triumph. Representations of ancient gods and heroes embodied strength and victory over adversity in the city’s history. The city’s fountains symbolized the existence, duration and the affluent functioning of the city. They honored the founders and the benefactors and often expressed the loyalty to the state.

3

Miasta i miasteczka o nowożytnych formach na Dolnym Śląsku

Ludwig B.

Architectus

|

2016

|

Nr 2 (46)

41--63

PL

W artykule przedstawiono i porównano rozwiązania planów miast nowożytnych lokowanych na Dolnym Śląsku po wojnie trzydziestoletniej. Pokazano nieliczne rozwiązania urbanistyczne o formach renesansowych i barokowych. Celem było wyszukanie inspiracji i wzorów oraz wskazanie prawdopodobnych naśladownictw, a także ocena wartości projektów urbanistycznych i ich znaczenia dla utrwalania lub zmian wykorzystywanych koncepcji. Po wojnie trzydziestoletniej obszar Dolnego Śląska miał zorganizowaną i stosunkowo kompletną sieć osadniczą. Jednym z nielicznych powodów zakładania miast była rozwijająca się dziedzina gospodarki – wydobycie rud metali. Drugim były względy prestiżowe. I to w tym wypadku odpowiedni dobór form przestrzennych miał dużo większe znaczenie. Wśród miast górniczych powstały dwa o wyraźnie renesansowym rozplanowaniu – Bolesławów (1581) i Złotniki Lubańskie (1677). Te miasteczka prezentują się typowo dla regionu (Saksonii, Czech, zwłaszcza rejonu Sudetów) i należą do późniejszych realizacji (choć w całej Europie stosowanych jeszcze w XVII, a nawet XVIII w.). Ze względu na swój niewielki rozmiar, podobnie jak inne miasta górnicze regionu, składają się tylko z obszernego rynku z czterema ulicami i otaczających go pierzei zabudowy. W okresie baroku powstały nieliczne nowe miasta zakładane przez dworzan austriackich i nową szlachtę w celu nobilitacji. Najważniejsze inicjatywy urbanistyczne związane są z działalnością członków rodziny książęcej Wirtembergów, którzy urządzając swe nowe rezydencje, dbali o fundację lub rozwój sąsiedniego miasta. Z inicjatywy pierwszego z książąt, Sylwiusza Nimroda, założono Dobroszyce (1663). Eleonora Charlotta, wdowa po Sylwiuszu II Fryderyku, przyczyniła się zaś do powstania barokowej enklawy miejskiej w Twardogórze (ok. 1685). Innym przykładem miasta o układzie barokowym stał się Brzeg Dolny Dyhrnów (1662). Oprócz rozwiązań zachowawczych renesansowych w genezie stosowanych w większości przypadków przy zakładaniu miast górniczych i rzemieślniczych powstały też na Dolnym Śląsku w 2. połowie XVII w. bardzo nowatorskie założenia urbanistyczne. Z zestawień ujawnia się, że projekty zastosowane przy zakładaniu północnośląskich barokowych miast należały do nurtu awangardowego. Powstawały równocześnie lub nawet wcześniej od wielu analogicznych fundacji z sąsiednich terenów.

EN

The article presents and compares the plan solutions of modern towns located in Lower Silesia after the Thirty Years’ War. It shows a few urban designs of Renaissance and Baroque forms. The aim was to find inspiration and models, and to indicate probable imitations, as well as the assessment of the value of urban projects and their relevance to the perpetuation or change of the used concepts. The area of Lower Silesia after the Thirty Years’ War had an organized and fairly complete settlement grid. One of the few reasons of founding new towns was the development of mining of metal ores. The other motive was prestigious considerations. In this case, an appropriate choice of spatial forms was much more important. Among the mining towns two obtained a clearly Renaissance shape – Bolesławów (1581) and Złotniki Lubańskie (1677). These small towns of the Renaissance arrangement are typical for this region (Saxony, Kingdom of Bohemia, especially the Sudetenland) and belong to later implementations (though still used throughout Europe in the 17th century, or even the 18th century). Due to their small size, similarly as other towns of the mining region, they are formed of only a large square market with four streets surrounded by a building frontage. The Austrian courtiers and the new nobles during the Baroque period created a few new towns with the aim of nobilitation. The most important urban initiatives are related to the activities of members of the family of Württemberg-Oels, who organizing their new residences decided to found or to develop a neighboring town. On the initiative of Silvius Nimrod, the first of the duces, Dobroszyce (1663) were founded. Eleonora Charlotta, widow of Silvius II Frederick, contributed to the construction of a new Baroque city enclave in Twardogóra (circa 1685). Brzeg Dolny of Abraham Dyhrn (1662) became another example of Baroque arrangement. Apart from conservative Renaissance solutions in the genesis of applied in most cases of founding mining and craft towns, in the 2nd half of the 17th century there came into being, also in Lower Silesia, very innovatory urban foundations. They were created at the same time or even earlier than many analogous foundation from adjacent areas.

4

Kierunki rozwoju urbanistyki nowożytnej w Polsce południowo-wschodniej. Geneza, modele urbanistyczne, przykłady

Kuśnierz K.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2015

|

Nr 41

99--106

PL

Niniejszy artykuł dotyczy kierunków rozwoju urbanistyki renesansowej w Polsce, która narodziła się pod wpływem prądów humanistycznych i teorii urbanistyki odrodzenia powstałych we Włoszech. W pracy zostały zaprezentowane takie miasta jak Brody, Brzeżany, Żółkiew, Krasiczyn, Sieniawa, Zamość, Stanisławów, Wielkie Oczy, Głogów Małopolski. Na wybranych przykładach wyżej wymienionych miast udowodniono, że mają szereg cech wspólnych, które wyróżniają je jako nowożytne konstrukcje urbanistyczne. Są to m.in. dobór miejsca lokalizacji w terenie płaskim, wprowadzenie dużych rynków usytuowanych centralnie w planie miasta, dominacja czynnika kompozycyjnego, dążenie do symetrii i osiowości, dążenie do ujednolicenia architektury.

EN

This article discusses the directions of Renaissance urban development in Poland, which originated under the infl uence of humanistic trends and Renaissance urban planning theories born in Italy. The work presents such towns as Brody, Brzeżany, Żółkiew, Krasiczyn, Sieniawa, Zamość, Stanisławów, Wielkie Oczy and Głogów Małopolski. On selected examples of the above mentioned towns it has been proven that they possess several features in common which distinguish them as modern urban constructions. They are e.g. the choice of a foundation site in the flat terrain, introduction of a large market square situated centrally on the town plan, dominance of the composition factor, aspiring to symmetry and axiality, and to uniform architecture.