Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Skład minerałów ilastych w osadach triasu i jury basenu polskiego – zapis zmian paleoklimatu i paleośrodowiska

Brański P.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 444

15--31

PL

W artykule podsumowano wyniki ponad 220 badań dyfraktometrycznych, wykonanych we frakcji o śr mniejszej 0,002 mm triasowych i jurajskich kompleksów ilastych w basenie polskim. W przypadku niektórych próbek przeprowadzono także obserwacje w mikroskopie elektronowym. Skład detrytycznych minerałów ilastych warstw zbąszyneckich (noryk), warstw wielichowskich (retyk dolny–środkowy), formacji zagajskiej (retyk górny i hetang dolny), przysuskiej formacji rudonośnej (hetang górny), formacji ciechocińskiej (toark dolny) i częstochowskiej formacji iłów rudonośnych (bajos górny–baton) był przeważnie kontrolowany przez reżim wietrzenia i pośrednio warunki klimatyczne. Przerabianie i resedymentacja osadów starszych (spowodowana przez procesy tektoniczne i/lub wahania poziomu morza), jak również sortowanie hydrauliczne, mogły modyfikować skład mineralny i nieco zacierać sygnał paleoklimatyczny. Zmiany składu minerałów ilastych we frakcji <0,002 mm potwierdziły długookresową ewolucję od klimatu suchego lub półsuchego do wilgotnego. Główna zmiana paleoklimatyczna zachodziła w retyku. Chlorytowo-illitowa asocjacja noryku została zastąpiona we wczesnym–środkowym retyku przez zespół illitowo-smektytowy (lub kaolinitowo-smektytowy). W późnym retyku dominowała już asocjacja illitowo-kaolinitowa. W trakcie jury ustaliła się asocjacja chlorytowo-illitowo-kaolinitowa, odpowiadająca warunkom klimatu umiarkowanego, ciepłego. Wahania temperatury, a zwłaszcza wielkości opadów, zapisywały się tylko w zmianach proporcji kaolinitu i illitu. Odcinki profilu zubożone w kaolinit występowały w późnym pliensbachu, najwcześniejszym toarku oraz w bajosie i batonie, odpowiadając fazom klimatu chłodniejszego i mniej wilgotnego. Mniejsze, cykliczne zmiany składu minerałów ilastych były najprawdopodobniej kontrolowane astronomicznie, głównie przez cykle ekscentryczności orbity ziemskiej. Niektóre warstwy z retyku górnego, początku hetangu i toarku dolnego, wykazujące bardzo wysoki stosunek kaolinit/illit, sugerują ekstremalne wietrzenie chemiczne w klimacie tropikalnym lub subtropikalnym wilgotnym, w następstwie silnego efektu cieplarnianego.

EN

This paper summarizes over 220 results of XRD research carried out on <0.002 mm fraction of Triassic and Jurassic clay successions from the Polish Basin. SEM observations of some samples were also performed. The composition of detrital clay minerals of the Zbąszynek Beds (Norian), Wielichowo Beds (Lower–Middle Rhaetian), Zagaje Fm. (Upper Rhaetian and Lower Hettangian), Przysucha Ore bearing Fm. (Upper Hettangian), Ciechocinek Fm. (Lower Toarcian) and Częstochowa Ore-bearing Clay Fm. (Upper Bajocian and Bathonian) was controlled mostly by a weathering regime and, indirectly, by climatic conditions. Reworking and redeposition of ancient sediments (caused by tectonic processes and /or sea-level changes) and differential settling might have modified the mineral composition and partly erased the palaeoclimatic signal. A long-term evolution from arid or semi-arid to humid climatic conditions was confirmed by changes in the clay mineral composition of the <0.002 mm fraction. The major change of palaeoclimate took place during the Rhaetian. The Norian chlorite-illite association was replaced by the Early–Middle Rhaetian illite-smectite (and kaolinite-smectite) assemblage. Next, in the Late Rhaetian the illite-kaolinite association predominated. In the Jurassic, the chlorite-illite-kaolinite association was established due to a warm-temperate climate. Only changes in the kaolinite/illite ratio recorded the fluctuations in temperature and especially rainfall. Kaolinite-depleted intervals occurred in the Late Pliensbachian, Earliest Toarcian and Bajocian–Bathonian, due to cooler and less humid climatic phases. Minor cyclic variations in the clay mineral composition were most probably astronomically controlled, mainly due to the orbital eccentricity cycles. Some levels of the very high kaolinite/illite ratio in the Upper Rhaetian, at the beginning of Hettangian and in the Lower Toarcian suggest extreme chemical weathering in a humid-subtropical to tropical climate in the aftermath of a powerful greenhouse effect.

2

Warunki hydrogeologiczne utworów triasu górnego na obszarze GZWP Lubliniec-Myszków

Rubin K., Rubin H.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/2

437-444

PL

Utwory triasu górnego na obszarze monokliny śląsko-krakowskiej wykształcone są przede wszystkim w postaci iłowców i mułowców z wkładkami wapieni i piaskowców. Miąższość tych utworów w północnej części monokliny osiąga około 260 m. Z uwagi na charakter wykształcenia litologicznego w praktyce hydrogeologicznej utwory te były traktowane jako słabo wodonośne, a w kontekście zasobnych zbiorników wód w utworach węglanowych wapienia muszlowego i retu jako izolujący nadkład. Analiza profili litologicznych otworów badawczych oraz dane ze studni odwierconych na obszarze badań pozwoliły wydzielić w profilu triasu górnego 5 horyzontów wodonośnych o ograniczonym zasięgu, związanych z piaskowcami występującymi w stropowych partiach formacji woźnickiej i lisowskiej, wapieniami woźnickimi, brekcją lisowską, piaskowcami trzcinowymi i dolomitem granicznym. Poziomy te mogą pozostawać w łączności hydraulicznej. W artykule przedstawiono charakterystykę warunków hydrogeologicznych triasu górnego na obszarze północnej części monokliny śląsko-krakowskiej na podstawie danych z archiwalnych otworów badawczych oraz własnych badań i obserwacji hydrogeologicznych w studniach i piezometrach.

EN

The Upper Triassic formations from the Silesian-Cracow Monocline are composed mainly of claystones and mudstones interbedded by limestones and sandstones. In the north of the monocline, these formations are up to about 260 m thick. From their lithologic characteristics, these would be treated in the hydrogeological practice as low water-bearing capacity rocks, and as a capping aquitard in the context of water-rich aquifers in the Muschelkalk and Roethian carbonate formations. Analysis of lithologies in exploratory wells drilled in the study area allowed separating 5 groundwater horizons in the Upper Triassic, which are connected with the sandstone formations occurring at the top portions of the Woźniki and Lisów formations, Woźniki limestones, Lisów breccia, reed sandstones and boundary dolomite. These aquifers may have hydraulic connections. This contribution presents a characterisation of the hydrogeologic conditions within the Upper Triassic in the north of the Silesian-Cracow Monocline, based on archival data from exploratory wells and own hydrogeologic investigations and observations performed in wells and piezometers.

3

Charakterystyka hydrogeochemiczna utworów triasu górnego w rejonie Woźnik (otwór badawczy K-1)

Rubin H., Rubin K.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/2

429-435

PL

Badania dotyczyły słabo przepuszczalnych utworów triasu górnego występujących na obszarze GZWP Lubliniec-Myszków. Ocena właściwości hydrogeochemicznych tych utworów stanowi podstawę do określenia ich roli w zasilaniu i kształtowaniu chemizmu wód serii węglanowej triasu. Wykonanie otworu badawczego K-1 o głębokości 99,5 m, zlokalizowanego w Woźnikach, umożliwiło przeprowadzenie badań właściwości hydrogeochemicznych utworów triasu górnego (noryk-retyk), wykształconych głównie jako iły, iłowce i mułowce, lokalnie przewarstwionych utworami węglanowymi i piaskowcami. W profilu triasu górnego stwierdzono występowanie dwóch horyzontów wodonośnych w spękanych iłowcach przewarstwionych utworami węglanowymi i piaskowcami. W artykule przedstawiono wyniki badań wilgotności, porowatości i wyciągów wodnych z utworów triasu górnego oraz składu chemicznego i izotopowego wód podziemnych występujących w tych utworach.

EN

The investigations deal with Upper Triassic low permeability formations located in the Lubliniec-Myszków area of MGWB. The assessment of hydrogeochemical properties of these formations is a basis for determining their role in recharging groundwater of the Triassic carbonate aquifer and their influence on the groundwater chemistry. Drilling of the borehole K-1(located in Woźniki) down to a depth of 99.5 m made it possible to perform investigations on hydrogeochemical properties of the Upper Triassic formations (Norian-Rhaetian) composed mainly of clays, claystones and mudstones, locally interbedded by carbonates and sandstones. It was affirmed that the Upper Triassic interval contains two aquifers located in fissured claystones interbedded by carbonates and sandstones. This contribution presents the results of water content and porosity tests, water extracts from the Upper Triassic formations as well as chemistry and isotopic contents of the groundwater from these formations.