Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Early Triassic conodonts in Western Tethys

Kolar-Jurkovšek Tea

Geotourism / Geoturystyka

|

2023

|

nr 1-2 (72-73)

36--36

EN

Conodonts are phosphatic, tooth-like elements of extinct jawless vertebrates that are classified in the independent class Conodonta. Due to their rapid evolution, wide palaeogeographic distribution and high resistance, conodonts are one of the most significant microfossil groups in the biostratigraphy of the Paleozoic and Triassic. Animals with conodonts were bilaterally symmetrical, exclusively marine organisms, where they inhabited a variety of habitats. These include both open sea habitats, whereas some species adapted to shallow habitats of epicontinental seas. For this reason, conodonts are extremely important for understanding of the palaeoecological and palaeogeographic conditions of the Paleozoic and Triassic. They were unquestionably one of the most successful animal groups, since they existed more than 300 million years and their elements are widely used as index fossils. Conodonts have shown their value for Triassic biostratigraphy. Based on international criteria the Permian-Triassic system boundary is defined with the first appearance of the conodont species Hindeodus parvus (Kozur & Pjatakova). The Permian-Triassic interval strata of the GSSP section in Meishan (China) are next to the platform-bearing gondolellids marked by the presence of Hindeodus-Isarcicella population that enabled to introduce also a conodont zonation for shallow facies. A standard conodont zonation is, except for the two lowermost Triassic zones, based on gondolellid genera that lived in deeper water: Clarkina, Sweetospathodus, Neospathodus, Novispathodus, Borinella, Scythogondolella, Icriospathodus, Triassospathodus and Chiosella. Certain Dienerian and Smithian strata of Western Tethys are marked by shallow water and euryhaline genera and due to the absence of global biozonation markers, a stratigraphic value of some genera (Hadrodontina, Pachycladina, Eurygnathodus, Foliella, Platyvillosus) is recognized. These shallow water genera were ecologically controlled (temperature, oxygen levels) that have been adapted to the epicontinental ramp environment and were particulary instrumental in forming the western part of the Tethyan province.

2

Historia eksploatacji surowców skalnych w dolinie Świśliny (Góry Świętokrzyskie)

Fijałkowska-Mader Anna, Stoiński Andrzej, Tyczyński Zbigniew, Gawron Paweł, Kozak Bartosz, Król Paweł, Trela Wiesław

Przegląd Geologiczny

|

2022

|

Vol. 70, nr 2

100--114

EN

The beginning of exploitation of Lower Triassic (Röt, Olenekian) sandstones in Doły Biskupie dates back to the 17th century. The village is situated 12 km west of Ostrowiec Świętokrzyski, in the Świślina Valley, in the north-eastern part of the Holy Cross Mountains. In addition to sandstones, a wide spectrum of other rocks types were excavated in the adjacent areas: Lower Devonian (Emsian) sandstones in Godów, Middle Devonian (Efelian) dolomites in the Doły Opacie quarry and Lower Triassic (Middle Buntsandstein, Olenekian) sandstonesin Wióry. The last quarry at Doły Opacie was closed in 1984. The Doły Opacie and Doły Biskupie quarries currently provide a number of inanimate nature monuments.

3

Textural characteristics, mode of transportation and depositional environment of the Stormberg Group in the Eastern Cape, South Africa: evidence from grain size and lithofacies analyses

Chima Priscilla, Baiyegunhi Christopher

Geologos

|

2022

|

Vol. 28, No. 1

61--78

EN

The Stormberg Group comprises the Molteno, Elliot and Clarens formations and is one of four stratigraphical groups that make up the Karoo Supergroup in South Africa. The group is the highest unit in the Karoo Basin, representing the final phase of preserved sedimentation. The major problem with the Stromberg Group is that the mode of transport, hydrodynamic energy conditions and depositional environment are still poorly understood. For the present paper, grain size and lithofacies studies on selected sandstones from the Molteno, Elliot and Clarens formations were performed so as to elucidate their textural characteristics, depositional processes, sedimentation mechanisms and hydrodynamic energy conditions and to discriminate different depositional environments. The statistical parameters of grain size distribution (mean grain size, standard deviation, skewness and kurtosis) show that the sandstones are predominantly unimodal, fine grained, moderately well sorted, mesokurtic and near symmetrical. The bivariate diagrams of the aforementioned statistical parameters demonstrate that river and aeolian dune had the greatest impact on the depositional environments. Likewise, the C-M pattern (Passega diagram) shows that the sandstones were mostly deposited through tractive current process. Furthermore, the C-M diagram reveals the prevalence of rolling, suspension and graded suspension modes of sediment transportation. Seventeen sedimentary lithofacies were identified and grouped into seven lithofacies associations. These lithofacies associations indicate braided channel, overbank and swamp deposits for the Molteno Formation, alluvial fan/floodplain and playa deposits for the Elliot Formation and aeolian deposits for the Clarens Formation.

4

Zastosowanie wskaźnika TAI (thermal alteration index) i analizy palinofacjalnej do określenia stopnia dojrzałości termicznej materii organicznej w utworach górnego permu i triasu w północnej części niecki nidziańskiej (Polska centralna)

Fijałkowska-Mader Anna

Nafta-Gaz

|

2020

|

R. 76, nr 8

495--500

PL

Określanie dojrzałości termicznej palinomorf na podstawie ich barwy jest metodą powszechnie stosowaną w prospekcji węglowodorów. Kolor zewnętrznej błony miospor zmienia się na skutek podgrzania od bladożółtego po czarny w zależności od paleotemperatury. Obecnie funkcjonuje wiele skal barw palinomorf skorelowanych z wartościami refleksyjności witrynitu, maksymalną temperaturą pogrzebania i stadiami generacji węglowodorów. Ze względu na zróżnicowany zarówno pod względem taksonomicznym, jak i morfologicznym materiał autorka posłużyła się skalą TAI AMOCO. Przeanalizowano ponadto udział poszczególnych grup kerogenu w palinofacjach pod kątem ich węglowodorowego potencjału. Badaniami objęto osady górnego permu i triasu z 11 otworów wiertniczych zlokalizowanych w północnej części niecki nidziańskiej. Wykazały one, że w próbkach triasowych oraz w próbkach górnego permu z otworu Milianów IG 1 dominuje jasnożółty do pomarańczowego kolor spor i ziaren pyłku, odpowiadający indeksowi TAI od 1 do 4, czyli stadium przed generacją ropy naftowej i stadium wczesnej generacji ropy naftowej. Jedynie w próbach górnego permu z otworu Pągów IG 1 dominuje brązowy kolor miospor, który odpowiada indeksowi TAI od 4+ do 5, czyli głównemu stadium generacji ropy naftowej. Dominująca wartość refleksyjność witrynitu Ro wynosi 0,4–0,6%, a zatem stopień dojrzałości materii organicznej w utworach górnego permu i triasu jest niezbyt wysoki, co świadczy o stosunkowo niskich temperaturach diagenezy osadu (< 80°C). Z analizy palinofacji wynika, że w utworach górnego permu i triasu występuje kerogen mieszany i strukturalny. Kerogen mieszany, stwierdzony w skałach węglanowych, zawiera amorficzny kerogen drobnorozproszony i „fluffy” pochodzenia glonowego oraz kerogen strukturalny, pochodzenia terygenicznego, głównie egzynit i witrynit. Kerogen mieszany charakteryzuje się potencjałem ropnym (kerogen ropotwórczy), natomiast kerogen strukturalny – potencjałem ropno-gazowym.

EN

Determining the thermal maturity of palynomorph based on their color is a method commonly used in hydrocarbon prospecting. The color of the outer membrane of miospores (exine) changes as a result of heating from pale yellow to black depending on the paleotemperature. Currently, there are many palynomorph color scales correlated with the value of vitrinite reflectance, temperature of burial and hydrocarbon generation stages. Due to the varied material, both in taxonomic and morphological terms, the author used the TAI AMOCO scale. Furthermore, the share of individual kerogen groups in palynofacies was analyzed in terms of their hydrocarbon potential. The Upper Permian and Triassic deposits from eleven boreholes located in the north part of the Nida Basin were investigated. They showed that the Triassic and in the Upper Permian samples from the Milianów IG 1 borehole, are dominated by the pale yellow to orange color of spores and pollen grains, corresponding to a TAI index from 1 to 4, i.e. the pre-generation, dry gas and the early oil generation windows. In turn, only the samples of the Upper Permian from the Pągów IG 1 borehole are dominated by the brown color of miospores, which corresponds to a TAI index from 4+ to 5, i.e. the peak oil prone. Dominant vitrinite reflectance Ro varies from 0,4% to 0,6%, so the degree of organic matter maturity in the Upper Permian and Triassic deposits is not very high, which indicates relatively low temperatures of sediment diagenesis (< 80°C). Analysis of palynofacies showed that the Upper Permian and Triassic deposits contain mixed and structural kerogen. Mixed kerogen, occurring in carbonate rocks, contains amorphous fine-scattered kerogen and “fluffy” of algae origin, as well as structural kerogen of terrigeneous origin, mainly exinite and vitrinite. Mixed kerogen is characterized by oil potential, whereas structural kerogen – by gas-oil potential.

5

Wyniki interpretacji strukturalnej utworów triasu i paleozoiku przedgórza Karpat opartej na nowych danych sejsmicznych

Urbaniec Andrzej, Bartoń Robert, Bajewski Łukasz, Wilk Aleksander

Nafta-Gaz

|

2020

|

R. 76, nr 9

559--568

PL

Głównym celem artykułu jest odtworzenie szczegółów budowy strukturalnej utworów triasu i paleozoiku centralnej części przedgórza Karpat na podstawie interpretacji nowych materiałów sejsmicznych 3D. W ramach interpretacji wykonano analizę atrybutów sejsmicznych, wśród których najbardziej pomocne były: Time gain, Relative acoustic impedance, First derivative, Dominant frequency oraz Instantaneous bandwidth. Dotychczasowe informacje na temat budowy geologicznej kompleksu paleozoicznego w tym obszarze pochodziły głównie z interpretacji profili sejsmicznych 2D, koncepcji regionalnych oraz informacji z jedynego głębokiego otworu wiertniczego zrealizowanego na przełomie lat 50. i 60. XX wieku. Wyniki przeprowadzonej analizy obrazu sejsmicznego wskazują, że podłoże jury zbudowane jest z szeregu bloków tektonicznych o zróżnicowanej wielkości oddzielonych powierzchniami dyslokacji. W większości mają one charakter bloków wychylonych (tilted blocks), stanowiąc pozostałość kaledońsko-waryscyjskiego systemu tektonicznego. Utwory paleozoiczne o wyraźnie uporządkowanych ciągłych refleksach sejsmicznych silnie kontrastują w obrazie sejsmicznym z zalegającym poniżej kompleksem anchimetamorficznych skał najwyższego ediakaru o nieuporządkowanym, jednorodnym zapisie. Klastyczne utwory dolnego triasu w pierwszej kolejności wypełniają głębsze partie półrowów tektonicznych. Na podstawie analizy obrazu sejsmicznego kompleks ten podzielono na dwie serie: dolną, o zdecydowanie mniejszych wartościach amplitudy i zauważalnie mniejszej ciągłości refleksów sejsmicznych, oraz górną, o zróżnicowanej dynamice i większej ciągłości refleksów. Najwyższym analizowanym kompleksem są węglanowe utwory retu i wapienia muszlowego, cechujące się wysokimi wartościami amplitudy i dużą ciągłością refleksów, dzięki czemu są one łatwo identyfikowalne na sekcjach sejsmicznych. Przeprowadzona analiza z wykorzystaniem atrybutów sejsmicznych pozwoliła na określenie charakterystyki sejsmicznej poszczególnych kompleksów litostratygraficznych triasu i paleozoiku oraz wniosła bardziej szczegółowe informacje o budowie geologicznej obszaru badań.

EN

The main purpose of the article was to reconstruct the structural details of the Triassic and Palaeozoic formations of the central part of the Carpathian Foreland based on interpretation of new 3D seismic data. The interpretation included the analysis of seismic attributes, among them Time Gain, Relative acoustic impedance, First derivative, Dominant frequency and Instantaneous bandwidth were the most useful. Previous knowledge on the geological structure of the Palaeozoic complex in this area was derived mainly from the interpretation of 2D seismic sections, regional concepts and data from the only deep well drilled in the late 1950s and early 1960s. The results of the seismic image analysis show that the Jurassic sub-surface is composed of a number of tectonic blocks of various sizes, separated by dislocation zones. Most of them are tilted blocks which are the remnants of the Caledonian-Variscan tectonic system. Palaeozoic sediments with clearly arranged continuous seismic reflectors strongly contrast in the seismic image with the complex of anchimetamorphic rocks of the uppermost Ediacaran characterized by disarranged, homogeneous record. Clastic formations of the Lower Triassic fill primarily the deeper parts of the tectonic half-grabens. Based on the seismic image analysis, the complex is divided into two series: the lower one, with significantly lower amplitude values and noticeably lower continuity of seismic reflectors and the upper one with diversified dynamics and greater continuity of reflectors. The highest analyzed complex is the carbonate formation of Roetian and Muschelkalk, characterized by high amplitude values and high continuity of reflectors so that it can be easily identified on seismic sections. The analysis carried out with the use of seismic attributes allowed to determine the seismic characteristics of individual lithostratigraphic complexes of the Triassic and Palaeozoic formations and provided more detailed information on the geological structure of the research area.

6

Debate on skeletal elements of the Triassic conodont Cornudina Hirschmann

Kılıç A. M., Plasencia P., Önder F.

Acta Geologica Polonica

|

2018

|

Vol. 68, no. 2

147--159

EN

The long-ranging Early to Middle Triassic coniform conodont form-genus Cornudina Hirschmann occurs abundantly in the Anisian of NW Turkey, Northern Tethys. Although suggested to represent the P1 element of an apparatus of the Order Ozarkodinida Dzik, questions concerning the apparatus of Cornudina remain. A description of the probable phylogenetic trends in the P1 elements of Cornudina is attempted and the role of the form-genera Ketinella Gedik and Kamuellerella Gedik, as the alternative ramiform skeletal elements in the Cornudina multi-element apparatus, is investigated. The newly described, Gedikella quadrata gen. nov., sp. nov., is an S element, Kamuellerella rectangularis sp. nov., is either an S3 or an S4 element, and Ketinella goermueshi sp. nov., is an M element.

7

Paleogleby w zapisie sedymentacyjnym formacji z Siodeł w Górach Świętokrzyskich (perm górny–trias dolny)

Trela W., Fijałkowska-Mader A.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 4

227--233

EN

The uppermost Permian in the NWHoly Cross Mountains is represented by red mudstones with sandstone and conglomerate interbeds, forming the PZt cyclothem (dated by miospores of the Lueckisporites virkkiae Bc Zone), which grade upwards into the Siodta Formation. This succession is overlain by sandstones and mudstones of the Jaworzna Formation yielding the lowermost Triassic spore-pollen assemblage of the Lundbladispora obsoleta- Protohaploxypinus pantii Zone. Mudstones of the Siodta Formation reveal mottling structure with numerous root traces, rhizobreciation, as well as nodular and bedded calcretes. The root -Mader structures are represented by calcite tubules and root moulds, the latter filled with dark red calcareous mudstones. The presence of root traces in the Siodta Formation clearly indicates an increase of substrate moisture in contrast to the underlying PZt cyclothem. The mottled red mudstones were deposited in the playa-lacustrine depositional system and lost their primary structure due to rooting and other pedogenic processes. Carbonate nodules and thin indurated calcretes are related to periods of lower sediment accumulation rate or even non-deposition periods favouring development of continental carbonates. A relatively rapid switch to the alluvial depositional system represented by the Jaworzna Formation appears to be coeval to the increased sediment flux in terrestrial setting, postulated by Newell et al. (2010) at the Permo-Triassic boundary, driven by a devegetation event of upland catchments.

8

Triasowy zbiornik wód termalnych w północnej strefie Tarnowa – parametry hydrogeotermalne i perspektywy wykorzystania

Bujakowski W., Barbacki A.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2016

|

nr 92

325--336

PL

W artykule przedstawiono studium dotyczące możliwości wykorzystania energii geotermalnej w obszarze znajdującym się na obszarze zapadliska przedkarpackiego w rejonie Tarnowa. Podano informację na temat budowy geologicznej analizowanej strefy oraz dokonano charakterystyki triasowego zbiornika wód termalnych, najbardziej interesującego w tym rejonie. Analiza została wykonana na podstawie parametrów hydrogeotermalnych (temperatura, mineralizacja, porowatość, przepuszczalność, wydajność), które uzyskano z otworów geologicznych i naftowych zlokalizowanych w strefie miasta oraz na terenach przyległych. W wyniku analizy oszacowano potencjalne zasoby energetyczne. Wykazano, że najlepsze perspektywy dla rozwoju geotermii w analizowanym obszarze stwarza wykorzystanie tego zbiornika głównie w aspekcie balneorekreacji.

EN

This work is a study on the possibility of using geothermal energy in the area of the Carpathian Foredeep in the Northern area of Tarnów. The information presents the geological structure of the analyzed area along with the characteristics of the Triassic thermal water reservoir, the most interesting in the region. The analysis was conducted on the basis of hydrogeothermal parameters (temperature, mineralization, porosity, permeability, efficiency), which were obtained from the geological and petroleum wells located in the zone of the city and adjacent areas. The analysis estimated potential energy resources. It was pointed out that the best prospects for the development of geothermal energy in the analyzed reservoir makes use in terms of balneo-recreation.

9

Baseny solne triasu na obszarze Polski

Czapowski G., Tomassi-Morawiec H.

Przegląd Solny

|

2016

|

T. 12

51--55

PL

Na obszarze Polski sole triasu formowały się u schyłku dolnego triasu (ret) oraz w górnym triasie (środkowy kajper; tab. 1). Sole retu, grubości do kilkunastu metrów, rozpoznane w 1 otworze wiertniczym (Ryc. 1A-B), występują jako cienkie (cm grubości) chlorkowe przewarstwienia w sukcesji siarczanowo węglanowej, zaś ich cechy strukturalne i zawartość bromu (48-62 ppm) sugerują powstanie w środowisku okresowo zasolonego zbiornika jeziornego. Sole kajpru, grubości 40-143 m, zarejestrowane w 5 otworach wiertniczych (ryc. 2A-B), budują 1-3 pokłady grubości dcm-m w zdominowanej przez iłowce i mułowce sukcesji dolnych warstw gipsowych. Ich wykształcenie i niska (0-42 ppm) zawartośc bromu wskazują na powstanie soli w środowisku okresowo zasolonego zbiornika jeziornego. Prawdopodobne sole dolnego triasu są produktem naturalnej ewaporacji dolnotriasowego zbiornika morskiego, natomiast w górnym triasie ewaporacja schyłkowego zbiornika środkowotriasowego mogła być wzbogacona ługami z niszczenia odsłoniętych soli kamiennych dolnego triasu i/lub najmłodszych wydzieleń solnych cechsztynu, budujących strop formujących się struktur wysadowych. Pomimo dotychczasowego słabego stopnia poznania omawianych soli triasu należy jednak cieniach ich ekonomiczną wartość jako znikomą ze względu na stosunkowo niewielką grubość serii solnych (kilkanaście m - sole retu, do 90 m – sole kajpru) i dużą głębokość występowania (ponad 1680 m - sole retu, 1200-3250 m – sole kajpru).

EN

Except the well recognized chlorides of Late Permian (Zechstein) and the Neogene (Middle Miocene) age in Poland also the salts were accumulated here within the limited evaporate basins during the late Lower (Upper Bunter = Röt) and in the Upper (Middle Keuper) Triassic (Tab. 1, Figs 1A, 2A). The Röt rock salts with thickness >13 m were developed as interbeds of white to beige, polymorphic to giant secondary halites, cm to 9 m thick, incorporated within the sulphate-dolomitic succession of I Gypsum Beds (Fig. 1B). Their structures and bromine content (48-62 ppm) suggested accumulation in a salt pan of broad sabkha, being the marginal part of shallow marine evaporate basin, existed then in SW Poland area (Fig. 1A). The Middle Kuper salts, 40 to 143 m thick, created 1-3 seams with the profile of Lower Gypsum Beds, dominated by claystones and siltstones with sulphate-carbonate interbeds (Fig. 2B). Chlorides were developed as polymorphic to giant secondary halites, white, beige to honey and pink, with anhydrite aggregates and dispersed clay matter. Their structures and low bromine content (0 to 42 ppm) indicated deposition in a seasonally evaporated continental lake of the playa system, occupied that time the central Poland area (Fig. 2B) and supplied with salt brines from eroded emerged salt of the Lower Triassic and the youngest Zechstein. The commented Triassic salts became hitherto only preliminary studied because of rare core material (5 boreholes). Their economic value seems low because of a relatively small salt bed thickness (up to 9 m of Röt salts and up to 90 m of Keuper ones) and their deep occurrence (depth >1680 m for Röt salts and 1200-3250 m for the Keuper ones).

10

Soft-sediment deformation structures in cores from lacustrine slurry deposits of the Late Triassic Yanchang Fm. (central China)

Yang R., van Loon A. J., Yin W., Fan A., Han Z.

Geologos

|

2016

|

Vol. 22, No. 3

201--211

EN

The fine-grained autochthonous sedimentation in the deep part of a Late Triassic lake was frequently interrupted by gravity-induced mass flows. Some of these mass flows were so rich in water that they must have represented slurries. This can be deduced from the soft-sediment deformation structures that abound in cores from these lacustrine deposits which constitute the Yanchang Fm., which is present in the Ordos Basin (central China). The flows and the resulting SSDS were probably triggered by earthquakes, volcanic eruptions, shear stress of gravity flows, and/or the sudden release of overburden-induced excess pore-fluid pressure. The tectonically active setting, the depositional slope and the high sedimentation rate facilitated the development of soft-sediment deformations, which consist mainly of load casts and associated structures such as pseudonodules and flame structures. Sediments with such deformations were occasionally eroded by slurries and became embedded in their deposits.

11

Wykorzystanie spektrometrii gamma w poszukiwaniu i rozpoznawaniu jakości złóż surowców skalnych

Solecki A. T., Śliwiński W. R., Tchorz-Trzeciakiewicz D. E., Nowak K. J., Luks M. A.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2015

|

R. 56, nr 2

132--136

PL

Wskazano na potencjalne możliwość gamma spektrometrii w zakresie poszukiwania i oceny jakości złóż. Szczególną uwagę poświęcono złożom surowców skalnych. Na przykładzie triasowych arkoz Sudetów wskazano na możliwość zastosowania przenośnych gamma spektrometrów do poszukiwania skaleni potasowych - surowca przemysłu ceramicznego. Na przykładzie złóż: glin ogniotrwałych w Rusku-Jaroszowie, kaolinu w Nowogrodźcu i surowca kaolinowego z kopalni Turów podjęto próbę porównania wyników pomiarów gamma spektrometrycznych z diagramem klasyfikacyjnym obejmującym pola takich minerałów jak: chloryt, kaolinit, smektyt, montmorylonit, illit, muskowit, skalenie, glaukonit, kwarc.

EN

Potential of gamma spectrometry application for exploration and evaluation of the quality of the mineral deposits was analysed. Particular attention was paid to deposits of rock materials. The application of portable gamma spectrometers for prospecting for K feldspar in the Sudetic Triassic arkose was shown. Comparison of the results of gamma spectrometric measurements in deposits of Rusko-Jaroszów refractory clays, Nowogrodziec kaoline and byproduct kaolin of lignite mine Turow was made with classification diagram covering the fields of minerals such as: chlorite, kaolinite, smectite, montmorillonite, illite, muscovite, feldspar, glauconite, quartz.

12

Litostratygrafia, palinofacje i środowiska sedymentacji utworów triasu w północnej części niecki Nidy

Fijałkowska-Mader A., Kuleta M., Zbroja S.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 462

83--123

PL

W artykule przedstawiono najnowszą propozycję podziału litostratygraficznego utworów triasu północnej części niecki Nidy nawiązującego do jednostek wyróżnianych na Niżu Polskim oraz w północno-zachodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Podano charakterystykę petrograficzną skał tworzących zaproponowane wydzielenia. Zamieszczono także wyniki analizy palinofacjalnej utworów triasu. Opisano siedem typów palinofacji odpowiadających różnym środowiskom sedymentacji: rzecznym, jeziornym, playi, sebhy, otwartego morza i laguny. Palinofacje charakterystyczne dla środowiska rzecznego występują w utworach pstrego piaskowca środkowego, piaskowca trzcinowego (formacja stuttgarcka) oraz kajpru górnego, dla środowiska jeziornego – w utworach kajpru dolnego i piaskowca trzcinowego, dla środowiska playi – w dolnych warstwach gipsowych, dla środowiska sebhy – w recie oraz w dolnych i górnych warstwach gipsowych, dla środowiska otwartego morza – w wapieniu muszlowym i dolomicie granicznym, a dla środowiska laguny – w recie, wapieniu muszlowym górnym i dolomicie granicznym. Na podstawie wyników analizy litofacjalnej i palinofacjalnej zrekonstruowano środowisko sedymentacji utworów triasu z północnej części niecki Nidy.

EN

The latest lithostratigraphical scheme of Triassic deposits from the northern part of the Nida Basin (southern Poland) is presented. It refers to the units distinguished in the Polish Lowlands and NW margin of the Holy Cross Mountains. Petrographic characteristics of the proposed lithostratigraphic units, and the results of palynofacies analysis are given. The identified seven palynofacies types represent a variety of depositional environments: fluvial, lacustrine, playa, sebkha, open marine and lagoonal. Palynofacies characteristic for fluvial environments were identified in the Middle Buntsandstein, Schilfsandstein (Stuttgart Formation) and Upper Keuper deposits, lacustrine environment – within the Lower Keuper and Schilfsandstein, playa environment – in the Lower Gipskeuper, sebkha environment – in the Röt as well as Lower and Upper Gipskeuper, open marine environment – within the Muschelkalk and Grenzdolomit and lagoonal environment – in the Röt, Upper Muschelkalk and Grenzdolomit. Depositional environments of the Triassic deposits have been presentedreconstructed based on the lithofacies and palynofacies analyses.

13

Dojrzałość termiczna utworów dewonu, karbonu i triasu masywu małopolskiego na podstawie wskaźnika CAI (Colour Alteration Index)

Malec J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 462

29--39

PL

Na obszarze środkowej części masywu małopolskiego, w ośmiu profilach wiertniczych wykonano badania paleotermiczne utworów węglanowych dewonu, karbonu i triasu na podstawie przeobrażenia termicznego substancji organicznej zawartej w konodontach. Na podstawie stopnia przeobrażenia barw konodontów pod wpływem temperatury (wskaźnik CAI – Colour Alteration Index) określono zakresy paleotemperatur jakim zostały poddane skały zawierające te organizmy. W otworze wiertniczym Węgrzynów IG 1 utwory żywetu górnego, franu, famenu i karbonu dolnego (turnej, wizen) mają wskaźnik CAI od 3 (dla żywetu) do 2 (dla karbonu dolnego). Wskazuje on na podgrzanie w zakresie 60‒110°C, na obszarze frontu waryscydów o wysokiej wartości paleogradientu termicznego. Dla profilu dewonu górnego w otworze Pągów IG 1 wartość CAI 4,5 dokumentuje stopień podgrzania skał do temperatury powyżej 230°C, w wyniku udziału podwyższonego strumienia cieplnego w rejonie strefy tektonicznej. W utworach triasu wskaźnik CAI 1‒1,5 świadczy o podgrzaniu skał w granicach 50‒90°C. Stosunkowo niska paleotemperatura materii organicznej w utworach triasu wskazuje, że utwory dewonu i karbonu osiągnęły dojrzałość termiczną w późnym karbonie, przed orogenezą waryscyjską. Objawy ropy naftowej i gazu ziemnego w utworach dewonu i karbonu centralnej części masywu małopolskiego mogą świadczyć o ich perspektywiczności w aspekcie poszukiwań bituminów.

EN

A paleothermal study of Devonian, Carboniferous and Triassic carbonate rocks was carried out in eight boreholes from the central part of the Małopolska Massif by using data on thermal alteration of organic matter contained in conodonts. The maturity of organic matter expressed as the CAI (Colour Alteration Index) values was used to calculate palaeotemperatures that affected the conodont-bearing rocks. In the Węgrzynów IG 1 borehole, the CAI values for the Upper Givetian, Frasnian, Famennian and Lower Carboniferous rocks range from 3 (Givetian) to 2 (Lower Carboniferous). It suggests heating of rocks (at temperatures from 60 to 110°C) in the area of high palaeogeothermal gradient, close to the Variscan front. In the Upper Devonian sequence of the Pągów IG 1 borehole, the CAI value of 4.5 proves heating of rock at a temperature exceeding 230°C as a result of higher heat flow near a fault zone. The low CAI values (1‒1.5) of Triassic rocks provide the evidence for heating of rocks in the range of 50 to 90°C. The relatively low maturity of organic matter in the Triassic rocks indicates that the Devonian and Carboniferous sediments must have reached their thermal maturity in the Late Carboniferous prior to the Variscan orogeny. The signs of crude oil and natural gas observed in the Devonian and Carboniferous rocks in the central part of the Małopolska Massif attest their potential for hydrocarbon exploration.

14

The Permian and Triassic in the Albanian Alps

Gaetani M., Meço S., Rettori R., Henderson C. M., Tulone A.

Acta Geologica Polonica

|

2015

|

Vol. 65, no. 3

271--295

EN

The sedimentary succession of the Permian to Middle Triassic of the Albanian Alps is described, as part of the eastern Adria passive margin towards the Tethys. A carbonate ramp deepening towards NE in present day coordinates developed during the Middle Permian and was affected by block faulting with the deposition of carbonate breccia. The Early Triassic was characterized by intense terrigenous deposition with several cobble conglomerate units up to 80 m-thick, and by oolitic carbonate shoals. The fine clastic deposition ended gradually during the earliest Anisian and a wide calcarenitic ramp occupied the area, with small local carbonate mounds. Basinward, the red nodular limestone of the Han Bulog Formation was interbedded with calcarenitic material exported from the ramp. Drowning to more open conditions occurred towards the end of the Pelsonian. Subsequently, cherty limestone and tuffitic layers spread over the entire area. Towards the end of the Ladinian, with the end of the volcanic activity, red pelagic limestone was deposited locally for a short period. By the latest Ladinian most of the area returned to shallow-water conditions, with a peritidal carbonate platform. In the Theth area, in contrast, a basin with black organic-rich dolostone and limestone developed which seems to be unique in that part of the Adria passive margin. The occurrence of cobble conglomerate units in the Lower Triassic testifies to very active block faulting and high accommodation, not yet described for the area.

15

Muszloraczkowa stratygrafia pogranicza permu i triasu : rzeczywistość czy mit?

Becker A.

Przegląd Geologiczny

|

2014

|

Vol. 62, nr 4

184--189

EN

In the last years, the conchostracan stratigraphy has become a popular method for distingushing the Permian/Triassic boundary in intracontinental settings. This paper provides a background of chronostratigraphic interpretation of the new method. Several problems are reported, from which the most important are: 1 – lack of consequent documentation of the index species, 2 – indirect correlation with the conodont stratigraphy through the sporomorph spectra, 3 – lack of definition and documentation of supporting palynologic zones, 4 – difficulties in taxonomic determinations of conchostracan. Revision of the method by several independent research teams is suggested.

16

Poziomy megasporowe epikontynentalnych utworów triasu i jury w Polsce – podsumowanie

Marcinkiewicz T., Fijałkowska-Mader A., Pieńkowski G.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2014

|

nr 457

15--41

PL

Praca stanowi podsumowanie wyników wieloletnich badań nad rozmieszczeniem megaspor w epikontynentalnych utworach triasu i jury dolnej na Niżu Polskim. W materiale pochodzącym z kilkuset otworów, położonych na obszarze Polski pozakarpackiej, wydzielono 11 zespołów megasporowych o randze poziomów zespołowych, skorelowanych ze standardowym podziałem stratygraficznym. Poziomy te mogą być zastosowane w biostratygrafii utworów triasu i jury dolnej nie tylko na obszarze Polski, lecz także do szerszych porównań w skali europejskiej i światowej jako poziomy standardowe.Wydzielone poziomy megasporowe powiązano z poziomami miosporowymi triasu i jury dolnej, wyróżnianymi na obszarze Polski. Dane miosporowe, a także ostatnio przeprowadzone wysokorozdzielcze badania chemostratygraficzne przyczyniły się do uzyskania dodatkowych uściśleń wiekowych wyróżnionych poziomów megasporowych. Megaspory są także ważnym wskaźnikiem paleoklimatycznym.

EN

The paper summarizes many years of studies on the distribution of megaspores in the epicontinental Triassic and Jurassic deposits of Poland. Eleven assemblages in the rank of assemblage zones, correlated with the standard stratigraphical division, have been identified in the material obtained from hundreds of boreholes. These assemblages can be applied for biostratigraphical correlation of Triassic and Jurassic deposits both on a European and global scale as standard zones. Correlation between miospore and megaspore zones, as well as recent high-resolution chemostratigraphic correlations, allowed more precise interpretation of the age of the megaspore zones. Megaspores are also important as palaeoclimatic indicators.

17

Perm i trias przedgórza Karpat polskich

Moryc W

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2014

|

nr 457

43--67

PL

W artykule przedstawiono rozwój geologiczny utworów permu i triasu, budowę geologiczną ich podłoża oraz analizę geologiczną przedgórnojurajskiej powierzchni erozyjnej. Badaniami objęto cały obszar występowania utworów permu i triasu na przedgórzu Karpat polskich, od Suchej Beskidzkiej na zachodzie, Buska–Pacanowa na północy, do rejonu Rzeszowa na wschodzie. Określono szczegółowo obszary występowania utworów permu dolnego i górnego, pstrego piaskowca, wapienia muszlowego oraz kajpru dolnego i środkowego. Przedstawiono litologię i litostratygrafię opisanych kompleksów oraz ich zasięgi i rozprzestrzenienie na obszarze przedgórza Karpat, w powiązaniu z procesami tektoniczno-erozyjnymi.

EN

The paper presents the development of Permian and Triassic deposits, geological structure of their basement as well as geological analysis of the pre-Upper Jurassic erosional surface. The study delas with Permian and Triassic deposits of the Polish Carpathian Foreland, from Sucha Beskidzka in the west and Busko-Pacanów in the north, to the Rzeszów region in the east. Special attention was paid to the areas of occurrence of Lower and Upper Permian, Buntsandstein, Muschelkalk as well as Lower and Middle Keuper deposits. The lithology and lithostratigraphy of the discussed complexes and their extents and distribution in the Carpathian Foreland, in connection with tectonic-erosional processes, are discussed.

18

Triassic-Jurassic flora of Poland; floristical support of climatic changes

Barbacka M., Pacyna G., Feldman-Olszewska A., Ziaja J., Bodor E.

Acta Geologica Polonica

|

2014

|

Vol. 64, no. 3

281--309

EN

Plant macroremains from five boreholes in Poland were studied. Two of them (Huta OP-1 and Studzianna) from the northern margin of the Holy Cross Mountains, yielded several taxa. In the other three boreholes determinable fossil plants were sporadic, albeit important. Most of the taxa from the Huta OP-1 and Studzianna boreholes are typical of the European Early Jurassic (Hettangian and Sinemurian). Both localities, although close to one another, show quite different taxonomic floral compositions. The Huta OP-1 flora is fern-dominated with the presence of ginkgophytes and conifers (a new species incertae sedis, Desmiophyllum harrisii Barbacka et Pacyna is herein proposed), which would suggest rather wet and warm conditions. This flora is typical of the European Province of the Euro-Sinian Region. In Studzianna the Siberian elements dominate, gymnosperms, mainly Czekanowskiales, which indicate a drier and colder environment.The palaeobotanical data correspond to the results of clay mineral studies, in particular the kaolinite/illite ratio in the source formations. The kaolinite content confirms a decrease in temperature and a reduction in rainfall in the late Early Hettangian and the latest Hettangian in the area.

19

Dobrogeria aegyssensis, a new early Spathian (Early Triassic) coelacanth from North Dobrogea (Romania)

Cavin L., Grădinaru E.

Acta Geologica Polonica

|

2014

|

Vol. 64, no. 2

161--187

EN

The Early Triassic witnessed the highest taxic diversity of coelacanths (or Actinistia), a clade with a single living genus today. This peak of diversity is accentuated here with the description of a new coelacanth discovered in the lower Spathian (Upper Olenekian, Lower Triassic) cropping out in the Tulcea Veche (Old Tulcea) promontory, in the city of Tulcea, in North Dobrogea, Romania. The bone remains were preserved in a block of limestone, which was chemically dissolved. The resulting 3D and matrix-free ossifications correspond mostly to elements of the skull and branchial apparatus. Posterior parietals, postparietal with associated prootic and basisphenoid allow a precise description of the neurocranium. Ossifications of the lower jaw, together with branchial and pectoral elements, complete the description of this coelacanth and support the coining of a new generic and specific name, Dobrogeria aegyssensis. A phylogenetic analysis of actinistians with the new species recovers clades which were found in most recent analyses, i.e. the Sasseniidae, the Laugiidae, the Coelacanthiformes, the Latimerioidei, the Mawsoniidae and the Latimeriidae, and identifies the new taxon as a non-latimerioid coelacanthiform.

20

Zapis lądowych etapów historii geologicznej Gór Świętokrzyskich w osadach i formach krasowych – wybrane przykłady

Urban J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 454

77--101

PL

Artykuł prezentuje trzy przykłady interpretacji zdarzeń geologicznych oraz warunków paleogeograficznych i paleośrodowiskowych dokonanych na podstawie badań form krasowych w skałach węglanowych dewonu Gór Świętokrzyskich. Pierwszy relacjonowany kierunek badań dotyczy kopalnych form krasowych w dwu stanowiskach Wietrznia oraz Jaworznia i dokumentuje późnopermską ewolucję rzeźby i jej tektoniczne odmłodzenie na początku triasu. Następne interpretacje dotyczą form krasu kenozoicznego. Analiza przestrzennego rozwoju podziemnych systemów krasowych umożliwiła określenie poziomów stabilizacji bazy erozyjnej w neogenie. Najwyższy poziom krasowy (Łagów) był zapewne związany z poziomem neogeńskiego zbiornika morskiego w zapadlisku przedkarpackim. Z kolei badania osadów piaszczystych w wypełnieniach form krasowych, w tym przede wszystkim analiza obtoczenia i kształtu ziarn pozwoliły na wyróżnienie pięciu typów ziarn piasków o różnym pochodzeniu, w tym pochodzących z lokalnych zwietrzelin różnych skał oraz ziarn pirogenicznych. Analiza ta stała się podstawą do określenia zasięgu pokrywy dolnotriasowej, oceny rozwoju krasu w czwartorzędzie, a także do sformułowania sugestii dotyczących paleośrodowiska neogenu.

EN

The paper presents three examples of interpretations of geological events and paleogeographic and paleoenvironmental conditions made on the basis of studies of karst forms in Devonian carbonate rocks of the Świętokrzyskie (Holy Cross) Mountains, central Poland. The first study concerns paleokarst forms in two sites: Wietrznia and Jaworznia which record the Late Permian relief evolution and its tectonic rejuvenation at the beginning of the Triassic period. The next two interpretations concern the Cenozoic karst forms. Analysis of spatial development of subsurface karst systems made possible to determine of erosional base stabilization levels during the Neogene. The highest karst horizon (Łagów) was most probably related to the level of one of the transgressions in the Fore-Carpathian marine basin. In turn, the study of sand sediments filling karst forms, particularly analysis of roundness and shape of sand grains enables to distinguish five types of sand grains of different genesis, among which are grains originated from various local weathered rocks as well as pyrogenic particles. On the basis of this analysis the extent of Lower Triassic cover was determined and karst development during the Quaternary period was assessed, as well as some suggestions on the Neogene paleoenvironment were formulated.