Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Kwas propionowy. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Rolecki R.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

Nr 3 (33)

139--155

PL

Kwas propionowy jest bezbarwną, oleistą cieczą o nieprzyjemnym zapachu. Dobrze rozpuszcza się w wodzie i rozpuszczalnikach organicznych, jak etanol, eter i chloroform. Na skalę przemysłową otrzymywany jest w procesie syntezy chemicznej z nieorganicznych półproduktów bądź w procesie bakteryjnej fermentacji pulpy drzewnej. Kwas propionowy oraz jego sole sodowe i wapniowe są stosowane przede wszystkim jako środki przeciwpleśniowe, fungicydy, czynniki konserwujące ziarno i drewno. W dostępnym piśmiennictwie nie ma informacji o przypadkach ostrych i przewlekłych zatruć ludzi w następstwie narażenia na kwas propionowy. Nie ma również wyników badań epidemiologicznych ludzi narażonych na ten kwas. Wyniki badań ostrej toksyczności, otrzymane w badaniach na zwierzętach, wskazują, że kwas propionowy i jego sole sodowe lub wapniowe nie są substancjami toksycznymi bądź szkodliwymi, w świetle kryteriów klasyfikacji przyjętych w państwach Unii Europejskiej. Stężone roztwory wodne kwasu propionowego mogą spowodować uszkodzenia skóry oraz błon śluzowych oczu o znacznym stopniu nasilenia. W warunkach narażenia inhalacyjne¬go na kwas propionowy o dużym stężeniu, około 5000 mg/m , stwierdzono cechy podrażnienia oczu i dróg oddechowych zwierząt doświadczalnych. Nie wykazano działania uczulającego kwasu propionowego. Wyniki badań działania podprzewlekłego i przewlekłego omawianego kwasu, otrzymane w warunkach narażenia drogą pokarmową, wskazują na słabe działanie toksyczne substancji. W większości badań przeprowadzonych w warunkach in vitro i in vivo nie stwierdzono działania genotoksycznego kwasu propionowego. W następstwie przewlekłego podawania kwasu propionowego z paszą stwierdzono zmiany przednowotworowe i nowotworowe zlokalizowane w przedżołądku gryzoni oraz spontaniczną hiperplazję śluzówki przełyku u psów. Po zaprzestaniu podawania paszy z dodatkiem kwasu propionowego stwierdzono ustępowanie zmian hiperplastycznych śluzówki. Wspomniane zmiany wiąże się z działaniem drażniącym kwasu propionowego na śluzówkę przedżołądka, co prowadzi do stymulacji zmian rozrostowych. W badaniach na szczurach i myszach nie stwierdzono cech działania embriotoksycznego i zaburzeń rozwojowych u potomstwa narażonych zwierząt. Wyniki ograniczonych badań toksykokinetycznych wskazują że metabolizm kwasu propionowego przebiega podobnie jak przemiany metaboliczne kwasów tłuszczowych o nieparzystej liczbie atomów węgla. Część propionianu może być włączona do różnych składników organizmu bądź poprzez przemiany w cyklu kwasów trójkarboksylowych ulega utlenieniu do dwutlenku węgla i wody. Nie ma danych o następstwach łącznego działania toksycznego kwasu propionowego i innych czynników. Na podstawie zebranych informacji zaproponowano, aby wartość NDS dla kwasu propionowego na stanowiskach pracy ustalić na poziomie 30 mg/m3. Jako wartość NDSCh arbitralnie przyjęto stężenie 45 mg/m3. Nie ma podstaw merytorycznych do ustalenia wartości DSB.

EN

In ambient temperature, propionic acid is a colourless oily liquid. Propionic acid and its so-dium and calcium salts are used mainly as antimoulding agents, fungicides, and conservants of grain and wood. There are no reports concerning acute and chronic poisonings due human exposure to propionic acid. Experimental data suggest that propionic acid and its sodium and calcium salts are no toxic or harmful substances. Limited experimental data indicate that propionic acid is characterised by irritative action. Taking into account the value of RD50, established on mice, equal 1161 mg/m3 and assuming that MAC value may be into range 0,01 and 0,1 RD50, the MAC of 30 mg/m3 has been recommended. To avoid irritative reactions in work-place environments where propionic acid is being produced or used, MAC-STEL of 45 mg/mJ has been recommended.

2

Etylenodiamina. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Sapota A., Ligocka D.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

Nr 1 (31)

25--35

PL

Etylenodiamina (EDA) jest gęstą, bezbarwną cieczą o słabym amoniakalnym zapachu. Stosowana jest głównie jako półprodukt do otrzymywania związków chelatujących, fungicydów, wosków syntetycznych, żywic poliamidowych i środków antykorozyjnych oraz jako emulgator i stabilizator gumy. EDA u ludzi wykazuje, w zależności od stężenia, działanie drażniące na błony śluzowe - od umiarkowanego do silnego. Zgodnie z kryteriami toksyczności obowiązującymi w Unii Europejskiej EDA należy do związków szkodliwych. Pary etylenodiaminy mają działanie drażniące na oczy i błony śluzowe oraz drogi oddechowe zwierząt doświad¬czalnych, natomiast ciekła EDA ma działanie żrące na skórę i oko królika. W doświadczeniu przewlekłym przeprowadzonym na szczurach eksponowanych drogą inhalacyjną na EDA o dużych stężeniach obserwowano zmiany patologiczne w wątrobie, nerkach, płucach i nadnerczach. Nie wykazano żadnych skutków szkodliwego działania tego związku o stężeniu 147,5 mg/mJ, które przyjęto za wartość NOEL. Na podstawie wyników badań na zwierzętach nie stwierdzono działania rakotwórczego, teratogennego, embriotoksycznego EDA ani też wpływu na rozrodczość. Za podstawę ustalenia wartości NDS przyjęto układowe działanie toksyczne etylenodiaminy. Do obliczenia proponowanej wielkości NDS przyjęto wartość NOEL, uzyskaną na podstawie wyników badań na zwierzętach doświadczalnych, stosując następujące współczynniki niepewności: A = 2 - współczynnik wrażliwości osobniczej; B = 2 - różnice międzygatunkowe oraz droga podania; C = 2 - przeniesienie z badań 30-dniowych na badania przewlekłe; D = 1 - za podstawę obliczeń przyjęto wartość NOEL; E - współczynnik dotyczący oceny eksperta o kompletności danych oraz potencjalnych skutków odległych.

EN

Ethylenediamine is a thick clear liquid having the weak odour of ammonia. It is used as semiproduct to obtain chelating compounds, fungicides, synthetic waxes, polyamide resins and anticorrosive agents as well as emulsifier and rubber stabilizer. In human beings EDA demonstrates, dependently on concentration, moderate to strong irritating activity on nasal mucosa. In accordance with toxicity criteria currently in force in European Union, EDA belongs to harmful compounds. Ethylenediamine vapours have irritating action on eyes, mucosa and respiratory tract of experimental animals, however, liquid EDA has caustic effect on skin and eye of a rabbit. In a long-lasting experiment on rats exposed to EDA inhaled in high concen¬tration, pathological changes were observed in liver, kidneys, lungs and adrenal glands. No harmful effects were observed at the compound concentration of 147.5 mg/nr’. This concen¬tration was assumed to be the NOEL value. In studies on animals no EDA carcinogenic, teratogenic or embryotoxic activity was found nor any effect on reproduction. Systemic toxic effect of ethylenediamine was accepted as the base of MAC (TWA) value determination. NOEL value obtained on the basis of studies on experimental animals, was used for the suggested MAC (TWA) value calculation, applying the following uncertainty coefficients: A = 2 - individual sensitivity; B = 2 - interspecies differences and way of administration; C = 2 - shifting from 30-day study to long-lasting; D = 1 - for the base of NOEL value calculation = 1 was assumed; E - coefficient related to an expert’s evaluation on the data complexity and potential distant effects. Ethylenediamine MAC (TWA) value was suggested at the level 20 mg/m3 (the so far valid value: 2 mg/m3). Due to strong irritating action of EDA we suggest to establish the MAC (STEL) value at the level 2.5-fold higher than MAC (TWA) value, that is at the level of 50 mg/m3. Considering the fact that the value of LD5o determined after application on skin is lower than 1000 mg/kg we suggest to determine the substance with the symbol “Sk”. There are no sufficient grounds for the determination of ethylenediamine BEI value.

3

Eter bis (2- chloroetylowy). Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Sitarek K., Lebrecht G.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

Nr 4 (34)

59--72

PL

Eter bis(2-chloroetylowy), (BCEE) jest bezbarwną, przezroczystą palną cieczą o zapachu zbliżonym do chloroformu. Słabo rozpuszcza się w wodzie, a dobrze w alkoholu, acetonie i benzenie; miesza się w różnych proporcjach z rozpuszczalnikami organicznymi. BCEE jest stosowany jako odczynnik w syntezach polimerów i związków organicznych, rozpuszczalnik tłuszczów, smarów, lakierów, farb, estrów celulozy oraz jako pestycyd i fumigant glebowy, niszczący owady.BCEE wywiera działanie drażniące na błony śluzowe górnych dróg oddechowych i spojówki. Wchłania się do organizmu w drogach oddechowych z przewodu pokarmowego lub przez nieuszkodzoną skórę, nawet w stopniu wystarczającym do spowodowania śmierci. Podany zwierzętom dożołądkowo ulega metabolizmowi do kwasu tiodiglikolowego, kwasu 2-chloro-octowego i /V-acetylo-S-[2-(2-chloroetoksy)]etylo-L-cysteiny. Największy odsetek podanej dawki (65%) ulega wydaleniu z moczem, a mniejszy (11,5%) z powietrzem wydychanym oraz z kałem (2,4%). Niewielkie depozyty (2,3%) po podaniu dożołądkowym tego związku stwierdzano po 48 h w tkankach zwierząt. BCEE wywiera działanie mutagenne na komórki bakterii i drożdży oraz indukuje recesywne mutacje letalne w komórkach płciowych samców Drosophila melanogaster. BCEE jest substancją kancerogenną dla zwierząt - podana do żołądka myszy wywołuje nowotwory wątroby (wątrobiaki). Nie prowadzono badań, oceniających rakotwórczość związku dla ludzi. Według klasyfikacji IARC eter bis(2-chloroetylowy) należy do grupy 3., tj. czynników nieklasyfikowalnych pod względem rakotwórczości. EPA zaklasyfikowała ten związek do grupy B2., tj. czynników, dla których istnieje wystarczający dowód rakotwórczości dla zwierząt i brak dowodu takiego działania dla ludzi. W Polsce BCEE nie został zamieszczony w wykazach czynników rakotwórczych ani też prawdopodobnie rakotwórczych dla ludzi.

EN

Bis(2-chloroethyl)ether (BCEE) is a colourless liquid with characteristic odour like chloro-form. BCEE is used as a solvent, pesticide and fumigant for insecticides. This chemical is readily absorbed from the gastrointestinal tract as well as by inhalation and dermally. BCEE is excreted in the urine (ca. 65% of per os dose), in the expired air (ca. 11.5% of dose) and in the faeces (ca. 2.4% of the dose). It is the mutagenic and carcinogenic agent inducing hepatomas in mice exposed orally. Carcinogenic classification - IARC, group 3, not classifiable as to carcinogenicity to humans. On the basis of the existing data about occupational exposure to BCEE in Poland, the Expert Group recommended a MAC value for this chemical of 10 mg/m3, STEL 30 mg/mJ and skin notation (Sk).

4

Cykloheksanon. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Piotrowski J. K., Orłowski C.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

Nr 3 (33)

21--36

PL

Cykloheksanon jest bezbarwną, oleistą cieczą o zapachu przypominającym zapach acetonu i pieprzu z miętą. Jest otrzymywany w reakcji utleniania cykloheksanu lub odwodornienia fenolu. Około 95% jego produkcji wykorzystuje się do wytwarzania nylonu. Dane na temat toksyczności u ludzi są fragmentaryczne. Narażenie ostre charakteryzuje się drażniącym działaniem na oczy, nos i gardło. U dwóch osób stwierdzono senność i choroby nerek, jednakże osoby te były narażone także na inne związki. W grupie osób zatrudnionych ponad 5 lat stwierdzono zaburzenia czynności wątroby. W wypadku zwierząt cykloheksanon charakteryzuje się stosunkowo małą toksycznością ostrą (LD50 po podaniu dożołądkowym wynosi ok. 2 g/kg). Stwierdzano wpływ na ośrodkowy układ nerwowy (narkoza), działanie drażniące na oczy i skórę. Przy wielokrotnym podawaniu stwierdzano wpływ na OUN, wątrobę, nerki oraz działanie drażniące na spojówki. Wyniki uzyskane tylko w jednym badaniu nad działaniem rakotwórczym są niejednoznaczne. IARC zaklasyfikował cykloheksanon do grupy 3. Wykazano działanie mutagenne i genotoksyczne związku. Nie stwierdzono działania teratogennego, obserwowano jednak działanie embriotoksyczne i wpływ na rozrodczość. Cykloheksanon dobrze wchłania się przez skórę, drogi oddechowe i z przewodu pokarmowego. Główny szlak metaboliczny prowadzi do cykloheksanolu, który po sprzęgnięciu z kwasem glukuronowym jest wydalany z moczem. Stwierdzono wysoką korelację między stężeniem cykloheksanonu na stanowisku pracy a stężeniem cvkloheksanolu w moczu. Za podstawę proponowanej wartości NDS dla cykloheksanonu przyjęto skutki odległe, głównie wpływ tego związku na rozrodczość. Po narażaniu drogą inhalacyjną na cykloheksanon w stężeniu 2600 mg/m3, w okresie 9.-16. dnia ciąży stwierdzono zmniejszenie masy ciała zarówno u samic jak i płodów. Uzyskaną z tego doświadczenia wartość 2600 mg/m'’ przyjęto za LOAEL. Wartość NDS cykloheksanonu zaproponowana na podstawie przedstawionego efektu wynosi 40 mg/m , a wartość NDSCh - 80 mg/m3. Proponuje się oznaczyć związek na liście literami „Sk”. Zaproponowano również przyjęcie wartości DSB równej 5,0 mg cykloheksanolu/g kreatyniny w moczu.

EN

Cyclohexanone is a colourless oily liquid with an odour resembling acetone and peppermint. It is obtained through oxidation of cyclohexane or dehydrogenation of phenol. Approximately 95% of its manufacture is used for the production of nylone. Information on the toxicity in humans is fragmentary. Acute exposure is characterized by irritation of the eyes, nose and throat. In two persons drowsiness and renal impairment, were found however these workers were also exposed to other compounds. In a group of workers exposed for over five years hepatic disorders were found. In animals, cyclohexanone is characterized by relatively low acute toxicity (DL50 by intragastric administration is approximately 2 g/kg b.w.). Effects on the CNS were found (narcosis) as well as irritation of the eyes and skin. Following multiple administration effects were found in CNS, liver and kidneys as well as irritation of conjunctiva. A single experiment which aimed at carcinogenicity gave equivocal results. The IARC classi-fied cyclohexanone to group 3. Mutagenic and genotoxic effects were found. No teratogenic effects were detected, however there were embriotoxic effects and influence on the reproduction. Cyclohexanone is well absorbed through the skin, respiratory tract and alimentary tract. The main metabolic pathway leads to cyclohexanol, which is excreted in urine coupled with glucuronic acid. High correlation was found between the concentration of cyclohexanone in the working environment and its concentration in urine. The proposed value of MAC for cyclohexanone is based on the remote toxic effects, mainly the influence on the reproduction. In female rats, exposed by inhalation at 2600 mg/m3, in the period 9.- 16. day of pregnancy, a reduction of body weight was found in female as well as in fetuses. The concentration obtained in this experiment was accepted as LOAEL. The value of MAC based on the above effect amounts to 40 mg/m , and the value of MAC-STEL was set at 80 mg/m3. It is proposed that the compound will be marked with the letter S. Also the value of BEI is proposed (5.0 mg of cyclohexanol per gram of urinary creatinine).

5

Cykloheksanol. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Piotrowski J. K., Szymańska J.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

Nr 3 (33)

5--18

PL

Cykloheksanol jest bezbarwną, higroskopijną substancją o zapachu podobnym do zapachu kamfory. Jest otrzymywany w reakcji utlenienia cykloheksanu lub katalitycznego uwodornienia fenolu. Używa się go jako półproduktu w przemyśle organicznym. 95% jego produkcji wykorzystuje się do otrzymywania kwasu adypinowego. Dane na temat toksyczności cykloheksanolu u ludzi są fragmentaryczne. Zatrucia ostre charakteryzują się podrażnieniem skóry, oczu i układu oddechowego. W przypadku długotrwałego, inhalacyjnego narażenia u robotników fabryki kaprolaktamu stwierdzono niespecyficzne zaburzenia ze strony autonomicznego układu nerwowego. Doustne jednorazowe podanie królikom dużych dawek cykloheksanolu powodowało martwicę narządów wewnętrznych. Pary cykloheksanolu powodowały podrażnienie oczu. Wielokrotne podanie na skórę może spowodować uszkodzenia: rumień i martwicę. Po podaniu cykloheksanolu w wodzie do picia obserwowano zmiany w OUN. Cykloheksanol powoduje podrażnienie górnych dróg oddechowych. Narażenie królików na duże stężenia (4000 - 5000 mg/m3) może być przyczyną zgonu zwierząt lub powstawania zmian zwyrodnieniowych w mózgu, sercu, wątrobie i nerkach. Natomiast przy stężeniu wynoszącym około 600 mg/m3 stwierdzono już tylko zmiany w wątrobie i nerkach. Po podskórnym podawaniu cykloheksanolu w dawce 15 mg/kg/dzień zanotowano znamienne zmniejszenie masy jąder, najądrzy, pęcherzyków nasiennych i gruczołu krokowego, zahamowanie spermatogenezy. Podobne zaburzenia obserwowano po doustnym podawaniu cykloheksanolu królikom w dawce 25 mg/kg/dzień (przez 40 dni). Dawkę 15 mg/kg/dzień przyjęto za wartość NOAEL. Cykloheksanol podawany w diecie ciężarnym i nie ciężarnym samicom myszy powodował zwiększenie śmiertelności potomstwa lub zahamowanie jego wzrostu. Podstawą proponowanej wartości NDS dla cykloheksanolu jest jego działanie toksyczne na układ rozrodczy samców zwierząt doświadczalnych (efekt krytyczny). W niniejszym opracowaniu zaproponowano wartość NDS cykloheksanolu równą 10 mg/m3 oraz oznakowanie związku symbolem Sk (cykloheksanol wchłania się przez skórę).

EN

Cyclohexanol is a colourless hygroscopic substance with an odour resembling camphor. It is obtained through oxidation of cyclohexane or catalytic hydrogenation of phenol. It is used as an intermediate product in organic industry: 95% of its production is used for the synthesis of adipic acid. Information on the toxicity of cyclohexanol in humans is fragmentary. Acute intoxications are characterized by irritation of the skin, eyes and respiratory tract. In workers of a caprolactam producing factory exposed by inhalation for a long period nonspecific disorders were found from the autonomic nervous system. In rabbits, single intragastric application of high doses of cyclohexanol resulted in necrosis of the internal organs. Vapours of cyclohexanol caused irritation of the eyes. Multiple application on the skin may result in erythema and necrosis. Following administration in drinking water changes were noted in the central nervous system. Cyclohexanol causes irritation of the upper respiratory tract. Exposure of rabbits to high air concentrations (4000-5000 mg/m3) may result in death of animals or degenerative changes in the brain, heart, liver and kidneys. At a concentration of 600 mg/mJ changes were only found in the liver and kidney. Following subcutaneous administration of cyclohexanol in a dose of 15 mg/kg/day significant reduction was noted in the mass of testicles, epididymis, seminal vesicles, prostate, as well as inhibition of spermatogenesis. Similar disorders were noted in rabbits following intragastric administration of cyclohexanol in a dose of 25 mg/kg/day for 40 days. The dose of 15 mg/kg/day was accepted as NOAEL. When given in the diet to pregnant and non-pregnant female mice cyclohexanol caused increased lethality of the offspring or inhibition of growth. The proposed maximum admissible concentration (MAC-TWA) for cyclohexanol is based on the toxic effects on male reproduction system in experimental animals (critical effect). In the present document the proposed value of MAC-TWA for cyclohexanol was set at 10 mg/m3; also, the symbol “S” was proposed (cyclohexanol is absorbed through the skin).

6

1 -Metoksypropan-2-ol. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Sitarek K.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

Nr 4 (34)

73--87

PL

l-Metoksypropan-2-ol (PGME) jest bezbarwną cieczą o zapachu podobnym do eteru etylowego. Jest stosowany jako rozpuszczalnik, dodatek do olejów silnikowych, czynnik chłodzący w płynach do chłodnic samochodowych oraz repelent przeciw stawonogom, ślimakom i płazom. Na podstawie wyników badań przeprowadzonych na ochotnikach, wykazano działanie drażniące PGME na błony śluzowe. Jest to związek nieklasyfikowany pod względem toksyczności ostrej (wartość DL50 po podaniu do żołądka szczurów wynosi 6100 mg/kg, a wartość CL50 dla szczura - 56250 mg/m3). U zwierząt narażanych inhalacyjnie na duże stężenia PGME obserwowano depresję ośrodkowego układu nerwowego.PGME nie wywiera działania mutagennego, genotoksycznego ani też nie powoduje zaburzeń rozrodu u zwierząt. Związek wchłania się dobrze w drogach oddechowych, ulega szybko metabolizmowi i wydaleniu z powietrzem wydychanym jako CO2 (50 H- 60% dawki) oraz z moczem (10 -f- 20%) jako glikol propylenowy i produkty sprzęgania w postaci siarczanów i glukuronianów. Nie prowadzono badań dotyczących rakotwórczości PGME. Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) PGME w wielu państwach ustalono na poziomie 360 - 375 mg/m3 (100 ppm), a jedynie w państwach Unii Europejskiej na poziomie 188 mg/W (50 ppm). W niektórych państwach określono wartość NDSCh na poziomie od 1,5 raza do 3 razy większym od wartości NDS. Proponuje się ustalenie wartości NDS l-metoksypropanu-2-olu w Polsce na poziomie 180 mg/m3, a wartości NDSCh na poziomie 360 mg/m3, na podstawie wyników badań na ochotnikach.

EN

1-Methoxy-2-propanol (PGME) is a colourless liquid with a ether-like odour. PGME is used as solvent for inks, coatings, an antiicing component in fuels, as a radiator coolent in trucks and as a repellent for arthropods, mollusks and reptiles. The oral LD50 value for rat is 6100 mg/kg b.w. and the inhalation LC50 value for rat is 56250 mg/m3. The compound is of low toxicity, but at high concentrations effects on the CNS are observed as well as irregular 10xybreathing and slight growth depression. PGME is not mutagenic, genotoxic and teratogenic agent. PGME is absorbed from the respiratory tract and is extensively metabolized and exreted as CO2 in the expired air (50 - 60% of dose) and in the urine as propylene glycol and ipeanas sulphate and glucuronide conjugates (10 - 20% of total dose). The proposed maximum exposure limit (MAC) - 180 mg/m3 and the MAC-STEL-360 mg/m are based on the irritative effects observed in experiments with volunteers.

7

Rezorcynol. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Sapota A., Ligocka D.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

Nr 1 (27)

127--145

PL

Rezorcynol (rezorcyna, 1,3-dwuhydroksybenzen) jest powszechnie stosowanym substratem w syntezie organicznej (leki, kleje i inne) i w produkcji żywic syntetycznych formaldehydowo-rezorcynolowych. Stanowi składniki farb do włosów, płynów do układania włosów' oraz leków zewnętrznych o działaniu keratolitycznym i grzybobójczym (pigmentum Castellani). Rezorcyna jest związkiem szkodliwym wg kryteriów przyjętych w państwach Wspólnoty Europejskiej. W świetle zebranych informacji o działaniu toksycznym rezorcyny na zwierzęta doświadczalne oraz na ludzi, należy rozważyć - podczas ustalania wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia rezorcyny na stanowiskach pracy - przede wszystkim następstwa narażenia ostrego, przejawiające się działaniem drażniącym na błony śluzowe, a także skutki jej działania neurotoksycznego. Wyniki badania przewlekłego narażenia zwierząt doświadczalnych na rezorcynę podaną do żołądka w zakresie dawek powyżej 50 mg/kg nie wykazały bowiem zwiększenia częstości występowania jakichkolwiek zmian nie- kancerogennych i nowotworowych. Ograniczone wyniki badań ludzi narażonych na rezorcynę o stężeniu do około 43 mg/m3 przez 10 – 20 i więcej lat nie wykazały również zwiększenia częstości występowania jakichkolwiek zmian chorobowych, które można byłoby wiązać z narażeniem na rezorcynę (Flickinger, 1976). Porównanie, uzyskanej w badaniu na najbardziej wrażliwym gatunku (samice szczurów), wartości NOAEL równej 27,5 mg/kg z wielkością dawki pobranej w ciągu 8-godzinnej zmiany roboczej przez pracownika narażo¬nego na rezorcynę o stężeniu 43 mg/m3 wskazuje, że dawka ta jest ponad czterokrotnie mniejsza. Można więc założyć, że w tych warunkach narażenia (45 mg/m3 jako wartość średnia dla 8-godzinnej zmiany roboczej) u pracowników nie wystąpią szkodliwe skutki zdrowotne związane z działaniem drażniącym rezorcyny na błony śluzowe, z działaniem neurotoksycznym w warunkach narażenia ostrego, a także skutki ogólnotoksyczne w następstwie narażenia przewlekłego. Ustalenie wartości NDSCh rezorcyny na poziomie 90 mg/m3 winno stanowić dodatkowe zabezpieczenie zdrowia pracowników przed ewentualnym, szkodliwym działaniem rezorcyny. Przedstawione wnioskowanie wydaje się być dodatkowo uzasadnione, jeśli uwzględnić fakt, że rezorcyna odznacza się słabszą siłą działania niż fenol, dla którego obowiązujące w Polsce wartości NDS i NDSCh ustalono odpowiednio na poziomie 10 i 20 mg/m3 Nie ma danych, które mogłyby być podstawą do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym.

EN

Resorcinol -1,3 dihydroxybenzene - is a commonly used substrate in organic synthesis (drugs, adhesives and others), in the production of resorcinol - formaldehyde synthethic re-sins, it is an ingredient of hair dyes, hair styling lotions and pharmaceutical preparations for topical treatment of keratolytic and fungicidal action (pigmentum Castellani). Resorcinol is a toxic compound (acc. to Criteria established by European Community countries). In the light of the collected information on resorcinol toxicity to experimental animals and humans, when the highest permissible resorcinol concentration is established, first of all the consequences of acute exposure (irritating action on mucosa) as well as the effect of neurotoxic action should be taken into consideration. The findings of the studies on long-term exposure of experimental animals to resorcinol administered to stomach in the doses range over 50 mg/kg did not show any increase in the frequency of incidences of noncarcinogenic and neoplastic lesions. Limited results of studies [Flickinger]. Comparison of the obtained in the experiment on the most sensitive species (female rats) NOAEL value equal to 27,5 mg/kg with the resorcinol dose in the concentration of 43 mg/m3 a worker is exposed to during 8h shift, showed that this dose is over four times lower. Thus, it may be assumed that in these exposure conditions (to simplify) - 45 mg/m3 as mean value for 8h shift - in the exposed workers, harmful effects related to irritating aetion of resorcinol to mucose will not be observed nor those connected with neurotoxic action in the conditions of acute exposure or those generally toxic effects as a consequence of long term exposure. Establishing resorcinol NDSCh values for 90 mg/m3 should be an additional protection of the worker's health against possible harmful action of resorcinol. The above presented conclusions seem to be additionally justified if the fact that resorcinol has weaker action than phenol, is taken into consideration. In Poland, NDS and NDSCh for phenol have been established as 10 and 20 mg/m , respectively. There is lack of data which could be the base for establishing the highest permissible concentration in biological material.

8

Octan pentan-3-ylu : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Soćko R., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

Nr 3 (29)

251--256

PL

Octan pentan-3-ylu jest bezbarwną cieczą o charakterystycznym bananowym zapachu. Jest głównie stosowany jako rozpuszczalnik nitrocelulozowy, celuloidu, żywic, tłuszczów i wosków. Ze względu na skąpe dane toksykologiczne zaproponowano przyjęcie wartości NDS dla octanu pentan-3-ylu przez analogię do octanu n-pentylu i octanu izopentylu, tj. na poziomie 250 mg/m³. Propozycja ta jest uzasadniona tym, że związki te są izomerami i należą do grupy estrów alifatycznych kwasu octowego, których skutki działania drażniącego nasilają się wraz ze wzrostem masy cząsteczkowej estrów. Ponieważ octan izopentylu i octan pentan-3-ylu nie różnią się masą cząsteczkową i mają zbliżone właściwości fizykochemiczne można przyjąć, że skutki ich działania drażniącego na błony śluzowe górnych dróg oddechowych i oczy są podobne. Zaproponowana dla tych związków wartość NDS na poziomie 250 mg/m³ nie różni się od wartości przyjętej w Unii Europejskiej, która wynosi 270 mg/m³ (Dyrektywa Rady, 1991). Wartość NDSCh proponuje się ustalić na poziomie 500 mg/m³ (dwa razy wartość NDS), ze względu na działanie drażniące związku. Ustalone wartości normatywów higienicznych powinny chronić przed działaniem drażniącym substancji na błony śluzowe górnych dróg oddechowych i oczy.

EN

3-Pentyl acetate is an isomer of pentyl acetate. 3-Pentyl acetate is a colourless, flammable liquid with a banana or pearlike odour. 3-Pentyl acetate is employed as a solvent and is used in perfumes and flavourings. Banana oil (pear oil), a commercial mixture of amyl acetate isomers, has found wide use as a solvent in laxquers and other products containing cellulose esters. In literature, data concerning acute toxicity and chronic effects of 3-pentyl acetate in human and experimental animals are not availabe. The liquid and vapour phases of 3-pentyl acetate are irritating to the eyes, skin and mucous membranes. Because of the irritant effect of 3-pentyl acetate, and its comparison with isoamyl acetate, the MAC of 250 mg/m3 and the value of STEL 500 mg/m3 are recommended.

9

Octan 2-butoksyetylu. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Starek A.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

Nr 1 (27)

95--104

PL

Octan 2-butoksyetylu jest bezbarwną cieczą o zapachu owocowym i niskiej prężności par. Stosowany jest jako rozpuszczalnik nitrocelulozy, octanu celulozy i niektórych żywic syntetycznych, a także środek czyszczący, dodatek do paliw lotniczych oraz mydeł płynnych i kosmetyków. Narażenie na ten związek w przemyśle, wyrażone stężeniem jego par w powietrzu, jest na ogół małe. W Polsce związek ten występuje jako składnik rozpuszczalnika do wyrobów akrylowych o nazwie Dekrydil M. W piśmiennictwie brak jest danych dotyczących działania toksycznego octanu 2-butoksyetylu na ludzi. U zwierząt laboratoryjnych ostra i przewlekła toksyczność tego związku manifestuje się działaniem hemolitycznym i nefrotoksycznym. Siła działania ostrego jest stosunkowo niewielka. Związek ten wykazuje słabe działanie drażniące na skórę i błony śluzowe. Natomiast brak jest danych odnośnie do działania uczulającego, mutagennego, rakotwórczego oraz wpływu tego związku na rozwój ontogenetyczny człowieka i zwierząt. Octan 2-butoksyetylu z łatwością wchłania się przez skórę. W organizmie ulega hydrolizie, a następnie utlenia się do odpowiedniego aldehydu i kwasu 2-butoksyoctowego, który prawdopodobnie jest sprzęgany z glicyną i wydalany przez nerki. W piśmiennictwie nie znaleziono dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego dla tego związku. Na podstawie wartości LOAEL u zwierząt i dwóch współczynników bezpieczeństwa obliczono i zaproponowano wartość NDS na poziomie 100 mg/m3. Nie znaleziono podstaw do określenia wartości NDSCh i DSB.

EN

2- Butoxyethyl acetate (BEA) (CAS Registry No. 112-07-2) is a colourless liquid with fruity odour and low vapour pressure. BEA is used as an organic solvent, in dry cleaning and as addition in aircraft fuel, fluid soap and cosmetics. In the available literature no data have been found on the toxicity of BEA in humans. The acute and chronic toxicity of this compound in rats and rabbits was manifested by hemolytic anemia and kidney impairment. Based on LOAEL value obtained from animal experiments and appropriate uncertainty factors the MAC value was calculated at 100 mg/m3. No STEL value has been established for BEA.

10

Karbofuran. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Ludwicki J. K.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

Nr 1 (27)

51--65

PL

Czysty karbofuran występuje w postaci bezbarwnych kryształków. Ma zastosowanie w rolnictwie jako insektycyd i nematocyd. Opisane działanie toksyczne karbofuranu u ludzi dotyczy przede wszystkim przypadkowych zatruć, zwykle o ostrym lub podostrym przebiegu. Zatrucia przypadkowe były najczęściej wynikiem nieostrożnego obchodzenia się z preparatami zawierającymi karbofuran. Cięższe, nieleczone przypadki kończyły się zwykle śmiercią. U osób mających kontakt z preparatami zawierającymi karbofuran stwierdzano występowanie reakcji uczuleniowych przejawiających się występowaniem dermatoz. Nie stwierdzano żadnych szkodliwych skutków u osób narażanych na działanie karbofuranu o stężeniu 0,1 mg/m3 w powietrzu. Toksyczność ostra karbofuranu zależy głównie od drogi narażenia. Na podstawie wyników badań na zwierzętach wykazano, że LD50 karbofuranu po podaniu dożołądkowym waha się od kilku do kilkunastu miligramów na kilogram masy ciała i wynosi po narażeniu przez skórę ok. 3000 mg/kg masy ciała. Karbofuran nie wykazuje działania drażniącego na skórę. U zwierząt doświadczalnych związek ten nie powodował reakcji uczuleniowych. W badaniach toksyczności podostrej przy narażeniu inhalacyjnym na działanie związku o stężeniu 0,14 mg/m3 przez 5 dni w tygodniu po 4 h dziennie w ciągu 3 tygodni nie spowodował żadnych dających się zaobserwować skutków. Nie stwierdzono działania teratogennego ani też wpływu na rozrodczość w badaniach na trzech pokoleniach szczurów. Nie wykazano też działania mutagennego w warunkach in vitro i in vivo. W badaniach toksyczności przewlekłej przy narażaniu szczurów i myszy drogą pokarmową wyznaczono wartość NOEL dla tego związku: równą 1,0 mg/kg masy ciała dziennie dla szczurów i dla myszy równą 2,5 mg/kg masy ciała dziennie. W badaniach neurotoksyczności na kurach nie stwierdzono występowania skutku opóźnionej neurotoksyczności. Karbofuran łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego, a następnie podlega metabolizmowi z wytworzeniem 3-hydroksykarbofuranu i 3-ketokarbofuranu, oba metabolity znacznie słabiej hamują aktywność cholinoesterazy niż substancja macierzysta. Równolegle następuje stosunkowa szybka hydroliza wiązania karbaminianowego. Większość metabolitów jest wydalana z moczem w postaci siarczanów lub jako koniugaty z kwasem glukuro- nowymMechanizm toksycznego działania karbofuranu wynika z hamowania przez ten związek esterazy acetylocholinowej (AChE), co w konsekwencji prowadzi do pobudzenia układu przywspółczulnego. Śmierć następuje wskutek porażenia układu oddechowego. Połączenie karbofuranu z AChE, w przeciwieństwie do związków fosforoorganicznych, ma charakter nietrwały. Wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia karbofuranu na stanowiskach pracy zaproponowano na poziomie 0,1 mg/m3. Normatyw ten zaproponowano na podstawie wyników badań na małpach, u których jednorazowe 6- godzinne narażenie na ok. 5-krotnie większe stężenie w powietrzu nie spowodowało żadnych skutków toksycznego działania. Wykorzystano również wyniki badań, w których stężenie 0,1 mg/m3 nie spowodowało żadnych skutków u narażanych pracowników. Nie znaleziono podstaw do zaproponowania wartości DSB dla karbofuranu.

EN

Carbofuran is a systemic carbamate insecticide acting as an acetylcholinesterase inhibitor. The major use of this compound is in agriculture. Reported poisonings in man resulted mainly from accidental misuses of pesticidal products containing this compound. There is no data concerning dermal and lung absorption but carbofuran is easily absorbed from the gastrointe-stinal tract. Two major metabolites of carbofuran have also anti AChE properties. HD50 for carbofuran following oral exposure range from 6 to about 18 mg/kg body weight. NOAEL in two-year feeding studies is 20 mg/kg diet. No carcinogenic, mutagenic, teratogenic effects have been reported in the relevant toxicologi- cal studies. Carbofuran did not impair reproduction in the tested animals. Basing on the results obtained after single exposure of monkeys to carbofuran in concentration of 0,5 mg/m3 for 6 hours, which caused no effect, a concentration 0,1 mg of carbofuran/m3 is proposed as a maximum exposure limit (maximum allowable concentration).

11

Chloroform : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Jakubowski M., Gromadzińska J.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

Nr 3 (29)

49--72

PL

Chloroform (CHCl3) jest lotnym bezbarwnym płynem o charakterystycznym duszącosłodkim zapachu. 98% wyprodukowanego CHCl3 wykorzystuje się do syntezy dichlorofluorometanu − substancji chłodzącej stosowanej we wszystkich typach urządzeń chłodniczych. Stosowany jest także jako rozpuszczalnik oraz odczynnik chemiczny w różnego rodzaju procesach technologicznych oraz w laboratoriach analitycznych. W przeszłości był stosowany jako środek anestetyczny przy zabiegach chirurgicznych. Pracownicy narażeni w miejscu pracy na działanie CHCl3 o stężeniu 114 ÷ 382 mg/m³ skarżyli się na skrajne zmęczenie, kłopoty z koncentracją, a ponadto na dolegliwości ze strony układu pokarmowego (wzdęcia, zgaga, mdłości). Przy narażeniu na związek o stężeniu powyżej 924 mg/m³ opisano wzrost przypadków powiększenia wątroby u badanych pacjentów. W grupie pracowników narażanych na 400 ppm (1985 mg/m³) opisywano częstsze przypadki toksycznego zapalenia wątroby niż w porównywalnej populacji osób nie narażanych. Na podstawie wyników badań epidemiologicznych wykazano, że iloraz szans urodzenia dziecka z hypotrofią wewnątrzmaciczną jest proporcjonalny do stężenia chloroformu w wodzie pitnej. Na podstawie wyników badań toksyczności ostrej na zwierzętach wykazano, że narządem docelowym jest wątroba. U myszy obserwowano zależne od dawki zmiany martwicze w wątrobie. W narażeniach przewlekłych na działanie związku o stężeniach większych niż 10 mg/m³ przez 6 miesięcy powodowało zmiany histopatologiczne w wątrobie i nerkach myszy, szczurów, świnek morskich oraz królików. U myszy B6C3F1 narażanych na chloroform o stężeniach 5 ÷ 1500 mg/m³ przez 90 dni obserwowano zależny od dawki wzrost uszkodzeń hepatocytów wątroby oraz wzrost liczby uszkodzeń małżowiny sitowej nosa szczurów F344 narażanych na związek o stężeniach 5 ÷ 1500 mg/m³ CHCl3. Skutki działania chloroformu na potomstwo myszy i szczurów obserwowano po narażeniu ciężarnych samic odpowiednio na chloroform o stężeniu 500 mg/m³ oraz 1500 mg/m³. CHCl3 działa toksycznie na wątrobę i nerki wielu gatunków zwierząt. Mechanizm jego działania toksycznego zależny jest od produktów metabolizmu, głównie fosgenu. Chloroform jest wchłaniany przez skórę, stosunek szybkości przenikania przez skórę do krytycznej szybkości przenikania przez skórę F1/Fl wynosi 0,03. Na podstawie publikowanych w latach 1994-1996 wyników badań toksyczności inhalacyjnej CHCl3 u szczurów narażanych przez 90 dni, można przyjąć, że wartość NOAEL wynosi 50 mg/m³, natomiast wartość LOAEL 150 mg/m.

EN

Chloroform (CHCI3) is a colourless liquid with high vapor pressure, characteristic odour and a slightly sweet taste. CHCI3 is used in the chemical industry for synthesis of fluorocar- bons and it is still used as an industrial solvent. It has been used as an anesthetic, but that use has been discontinued because it is hepatotoxic and nephrotoxic, and may cause cardiac ar- rythmias leading to death. Workers exposed to chloroform at concentrations of 114 4- 382 mg/m3 complained of lassitude, mental dullness and digestive disturbances. Hepatomegaly was observed in workers exposed to concentrations of about 900 mg/m . Chloroform is absorbed from the respiratory tract and through intact skin. The reactive intermediates of chloroform metabolism, mainly phosgene, are responsible for cellular damage within the liver and other organs. The liver can be recognised as an critical organ in laboratory animals. Inhalation exposure of rats, guinea pigs, mice and rabbits at concentrations higher than 10 mg/m3 caused histopatological changes in the liver and kidneys. In inhalatory experiments (90 days, 5 -f 1500 mg/m3) time and dose dependent necrosis of liver and regenerative liver cell proliferation was observed in mice. On the basis of these data NOAEL and LOAEL values of 50 and 150 mg/m3 respectively were proposed. MAC value of 8 mg/m3 and skin notation (Sk) are recommended.

12

Cykloheksyloamina : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Sapota A., Ligocka D.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 1 (23)

101--114

PL

Cykloheksyloamina (CHA) jest cieczą dobrze mieszającą się z wodą i z większością rozpuszczalników organicznych. Jest stosowana głównie jako surowiec do syntezy oraz w obiegach ciepłowniczych jako inhibitor korozji. Do Polski jest importowana głównie jako półprodukt w syntezie leków w zakładach „Polfa" w Starogardzie Gdańskim oraz w Dolnośląskich Zakładach Chemicznych „Organika" w Żarowie. Cykloheksyloamina działa silnie drażniąco na drogi oddechowe, oczy i skórę. W doświadczeniu podchronicznym i chronicznym związek ten podawany w postaci chlorowodorku lub siarczanu wykazuje słabe działanie układowe. Nie stwierdzono jego działania mutagennego, teratogennego i embriotoksycznego. CHA w badaniach na zwierzętach doświadczalnych nie wykazuje działania kancerogennego. Za podstawę proponowanej wartości NDS przyjęto następujące dane: podczas narażenia pracowników na działania CHA o stężeniu od 16 do 40 mg/m3 nie zaobserwowano żadnych objawów działania związku najmniejsza wartość stężenia CHA w powietrzu, przy której u myszy nastąpiło obniżenie częstości oddechu o połowę (RD5U), wynosi 210 mg/m3. Stężenie to można przyjąć za wartość LOAEL. Zgodnie z zasadą przyjętą dla związków działających drażniąco, współczynnik bez¬pieczeństwa wynosi 5 (6). Jeżeli wartość LOAEL (210 mg/m3) podzielimy przez współczynnik 5 uzyskamy wartość około 40 mg/m3. Jest to górna wartość stężenia CHA w powietrzu (również 40 mg/m3), przy której u badanych pracowników nie zaobserwowano żadnych objawów działania (NOEL). Wartość ta powinna zabezpieczyć pracowników przed drażniącym działaniem CHA. Powyższa propozycja jest obarczona dużą dozą niepewności, ze względu na brak danych dotyczących toksyczności podchronicznej po inhalacyjnym narażeniu zwierząt doświadczalnych oraz danych epidemiologicznych. Proponuje się także ustalenie wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) na poziomie dwukrotnie przewyższającym wartość NDS. Biorąc pod uwagą fakt, że CHA wchłania się w znaczącym stopniu przez skórę, wartość NDS należy opatrzyć literami Sk (substancja wchłania się przez skórę).

EN

Cyclohexylamine is a liquid with a strong, fishy, amine odour. It is used as a corrosion inhibitor in boiler feed water and has important applications as an intermediate in chemical synthesis. It is also used in the manufacture of insecticides, plasticizers, drycleaning soaps, rubber chemicals, dyestuffs, and gaś absorbents. Cyclohexylamine is a strong irritatant to the eyes, skin and respiratory system. In animals,acute and subacute exposure to cyclohesylamine produces weight loss and development of some unspecified pathologies. The International Agency for Research on Cancer (IARC) classifles cyclohexylamine (listed as cyclamate) as a Group 3 carcinogen, "not classifiable asits carcinogenicity to humans," since the evidence that cancer risk is increased among theusers of artificial sweeteners is inconsistent. IARC also states that the cvidence forcarcinogenicity to animals is limited. -In view of the pronounced toxic and irritant effccts of cyclohexylamine, the concentration of 210 mg/m3 was adopted as the LOAEL (lowest observed adyerse effcct level) value. In setting the MAC value the safety factor 5, for irritant chemicals, was adopted. Accordingly, the MAC of 40 mg/m3 and MAC-STEL of 80 mg/m3 were recommended for cyclohexylamine with the following notations: C, Ft and Sk.