Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Świadczenia ekosystemów mokradłowych, czyli rzecz o niemających alternatywy, opartych na naturze metodach gospodarowania wodą

Strzęciwilk Karolina, Stachowicz Marta, Grygoruk Mateusz

Gospodarka Wodna

|

2023

|

Nr 1

16--21

PL

Usługi ekosystemowe (świadczenia ekosystemów) są dobrami naturalnymi wytwarzanymi przez środowisko, funkcjami i procesami środowiska oraz wszelkimi korzyściami pochodzącymi ze środowiska, które są wykorzystywane przez ludzi i przyczyniają się do dobrobytu gospodarczego, społecznego i kulturowego. Ekosystemy wodne i mokradłowe dostarczają społeczeństwu szeregu mierzalnych korzyści, które w wyniku niewłaściwej gospodarki wodnej ulegają utraceniu. W artykule podjęto próbę syntetycznej oceny świadczeń ekosystemów mokradłowych, których dostarczanie i wartości są determinowane możliwością wdrożenia nowoczesnej, mniej inwazyjnej gospodarki wodnej. Określono, że najważniejsze świadczenia ekosystemów bagiennych - retencjonowanie wody, sekwestracja węgla w glebach torfowych oraz usuwanie przez bagienne strefy buforowe zanieczyszczeń (azotu całkowitego i fosforu całkowitego) - są możliwe wyłącznie w warunkach utrzymania odpowiednio wysokiego ich uwilgotnienia. Oceniono, że średnia łączna wartość tych czterech usług ekosystemowych mokradeł wynosi 3 141,12 EUR x ha-1 x rok-1 i jako taka powinna być stosowana w algorytmach optymalizacji zysków i strat płynących z użytkowania terenów bagiennych.

EN

Ecosystem services are natural assets produced by the environment, environmental functions and processes as well as all benefits originating from the environment and used by people, contributing to their economic, social and cultural well-being. Water and wetland ecosystems provide a number of measurable benefits which, due to improper water management, are lost. The article constitutes an attempt at synthetic analysis of wetland ecosystem services, the provision and value of which are determined by the possibility to implement modern, less invasive water management. The authors conclude that the most important services of wetland ecosystems - water retention, carbon sequestration in peat soils and elimination of pollution by peat bog buffer zones (total nitrogen and total phosphorus) - are possible only in conditions maintaining their high level of moisture. The article indicates that the average value of these four ecosystem services amounts to EUR 3,141.12 x ha-1 x year-1 and as such it should be used in algorithms for optimisation of profits and losses originating from the use of peat land.

2

Ocena wpływu odpompowywania wody z terenów depresyjnych na warunki wodne torfowisk obszaru Natura 2000 „Uroczyska w Lasach Stepnickich” na podstawie modelowania hydrodynamicznego

Solovey T., Janica R.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2018

|

nr 471, Hydrogeologia, z. 15

159--169

PL

Brak nieprzerwanie funkcjonującego systemu odwadniającego oraz zaniedbanie infrastruktury melioracyjnej skutkuje przywróceniem naturalnych procesów zatapiania obszarów depresyjnych po wschodniej stronie ujściowego odcinka Odry i Zalewu Szczecińskiego. Na tych terenach obserwuje się utrzymujące się wtórne zabagnienie siedlisk przyrodniczych. Analizę wpływu odpompowania wody z obszarów depresyjnych na dynamikę pierwszego poziomu wodonośnego przeprowadzono na obszarze Natura 2000 „Uroczyska w Lasach Stepnickich PLH320033”. Symulacja wpływu odpompowywania wód na obniżenie poziomu zwierciadła wód podziemnych na podstawie modelowanie hydrodynamicznego wykazuje, że zasięg depresji z minimalnym obniżeniem dotyczy jedynie południowego niewielkiego fragmentu obszaru, a oddziaływanie ma charakter krótkookresowy. Zasadniczym czynnikiem wpływającym na stan płytkich wód podziemnych na analizowanym obszarze jest stan wód powierzchniowych w Odrze. Zagrożenie dla siedlisk przyrodniczych na omawianym obszarze, szczególnie w rezerwacie Uroczysko Święta, wiąże się z ich postępującym podtapianiem, zachodzącym na skutek systematycznego zmniejszania się ilości przerzucanych wód.

EN

Both the lack of a continuously functioning drainage system and the neglect of the drainage infrastructure result in restoration of natural sinking processes in depression areas on the eastern side of the Odra River estuary and the Szczecin Lagoon. Persistent restoration of natural habitats can be observed in these areas. The impact of water pumping at depression areas on the dynamics of the first (shallow) aquifer was analysed in the Natura 2000 site called “Uroczyska w Lasach Stepnickich PLH320033”. Simulation of the impact of water pumping on lowering of groundwater levels based on hydrodynamic modelling shows that the minimum groundwater level variations in the depression range occur only in a small southern part of the area, and the impact is of short-term nature. The basic factor affecting shallow groundwater in the analysed area is the water table level in the Odra River. The threat to natural habitats, especially in the “Uroczysko Święta” reserve, is associated with their progressive flooding, which occurs as a result of a systematic decrease in the amount of water being pumped.

3

Peatlands and their protection: select landscape parks of the Wielkopolska region

Ilnicki P., Górecki K., Lewandowski P.

Journal of Water and Land Development

|

2016

|

no. 31

53--61

EN

In the context of five significantly different landscape parks in Wielkopolska (30,413 ha) 243 peatlands have been presented in terms of their characteristics, stratigraphy, change in means of utilisation and localisation. Thus trends in the change of peatland utilisation means in the period 1970–2016 were established and the resulting negative effects indicated. For this purpose the process of peatland protection established was analysed in the context of management plans carried out for both the protection of landscape parks and Natura 2000 sites within their territory. The above management plans, however, do not provide information as to localisation data, stratigraphy and to what purpose peatlands are used, which in all cover 2,690 ha – 4.2% of parks’ area. Most often this means there are no formal applications for their protection. This could be said to be a biproduct of a lack of discussion as to the major threat to the environment presented by the increasing disappearance of peatlands – a result of the mineralisation and moorsh process of peat soils. To a large extent the former has resulted from a lack of scientific expertise in respect to soils, peats and land reclamation in research teams preparing landscape management plans.

PL

Na przykładzie pięciu różniących się istotnie parków krajobrazowych Wielkopolski (30 413 ha) przedstawiono charakterystykę, stratygrafię, zmianę sposobu użytkowania i lokalizację 243 torfowisk. Określono trend zmiany sposobu użytkowania torfowiska w latach 1970–2016 i wskazano wynikające z tego negatywne skutki. Analizowano sposoby ochrony torfowisk ustalone w ramach ostatnio sporządzonych planów ochrony parków krajobrazowych i wchodzących w ich skład obszarów Natura 2000. We wszystkich istniejących planach brak danych o lokalizacji, stratygrafii i sposobie użytkowania torfowisk, które zajmują łącznie 2690,1 ha, czyli 4,2% powierzchni parków. Skutkuje to najczęściej brakiem wniosków na temat ich ochrony. Nie wspomina się o głównym zagrożeniu, którym jest stale postępujące zanikanie torfowisk w wyniku mineralizacji i murszenia torfu. W znacznej mierze jest to wynikiem braku gleboznawców, torfoznawców i meliorantów w zespołach autorskich przygotowujących plany ochrony.

4

Analiza wybranych właściwości geotechnicznych torfu w zależności od jego gatunku i wilgotności

Wierzbicki J., Stefaniak K., Boczkowski B.

Inżynieria Morska i Geotechnika

|

2015

|

nr 3

212--216

PL

Wstępne wyniki badań przeprowadzonych na próbkach torfu pobranych z jednego ekosystemu – torfowiska Chlebowo koło Obornik. Wytypowanie obszarów występowania różnych gatunków torfu i pobranie prób do badań odkształceniowych i wytrzymałościowych. Badania trzech gatunków torfu. Analiza ści-śliwości i wytrzymałości na ścinanie tych gruntów w edometrze oraz aparacie trójosiowego ściskania.

EN

Preliminary results of tests carried out on samples taken from a peat bog Chlebowo near Oborniki. The prediction of the occurrence of different species of peat and the taking samples for study of deformation and strength. The study of three species of peat. The investigation of the compressibility and shear strength of the peat in the oedometer and triaxial apparatus.

5

Warunki występowania rosiczki okrągłolistnej (drosera rotundifolia l.)

Błońska A., Molenda T., Chmura D.

Inżynieria Ekologiczna

|

2012

|

Nr 29

7-16

PL

W pracy scharakteryzowano warunki występowania rosiczki okrągłolistnej (Drosera rotundifolia L.) w województwie śląskim. Wykazano duże zróżnicowanie warunków siedliskowych, w których występuje ten gatunek. Dotyczy to głównie odczynu podłoża, przewodności elektrycznej właściwej, ilości substancji rozpuszczonych, potencjału redox oraz zawartości azotanów i chlorków. Ma to odzwierciedlenie w składzie florystycznym fitocenoz, w których występuje rosiczka. Godne uwagi jest występowanie Drosera rotundifolia na antropogenicznych mokradłach o zupełnie innych właściwościach podłoża (m.in. gleby mineralne o stosunkowo wysokim pH, wyższa przewodność elektryczna właściwa i ilość substancji rozpuszczonych) niż na naturalnych torfowiskach.

EN

In this paper ecological conditions of the occurrence of Drosera rotundifolia were characterized in Silesian province. The study revealed that species grows in a wide variety of habitat conditions. It concerns pH, conductivity, amount of dissolved substances, redox potential and concentration of nitrates and chlorides. It is reflected in species composition of phytocoenoses, where sundew occurs. The occurrence of Drosera rotundifolia in anthropogenic wetlands is worth mentioning because they occupy substratum of quite different properties (among others, mineral soils of high pH, higher conductivity and higher amount of dissolved substances) when compared to natural mires.

6

Budowa i rozwój torfowiska Moskal w północnej części Puszczy Knyszyńskiej

Micun K., Karpowicz J.

Inżynieria Ekologiczna

|

2012

|

Nr 29

99-109

PL

W pracy podjęto próbę rozpoznania budowy, określenia zbiorowisk fosylnych i na tej podstawie poznania genezy i rozwoju torfowiska Moskal w północnej części Puszczy Knyszyńskiej. Współczesną powierzchnię torfowiska buduje torf wysoki torfowcowo-kępkowy. Prawiecały obszar porasta sosnowy bór bagienny Vaccinio uliginosi - Pinetum z gatunkami podlegającymi ochronie, takimi jak: bagno zwyczajne (Ledum palustre), rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia). W budowie torfowiska wyróżniono gatunki torfu: turzycowiskowy, torfowcowo-turzycowy, brzezinowy, sosnowo-torfowcowy, wełniankowo-torfowcowy, wełniankowy i torfowcowo-kępowy. Stopień rozkładu torfu wynosi średnio dla torfów niskich 25,8%, przejściowych 43,7%, wysokich 27,2%. Torfowisko Moskal wypełnia południowy fragment rozległego obniżenia wytopiskowego, utworzonego w trakcie deglacjacji lądolodu zlodowacenia warty. Proces tworzenia się złoża torfowiska zainicjowany został ponad 5000 lat temu w schyłkowej fazie okresu atlantyckiego. Początkowe podmoklisko, po zwiększeniu wilgotności w początkach subboreału, przekształciło się w turzycowisko, a następnie w torfowisko przejściowe. Torfy wysokie zaczęły się tworzyć w schyłkowej fazie subboreału. Torfowisko nadal jest w fazie akumulacji.

EN

The purpose of present research was recognition of structure, determination of fossil assemblages and on this basis, study of genesis and development of Moskal peatbog in the northern part of Puszcza Knyszyńska Forest. Contemporary surface of peatbog is made of sphagnum peat. Almost whole area is overgrown with swamp forest (Vaccinio uliginosi - Pinetum) with protected species like Ledum palustre or Drosera rotundifolia. The average peat's thickness was determined as 1,5 m, 3 m in maximum. The deposit is of a layered structure. In the structure, seven sorts of peats have beendefined: one kind of a fen type - Magnocaricetum peat, two of a transitional type - sedge peat and birch peat, and four of raised bog type: pine-sphagnum, cotton-grass - sphagnum, cotton-grassand sphagnum-clump peat. The degree of peat's decay equals averagely: for fens - 25,8%, transition bogs - 43,7%, raised bogs - 27,2%. The Moskal peatbog fills a southern part of a wide melt-out depression, created during the deglaciation of Warta Glaciation's ice-sheet. Process of creation of peatbog's deposit began over 5000 years ago in the declining phase of atlantic period. Existing wetland, after the increase of its humidity in the beginnings of subboreal, transformed into low sedge fen and later into transitional peatland. Raised bogs began to emerge in the ending phase of subboreal and they were formed during the whole Sub-Atlantic period. The peatbog is still in the phase of Sphagnum peat accumulation.

7

Przebudowa gazociągów posadowionych w gruntach niestabilnych (grunty nawodnione, torfowiska, bagna)

Wilk S., Galas M., Mijal M.

Wiertnictwo, Nafta, Gaz

|

2009

|

T. 26, z. 1--2

411-422

PL

W artykule przedstawiono proces analizy rozwiązań koncepcyjnych i projektowych, badań terenowych oraz przebieg realizacji przebudowy odcinka gazociągu wysokiego ciśnienia DN 700 przebiegającego w m. Ruda Łańcucka, posadowionego w gruncie nawodnionym, stanowiącym torfowisko bagienne.

EN

This paper presents process of analysis of the conception and planning solutions as well as field measurements for the DN 700 gas pipeline, characterized by high pressure, carried out in Ruda Łańcucka. Reconstructed pipeline had been located on extremely unsteady, heavily watered ground. Article covers implementation process of the reconstruction.

8

Lacustrine deposits in northern part of the Knyszyńska Forest - the remains of water bodies

Micun K.

Journal of Water and Land Development

|

2009

|

no. 13b

137-147

EN

The aim of this study was to delimit lacustrine deposits underlaying present peatlands. On this basis, the location of water bodies in late Pleistocene and early Holocene was recognized. The lakes' occurrence was presented on the background of geomorphological conditions. Lacustrine deposits occur mainly in depressions of the northern part of the Knyszyńska Forest. They are placed in upper parts of the Czapielówka River, Jałówka River, middle Sokołda River and upper Kumiałka River catchments. The thickness of gyttja varies between 0.4 and 2.5 m. These are detrital, calcareous and clay-calcareous gyttjas. Lacustrine sediments fill the bottoms of various melt-out depressions. The origin of these depressions, as well as the whole glacial relief of the terrain, is often linked to deglaciation of the Warta ice sheet. However, kame deposits in the Janów village are younger than Warta glaciation. Moreover, the catchment relief of the upper Kumiałka River is similar to the relief which originates from Vistulian glaciation. Besides, there are boulder deposits directly under the lacustrine deposits. These three facts indicate a younger age of the melt-out depressions in the upper Kumiałka River catchment.

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań litologicznych i geomorfologicznych przeprowadzonych w północnej części Puszczy Knyszyńskiej. Celem badań było rozpoznanie rozprzestrzenienia utworów jeziornych, występujących pod współczesnymi torfowiskami. Na tej podstawie odtworzono rozmieszczenie i zasięg zbiorników wodnych w późnym plejstocenie i wczesnym holocenie na tle uwarunkowań geomorfologicznych. Stwierdzono stosunkowo powszechne występowanie utworów jeziornych w dnach obniżeń w północnej części Puszczy Knyszyńskiej. Występują one w górnych fragmentach zlewni Czapielówki, Jałówki, środkowej Sokołdy, w rejonie Czarnej Białostockiej oraz dalej na północy, w zlewni górnej Kumiałki. Miąższość gytii wynosi od 0,4 do 2,5 m. Są to gytie detrytusowe, węglanowe i ilasto-wapienne. Utwory jeziorne zalegają w dnach różnego rodzaju obniżeń wytopiskowych. Genezę wytopisk, jak i całej rzeźby glacjalnej tego terenu, łączy się najczęściej z zanikiem lądolodu zlodowacenia Warty. Jednak wiek utworów kemowych w Janowie, nawiązanie rzeźby do niższych, młodszych poziomów morfologicznych oraz występowanie bezpośrednio pod osadami jeziornymi utworów ablacyjnych i zwałowych przemawiają za młodszym wiekiem wytopisk położonych w zlewni górnej Kumiałki.

9

Identyfikacja procesów kształtujących skład chemiczny wód podziemnych poniżej torfowiska-Pożary, Kampinoski Park Narodowy

Porowska D., Leśniak P. M.

Przegląd Geologiczny

|

2008

|

Vol. 56, nr 11

982-990

EN

The aim of this study was to identify hydrogeochemical processes controlling chemical composition of groundwater of the existing peatland. The site of the study is located within the Pożary Special Protection Area of the Kampinos National Park. Lithological profilem consists mainly of varigrained sand, covered by organic matter constituting peatland. The groundwater table fluctuates between 0.6 m below and 0.3 m above ground level. Combination of high organic content of soil profile and shallow depth to the water table causes slightly reducing conditions, especially in the upper part of aquifer. There, oxidation of organic matter (and/or methane) as well as nitrate and sulphate reduction has been presumed while denitrification and/or dissimilatory nitrate reduction to ammonium (DNRA) seems to control chemistry of groundwater in deeper part of the profile. The important differences in the chemical and isotopic composition of dissolved carbon have been found in the depth profile. Carbon isotopic composition of dissolved inorganic carbon in groundwater (13CDIC) indicates that carbonate carbon is derived mostly from the decomposition of organic matter, a small contribution being derived from the dissolution of carbonate minerals. The contribution of atmospheric CO2 to chemical and isotopic composition of dissolved carbon is negligible within all parts of aquifer.

10

Rozpoznanie budowy geologicznej dla hydrogeologicznego modelu zasilania torfowiska rezerwatu Czerwone Bagno

Falkowski T., Złotoszewska-Niedziałek H.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 431, Hydrogeologia

35-40

PL

Głównym celem badań prowadzonych w rejonie rezerwatu Czerwone Bagno było ustalenie budowy geologicznej dla hydrogeologicznego modelu zasilania wodą występujących tam torfowisk. Model będzie wykorzystany w takim kreowaniu gospodarki wodnej obszaru, aby stabilizować aktualny stan cennych pod względem przyrodniczym siedlisk hydrogenicznych. Kluczowe znaczenie dla zasilania torfowisk ma na badanym terenie charakter przypowierzchniowego poziomu wodonośnego, w tym także obecność w jego obrębie ciągów form wydmowych blokujących przepływ w stropowej części strumienia.

EN

The main purpose of the research conducted in the area of Czerwone Bagno Reserve was to determine the geological structure of the area for a hydrogeological model of water supply of the peat bogs. This model will be used to manage the water balance of the area in such a way that the current state of environmentally valuable hydrogenic habitats is stabilized. The properties of the near surface water-bearing layer are of primary importance for water supply of the peat bogs. The presence of rows of dune forms, in the layer blocking the flow of the upper part of the stream, is one of those properties.

11

Różnorodność biologiczna i krajobrazowe znaczenie małych powierzchni mokradłowych na przykładzie "Trzcińskich Mokradeł"

Andrzejczak M.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2007

|

nr 133 (13)

13-20

EN

On the wetland in north - east part of Kotlina Jeleniogórska carried out research since 2005 as part of gather material fore one's doctoral thesis. This area is located in protection zone of Rudawski Park Krajobrazowy. The aim of presented paper is introductory analize of paludal and postpaludal habitats. During a few, last years the topic of marshy ground is often undertake. The most important of marshy ground functions are: retention of surface and underground water, accumulation organic carbon and nitrogen and keep bio - and landscape diversity. In the paper author shows mean of landscape and biological diversity of "Trzcińskie Mokradła" - unique, marshy ground in hole region.

12

Zmiany sposobu użytkowania torfowisk Wielkopolski

Ilnicki P., Dardas J., Sikora K., Tadrowska A., Trzaskowska L., Woźniak A.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2004

|

T. 4, z. 1

357-371

PL

Celem badań było ustalenie zmian w sposobie użytkowania torfowisk Wielkopolski. Badania, wykonane w 2002 r., prowadzono na 124 torfowiskach o łącznej powierzchni ok. 4000 ha. Prace realizowano za pomocą badań terenowych oraz interpretacji zdjęć lotniczych i satelitarnych, stosując programy komputerowe do prac graficznych w celu określenia obszaru zajmowanego przez poszczególne użytki. Wydzielano łąki jedno- i dwukośne, łąki niekoszone, łąki zakrzewione, ekstensywne pastwiska, szuwary trzcinowe, wody stojące, grunty orne oraz lasy i zadrzewienia. Potwierdzono znaczne zmiany w sposobie użytkowania obiektów w stosunku do stanu z lat: 1957-1969, określonego na podstawie dokumentacji geologicznej torfowisk, 1993-1998 na podstawie zdjęć lotniczych oraz 1989-1991 na podstawie zdjęć satelitarnych. Przy opracowaniu wniosków, obok omawianych badań, wykorzystano wcześniej publikowane wyniki badań własnych [Restoration ..., 2002]. Ustalono, iż na torfowiskach dużych (śr. 2 524 ha) łąki niekoszone i częściowo zakrzewione zajmują 23,3% ich powierzchni na obiektach średnich (śr. 34 ha) - 10,2% i małych (śr. 8,4 ha) - 10,7%. Udział powierzchni gruntów ornych w tych grupach torfowisk odpowiednio: 2,4, 6,7 i 18%. W dolinach rzek Cybina i Główna zmiany sposobu użytkowania są największe. Wynikają one z wyłączenia z użytkowania dużej powierzchni podmokłych łąk, pokrytych obecnie szuwarami trzcinowymi i rzadkimi zadrzewieniami, oraz z budowy dużego zbiornika retencyjnego. Wykazano małą przydatność archiwalnych zdjęć lotniczych i satelitarnych do określenia aktualnego sposobu użytkowania torfowisk.

EN

The objective of studies carried out in 2002 was to determine changes in the peatland use in Poznań region. The studies included 124 peatlands covering a total area of 4000 ha. The work was accomplished by field studies and by interpretation of aerial and satellite images using graphical computer programmes to determine particular areas. The following land use types were distinguished: meadows mown once, meadows mown twice, not mown meadows, meadows with shrubs, extensive pastures, reed rushes, stagnant waters, arable lands, forests and thickets. Significant changes in the land use were found when geological documentation of peatlands made in the years 1957-1969, aerial photographs (1993-1998) and satellite images (1989-1991) were compared. Apart from the mentioned studies, earlier publications were used (Ilnicki, 2002) when formulating conclusions . It was found that on large peatlands (mean area 2524 ha), not mown meadows and meadows partially covered by shrubs occupied 23.3 % of the total area; in medium size objects (34 ha) and in small peatlands (8.4 ha) they covered 10.2 and 10.7 %, respectively. The share of arable land increased from 2.4 to 6.7 and 18 %, respectively. In the valleys of the Cybina and Główna rivers, the changes in land use were the greatest. They resulted from abandoned land use on large areas of wet meadows, currently covered by reed rushes and thickets and from the construction of a large retention reservoir. The archival aerial and satellite photographs proved to be of little value for the determination of peatland use.

13

Związek procesów wydmotwórczych z występowaniem mokradeł i torfowisk w Regionie Świętokrzyskim

Jaśkowski B.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2001

|

T. 1, z. spec. (3)

179--195

PL

Wydmy w Regionie Świętokrzyskim były formowane, podobnie jak na innych obszarach Polski, w późnym vistulianie i przekształcane w różnych okresach holocenu. Rozmieszczenie wydm w Regionie Świętokrzyskim było warunkowane ukształtowaniem powierzchni terenu, układem sieci dolinnej, rozmieszczeniem i miąższością utworów podatnych na procesy eoliczne, głębokością występowania wód gruntowych i zwartością szaty roślinnej. Stwierdzono także zjawisko wkraczania zespołów wydmowych i towarzyszących im eolicznych piasków pokrywowych w doliny rzeczne i tamowanie przepływu, co prowadziło do powstawania zaporowych zbiorników wodnych i zabagnień, w których były akumulowane osady biogeniczne. Zjawisko to prowadziło do zmiany układu sieci rzecznej. Szczegółowa analiza daje podstawę do stwierdzenia, że zjawisko ma związek z neotektoniczną aktywnością podłoża. Wydmy wkraczały w doliny rzeczne i tamowały przepływ w miejscu przebiegu przez te doliny aktywnych transwersalnych elewacji tektonicznych. Datowanie spągu osadów biogenicznych metodą radiowęglową dowodzi, że akumulacja tych osadów rozpoczęła się w późnym vistulianie.

EN

Dunes of the Holy Cross Mts. Region were formed, like those in other regions of Poland, in the Late Vistulian and were transformed during the different Holocene periods. Numerous factors were influential in the distribution of dunes in the Holy Cross Mts. Region such as relief, drainage pattern, distribution and thickness of deposits susceptible to eolian processes, depth of groundwater level and density of plants. In a number places the phenomena of encroaching complexes dunes, eolian cover sands in river valleys and the damming up of riverflows were observed. In newly created water reservoirs and wetlands organic sediments were deposited. These phenomena crated a modification in drainage pattern. Detailed investigations have determined that the phenomena are related to neotectonic activity of a basement complex. Dunes encroachment in river valleys causing damming of flow happened to occur on lines running transverse to the tectonic elevations. In the light of radiocarbon dating the organic sediments of the water reservoirs and wetlands were formed in the Late Vistulian period.

14

Wpływ zróżnicowania warunków siedliskowych Pojezierza Mazurskiego na rodzaj i miejsce występowania mokradeł

Gotkiewicz J., Smołucha J.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2001

|

T. 1, z. spec. (3)

37--52

PL

Na Pojezierzu Mazurskim i Równinie Sępopolskiej, reprezentujących obszary młodo glacjalne Polski, mokradła, a zwłaszcza torfowiska, są pospolite i stanowią znaczący element krajobrazu. Rodzaj i miejsce występowania mokradeł zależą od warunków siedliskowych dobrze charakteryzowanych na tym terenie przez dziewięć rodzajów krajobrazu młodoglacjalnego, które można połączyć w rozciągające się równoleżnikowo trzy strefy litologiczne. W strefie równin zastoiskowych torfowiska, zajmujące stosunkowo małą powierzchnię, zostały ukształtowane przez wodę spływającą po nieprzepuszczalnych utworach i gromadzącą się w obniżeniach. W strefie wysoczyzn morenowych występuje około 7 400 torfowisk, zwykle małych, nieregularnie rozmieszczonych w zagłębieniach terenowych. Przeważający poligeniczny typ zasilania hydrologicznego zapewnia dobre uwilgotnienie. W omawianej strefie ujawnia się szczególnie przyrodnicza rola torfowisk w środowisku. W strefie równin sandrowych większość torfowisk wytworzyła się w siedliskach z topogenicznym typem zasilania hydrologicznego. Pozostała część torfowisk powstała w dolinach rzecznych pod wpływem zasilania fluwiogenicznego. Obiekty torfowe zajmują często dużą powierzchnię. Następuje szybkie spłycanie i przekształcanie gleb torfowych. Przeprowadzona analiza zależności między warunkami siedliskowymi Pojezierza Mazurskiego i Równiny Sępopolskiej a rodzajem i miejscem występowania torfowisk umożliwiła ich lepsze poznanie oraz ustalenie zasad prawidłowego użytkowania, ochrony lub restytucji.

EN

The Mazurian Lakeland and the Sępopol Plain represent young-glacial areas of Poland. Marshes, particularly peat-bogs, are common here and are a significant landscape komponent of this area. The type and location of marshes depend on habitat conditions. The conditions can be described by nine types of young-glacial landscape, which are included in the Tyree main parallel lithological zones of ice-dammed lake origin plains, morainic uplands and outwash plains. Peat-bogs cover a relatively small area in the zone of the ice-dammed lake origin plains. They were formed by water that run-off over water impermeable forms and accumulated in depressions. There are approximately 7 400 peat-bogs in the morainic upland zone. They are mainly small and irregularly spread in terrain depressions. The common soligenous type of hydrological feeding ensures sufficient wetting. This zone is an example of the peatbogs playing a natural role in the environment. In the zone of outwash plains, the majority of peat-bogs were formed in habitats with a topogenous type of hydrological feeding. The remaining peat-bogs were formed in river valleys as a result of the fluviogenous type of hydrological feeding. Peat-bogs often cover large areas. Flattening and transformation of peat soils have been occurring recently. The completed comparative analysis between the habitat conditions of the Mazurian Lakeland and the Sępopol Plain and the kind and peat-bog locations provided much information and enabled to establish the principles for adequate utilisation, protection or restitution of the peat-bogs.

15

Torfowiska Kotliny Sandomierskiej

Żurek S.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2001

|

T. 1, z. 1

67--81

PL

Charakteryzując torfowiska Kotliny Sandomierskiej uwzględniono ich rozmieszczenie w mezoregionach fizycznogeograficznych, rodzaj i charakter. Wyróżniono 10 obszarów obniżonych w postaci dolin i równin oraz 5 obszarów wyższych o 30–70 m w postaci płaskowyży i podgórzy. Analizowano liczbę, powierzchnię, wielkość złóż torfu, średnią miąższość i popielność złóż oraz ich stratygrafię (złoża szuwarowe, turzycowiskowe, mechowiskowe, olesowe, mszarne przejściowe, brzezinowe przejściowe, mszarne wysokie, złoża pogrzebane i gytiowiska). Omówiono publikowane prace: florystyczne, fitosocjologiczne, palinologiczne, torfoznawcze i paleogeograficzne.

EN

The peatlands of the Sandomierz Basin were characterized according to their location, type and character in physico-geographical mesoregions. Ten lower regions, valleys and planes, and 5 higher regions of 30–70 m above, plateaux and submontane districts, were specified. The number, the surface area and the size of peatlands were analized as well as their average thickness, ash content and stratification (rush, sedge, parvocaricetum, transition bog, bogmoss, alder, transition birch, raised bogmoss, buried and gyttia deposits). Published papers on flora, vegetetion, palynology, peatforming processes and palaeogeography were presented.

16

Charakterystyka mokradeł Pojezierza Mazurskiego w aspekcie ich użytkowania i ochrony

Smołucha J., Gotkiewicz J.

Inżynieria Ekologiczna

|

2000

|

Nr 1

113--119