Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Liquid limit of selected postglacial soils from west-central Poland

Krawczyk Dorota Anna, Flieger-Szymańska Michalina, Wanatowski Dariusz

Geological Quarterly

|

2019

|

Vol. 63, No. 4

711--720

EN

The aim of this paper is to establish a correlation between the liquid limit value obtained in the Casagrande apparatus (wL/cup) and in the cone penetrometer (wL/cone) for typical glacial sediments from west-central Poland and compare them with the correlation equations published in the literature. The following correlation was formulated: wL/cone = 0.91wL/cup+ 1.98. The analysis presented in this paper proves that deriving a generalized and universal relationship wL/cup/wL/cone for all cohesive soils, regardless of their origin, is very challenging and may not be reliable for use in the engineering practice. It is verified that, in the range of low values of liquid limit, the cone penetrometer gives higher values of wL than those obtained from the Casagrande apparatus. However, for the Polish postglacial soils analysed in this paper, the cone penetrometer underestimates the results in relation to the Casagrande apparatus above wL = 22%. For the purpose of this study, wL = 22% was defined as “the point of equivalent results” (wL/cone = wL/cup).

2

Petrography of Glacial Tills in the Szczerców Outcrop, Central Poland – Problems of Stratigraphic Interpretation

Krzyszkowski D., Wachecka-Kotkowska L., Wieczorek D., Stoiński A.

Studia Quaternaria

|

2015

|

Vol. 32, Nr 2

99--108

EN

The paper presents results of petrographic analyses of glacial tills in the western part of the Kleszczów Graben and the attempt of their stratigraphic interpretation. Petrographic coefficients have allowed the identification of five till lithotypes: T1, T2A, T2 and T2B – assigned to the South Polish Complex (Elsterian) and T4 correlated with the Middle Polish Complex (Saalian). The well-expressed tills that represent the South Polish Complex, occur at the bottom of the section. A new till lithotype, T2B, has been distinguished, corresponding to the Kuców Formation. It supplements the Pleistocene lithostratigraphic section of central Poland and corresponds to the Sanian 2 Glaciation. Among the younger tills, the T4 one (Odranian Glaciation) is well developed. The uppermost tills of the Wartanian cold stage have been reduced by glaciofluvial and fluvial erosion. It is, to some extent a consequence of the existence of a depression in this area, called the Szczerców Basin. The paper highlights the interpretational difficulties concerning the rank and the number of ice sheet advances during the Polish and Middle Polish Complexes in central Poland.

3

Wpływ obciążeń dynamicznych na wytrzymałość glin lodowcowych na przykładzie glin zlodowacenia warty rejonu Warszawa-Służew

Bąkowska A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 446 (2)

251--255

PL

Przedstawiono wpływ obciążeń dynamicznych na zmianę wytrzymałości glin lodowcowych zlodowacenia warty z poletka Nowoursynowska z Warszawy. Badania laboratoryjne w warunkach obciążeń statycznych i dynamicznych wykonano na próbkach o strukturze nienaruszonej w dynamicznym aparacie trójosiowego ściskania DYNTTS (electromechanical dynamic triaxial testing system). Próbki gruntu poddano dwukierunkowym obciążeniom dynamicznym o sinusoidalnym kształcie fali, częstotliwości 10 Hz i stałej amplitudzie przemieszczenia osiowego (badanie typu displacement control). Spadek naprężeń efektywnych, wywołany generacją ciśnienia porowego w fazie obciążeń dynamicznych, prowadzi do znacznego osłabienia gruntu. Postdynamiczna wytrzymałość glin lodowcowych stanowi od 21 do 76% ich wytrzymałości statycznej.

EN

The paper presents the result of series of laboratory monotonic and cyclic triaxial tests carried out to study the effect of cyclic loading on the shear strength of till deposits from Nowoursynowska testing field in Warsaw. Electromechanical dynamic triaxial testing system (DYNTTS) was used to investigate the undrained shear strength of undisturbed soil samples. The till samples were subjected to two-way cyclic loading with 10 Hz frequency under displacement control condition. An excess pore water pressure, due to low permeability of tills, is likely to be generated under cyclic loading and consequently the post-cyclic shear strength decreases when the effective stress gets reduced. Cyclic loading causes a substantial reduction in shear strength of tills. Post-cyclic shear strength of studied till is equal to 21-76% of its static shear strength.

4

Właściwości geologiczno-inżynierskie glin zwałowych z północnej części Wrocławia

Hawrysz M., Stróżyk J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 446 (2)

315--320

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań geologiczno-inżynierskich gliny zwałowej z północnej części Wrocławia. Przeprowadzono badania podstawowych parametrów geotechnicznych: gęstości, wilgotności, granic Atterberga oraz parametrów mechanicznych gruntów: ściśliwości i wytrzymałości na ścinanie. Badania wykazały, że gliny te występują zwykle w konsystencji bardzo zwartej i zwartej. Stan skonsolidowania glin określono jako normalny – NC. Na podstawie wartości wskaźnika ściśliwości Cc oceniono, że grunty te charakteryzują się średnią ściśliwością.

EN

The results of engineering-geological tests on the tills from Wroclaw area are presented in the paper. The basic geotechnical parameters, such as density, water content, Atterberg limits and mechanical parameters: compressibility and strength parameters have been determined in the research. The tests have shown that the consistency of the tills is usually very stiff or stiff. The consolidation state has been estimated as normally consolidated — NC. The value of compressibility index Cc allowed classifying the analyzed soils as of average compressibility.

5

Zachowanie się glin lodowcowych z warszawskiego Ursynowa podczas obciążeń statycznych i dynamicznych

Kaczyński R., Bąkowska A., Kiełbasiński K.

Przegląd Geologiczny

|

2010

|

Vol. 58, nr 9/2

873-878

EN

The stress-strain behaviour of tills under static and dynamic loadings were analyzed in the paper. Test results conducted on the tills from Ursynów area inWarsaw are presented. Extensive spectrum of advanced laboratory testing (including SEM, Row-Barden consolidometer, ring-shear apparatus, dynamic triaxial testing system) was used to determine physical, mechanical and microstructural properties of tills. Under static loadings studied tills have showed the behavior characteristic to overconsolidated soils. Parameters of residual shears strength are 40% lower comparing to maximum shear strength. Under cyclic loading of acceleration up to 1.5 m/s2 the failure did not appear. Cyclic loading causes a reduction in shear resistance, post-cyclic shear strength is equal to 18-76% of static (monotonic) shear strength of studied tills.

6

Litologia glin morenowych na Niżu Polskim - podstawowe metody badawcze

Kenig K.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 437

1-57

PL

Gliny morenowe, jako najważniejszy osad glacjalny, odgrywają podstawową rolę w badaniach osadów czwartorzędu. Cechy litologiczne tego osadu pozwalają na rozpoznanie geologiczne, geomorfologiczne i sedymentacyjne środowiska depozycji i późniejszych zmian postsedymentacyjnych. Dlatego tak ważna jest znajomość wszystkich cech tego osadu oraz możliwości interpretacyjnych omawianych badań. W pracy przedstawiono wyniki analiz uziarnienia oraz składu petrograficznego frakcji żwirowej i głazowej z obróbką klastów żwirowych. Badania obejmują analizy składu mineralno-petrograficznego frakcji piaszczystej, w tym zawartości skaleni. Szczegółowe badania ziaren kwarcu dotyczą obtoczenia, obróbki i mikrorzeźby jego powierzchni w mikroskopie elektronowym. Badano także zawartość minerałów ciężkich oraz minerałów ilastych. Badania składu geochemicznego i chemicznego obejmują składniki główne, mikroelementy, a także zawartość wapnia i odczyn pH. Dodatkowo przedstawiono wyniki badań cech mikrostrukturalnych osadu gliny morenowej, prowadzonych w mikroskopie optycznym i elektronowym. Omawiana charakterystyka dotyczy różnych regionów występowania glin morenowych na Niżu Polskim. Dostępność i ilość podstawowych danych wynika głównie z liczby opracowań litologicznych glin morenowych wykonywanych dla poszczególnych arkuszy Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000. Pozostałe dane dostępne są w publikacjach. Omówienie poszczególnych wyników przedstawione jest chronologicznie i w miarę możliwości regionalnie, jednocześnie stanowi historię rozwoju tych metod w Polsce na tle światowych dokonań w tej dziedzinie.

EN

Till is the prominent glacial deposit playing a principle role in Quaternary research. Its lithological features allow geological, geomorphological and sedimentological investigations of depositional environments and subsequent postsedimentary alterations. Therefore, the knowledge on all features of the deposit and on interpretational possibilities of the investigations is so important. The paper presents the results of analyses of granulation and petrographical composition of the gravel and boulder fractions with reworking of gravel clasts. The investigations involved analyses of mineral-petrographic composition of the sand fraction, including feldspar content. Contents of heavy minerals and clay minerals were also analysed. Detailed studies of quartz grains refer to roundness, reworking and microtexture features analysed in the electron microscope. Geochemical and chemical investigations include the main components, microelements, Ca content and pH value. An additional contribution is the results of microstructural investigations of lodgement till, performed with the use of optical and electronic microscopes. The discussed characteristics refer to various regions of till occurrence in the Polish Lowlands. The availability and amount of geological data are dependent on the number of lithological descriptions of tills, performed during the construction of the Detailed Geological Map of Poland, scale 1: 50, 000. Other data are available from publications. The discussion of individual research results is given in a chronological order for particular regions, providing a relatively complete history of development of the research methods in Poland against the background of world achievements.

7

O właściwościach gruntów mało spoistych zmieniających się w procesie konsolidacji na podstawie badań pasty gruntowej

Borowczak P.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2008

|

T. 34, z. 4

595-602

PL

Coraz częściej zachodzi konieczność budowy obiektów na obszarach, które do niedawna były omijane z powodu skomplikowanych warunków posadowienia. Współczesny rozwój budownictwa na terenie miast zdecydowanie ograniczył inwestorom swobodę wyboru lokalizacji i zmusił ich do wznoszenia obiektów również i tam, gdzie w podłożu występują grunty słabonośne. Za takie powszechnie są uznawane grunty organiczne. Podłoża słabonośne stanowią również mineralne grunty spoiste znajdujące się w stanie plastycznym lub miękkoplastycznym. Zdaniem autora wśród nich największe problemy z właściwą oceną parametrów geotechnicznych stwarzają w pełni nasycone grunty spoiste charakteryzujące się wskaźnikiem plastyczności I/p < 10%. Na obszarze Poznania stanowią je nieskonsolidowane gliny morenowe (ablacyjne) zlodowacenia bałtyckiego, zaklasyfikowane wg najnowszych norm (PN-EN ISO 14688-1:2006, PN-EN ISO 14688-2:2006) do piasków ilastych. Powszechnie wiadomo, że grunty słabe poddane obciążeniom statycznym podlegają konsolidacji powodującej zwiększenie się wartości parametrów wytrzymałościowych, mających wpływ na wzrost nośności podłoża. W artykule przedstawiono wyniki badań wpływu konsolidacji na zmiany stopnia plastyczności i wytrzymałości pasty gruntowej spreparowanej z glin ablacyjnych.

EN

Increasingly often, the construction industry is required to erect structures in areas which, until recently, have been avoided due to difficult conditions in which to build the foundation. The expansion of real estate in cities has limited investors' freedom to choose building locations, forcing them to erect structures also on low-strength soils. Organic soils are commonly considered low-strength. Mineral plastic and soft plastic cohesionless soils are also low-strength. The author believes that fully saturated cohesive soils with a plasticity index I/p< 10% pose greatest problems in the proper assessment of geotechnical parameters. In the Poznań area, these are unconsolidated Baltic glaciation moraine (ablation) tills. These are classified as silty sands (PN-EN ISO 14688-1:2006, PN-EN ISO 14688-2:2006). It is commonly known that weak soils subjected to static loads undergo consolidation, which leads to greater strength which results in greater subsoil strength. The article discusses the results of studies of the impact of consolidation on changes in plasticity and strength of soil paste prepared from ablation tills.

8

Próba oceny geotechnicznych właściwości glin (ablacyjnych) zlodowacenia bałtyckiego na podstawie badań pasty gruntowej

Borowczak Paweł

Geologos

|

2007

|

Vol. 11

429--438

PL

Powierzchnię Niziny Wielkopolskiej w zdecydowanej mierze pokrywają plejstoceńskie osady lodowcowe, wśród których dominują gliny morenowe. Pod względem genetycznym powszechnie jest akceptowany podział tych glin (Mojski, Rzechowski, 1967), uwzględniający pozycję materiału lodowcowego: na fację bazalną (subglacjalną „z odłożenia") i ablacyjną (inglacjalną oraz supraglacjalną). Gliny z odłożenia są zwykle skonsolidowane naprężeniem glacistatycznym (Lindner, 1992), natomiast gliny ablacyjne (wytopnieniowe i spływowe) są osadami nieskonsolidowanymi. Polska Norma PN-81/B-03020 kwalifikuje gliny morenowe skonsolidowane do grupy genetycznej „A”, a grunty morenowe nieskonsolidowane zalicza do grupy „B”, przypisując im odpowiednie wartości parametrów geotechnicznych niezbędnych do projektowania fundamentów bezpośrednich. Biorąc pod uwagę genezę danego osadu, w grupie „B” może się znaleźć szeroki asortyment gruntów spoistych odłożonych przez ten sam lodowiec w różnych procesach sedymentacyjnych. Zdaniem autora, gliny ablacyjne, do których należą grunty mało i średnio spoiste, stanowią problem przy właściwej ocenie właściwości fizyko-mechanicznych. W artykule podjęto próbę oceny parametrów geotechnicznych tych gruntów spreparowanych w postaci pasty gruntowej, poddanej procesom konsolidacji.

EN

The Wielkopolska Lowland is mostly covered by Pleistocene glacial sediments, dominated by tills. The commonly accepted genetic classification of these tills takes into consideration the position of the material (Mojski, Rzechowski, 1967) in glacial ice the basal facies (lodgement subglacial) and ablation (inglacial and supraglacial). Lodgement tills are usually consolidated by glaciostatic stress (Lindner, 1992), while ablation tills (melt-out and flow) are unconsolidated sediments, uninfluenced by consolidation loads greater than existing presently. Polish Standard PN-81/B-03020 classifies consolidated tills as genetic group “A”, while unconsolidated moraine soils as group “B”, by assigning appropriate geotechnical parameter values needed to design pad foundations. Considering the origin of a given sediment, group “B” may include a wide range of cohesive soils lodged by the same glacier in different sedimentation processes. In the author’s opinion, ablation tills, which include non-cohesive and partly cohesive soils, pose a serious problem to proper assessment of physical and mechanical properties. The article attempts to assess the geotechnical parameters of these soils prepared as soil paste subjected to consolidation processes.

9

Znaczenie występowania glin lodowcowych Polski i Ukrainy

Lindner L., Boguckij A., Chlebowski R., Gożik P.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

Vol. 52, nr 4

331-335

EN

The presence of glacial tills in eight loess type sections documenting, in most cases, a complete rhythm of climatic changes during the last 780 ka (Brunhes epoch) in Poland and Ukraine, allows to precisely establish the age of these tills. The oldest till in Odonów, Kolonia Zadębce, and Bojanice represents the Sanian 2 (Elsterian 2, Okanian) Glaciation. The younger till (in Wąchock, Gradiżsk, and Wjazowok) corresponds to the ice-sheet extent during the Krznanian (Saalian 2, Dnieper 1) Glaciation, and the youn gest till (in Wąchock, Bugaiwka, and Stajki) to the ice-sheet extent during the Odranian (Saalian 3, Dnieper 2) Glaciation. The occurrence of these glacial tills in the discussed loess sections is crucial for the correlation of glacial and extraglacial stratigraphic schemes for the Pleistocene of Europe.

10

Ukształtowanie powierzchni stropowej gliny zwałowej zlodowacenia Sanu 2 w centrum Wrocławia

Goldsztejn P., Skrzypek G.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

Vol. 52, nr 2

160-162

EN

South Polish tills surface in downtown Wrocław were mapped using 136 records of elevation of glacial tills surface. The unevenly distributed data were interpolated by kriging method. The investigated surface a reveals a prominent upward trend in the S–SW direction (from 95 to 114–115 m a.s.l.), average inclination is 15–200o. There are some evident irregularities in that trend, e.g., a 3–4 meters deep trim in the central part of map. Modern morphology of the top surface of glacial tills (Sanian 2) is a result of fluvial erosion after Sanian 2 glaciation. Some irregularities of the surface can be an effect of the brook character of that river. Position of the Recent Odra’s riverbed is directly connected with an old Pleistocene riverbed.

11

Przydatność analizy litologicznej glin morenowych w badaniach geomorfologicznych stref marginalnych ostatniego zlodowacenia

Woźniak P. P.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

Vol. 52, nr 4

336-339

EN

Lithological analysis of glacial tills is a usefull tool for investigations of marginal zones of Pleistocene glaciations. Presented documentation was based on several examples taken from selected regions of Pomerania, Northern Poland. Simultaneously, regional variability of petrographical tills com po si tion was dem on strated. Some interpretational problems caused by tills weathering are discussed.

12

Pozycja stratygraficzna glin morenowych w odkrywce „Smulsko” (KWB „Adamów”) w świetle analiz petrograficznych

Czubla P., Forysiak J.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

Vol. 52, nr 7

574-–578

EN

The ”Adamów–Smulsko” exposure is situated in the eastern part of Wielkopolska about 5 km to the east from Turek. Three till horizons are exposed there. The oldest one is considered to be the deposits of South Polish Glaciation age (Elsterian), the middle one of Odranian age and the upper one — divided in two strata — of Warthanian age (Klatkowa, 1993). Indicator erratics in samples taken in two profiles, lying two kilometres apart, were analysed. The relationship between fundamental indicator erratics has been determined and the comparison with the contribution of particular alimentation areas in the supply of coarse material has been made, also the theoretical home centres of the boulder associations (TGZ) here been marked. The stratigraphical conclusions do not confirm the previous interpretation. The occurrence of Odranian tills has not been supported. The lowest till horizon has been attributed to Nida Glaciation, whereas the middle and upper ones to the Warthanian Glaciation.

13

Swelling, expansion and shrinkage properties of selected clays in the Mazowsze province, central Poland

Pająk-Komorowska A.

Geological Quarterly

|

2003

|

Vol. 47, No 1

55-62

EN

Tertiary clays and tills, the most widespread soils in Poland, were used for the examination of swelling, expansion and shrinkage properties. Results of laboratory tests and the values of selected parameters obtained by indirect methods show that the Tertiary clays examined, when compared with Quaternary tills, show greater volumetric changes under the influence of water, which is primarily connected with their higher silt content.

14

Laboratory measurements of the stiffness of normally consolidated till polluted by benzene with bender element tests

Barański M.

Geological Quarterly

|

2003

|

Vol. 47, No 2

211-214

EN

This study examines the effect of benzene in the pore space of normally consolidated till on the initial stiffness (G0), the shear wave velocity being measured by the bender element method in a special designed triaxial cell. A significant reduction in G0 was connected with increasing benzene in the till. The results obtained on the till specimens showed the strong influence of benzene on the undrained shear modulus.

15

The maximum ice sheet limit of the Vistulian Glaciation in northeastern Poland and neighbouring areas

Krzywicki T.

Geological Quarterly

|

2002

|

Vol. 46, No 2

165-188

EN

This paper outlines a new approach to reconstructing Vistulian ice sheet limits in NE Poland and adjacent areas of Lithuania and Belarus. It is based on geological investigations of landforms and deposits either of a hypothetical boundary to the Vistulian ice sheet limits. The main conclusions are: 1 - the area was covered twice by the Vistulian ice sheet; the first time during the Świecie Stadial (67-50 ka BP) and the second time during the Main Stadial (24-12 ka BP); 2 - the limit of the older stadial was farther to the south a that of the younger one; 3 - due to covering of the Eemian sediments by the ice sheet of the Świecie Stadial the limit of the Vistulian Glaciation has moved about 15-20 km southwards.

16

Geneza niecki jeziora Śniardwy i budowa geologiczna jej otoczenia w świetle nowych danych geologicznych

Lisicki S.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2001

|

nr 397

133-150

PL

Morfogeneza niecki jeziora Śniardwy ma ścisły związek z tektoniczną budową podłoża osadów czwartorzędowych (uskoki nożycowo-przesuwcze). W obniżeniu powstałym w starszym plejstocenie tworzyły się rozległe zbiorniki wodne - zastoiskowe i jeziorne. W interglacjale mazowieckim na badanym obszarze istniały tylko doliny rzeczne. Lądolód skandynawski 15 razy nasuwał się na obszar niecki pozostawiając gliny lodowcowe o różnych litotypach. Współczesny akwen jeziora Śniardwy jest rezultatem wytopienia się grubej i rozległej bryły martwego lodu w nieckę powstałej między morenami czołowymi młodszego stadiału zlodowacenia Wisły - fazy poznańskiej na południu i fazy pomorskiej na północy.

EN

Evolution of the Lake Śniardwy basin is strictly connected with tectonics of the Quaternaty substrate (strike-slip pivotal faults). The orginate depression was enabled development of vast glaciolacustrine and lake reservoirs during the early Pleistocene. During the Mazovian Interglacjal the Lake Śniardwy area was subjected to development of river valleys only. The Scandinavian ice sheet advanced 15 times into the area basin and settled tills different lithotypes. The present Lake Śniardwy basin was formed due to melting of a thick and vast dead-ice block. This area was originated between end moraines of the Vistulian Glaciation: end moraines of the Poznań Phase to the south and end morains of the Pomeranian Phase to the north.

17

Metodyka badań petrograficznych frakcji szkieletowej glin lodowcowych w Europie Środkowej

Lisicki S.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 4

351-353

PL

Petrograficzne oznaczanie frakcji żwirowej glin lodowcowych - to analizy dość powszechnie stosowane w Europie. Eratyki przewodnie o frakcji 20-60 mm rozpoznaje się w materiale pobranym jedynie z odkrywek i odsłonięć naturalnych. Z glin zwałowych z rdzeni wiertniczych pobiera się do badań żwir o średnicy mniejszej od 20 mm, najczęściej zaś od 4 do 12,5 mm. Stosuje się bardzo różne wskaźniki (współczynniki) głazowe, tj. matematyczne zależności pomiędzy określonymi grupami petrograjicznymii skał tworzących frakcję żwirową glin lodowcowych. Powszechnie obliczane współczynniki petrograficzne: O/K-K/W-A/B nie zawsze oznaczają te same zależności petrograficzne. Wyniki badań mogą być również przedstawiane w postaci histogramu. W Niemczech, jak i na Litwie duże znaczenie dla litostratygrafiii mają skały jurajskie i kredowe. W Polsce, przy obliczaniu współczynników petrograficznych, są one na ogół nie uwzględniane.

EN

Petrographic analysis of fine clasts in tills is quite commonly applied in Europe. Key erratic, 20-60 mm in diameter, are examined in exposures only. Till samples from boreholes are examined for their gravel, less than 20 mm in diameter, usually 4 to 12.5 mm. Different petrographic coefficients (indices) are applied, being mathematical relations between definite petrographic groups of rocks that form a gravel fraction in tills. Commonly applied petrographic coefficients O/K-K/W-A/B do not indicate always the same petrographic relations. Results can be also presented in histograms. The Jurassic and Cretaceous rocks play a significant lithostratigraphic role in Germany and Lithuania. However, these rocks generally are not taken into account in Poland.

18

Kryteria stosowania litotypów stratygraficznych glin lodowcowych w badaniach czwartorzędu

Lisicki S.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 4

368-370

PL

W najnowszych opracowaniach dotyczących obszaru dorzecza Wisły wyróżnia się 16 litotypów stratygraficznych glin lodowcowych. Osadem odpowiednim do określania litotypów, a tym samym litostratygrafii glin lodowcowych jest glina lodowcowa wytopnieniowa (typu melt-out). Badany poziom gliny powinien mieć dużą miąższość, a frekwencja żwirów w pojedynczej próbce powyżej 100 sztuk ziaren. Określenie litotypów stratygraficznych było możliwe w obszarach, w których osady interglacjalne występują w profilach otworów kartograficznych. Z tymi litotypami porównuje się litotypy lokalne. Wykonywanie analizy petrograficznej umożliwia prowadzenie badań porównawczych na dużych obszarach Polski.

EN

The most recent papers, dealing with the Vistula drainage basin present 16 stratigraphic lithotypes of tills. Such lithotypes and therefore a till lithostratigraphy, are to be defined on the basis of melt-out tills, considerably thick and a population of gravels from which is over 100 grains. Stratigraphic lithotypes could be defined in the areas, in which interglacial sediments were examined in the test-cartographic boreholes. These lithotypes are the reference to the local ones. Petrographic analysis enables a comparative analysis in a large territory of Poland.

19

The age and geological setting of Pleistocene glacigenic beds around the border between Poland and Belarus

Lindner L., Astapova S.D.

Geological Quarterly

|

2000

|

Vol. 44, Nr 2

187-197

EN

Pleistocene glacigenic sediments around the Polish-Belarussian border are correlated. Tills of the Narevian Glaciation are present in both countries, are those in Poland possibly being order. Within the older South Polish Glaciations (Elsterian) there is no definite evidence of deposits of the Nidanian Glaciation in Belarus, though the younger of these glaciations (Sanian 1 and 2), seem to correspond to the Berezinian Glaciation sensu lato (Yaseldinian and Berezinian sensu stricto). During the older Middle Polish Glaciations (Saalian), comprising two glaciations (Liviecian, Krznanian), the Scandinavian ice sheets occupied Polish territory only. Till of the Odranian + Wartanian Glaciation in Poland is correlated with till of the Dnieperian Glaciation in Belarus. There are similar deposits of the Vistulian Glaciation (Poozerian) in both countries.

20

Attempt of lithostratigraphic correlation of tills in northeastern Poland and southern Lithuania

Lisicki S.

Kwartalnik Geologiczny

|

1998

|

Vol. 42, nr 2

161-172

EN

Six boreholes have been completed in the Polish-Lithuanian borderland. Samples of tills were collected to petrographic analysis of gravels 5-10 mm in diameter. Petrographic characteristics of tills were compared with lithotypes from central part of the Mazury lakeland and the Augustów Lowland. Stratigraphic position of tills has been defined and then, the results were recalculated with application of the Lithuanian petrographic method. Comparative study indicated that there is no stratigraphic correlation between tills in southern Lithuania and northeastern Poland.

PL

W Polsce i na Litwie stosuje się od lat podobną metodykę oceny cech diagnostycznych osadów morenowych będących podstawą korelacji litostratygraficznej plejstocenu. Dla potrzeb realizacji Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 wykonuje się standardowe badania litologiczno-petrograficzne osadów plejstoceńskich, pobieranych z rdzeni wiertniczych. Metodyka takich badań została opracowana w Polsce przez J. Rzechowskiego (1971, 1974), a na Litwie przez A.I. Gaigalasa (1979). Najbardziej przydatnymi do określania litostratygrafii osadów morenowych, a tym samym do konstrukcji schematów stratygraficznych plejstocenu, są wyniki analizy składu petrograficznego żwirów glin zwałowych. Dla analizy składu petrograficznego żwirów (próbki zawierające min. 100 ziaren o średnicy 5-10 mm) z glin zwałowych, stosowanej w Polsce, oblicza się zawartość procentową różnych grup skał skandynawskich (północno-paleozoicznych i starszych oraz bardzo rzadko spotykanych na terenie Polski skał triasowych i jurajskich): skały krystaliczne, wapienie , dolomity, piaskowce i kwarcyty, kwarc oraz lokalnych (trzeciorzędowych i kredowych) : wapienie i margle, piaskowce oraz mułowce i iłowce. Następnie oblicza się wskaźniki petrograficzne charakteryzujące zależności między udziałem różnych grup skał skandynawskich (północnych) w żwirach glin zwałowych, Stosowana na Litwie analiza składu petrograficznego żwirów (próbki zawierające ok. 300 ziaren o średnicy 5-10 mm) z glin zwałowych obejmuje: skały krystaliczne, kwarc północny, skalenie i podrzędnie kwarcyty (w przybliżeniu odpowiadające w polskiej metodzie sumie skał krystalicznych i kwarcu północnego); jotnickie, paleozoiczne i mezozoiczne piaskowce, rzadko mułowce (w polskiej metodzie piaskowce północne); dewońskie dolomity (w polskiej metodzie dolomity północne); wapienie organogeniczne ordowiku i syluru oraz pozostałe wapienie paleozoiczne, triasowe i jurajskie (w polskiej metodzie łącznie wapienie północne); a także kredowe margle (w polskiej metodzie w przybliżeniu wszystkie skały lokalne - głównie, trudne do rozdzielenia, wapienie i margle kredowe i paleoceńskie). W opracowaniach litewskich zawartość procentową tych skał przedstawia się w formie słupkowej. Wartość 100% słupka dopełniają, podobnie jak w metodzie polskiej, krzemienie, lidyty, fosforyty i in. A.I. Gaigalas (1979) prezentuje wyniki badań petrograficznych również w postaci histogramu ukazującego różnice w zawartości żwirów różnych skał dla poszczególnych kompleksów glin zwałowych w stosunku do średniej zawartości tych żwirów obliczonych dla wszystkich glin z wielu profilów danego regionu. Histogram taki został przekazany stronie polskiej w 1995 r. Przedstawia on uśredniona charakterystykę petrograficzną glin zwałowych z rejonu Vistytis. Identyczną metodą wykonano uśrednienie dla analizowanych w niniejszym opracowaniu glin zwałowych. Materiał geologiczny pochodzi z sześciu otworów wiertniczych zlokalizowanych na pograniczu polsko-litewsko-rosyjskim w rejonie Wiżajn. Pięć otworów (Żytkiejmy Nadleśnictwo,Żytkiejmy, Bolcie, Stankuny i Poszeszupie) wykonano po stronie polskiej, w ramach realizacji arkuszy SMGP: Żytkiejmy, Wiżajny i Poszeszupie. Po stronie litewskiej wykonano otwór Norvydai, któregoprofil był badany w ramach współpracy polsko-litewskiej. W analizowanych profilach wyróżniono osady ośmiu zlodowaceń i określono ich pozycję stratygraficzną. Nawiązano do wyników badań i klasyfikacji litostratygraficznej z centralnej części Pojezierza Mazurskiego i Niziny Augustowskiej. Przyjęta korelacja litostratygraficzna glin wałowych Polski północno-wschodniej i południowej Litwy przedstawia się następująco: ˇ gliny kompleksu Dzukija odpowiadają glinie starszego stadiału zlodowacenia nidy; ˇ gliny kompleksu Dainava odpowiadają glinie młodszego stadiału zlodowacenia nidy ˇ gliny kompleksu Żemaitija , charakteryzujące się maksymalną zawartością dolomitów, odpowiadają glinie zlodowacenia wilgi i zlodowacenia liwca, być może również glinie zlodowacenia sanu; ˇ gliny kompleksu Medininkai to nie gliny zlodowacenia warty, ale gliny zlodowacenia odry; ˇ gliny kompleksu Gruda odpowiadają glinie starszego stadiału (świecia) zlodowacenia wisły; ˇ gliny kompleksu Baltija odpowiadają glinie młodszego stadiału (leszczyńsko-pomorskiego) zlodowacenia wisły. ˇ Korelację litostratygraficzną skonstruowano na bazie korelacji stratygraficznej plejstocenu Polski i Litwy według J. Satkunasa i in. (1996). W tabeli brak litewskich odpowiedników zlodowacenia narwi, sanu i warty. Brak glin zwałowych zlodowacenia narwi można tłumaczyć brakiem tego kompleksu w rejonie Vistytis (południowa Litwa). Rzadko wystepujące na Pojerzierzu Suwalskim gliny zwałowe zlodowacenia sanu cechuje zbliżona do glin kompleksu Żemaitija charakterystyka petrograficzna, choć te pierwsze wykazują nieco podwyższoną zawartość skał krystalicznych. To podobieństwo być może spowodowało włączenie glin zlodowacenia sanu do kompleksu litostratygraficznego żemaitija, który odpowiada prawdopodobnie glinom zlodowacenia wilgi i liwca. Gliny zwałowe zlodowacenia warty są cienkie (do kilku metrów grubości) i przeważnie występują wśród miąższego kompleksu piaszczysto-żwirowego rozdzielającego poziomy morenowe zlodowacenia odry i wisły. Być może słabe wykształcenie glin zlodowacenia warty w rejonie pogranicza polsko-litewskiego spowodowało pominiecie ich po stronie litewskiej w charakterystyce petrograficznej i litostratygraficznej. Geolodzy litewscy niesłusznie włączyli cały kompleks piaszczysto-żwirowy do zlodowacenia wisły (Nemunas). Przedstawiony materiał upoważnia do sformułowania następujących wnisków: 1. Wydzielone przez A.I.Gaigalasa kompleksy litostratygraficzne pleistocenu rejonu Vistytis odpowiadają niektórym poziomom litostratygraficznym wydzielonym w rejonie Wiżajn. 2. Południowolitewskie kompleksy litostratygraficzne o określonej od lat pozycji stratygraficznej wiekowo często nie odpowiadają przyporządkowanym im poziomom litostratygraficznym na terenie Polski. 3. Do przedstawionego schematu podziału stratygraficznego Polski i Litwy nie pasuje schemat litostratygraficzny opracowany przez A.I. Gaigalasa dla rejonu południowej Litwy. Kompleksy: dainava, Żemaitija, Medininkai nie odpowiadają wyróżnionym piętrom chronostratygraficznym o takiej samej nazwie. Wydaje się ponadto, że kompleks Żemaitija może korelować z glinami zlodowacenia liwca (lub) wilgi , a może nawet zlodowacenia sanu. W Polsce północno-wschodniej gliny zwałowe zlodowacenia wilgi i liwca rozdzielają zbadane palinologicznie osady interglacjału mazowieckiego. Na terenie południowej Litwy nie wyróżniono kompleksów litostratygraficznych odpowiadających zlodowaceniom narwi, sanu i warty. 4. Określenie pozycji stratygraficznej glin zwałowych południowej Litwy jest dyskusyjne. Zdaje się świadczyć o tym również pogląd A.I. Gaigalasa mowiący o różnym, regionalnym wykształceniu petrograficznym równowiekowych kompleksów glacjalnych Litwy. Pogląd ten jest sprzeczny z rysującym się dość jednolitym obrazem petrograficznym równowiekowych glin zwałowych Polski północno-wschodniej. Być może ponowna, przestrzenna korelacja kompleksów glin zwałowych Litwy doprowadzi do większego ujednolicenia ich obrazu petrograficznego, a tym samym do pełnej zgodności litostratygraficznej i stratygraficznej osadów plejstoceńskich na obszarze Litwy i Polski północno-wschodniej.