Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Unravelling the complex nature of the Upper Weichselian till section at Gdynia Babie Doły, northern Poland

Woźniak P. P., Czubla P.

Geologos

|

2016

|

Vol. 22, No. 1

15--32

EN

The complexity of glacial sequences may increase when these formed underneath ice sheets despite subsequent changes in their extent that are accompanied by alterations in the direction of the ice flow. Our aim was to determine whether or not changes in ice sheet dynamics during the Late Weichselian are also recorded in sediments formed north of the area of its fluctuating margin (i.e., where the ice sheet prevailed independent of such fluctuations). It is shown that in these areas such a record could have occurred, as documented by results of till studies at Babie Doły. The examination was carried out using several analyses: lithofacies properties of sediments, petrographic till composition (fine gravel fraction, indicator erratics), till matrix CaCO3 content, till fabric, as well as orientation of striae on the top surfaces of large clasts. In parallel, datings of sub- and supra-till sediments using the TL method were carried out. The basal till at Babie Doły represents almost the entire Upper Weichselian, but it can be divided into subunits whose features indicate different ice flow directions and debris supply. The lower subunit developed as a result of the palaeo-ice stream along the main axis of the Baltic Sea (from the north), expanding to areas adjacent to the depression of the Gulf of Gdańsk. The upper subunit developed when the influence of the palaeo-ice stream in the study area decreased, the main role having been taken over by the ice flowing from the northwest. The till analysed also shows considerable lateral variation, indicative of the mosaic nature of subglacial sedimentation. We consider the diversity of permeability of deposits over which the ice sheet extended to be the prime factor that determined such a situation.

2

Stratygrafia, petrografia i paleogeografia glin lodowcowych w rejonie północno-zachodniego wybrzeża Polski

Krzyszkowski D.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 438

51--91

PL

Na obszarze północno-zachodniego wybrzeża Polski udokumentowano 10 różnowiekowych poziomów glin lodowcowych: dwa z najstarszych zlodowaceń, trzy ze zlodowaceń południowopolskich, trzy ze zlodowaceń środkowopolskich i dwa z ostatniego zlodowacenia. Dla niektórych poziomów stratygraficznych zdefiniowano na podstawie ich składu petrograficznego różne typy regionalne glin lodowcowych, z których niektóre niewątpliwie wyznaczają zasięgi oddzielnych lobów lodowcowych. Część wydzielonych typów glin posiada takie same cechy składu petrograficznego jak gliny w regionie szczecińskim. Dla innych typów glin opisano cechy specyficzne tylko dla regionu północno-zachodniego wybrzeża i te poziomy zdefiniowano formalnie, wskazując dla nich profile stratotypowe, cechy przewodnie i zasięg regionalny. Występowanie większości poziomów glin jest w regionie północno-zachodniego wybrzeża sporadyczne i zazwyczaj nie tworzą one ciągłych horyzontów. Różne loby lodowcowe udokumentowano dla najmłodszego stadiału zlodowacenia południowopolskiego, najmłodszego stadiału zlodowacenia środkowopolskiego oraz dla faz leszczyńskiej i poznańsko-pomorskiej stadiału głównego ostatniego zlodowacenia. Występowanie wyraźnie zaznaczonych lobów lodowcowych, szczególnie dla awansów ze wschodu lub północnego-wschodu, jest związane z pozycją na obrzeżu niecki południowego Bałtyku, gdzie następuje rozdzielenie lobów na te, które kontynuują awans w kierunku zachodnim (do NW Niemiec i Danii) oraz te które zmieniają kierunek awansu na południowy zachód i południe wzdłuż doliny Odry (lob Odry, do południowo-wschodnich Niemiec i zachodniej Polski). Ponadto, na obszarze północno-zachodniego wybrzeża, występują morskie utwory interglacjału eemskiego. Są to osady ilasto-mułkowe i piaszczyste z fauną mięczaków morskich, reprezentujące facje przybrzeżne (lagunowe, plażowe) i występujące na głębokości od 5,5–19,6 m pod poziomem współczesnego morza. Zasięg tych osadów wskazuje na istnienie zatoki morskiej wciętej na około 10 km w głąb lądu, być może uformowanej w dawnej rynnie glacjalnej.

EN

There are 10 till horizons of different ages in the northwestern coastal region of Poland, representing the “oldest” glaciation (2 horizons), Elsterian glaciation (3), Saalian glaciation (3) and the last glaciation (2). Some stratigraphic horizons contain tills of regionally variable petrographic composition, which usually represent tills from different lobes of the same ice sheet advance. Several till horizons have features similar to the tills defined in the southern part of the Szczecin region, others have a petrographic composition specific only to the northwestern coastal region of Poland. The last ones have been newly and formally defined, with an indication of stratotype sections, characteristic features and extents. In the northwestern coastal region of Poland, the till horizons occur sporadically and they do not form continuous beds. Glacial lobes have been proved for the late Elsterian, late Saalian and for both Weichselian advances. Their occurrence (especially during the latest advances coming from the northeast or east) is due to their location in the southern Baltic basin, where the ice sheets differentiated into the lobes that continued their advances towards the west to NW Germany and Denmark, and those that deflected along the Odra river valley (Odra lobe) towards the SW and south to SE Germany and western Poland. Moreover, Eemian marine sediments, clay or sand with mollusc fauna have been found in the northwestern coastal region. They occur at a depth of 5.5–19.6 m below the present-day sea level. They were deposited in a shallow bay extending about 10 km inland. The location of these sediments suggests a marine transgression into a pre-existing tunnel valley.

3

The first record of red till lithotype in western Poland and its implication for glacial stratigraphy and palaeogeography

Krzyszkowski D.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2010

|

Vol. 80, No 1

53-67

EN

The first site in western Poland with a red till lithotype has been discovered in the Trzebnica Hills, southwestern Poland. This is a clay-rich, red till with dominant East-Baltic material (East-Baltic lithotypes). The red till forms the uppermost part of the Borowiec Till, a till from the Sanian 2 (Elsterian) Glaciation. Moreover, some Borowiec tills in the Barycz River valley (north) and the Prosna River valley (east) contain in their uppermost parts a dolomite-rich horizon, which, although only greyish-brown, also represents the East-Baltic till lithotypes. The late Elsterian ice sheet in Poland was developed as several ice-lobes with different ice dynamics. The lobes from western Poland advanced to their maximum extent earlier than the eastern lobes. In the latest phase of the glaciation, the western lobes retreated, while the eastern ones advanced from NE to SW. Their presence is proved by deposition of the Borowiec Till and East-Baltic till lithotypes.

4

Litostratygrafia glin lodowcowych i osadów proglacjalnych okolic Szczecina, Polska północno-zachodnia

Krzyszkowski D., Czerwonka J. A., Dobracki R.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2007

|

nr 425

47-74

PL

W regionie szczecińskim występuje 9 poziomów różnowiekowych glin lodowcowych, które zdefiniowano na podstawie ich składu petrograficznego oraz pozycji w sukcesji litostratygraficznej. Poziomy te reprezentują najstarsze zlodowacenie (jedna glina), zlodowacenia południowopolskie (2 gliny), zlodowacenia środkowopolskie (3 gliny) oraz zlodowacenia północnopolskie (2 gliny o regionalnym zasięgu i jedna glina występująca lokalnie, w strefie moren czołowych fazy poznańskiej). Dla wszystkich poziomów glin dokonano formalizacji litostratygraficznej. Niektóre poziomy glin regionu szczecińskiego posiadają cechy, które pozwalają korelować je z glinami o podobnych cechach z zachodniej i centralnej Polski. Wiek innych poziomów glin określono na podstawie ich pozycji w stosunku do horyzontów przewodnich. Kierunki transportu glacjalnego dla wczesnych stadiałów zlodowaceń są zazwyczaj z NW na SE, podczas gdy w młodszych stadiałach zmieniają się na NE-SW, a w najmłodszych na ENE-WSW. W regionie szczecińskim nie udokumentowano istnienia żadnych osadów interglacjalnych lub interstadialnych, natomiast występują powszechnie osady proglacjalne, w tym bardzo miąższe serie zastoiskowe. Te ostatnie udokumentowano prawie dla wszystkich awansów lądolodów i reprezentują one głównie zbiorniki z faz transgresywnych zlodowaceń. W badanym regionie wydzielono dwie główne kopalne powierzchnie erozyjno-denudacyjne, jedną z okresu międzylodowcowego pomiędzy zlodowaceniami południowopolskimi a środkowopolskimi, a drugą z okresu interglacjału eemskiego i wczesnego Vistulianu. Różniły się one intensywnością erozji i charakterem dominujących procesów: w pierwszym okresie przeważała denudacja i powierzchniowe obniżanie terenu, a w drugim prawdopodobnie bardziej intensywna była głęboka erozja rzeczna. Starsze i młodsze serie glacjalne zawierają domieszki materiału wczesnokenozoicznego, podczas gdy osady ze zlodowaceń środkowopolskich takich domieszek nie mają. Świadczy to o występowaniu licznych wychodni podłoża neogeńskiego, a pośrednio też o intensywnej erozji przed i w czasie zlodowaceń najstarszych, południowopolskich i północnopolskich. Natomiast w czasie zlodowaceń środkowopolskich lądolody nasuwały się na obszar z ciągłą pokrywą starszych osadów glacjalnych.

EN

In the vicinity of Szczecin, NW Poland, 9 till horizons occur which have been defined by their petrographic composition and position in lithostratigraphic succession. The tills include to the "oldest glaciation", two tills to Elsterian, three tills to Saalian and three tills to Weichselian (two of them with regional extent, and one local, connected with the marginal zone of the Pomerania Phase). This stratigraphic subdivision was formalized. Some tills of the Szczecin region indicate features which are correlative with till horizons in western and central Poland. The age of other tills has been established in relation to these index horizons. Glacial palaeotransport was usually from NW to SE during the first stadials of each glaciation, then changed from NE to SW in the middle, and finally to ENE-WSW in the final stadials. There are no interglacial or interstadial deposits near Szczecin, but proglacial sediments have a widespread occurrence, particularly glaciolacustrine series. The latter are quite thick and occur in almost all glacial horizons. Glaciolacustrine deposits were formed mainly during the ice sheet advances. Two regional, buried palaeosurfaces have been documented in the studied area. They were formed during the Mazovian (Holstein) Interglacial (Elsterian/Saalian ice free period) and during the Eemian and early Vistulian. Each of them was formed by different processes, the first one by regional denudation and slow lowering of the surface, and the second one probably also by more intensive and deep fluvial erosion. The sediments from the oldest glaciations (San 1 and San 2) and Vistulian contain admixtures of early Cenozoic material, whereas Middle Polish (Saalian) deposits do not. From this it follows that during the first there were many outcrops of older sediments, exposed due to intensive erosion, whereas the Middle Polish (Saalisan) ice sheets advanced to the area covered by continuous cover of older glacial deposits.

5

Śląska i wielkopolska prowincja litostratygraficzna glin zwałowych

Czerwonka A. J.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

Vol. 52, nr 5

421-–429

EN

The paper introduces a semiformal term “glacial till lithostratigraphical provinces” to denote geographical areas of occurrence of lithological groupings and formations of glacial tills. Within the area between Noteć River ice-marginal valley and the Sudetic Foreland, 23 types of tills were recognized. Of these, 15 lithotypes were included into the Great Poland till province, four were included into the Silesian province, while the remaining ones, found at the eastern periphery of the Kraków-Częstochowa Highland are preliminarily assigned to another, not yet defined province situated east of the study area. Maps illustrating distribution of particular lithotypes were made and served as a basis for an attempt to reconstruct the changes in ice-sheet extent during subsequent glaciations.

6

Stratygrafia i petrografia glin lodowcowych w międzyrzeczu Odry i Warty, Polska południowo-zachodnia

Czerwonka J. A., Dobosz T., Haisig J., Krzyszkowski D., Wilanowski S.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

1998

|

nr 385

73-103

PL

W pracy rozpoznano zasięgi jęzorów lądolodów skandynawskich na podstawie badań petrograficznych. Badania prowadzono na obszarze między dolinami Odry i Warty, a więc na obszarze leżącym pomiędzy regionami charakteryzującymi się różnymi cechami składu petrograficznego glin lodowcowych tego samego wieku, tj. okolicami Wrocławia i rejonem odkrywki Bełchatów. Z okresu zlodowacenia południowopolskiego na badanym obszarze pochodzą trzy poziomy glin lodowcowych. Poziom najstarszy był deponowany przez dwa loby lądolodu, poziom środkowy także przez dwa loby, a poziom najmłodszy prawdopodobnie aż przez trzy jęzory lądolodu. Poziomy najstarszy i najmłodszy pochodzą z transgresji lądolodu (stadiały), a poziom środkowy może mieć mniejszą rangę (faza recesyjna stadiału starszego). Osady glacjalne starszego stadiału (Odry) zlodowacenia środkowopolskiego były deponowane w jednym lobie lądolodu o zasięgu od zachodnich granic Polski do Bełchatowa. Pozostawił on jeden, bardzo jednolity pod względem petrograficznym poziom glin lodowcowych. Badania nie rozstrzygnęły natomiast problemu maksymalnego zasięgu stadiału Warty (Saale II) zlodowacenia środkowopolskiego (Saale), między Wzgórzami Ostrzeszowskimi a dolinami Prosny i Warty. Stwierdzono natomiast możliwość występowania w całym lobie Widawki-Warty trzech glin tego wieku, co dotychczas było udokumentowane tylko w odkrywce Bełchatów i w środkowej Wielkopolsce. Stwierdzono ponadto obecność trzech interstadialnych serii rzecznych. Cechy mineralogiczne tych serii dobrze korespondują z utworami z obszaru odkrywki Bełchatów (formacje Czyżów i Chojny), a w przypadku serii związanej ze zlodowaceniem północno-polskim, z cechami tych osadów w całej Polsce środkowej i zachodniej.

EN

The age-equivalent tills of the Bełchatów outcrop, central Poland, and of the Silesian Lowland and Barycz River Valley, southwestern Poland, indicate quite different petrographic composition. This paper presents till petrographic data from the zone located between these two regions. The principal aim of the paper is to outline glacial lobes with different till petrographic characteristics. Generally, tills from the western part of the investigated region indicate the same petrographic features and stratigraphic sequence as those in the Silesian Lowland. In turn, several borings in the southeastern part of the region contain tills which are very like tills of the Bełchatów region. The latter tills, although not identical with those of the Bełchatów sequence, may be interpreted as deposited by the same glacial lobe. There are three Elsterian till horizons in the region investigated. The lower one was deposited by two ice-sheet lobes, one advancing from NW to SE along the Odra River valley (Pietrzykowice Till) and the other one from N and NE along the Warta River valley (Kujakowice Till). The boundary between lobes is located along the hills of the upper Triassic kuesta between Olesno and Lubliniec. The eastern lobe partly advanced into the Odra River drainage basin (Stobrawa river valley). The middle Elsterian till was deposited also by two ice lobes. The western ice-sheet lobe indicated smaller extent, representing probably the general recessional phase (Krzesinki Till), whereas the eastern lobe slighty advanced reaching the Mała Panew river valley (Kamieniec Till) in the Odra River drainage basin. The late Elsterian tills were deposited during the general advance but in three ice-sheet lobes. The western lobe leaving the Wierzbno Till and the central lobe leaving the Borowiec Till covered altogether almost the same area as the Pietrzykowice Till. The eastern lobe, which deposited the Krasiejów Till, indicated similar extent as during the older advances. Only one till with uniform petrographic features was deposited during the early Saalian (Odranian) stage. This suggests one, extensive glacial lobe over the western Poland (Smolna/Ławki Till). However, several small ice lobes have developed at the southern margin of the ice-sheet. The extent of late Saalian (Wartanian) tills is much smaller than of older tills, but its precise extent cannot be outlined due to ambiguous till-petrographic data. Nevertheless, up to three Wartanian tills may occur in the central part of the Warta-lobe, which was hitherto documented only in the Bełchatów outcrop (Widawka-lobe). The early (Naratów/lower Rogowiec Till) and late Wartanian tills (upper Rogowiec Till) are petrographically uniform troughout the investigated region, whereas the middle one indicate different petrographic composition on its eastern (Bełchatów region; middle Rogowiec Till) and western parts (Wieluń region; Radomina Till). Three fluvial series have been documented in boreholes by means of heavy mineral composition. All of them are very like fluvial series of the Bełchatów region: the upper member of the Czyżów Formation (interstadial period, Elsterian/Saalian) , the Chojny Formation (Pilica Interstadial, Odranian/Wartanian) and the Piaski Forma6on (Middle Weichselian). It seems that two older series represent the pra-Warta river system which location was at least partially influenced by neotectonic movements. The Middle Weichselian deposits occur in all valleys in the region investigated, very often on the ground surface (terraces).

7

Stratygrafia glin lodowcowych, liczba zlodowaceń i kierunki transportu lodowcowego w południowej części Przedgórza Sudeckiego (okolice Ząbkowic), Polska południowo-zachodnia

Badura J., Krzyszkowski D., Przybylski B.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

1998

|

nr 385

29-48

PL

Na obszarze południowej części Przedgórza Sudeckiego, w okolicy Ząbkowic, znaleziono cztery przewodnie poziomy stratygraficzne. Są to żwiry rzeczne, deponowane w okresie interstadialnym lub interglacjalnym (z kompleksu kromerskiego?) i reprezentujące dwa systemy rzeczne, pra-Nysy Kłodzkiej (dolne żwiry z Janowca) i pra-Budzówki (żwiry z Ząbkowic i Albertowa) oraz trzy poziomy glin lodowcowych, różniące się między sobą wyraźnie składem petrograficznym. Dolna glina ("serpentynitowa") reprezentuje najprawdopodobniej starszy stadiał zlodowacenia południowopolskiego (Elster I) i była deponowana przez lądolód nasuwający się z północy; glina środkowa reprezentuje najprawdopodobniej młodszy stadiał tego zlodowacenia (Elster II) i była deponowana przez lądolód nasuwający się z północnego wschodu; natomiast glina górna reprezentuje starszy stadiał zlodowacenia środkowopolskiego (Saale) - stadiał Odry (Odranian, Saale I, Drenthe) i deponowana była, podobnie jak glina środkowa, z północnego wschodu. Wydaje się więc, że do krawędzi Sudetów doszły trzy skandynawskie lądolody, przy czym gliny z dwóch zlodowaceń, dolna (serpentynitowa) i górna, obserwowane są także na tejże krawędzi w okolicy Janowca. Być może lądolody deponujące gliny dolną i górną przekroczyły nawet krawędź Sudetów i wkroczyły na obszar Kotliny Kłodzkiej. Dane z badanego obszaru wskazują na silną zależność regionalnych kierunków transportu glacjalnego od rzeźby podłoża. Lądolody nasuwały się wzdłuż południkowych dolin Ślęzy, Małej Ślęzy i Oławy w czasie środkowego plejstocenu i wykazywały tylko nieznacznie zróżnicowane kierunki transportu lokalnego.

EN

Four index stratigraphic horizons have been recognized in the southern part of the Sudetic Foreland. These are fluvial gravels, accumulated during the interstadial or interglacial period (Cromerian Complex?) and representing two fluvial systems of: pra-Nysa (Janowiec Gravels) and pra-Budzówka (gravels from Ząbkowice and Albertów) and three till beds. The tills differ one from another by petrographic composition. The lower till (the serpentinite-rich till) represents most probably the early Elsterian ice sheet advance with local palaeotransport from north; the middle till represents probably the late Elsterian ice sheet advance with local palaeotransport from north-east; and the upper till represents the early Saalian ice sheet advance with local palaeotransport from the north-east, either. Thus, it seems that three ice sheets advanced to the margin of the Sudeten mountains and two tills, the lower and upper one, have been observed directly at the mountain margin near Janowiec. It is possible that the ice sheets that left the lower and upper tills advanced into the mountain interior, to the Kłodzko Basin. Regional glacial transport in the southern part of the Sudetic Foreland was highly influenced by pre-glacial morphology and was almost the same throughout the Middle Pleistocene. All ice sheets advanced along the N-S trending valleys of Ślęza, Mała Ślęza and Oława rivers, and palaeoflow directions vary insignificantly.