Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Geochemical relationships in CO2-rich therapeutic waters of the Sudetes (Poland)

Dobrzyński Dariusz, Stępień Marcin, Szostakiewicz-Hołownia Marzena, Humnicki Włodzimierz

Acta Geologica Polonica

|

2022

|

Vol. 72, no. 4

479--493

EN

Geochemical studies of CO2-rich therapeutic waters in the Sudetes have provided new data on a wide range of trace elements, going beyond standard chemical analyses of such waters. A consistent set of physicochemical data obtained using the same analytical methods was subjected to statistical analyses, including hierarchical clustering, factor analysis and nonparametric tests (Kruskal-Wallis, Tau Kendall), to reveal geochemical relationships between physicochemical and chemical parameters in the waters, and their relationships with the aquifer lithology. Distinct differences in the composition of waters found in crystalline rocks (mainly gneisses and mica schists) and sedimentary rocks were identified. The wide range of elements can be associated with the hydrolysis of silicate minerals, including alkali and alkali earth metals (Li, Na, K, Rb, Cs, Be) and (mostly) transition elements (Fe, Mn, Zn, Co, W, Mg). Carbonate equilibria are the next important factor as it determines the aggressiveness of the water towards the minerals of aquifer rocks and affects the concentrations of numerous solutes. The probable common origin of chlorides, bromides and sulphates together with Li, Na, Sr may be related to the relict saline component of deep circulating waters, a hypothesis that requires further investigations.

2

Aspekty formalno-prawne i metodyczne dokumentowania zasobów wód leczniczych, termalnych i solanek wynikające z faktu zaliczenia ich do kopalin

Sokołowski Jakub, Sosnowska Małgorzata

Górnictwo Odkrywkowe

|

2021

|

R. 62, nr 1

4--10

PL

Wody lecznicze, termalne i solanki z uwagi na swoje specyficzne właściwości zostały zaliczone do kopalin. Stanowią one szczególny rodzaj kopaliny, odróżniający się od pozostałych dynamiką przepływu, odnawialnością zasobów oraz zmiennością parametrów fizyczno-chemicznych w czasie. Cechy te utrudniają wyznaczanie granic złóż wód podziemnych oraz określenie wartości granicznych parametrów definiujących złoże, co przy zróżnicowanych warunkach występowania wód leczniczych, termalnych i solanek, a także różnym stopniu odnawialności ich zasobów, uniemożliwia opracowanie jednolitych wytycznych dokumentowania. W artykule wskazano i szczegółowo omówiono najistotniejsze problemy wynikające z konieczności stosowania przepisów ustawy PGiG w odniesieniu do wód podziemnych. Zasygnalizowano konieczność korekty obowiązujących regulacji prawnych w zakresie opracowania spójnych dla hydrogeologii i geologii złożowej pojęć, a także określenia klasyfikacji i zasad oceny zasobów wód leczniczych, termalnych i solanek. Przejrzyste i jednoznaczne przepisy prawne pozwolą w większym stopniu chronić zasoby wód podziemnych zaliczonych do kopalin efektywnie przyczyniając się do racjonalnego gospodarowania zasobami złóż tych wód.

EN

Therapeutic and thermal waters and brines are classified as minerals due to their specific properties. They are a special type of mineral, differing from the others in terms of flow dynamics, resource renewal and variation of physico-chemical parameters over time. These features make it difficult to determine the boundaries of groundwater deposits and to determine the boundary values of the parameters defining the deposit. Different conditions for the occurrence of therapeutic and thermal waters and brines, as well as the different degree of renewal of their resources, make it impossible to develop uniform documentation. The article indicates and discusses in detail the most important problems resulting from the necessity to apply the provisions of the geological and mining law to groundwater. The need to correct the applicable legal regulations was signaled in the scope of compiling hydrogeology and geology definitions, as well as defining the classification and rules for documenting therapeutic and thermal water and brine resources. Transparent and unambiguous legal regulations will allow to protect the resources of groundwater classified as minerals to a greater extent, effectively contributing to the rational management of the resources of these waters.

3

Wydobycie i wykorzystanie wody leczniczej w Kopalni Soli „Wieliczka” S.A. (Komunikat)

Paraszczuk K., Brudnik K., Kostrzon M.

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2017

|

nr 6

22--25

PL

W artykule przestawiono działania Kopalni Soli „Wieliczka” S.A. zmierzające do rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego w oparciu o wody solankowe, dopływające w sposób naturalny do podziemnych wyrobisk kopalni. Działania te zakończyły się uzyskaniem koncesji na wydobywanie wody leczniczej, co pozwala na intensywny rozwój aerozoloterapii jako ważnego aspektu działalności leczniczej, prowadzonej w Uzdrowisku Kopalnia Soli „Wieliczka”.

EN

The article presents the operations of the ”Wieliczka” Salt Mine, geared towards the development of brine-based spa treatment using the water inflowing naturally into the underground mine excavations. The certificates issued on 30th December 2013 confirmed the healing properties of the brine, and then the concession of 30th October 2015 allowed for the exploitation of medicinal waters from the W-VII-16 outflow. This broadened the scope of health services provided by the „Wieliczka” Salt Mine Health Resort. The therapeutic activity of the Health Resort is based on natural medicinal resources: microclimate of the underground salt chambers, and now also natural brine. Currently, the ‘Wieliczka’ Salt Mine Health Resort carries out individual inhalations with 1 or 2% Wieliczka brine (depending on the medical indication) administered as an aerosol i.e. particles of mineral water distributed in a gaseous medium (air). In December 2014 a brine graduation tower was opened in order to extend spa treatment. It is constructed of larch wood and blackthorn twigs, with a total capacity of 7600 m3. The graduation tower was designed as an open-air inhalatorium. Brine from the W-VII-16 outflow is used to produce aerosol at the graduation tower. The property has been integrated into the Wieliczka skyline and located on the edge of the park between the Daniłowicz and St Kinga shafts.

4

Uzdrowiska polskie i surowce lecznicze w gospodarce rynkowej

Reśko D.

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2017

|

nr 9

47--52

5

Ochrona złóż wód leczniczych w zagospodarowaniu przestrzennym terenów górniczych

Ptak M., Paraszczuk K.

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2017

|

nr 3

25--30

PL

Racjonalna gospodarka złożami oraz zabezpieczenie obecnych i przyszłych potrzeb eksploatacji wód leczniczych wymaga współdziałania wielu organów administracji publicznej, jak również przedsiębiorców posiadających koncesje na ich wydobywanie. Artykuł przedstawia zadania nadzoru górniczego w zakresie opiniowania studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz uzgadniania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz możliwe współdziałanie innych organów administracji publicznej jak i przedsiębiorców, którzy mogą brać czynny udział w zapewnieniu ochrony złóż wód leczniczych.

EN

The paramount social objective in order to develop spa areas should be the maintenance of medicinal waters and their protection against the negative human impact. The need to protect medicinal waters requires the cooperation of mining supervision authorities, geological administration, spa communes, as well as the entrepreneurs who own the concession to mine such areas, mine geologists and managers of spa mining plant operations. Due to this cooperation, it is possible to define the actions necessary to protect: intakes, recharge areas, resource areas, as well as the determination of a set of measures to be prohibited or limited in use in medicinal water areas.

6

Warunki zasilania wód leczniczych w Kopalni Soli Wieliczka

Witczak S., d'Obyrn K., Duliński M., Rajchel L.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

nr 466

313--322

PL

Na podstawie wieloletnich badań aktualne rozpoznanie warunków hydrogeologicznych w rejonie Kopalni Soli Wieliczka wskazuje na złożony charakter udokumentowanych wód. Są one zróżnicowane zarówno pod względem zasolenia, jak i wieku. Z upływem czasu nastąpiła wymiana wód synsedymentacyjnych na wody infiltracyjne. W dwóch wypływach kopalnianych: WVI-32 na poziomie VI oraz WVII-16 na poziomie VII są ujmowane solanki wykorzystywane w balneoterapii w Uzdrowisku Kopalnia Soli Wieliczka. Wieloletnie pomiary wydatku wody potwierdzają stabilny charakter wypływów z łagodną tendencją malejącą, co świadczy o zróżnicowaniu obszarów zasilania i dróg dopływu wody do miejsc wypływu w kopalni. Skład izotopowy wody z wypływu WVI-32 jest zmienny w czasie, co nie pozwala na jednoznaczną interpretację wyników, w związku z czym konieczne są dalsze badania. Wypływ WVII-16 reprezentuje wody plejstoceńskie, pozbawione bezpośredniego kontaktu z wodami współczesnymi, jednak po czasie dłuższym niż 25 lat może pojawić się w tym wypływie domieszka wód współczesnych.

EN

Based on long–term research, the current hydrogeological conditions in the vicinity of the Wieliczka Salt Mine show a complex nature of documented water that is diverse in terms of salinity and age. Over time, there was an exchange of waters from those of the sedimentation period to infiltration waters. Brine used for balneotherapy in the spa of the Salt Mine Wieliczka is captured at two outflows: WVI-32 at level VI, and WVII-16 at level VII of the mine. Long–term measurements of water flow confirm the stable nature of the outflows with a mild descending trend. NaCl content in the WVI-32 leak has a clear increasing trend, while the WVII-16 leak did not show any significant trend, which reflects a diversification of supply areas and inflow routes to the outflow areas in the mine. The isotopic composition of water from the WVI-32 leak is variable and did not allow for an unambiguous interpretation of the results, and creates need for further research. The WVII-16 leak represents the Pleistocene water without a direct contact with the contemporary waters, however, after more than 25 years, addition of such waters may appear.

7

Nowe dane dotyczące składu fizykochemicznego i izotopowego wód leczniczych antykliny Iwonicza-Zdroju – Rudawki Rymanowskiej

Chowaniec J., Gągulski T., Gorczyca G., Operacz T.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

nr 466

43--50

PL

Wody lecznicze antykliny Iwonicza-Zdroju – Rudawki Rymanowskiej charakteryzują się mineralizacją od 1,24 do 19,25 g/dm3. Wśród nich można wyróżnić dwa typy hydrogeochemiczne: wody Cl–HCO3– Na, eksploatowane w większości rozpatrywanych ujęć, oraz wody HCO3– Cl–Na. Większość z nich zawiera składniki swoiste, jak np. jod (I) i dwutlenek węgla (CO2). Rezultaty badań izotopowych wskazują z dużym prawdopodobieństwem, że mamy tutaj do czynienia z czterema różnymi składowymi wód leczniczych: diagenetycznymi, reliktowo-morskimi (?) oraz wodami współczesnej i starszej infiltracji.

EN

The mineralization of the therapeutic water in the Iwonicz-Zdrój – Rudawka Rymanowska Antycline varies between 1.24 and 19.25 g/dm3. There are two hydrogeochemical types of the water: Cl–HCO3– Na (extracted in most of the studied intakes), and HCO3– Cl–Na. Most of them contain specific components like I and CO2. The studies point, with great probability, to the presence of four various compo¬nents: diagenetic, relict marine (?), of present-day infiltration, and of older infiltration.

8

Występowanie i wykorzystanie wód leczniczych w uzdrowisku Goczałkowice-Zdrój

Dembska-Sięka P.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

Vol. 63, nr 10/1

672--677

EN

It is commonly known that in the Upper Silesia the coal deposits exist. However, in that region also other mineral deposits such as therapeutic water are exploited. Such situation while two different deposits are exploited might lead to some problems. The Goczałkowice-Zdrój spa is the one amongst two spas in the Upper Silesia. There are three boreholes which exploits therapeutic water in Goczałkowice-Zdrój. The brine, which is exploited there, contains high concentration of iodine and ferrous ions. However the mineralization of water has decreased since the boreholes were drilled. The hydrogeological system of mineral water is very vulnerable for any changes. That is the reason why it should be well protected, especially while exploited water is used for therapeutic aims.

9

Numeryczny model przepływu wód podziemnych na potrzeby oceny zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych i zwykłych na przykładzie zlewni potoków Milika i Andrzejówki

Buszta K., Szklarczyk T.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

Vol. 63, nr 10/1

628--634

EN

Model investigations were performed to determine the groundwater circulation system in the catchment area Andrzejówka and Milik streams. The results of these studies allowed to assess the renewability of groundwater resources. Documentation of disposable resources was prepared in the separate units water balance area for fresh and therapeutic water. These measures allowed to define the conditions of groundwater use in the analyzed area. This object was achieved through the development of a multi-layer mathematical model using the software package “Visual MODFLOW”, v. 4.3. According to the authors, the main advantage of the model is its ability to provide a coherent concept for the conditions of circulation and exchange of water with using most of the available direct and indirect data. The model in this present form is suitable for regional assessment of water circulation conditions including more than ever precise definition of renewable and disposable resources and water management balance, both fresh and therapeutic water.

10

Wody lecznicze doliny Popradu – rejon Milika i Andrzejówki

Chowaniec J., Gągulski T., Gorczyca G., Freiwald P., Operacz T.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 465

185--194

PL

Obszar badań, o łącznej powierzchni ok. 20 km[sup]2[/sup], prawie w całości znajduje się w granicach GZWP nr 438 – Zbiornik warstw Magura (Nowy Sącz), w obrębie Popradzkiego Parku Krajobrazowego, a także na obszarze Natura 2000 – Ostoja Popradzka (PLH 120019). Występują tu dwa złoża wód leczniczych – Milik i Andrzejówka, stanowiące jeden system wodonośny, w którym współwystępują wody zwykłe i lecznicze, związane głównie z piaskowcami z Piwnicznej. Na badanym obszarze wyróżnia się wody lecznicze kwasowęglowe typu: HCO[sub]3[/sub]– Mg–Na–Ca; HCO[sub]3[/sub]– Ca, Fe i szczawy typu HCO[sub]3[/sub]– Na–Mg–Ca; HCO[sub]3[/sub]– Na–Mg; HCO[sub]3[/sub]– Mg–Ca; HCO[sub]3[/sub]– Mg–Ca, Fe; HCO[sub]3[/sub]–Ca–Mg, Fe; HCO[sub]3[/sub]– Ca–Mg i HCO[sub]3[/sub]– Ca, Fe. Obserwuje się tutaj pionową strefowość hydrochemiczną wyrażoną wzrostem stopnia mineralizacji wód wraz z głębokością. Mineralizacja ogólna wyrażona sumą składników stałych wynosi od 1327,0 do 5529,0 mg/dm[sup]3[/sup]. Na podstawie rezultatów dotychczasowych badań izotopowych wód podziemnych Milika i Andrzejówki wstępnie podzielono je na trzy grupy. Do grupy pierwszej zaliczono wody z dominującym udziałem zasilania w okresie klimatu wyraźnie zimniejszego niż klimat współczesny. W drugiej grupie przeważa udział wód zasilanych w okresach holocenu o klimacie takim jak współczesny. W trzeciej grupie dominuje udział wody holoceńskiej zasilanej w okresie nieco cieplejszego klimatu niż klimat współczesny.

EN

The study area (20 km[sup]2[/sup]) is located almost entirely within the boundaries of MGWB No 438, Magura Beds (Nowy Sącz), within the Poprad Landscape Park and partially within the Natura 2000 area – Ostoja Popradzka. There are two deposits of therapeutic waters of Milik and Andrzejówka, forming an interconnected aquifer system, in which therapeutic and fresh waters coexist and occur mainly in the Piwniczna sandstones. The study area hosts therapeutic water of HCO[sub]3[/sub]– Mg–Na–Ca; HCO[sub]3[/sub]– Ca, Fe types and carbonated water of HCO[sub]3[/sub]– Na–Mg–Ca; HCO[sub]3[/sub]– Na–Mg; HCO[sub]3[/sub]– Mg–Ca; HCO[sub]3[/sub]– Mg–Ca, Fe; HCO[sub]3[/sub]– Ca–Mg, Fe; HCO[sub]3[/sub]– Ca–Mg and HCO[sub]3[/sub]– Ca, Fe types, all containing carbon dioxide. There is a hydrochemical vertical zonation expressed by increasing mineralization with depth. The total mineralization (total dissolved solids) ranges from 1,327.0 to 5,529.0 mg/dm[sup]3[/sup]. Based on the results of isotopic studies the Andrzejówka and Milik therapeutic waters have been tentatively categorised into three groups. The first group includes water originating from recharge in much colder climate than the modern one. In the second group the prevalent water is that supplied during various periods of the Holocene under modern-like climate conditions. The third group is dominated by water originating from recharge taking place under Holocene climate conditions slightly warmer than present-day.

11

Nowe ujęcie wód leczniczych w Rymanowie-Zdroju

Chowaniec J., Operacz T.

Instal

|

2014

|

nr 7/8

78--80

PL

Rymanów-Zdrój usytuowany jest na antyklinie (fałdzie) Iwonicza Zdroju - Rudawki Rymanowskiej, która jest jedną z najważniejszych pod względem hydrogeologicznym struktur tektonicznych w obrębie jednostki śląskiej. W świetle danych pochodzących z badań w 2011 r., w uzdrowisku występują wody lecznicze od 0,16% typu HCO3–Cl–Na (otwór RZ-7) do 0,85% typu HCO3–Cl–Na, I (otwór RZ-2), charakteryzujące się zawartością CO2 dochodzącą do 1078 mg∙dm-3 (źródło Celestyna).

EN

Rymanów-Zdrój is located on the Iwonicz-Zdrój – Rudawka Rymanowska anticline (fold). In terms of hydrogeology this is one of the most important tectonic structures within the Silesian unit. In the light of data from the study in 2011, in the spa occur therapeutic waters of the type 0,16% HCO3-Cl-Na (hole RZ-7) to the type 0.85% HCO3-Cl-Na, I (hole RZ-2), characterized by a CO2 content of up to 1078 mg∙dm-3 (the Celestyna spring).

12

Zmienność parametrów ilościowych i jakościowych wód mineralnych w dwuotworowym ujęciu Pieniawa Józefa w Polanicy Zdroju

Lewkiewicz-Małysa A., Winid B.

Przegląd Górniczy

|

2013

|

T. 69, nr 12

111--117

PL

Ujęcie Pieniawa Józefa składa się z dwóch otworów oddalonych od siebie o około 16 m. Eksploatuje szczawy wodorowęglanowe różniące się mineralizacją i zawartością dwutlenku węgla. W pracy badano zmienność parametrów ilościowych i jakościowych w okresie ostatnich kilkunastu lat. Na podstawie średnich miesięcznych z cotygodniowych pomiarów wydajności ujęcia, a także zawartości dwutlenku węgla i wodorowęglanów można stwierdzić, że wahania parametrów mieszczą się w dopuszczalnym zakresie. Zarówno badania stacjonarne, jak i wyniki wskaźnikowych analiz chemicznych świadczą o spadku mineralizacji wód, niemniej jednak obserwowane zmiany chemizmu nie zagrażają jakości wód. Niezależnie od różnego charakteru chemicznego oraz głębokości ujęcia Pieniawa Józefa I i II współdziałają ze sobą. Dowodem mogą być wysokie wartości współczynników korelacji, szczególnie zawartości dwutlenku węgla. Stwierdzono współpracę hydrauliczną obu otworów, wzrost wydajności w jednym powoduje spadek wydajności w drugim.

EN

The intake station Pieniawa Jozefa consists of two wells 16m distant from each other. It extracts hydrocarbon docks varying in their mineralization and CO2 content. The study investigates the variability of qualitative and quantitative parameters over the last several years. On the basis of monthly averages from every-week measures of the intake efficiency as well as the content of CO2 and bicarbonates it can be stated that the oscillations in the parameters values fit in the acceptable scope. Both in situ research and the results of chemical ratio analyses attest to the decrease in water mineralization, though the observed changes in chemistry do not endanger the water quality. Regardless of the various chemical characteristics and depth of Pieniawa Jozefa I and II intake they interact with each other. The prove may be high values of correlation coefficients, especially of CO2 content. It was stated that the two wells interact with each other and that the higher efficiency in one of them the lower in the second.

13

Ocena stabilności składu chemicznego mineralnych wód leczniczych na przykładzie zmienności współczynników farmakodynamicznych w wodach z obszaru górniczego Wysowa

Lewkiewicz-Małysa A., Winid B.

Przegląd Górniczy

|

2013

|

T. 69, nr 12

98--110

PL

Wody lecznicze, podobnie jak wody termalne i solanki, są kopalinami. Skład chemiczny i właściwości fizyczne wód leczniczych ulegają zmianom. Wahania chemizmu wód podziemnych są procesem naturalnym, jednak spadki wartości składników swoistych i mineralizacji mogą obniżać wartości wód jako kopalin, a w szczególnych przypadkach doprowadzić do zmiany klasyfikacji wód. W artykule analizowano zmienności parametrów fizykochemicznych mineralnych wód leczniczych Wysowej-Zdroju. Ocenę stabilności wód leczniczych przeprowadzono porównując zakres wartości parametrów (współczynników farmakodynamicznych) z dopuszczalnymi granicami wahań oraz badając trendy zmienności. Wahania parametrów w badanym przedziale czasowym zostały przedstawione w formie graficznej na wykresach. Skonstruowano diagram oceny stabilności wód leczniczych, który uwzględnia 15 grup różniących się stabilnością współczynników farmakodynamicznych. Przedstawienie wód ujęć Wysowej-Zdroju na diagramie wskazuje, że ich właściwości lecznicze nie są zagrożone. Czynnikiem budzącym pewne obawy może być zmienność składników swoistych wód z ujęć: W-11 i W-12. Interpretacja wyników zmienności analizowanych parametrów była przeprowadzona dla okresu kilkunastu lat i nie obejmowała całego okresu eksploatacji ujęć, może być jednak wstępnym etapem oceny stabilności parametrów leczniczych.

EN

As with thermal waters and brines, therapeutic waters are considered minerals. Chemical composition and physical properties of such waters may change. The change in chemistry of underground waters is a natural process, however the drop in elements and mineralization level may decrease the water quality and even change its classification. This paper analyzes the variability of physicochemical mineral parameters of therapeutic waters in Wysowa-Zdroj. The assessment of stability was performed by comparing the range of parameters values (pharmacodynamic coefficient) with the acceptable limits of fluctuations and by research on variability trends. The fluctuations over the given period of time have been presented on diagrams. A diagram of therapeutic water stability assessment, including 15 groups differing by the stability of the pharmacodynamic coefficients, have been developed. It suggests that the quality of medicinal properties of therapeutic waters within Wysowa-Zdroj is appropriate. However, a factor arising doubts may be the variability of specific elements of waters from intake stations W-11 and W-12. The Interpretation of results of the variability of the analyzed parameters was performed for a period of over a dozen of years and did not include the full period of exploitation. However, it may constitute an initial stage for the assessment of medicinal parameters stability which was mentioned above.

14

Wody mineralne i lecznicze antykliny Iwonicza-Zdroju – Rudawki Rymanowskiej

Chowaniec J., Operacz T.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/1

81--87

PL

Antyklina (fałd) Iwonicza-Zdroju–Rudawki Rymanowskiej jest jedną z najbardziej interesujących pod względem hydrogeologicznym struktur tektonicznych w obrębie jednostki śląskiej. Występujące tu wody lecznicze charakteryzują się zawartością CO2 dochodzącą do 1102 mg/dm3. Dwutlenek węgla obserwuje się również w wodzie w otworach wiertniczych, jednakże w mniejszych ilościach. W Iwoniczu-Zdroju są to wody od 0,09% Cl–HCO3–Na, I, Br, HBO2 do 1,94% kwasowęglowa Cl–HCO3–Na, I, zaś w Rymanowie-Zdroju od 0,17% wody Cl–HCO3–na do 0,83% szczawa Cl–HCO3–Na, I.

EN

The Iwonicz-Zdrój–Rudawka Rymanowska Anticline (fold) is one of the most interesting in terms of hydrogeology tectonic structures within the Silesian unit. Therapeutic waters occurring here have a CO2 content of up to 1102 mg/dm3. Carbon dioxide in smaller quantities is also present in the boreholes. In Iwonicz-Zdrój the mineral waters are of type from 0.09% Cl–HCO3–Na, I, Br, HBO2 to 1.94% Cl–HCO3–Na, I containing carbon dioxide, while in Rymanów-Zdrój from 0.17% Cl–HCO3–Na to 0.83% carbonated water Cl–HCO3–Na, I.

15

Ocena dopuszczalnych wahań wybranych parametrów fizyczno-chemicznych wód leczniczych Długopola-Zdroju

Kaczorowska A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/1

259--265

PL

W artykule przedstawiono analizę zmienności wybranych parametrów fizyko-chemicznych, które mogą nadawać wodzie właściwości lecznicze. Do obliczeń wykorzystano wyniki archiwalnych analiz wód z trzech ujęć Renata, Emilia, Kazimierz w Długopolu-Zdroju wykonanych w latach 1883–2007. Pod uwagę wzięto stężenie Fe2+, wolnego CO2, mineralizację oraz zawartość radonu. Do oceny dopuszczalnych wahań powyższych parametrów wykorzystano metody statystyczne. Określenie dopuszczalnych zakresów wahań pozwoliło zakwalifikować wody ze wszystkich ujęć do wód leczniczych pod względem zawartości niezwiązanego CO2, natomiast wody z ujęcia Renata pod względem sumy rozpuszczonych składników mineralnych stałych. W przypadku pozostałych parametrów w każdym ujęciu dolna granica zakresu dopuszczalnych wahań znajduje się poniżej wartości progowej, dlatego wód tych nie można uznać za lecznicze.

EN

The article presents an assessment of the variability of selected physicochemical parameters that determine the therapeutic properties of water. Calculations were based on the results of the archival analyses of water from three water captures Renata, Emilia, Kazimierz in Długopole-Zdroj, conducted in years 1883–2007. The study focused on the concentration of ferrous ion, free carbon dioxide, radon and total dissolved solids. Statistical methods were used in order to evaluate the permissible fluctuation of these parameters. Water from all of the analyzed water captures can be classified as therapeutic water due to the amount of free carbon dioxide. Only water from the Renata capture is therapeutic due to the content of total dissolved solid minerals. For the other parameters, in every water capture the lower limit of the permissible oscillations is below the threshold, therefore water cannot be considered as therapeutic water.

16

Najmniejsze i jedyne uzdrowisko karpackie z wodami siarczkowymi w miejscowości Wapienne koło Gorlic

Chowaniec J., Hajduga M., Porwisz B., Radwan J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/1

75--80

PL

W artykule opisano ujęcia wód leczniczych w uzdrowisku Wapienne, które jest jedynym karpackim uzdrowiskiem z wodami leczniczymi typu siarczkowego. Istnieją tu ujęcia wód siarczkowych – źródła Kamila i Marta oraz odwierty W-1 i W-2, o sumarycznych zasobach eksploatacyjnych wynoszących 5,67 m3/h. Woda charakteryzuje się mineralizacją w granicach 437–536 mg/dm3 i zawartością siarkowodoru wynoszącą od 1,05 do 12,2 mg/dm3. Została zaliczona do wód swoistych, siarczkowych (H2S – powyżej 1 mg/dm3). Wody lecznicze w Wapiennem są związane z warstwami inoceramowymi wieku kredowego, które zostały wykształcone jako piaskowce średnioławicowe, drobno- lub średnioziarniste, szare, wapniste oraz łupki.

EN

In the paper intakes of sulphide therapeutic waters at Wapienne Spa, the only Carpathians health resort possessing sulphide therapeutic waters are described. There exist water intakes: springs Kamila and Marta and wells W-1 and W-2. Their summary admissible volume amounts 5.67 m3/h. The water mineralization varies from 437 to 536 mg/dm3 and hydrogen sulphide content ranges from 1.05 to 12.2 mg/dm3. Due to the high hydrogen sulphide content (more than 1 mg/dm3) these waters are classified as therapeutic. The therapeutic waters at Wapienne Spa are associated with Inoceramian Beds of Cretaceous age. These beds are developed as fine and medium grained, gray sandstones and shales.

17

Mapa zagospodarowania wód podziemnych zaliczonych do kopalin

Felter A., Socha M., Sokołowski J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/1

133--138

PL

Wzrost zainteresowania ujmowaniem i gospodarczym wykorzystaniem wód podziemnych zaliczonych do kopalin sprawia, że coraz liczniejsze nowe inwestycje pojawiają się zarówno na obszarach wcześniej intensywnie zagospodarowanych (Terma Hotel Spa w Bukowinie Tatrzańskiej, Terma Bania w Białce Tatrzańskiej itp.), jak i w innych regionach kraju (Krasnobród, Gołdap, Inowrocław itp.). Duże zróżnicowanie przestrzenne oraz dynamika wzrostu liczby inwestycji, zdecydowały o przygotowaniu przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy cyfrowej mapy zagospodarowania wód podziemnych zaliczonych do kopalin w Polsce. Ma ona charakter informacyjny, służący popularyzacji zagadnień związanych z tymi wodami. Mapa stanowi kartograficzną wizualizację informacji zgromadzonych w bazie danych przestrzennych, dzięki czemu wydawca może ją aktualizować i dostosowywać do wymagań odbiorców.

EN

Growing interest in the recognition and economic use of therapeutic and thermal waters makes appearance of a number of new investments located on an already heavily developed areas, as well as other regions of the country. Large spatial variation and dynamics of new projects’ emergence resulted in the preparation of the digital Map on Economic Use of Therapeutic and Thermal Waters in Poland by the Polish Geological Institute – National Research Institute. Its drawing up was aimed at popularization of information on these kind of waters. Due to preparing based on spatial data stored in the database it can be easily updated and adapted to the customers’ requirements.

18

Badania izotopowe wód mineralnych rejonu Iwonicz–Rymanów

Duliński M., Rajchel L., Czop M., Motyka J., Rajchel J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/1

127--132

PL

Wody mineralne rejonu Iwonicza i Rymanowa charakteryzują się podwyższoną mineralizacją – około kilkunastu g/dm3 i znaczącym udziałem komponenty chlorkowej. W świetle wykonanych badań składy izotopowe tych wód znacząco odbiegają od Globalnej Linii Wód Meteorycznych (GMWL) i zostały ukształtowane w wyniku mieszania wód infiltracyjnych w różnych proporcjach z wodami wysoko zmineralizowanymi, cięższymi izotopowo, o charakterze diagenetycznym. Wyniki wskazują na znaczny udział wód młodych w badanych odwiertach Iwonicza, których czas dopływu do ujęć jest rzędu kilkunastu lat.

XX

The mineral waters of the Iwonicz and Rymanów areas are characterised by increased mineralisation, typically in the order of dozens g/dm3, with a significant contribution from the chloride component. Their stable isotope composition differs from the Global Meteoric Water line (GMWL) indicating that all investigated waters represent a mixture of both young infiltration and diagenetic waters of deep circulation. Obtained results point to significant participation of young infiltration components in analysed waters whose age is between 10–20 years old.

19

Współczesne zagrożenia wód mineralnych i leczniczych Doliny Popradu (Karpaty, południowa Polska)

Czop M., Motyka J., Rajchel L.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 445 Hydrogeologia z. 12/1

67--74

PL

Dolina Popradu jest ważnym obszarem występowania wód mineralnych uznanych za lecznice w Polsce. W rezultacie dopływu z głębi Ziemi naturalnego dwutlenku węgla (CO2) w kilku strefach następuje formowanie się wód mineralnych i leczniczych, typu szczaw. System gazowo-wodny na obszarach występowania wód mineralnych i leczniczych typu szczaw jest bardzo wrażliwy i łatwy do zniszczenia. Główne zagrożenia dla wód mineralnych są związane z intensywnym użytkowaniem powierzchni terenu, głównie prowadzeniem prac budowlanych w strefie dopływu gazowego dwutlenku węgla. W ostatnim czasie istnieje wiele przykładów zniszczenia źródeł i ujęć wód typu szczaw w wyniku otwarcia nowych dróg migracji dla dwutlenku węgla poprzez zmiany warunków użytkowania powierzchni terenu, głównie na skutek prowadzenia prac ziemnych, a także wycinanie lasów.

EN

Poprad valley is an important region of the mineral and therapeutic water occurrence in Poland. As a result of the natural carbon dioxide (CO2) inflow from the deep the formation of the mineral and therapeutic, carbonated water is observed in a few sites. The gas-water systems in the areas of the occurrence of the carbonated water are very sensitive and easy to destroy. The main problem is connected with intensive land development, especially location of the new buildings within the carbon dioxide inflow zones. There are a few examples of the degradation of the carbonated water springs and intakes in connection with opening the new carbon dioxide pathways by land use changes (deforestation) and also the construction works and diggings.

20

Skład chemiczny wód mineralnych i leczniczych rejonu Iwonicza i Rymanowa

Rajchel L., Czop M., Motyka J., Rajchel J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 445 Hydrogeologia z. 12/2

549--559

PL

Mineralizacja ogólna wód mineralnych i leczniczych w rejonie Iwonicza i Rymanowa waha się w granicach 0,6–22,6 g/dm3. Wody charakteryzują się typem hydrochemicznym Cl–HCO3–Na oraz HCO3–Cl–Na. Występowanie wód mineralnych i leczniczych jest związane ze skomplikowaną budową geologiczną tego rejonu, tj. uformowaniem wielowarstwowego kompleksu piaskowcowo-łupkowego w strukturę fałdową. W warunkach bardzo wolnego przepływu wód podziemnych znacznemu spowolnieniu ulega proces wymiany zmineralizowanych wód synsedymentacyjnych lub zmetamorfizowanych wód morskich przez strumień wód infiltracyjnych (lub paleoinfiltracyjnych) o niskiej mineralizacji.

EN

Total dissolved solids in the mineral and therapeutic water of the Iwonicz and Rymanow region range from 0.6 g/dm3 to 22.6 g/dm3. The hydrochemical facies of the water are typically Cl–HCO3–Na and HCO3–Cl–Na. Origin of the mineral and therapeutic water is connected with complicated geology of the study area i.e. formation of the orogen, with multi-layered sandstone and schists, in a folded structure. Conditions of the relatively slow groundwater flow are connected with deceleration of the mineralized sinsedimentation water or metamorphic sea water replacement by flux of the infiltration water with low TDS.