Ograniczanie wyników
Czasopisma help
Autorzy help
Lata help
Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników

Znaleziono wyników: 28

Liczba wyników na stronie
first rewind previous Strona / 2 next fast forward last
Wyniki wyszukiwania
Wyszukiwano:
w słowach kluczowych:  terapia
help Sortuj według:

help Ogranicz wyniki do:
first rewind previous Strona / 2 next fast forward last
EN
This paper discusses public spaces for special purposes, increasingly often designed in Poland, including the gardens presented, which a form of land development. The aim of this study is to present various types of practical activities using sensory gardens for the education and rehabilitation of children and people with disabilities. An increasing number of such spaces is being created, and they are used by children, adolescents and adults with developmental deficits. Contact with nature has a positive effect on health and human psychophysical fitness. This is particularly important in the case of people with impaired perception and processing of sensory stimuli, who, when in a special natural environment, can improve their senses and sensory integration. The following research methods were used: analysis of the literature, observation of sensory gardens, interview, participatory observation, documentation analysis. These methods enabled the analysis of the educational and therapeutic function of classes conducted in selected sensory gardens and confirm the hypothesis that they allow for the education and therapy of people of different ages and with different levels of psychophysical fitness.
PL
Tematem niniejszego artykułu są, projektowane coraz częściej w Polsce, przestrzenie publiczne o specjalnym przeznaczeniu, a wśród nich ogrody, które stanowią jedną z form zagospodarowania terenu. Celem pracy jest przedstawienie różnego typu działań praktycznych z wykorzystaniem ogrodów sensorycznych do edukacji i rehabilitacji dzieci i osób z niepełnosprawnościami. Obecnie powstaje coraz więcej tego typu przestrzeni, z których korzystają dzieci, młodzież i dorośli z deficytami rozwojowymi. Kontakt z przyrodą wpływa pozytywnie na stan zdrowia i poziom sprawności psychofizycznej człowieka. Szczególne znaczenie ma to w przypadku osób z zaburzeniami odbioru i przetwarzania bodźców zmysłowych, które w specjalnym środowisku przyrodniczym mogą usprawnić swoje zmysły i doskonalić proces integracji sensorycznej. W pracy wykorzystano następujące metody badawcze: analiza literatury naukowej i fachowej, obserwacja ogrodów sensorycznych, wywiad, obserwacja uczestnicząca, analiza dokumentacji. Wybrane metody pozwoliły na przeanalizowanie funkcji edukacyjno-terapeutycznej zajęć prowadzonych w wybranych ogrodach sensorycznych i potwierdzenie hipotezy, że stwarzają one możliwość edukacji i terapii osób w różnym wieku i zróżnicowanym poziomie sprawności psychofizycznych.
2
Content available remote Elektroceutyczne metody w leczeniu cukrzycy typu 2
PL
W artykule przedstawiono problemy związane z leczeniem cukrzycy 2 typu za pomocą elektryczności i magnetyzmu. Cukrzyca 2 typu jest chorobą o charakterze powszechnym, prowadzącą do istotnych dysfunkcji organizmu. Najnowsze badania, przedstawione w artykule, wskazują na możliwość leczenia tej choroby środkami medycyny fizykalnej, w tym przypadku środkami elektroceutycznymi. W pracy zaprezentowano przegląd literatury pod kątem wykorzystania takich metod w leczeniu cukrzycy typu 2. Opisano wyniki badań uzyskane po zastosowaniu stymulacji polem elektromagnetycznym, elektrostatycznym i magnetostatycznym obiektów badawczych; wyniki wskazują na możliwości zmniejszenia lub/i stabilizacji poziomu glukozy w organizmach gryzoni oraz do zmniejszenia objawów neuropatii cukrzycowej u ludzi. Przełożenie tych wyników do zastosowań klinicznych wymaga jeszcze wielu badań na większych organizmach żywych i w końcu na ludziach. Korzyści związane z terapią elektroceutyczną mogą być nie do przecenienia, przede wszystkim z powodu wielkiej prostoty układu terapeutycznego.
EN
The article presents the problems associated with treating type 2 diabetes with electricity and magnetism. Type 2 diabetes mellitus is a common disease that leads to significant body dysfunctions. The latest research presented in the article indicates the possibility of treating this disease with physical medicine, in this case, with electroceutical agents. The paper presents a review of the literature regarding the use of such methods in the treatment of type 2 diabetes. The results of the research obtained after placing examined objects in electromagnetic, electrostatic and magnetostatic field show that the glucose level and diabetic neuropathy in rodents and humans were reduced and/or stabilized. Translating these results into clinical applications still requires a lot of research on larger living organisms and eventually in humans. The benefits of electroceutical therapy may not be overestimated, mainly due to the great simplicity of the therapeutic system.
EN
This paper presents a study on the architecture created for the needs of Maggie's, a charity organisation, whose main aim since 1995 has been the creation of facilities (centres) for the short-term stay of cancer patients and their families without accommodation options. The main purpose of Maggie's facilities is to provide patients and their loved ones with a sense of home security and peace during hospital therapies. This paper discusses several centres, located all over the world, as well as the features of shaping space common to the presented examples as determined. Their architectural layouts were analysed with a focus on patient needs and activity. Based on the designs of Maggie's Centres, we identified basic principles of design and interior arrangement that can be used in other medical buildings and those that require their patients to maintain a high degree of psychophysical comfort. This paper presents evidence of the importance of a homely atmosphere in healthcare settings.
PL
W artykule przedstawiono badania prowadzone nad architekturą zaprojektowaną dla potrzeb organizacji Maggie’s Center, której głównym celem od 1995 roku jest tworzenie obiektów (ośrodków) służących do krótkotrwałego pobytu osób cierpiących na choroby nowotworowe i ich rodzin bez możliwości noclegowych. Maggie’s Center mają przede wszystkim zapewnić pacjentom, a także ich najbliższym poczucie domowego bezpieczeństwa oraz spokoju, kiedy są w trakcie szpitalnych terapii. Omówiono kilka z nich, zlokalizowanych w różnych miejscach świata, a następnie określono wspólne dla przedstawionych przykładów cechy kształtowania przestrzeni. W szczególny sposób przeanalizowano układ architektoniczny w stosunku do potrzeb i sposobu funkcjonowania osób chorych. Na podstawie projektów Maggie’s Center wskazano podstawowe zasady projektowania oraz aranżacji wnętrz, które mogłyby być w przyszłości wykorzystywane w innych budynkach funkcji medycznej, a wymagających wysokiego komfortu psychofizycznego pacjentów. W artykule prezentuje się dowody na znaczenie domowej atmosfery w ośrodkach służby zdrowia.
PL
Dwojaka natura promieniowania elektromagnetycznego pozwala na jego szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach. Terapeutyczne właściwości światła są wykorzystywane m.in. w neurologii, reumatologii, dermatologii, chirurgii plastycznej, medycynie sportowej, a co dla nas najważniejsze – również w okulistyce. Sen, czuwanie, regulacja temperatury czy wytwarzanie niektórych hormonów jest sterowane działaniem promieniowania, docierającego przez aparat wzrokowy do kory mózgowej. Fototerapia wspiera mechanizm gojenia się ran, procesy odpornościowe, przemianę materii, a także odnowę i rewitalizację całego organizmu, hamuje zaburzenia snu, objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego, menopauzy czy depresji sezonowej. W zależności od długości fale świetlne wykazują odmienne właściwości terapeutyczne. Dzięki ich wykorzystaniu możliwe jest zastosowanie terapii mających na celu poprawę stanu powierzchni oka i brzegów powiek.
5
Content available remote Suche oko – co nowego wirtualna okulistyka pragnie nam rzec?
PL
Ten rok przynosi nam nowe wyzwania, które stają się zarazem motywacją do ciągłego rozwoju. Zaplanowany na czerwiec Światowy Kongres Okulistyczny (World Ophthalmology Congress, WOC) odbył się pierwszy raz wirtualnie. Był to mój 10. WOC i czekałam na niego z niecierpliwością, czekały też bilety lotnicze do RPA, gdzie jak co dwa lata, w innym zakątku świata, mieliśmy spotkać się w gronie ekspertów i praktyków, by dzielić się wiedzą. Pandemia sprawiła, iż spotkaliśmy się w świecie wirtualnym i było to nietypowe, ale bardzo owocne spotkanie. Będę się dzielić zatem wiedzą dalej i opowiadać tutaj o wybranych zagadnieniach. Oczywiście zaczniemy od suchego oka i od jednej z ciekawszych sesji o tej tematyce.
6
Content available remote Podstawowe informacje o stymulacji serca (stymulator serca)
PL
Wszczepialny rozrusznik serca dostarcza impulsy stymulacyjne do serca pacjenta i jednocześnie monitoruje stan mięśnia sercowego. Urządzenie zawiera generator impulsów i jeden lub więcej przewodów elektrycznych (elektrod). Układy stymulujące wszczepiane pacjentom mogą pełnić różne funkcje. Obecnie liczba wszczepień układów stymulujących bądź resynchronizujących ciągle wzrasta zarówno w Polsce, jak i na świecie. Są to nowoczesne urządzenia pozwalające na dokładną analizę pracy serca pacjenta, tachyarytmii, a także zaburzeń przewodnictwa w sercu. Urządzenia te są w pełni zautomatyzowane. Wyróżnia się kilka typów stymulatorów serca: jednojamowe, dwujamowe, trójjamowe (CRT). W nazewnictwie wprowadzono trzyliterowe kody, za pomocą których opisuje się działanie stymulatora. W czasie zabiegu implantacji urządzeń, jak i ich późniejszych kontroli w poradniach, wykonywane są pomiary kilku parametrów odpowiadających za prawidłowe działanie układu stymulującego. Wszczepialne urządzenia stymulujące stanowią nieocenioną pomoc w przypadku pacjentów z różnego rodzaju zaburzeniami pracy serca – chronią przed groźnymi zdarzeniami mogącymi prowadzić do zgonu, a także poprawiają jakość życia chorego, pozwalając mu na normalne funkcjonowanie.
EN
An implantable pacemaker provides stimulation impulses to the patient’s heart and monitors his condition at the same time. The device contains a pulse generator and one or more electrical wires (electrodes). Stimulation systems implanted in patients can perform various functions. Currently, the number of implantations of stimulating or resynchronizing systems is still increasing both in Poland and in the world. These are modern devices that allow for accurate analysis of the patient’s heartbeat, tachyarrhythmia, as well as cardiac conduction disorders. These devices are fully automated. There are several types of pacemakers: single chamber, dual chamber, three chamber (CRT). In the naming, three-letter codes have been introduced to describe the operation of the pacemaker. During the implantation of the devices as well as their subsequent control in outpatient clinics, several parameters are measured that are responsible for the proper functioning of the stimulation system. Implantable stimulating devices are invaluable help in patients with various types of cardiac disorders – they protect against dangerous events that can be fatal, and also improve the quality of life of the patient, allowing him to function normally.
PL
Niedowidzenie jest zaburzeniem dotyczącym najczęściej jednego oka, w którym dochodzi do obniżenia ostrości wzroku. Wśród metod mających na celu wyprowadzenie niedowidzenia, wyróżnić możemy terapie jednooczne oraz terapie dwuoczne. Najnowsze badania skupiają się na ocenie możliwości wykorzystania gier wideo w terapii niedowidzenia. Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie wyników badań dotyczących efektywności rozwiązań gamingowych używanych w terapii niedowidzenia u dzieci i dorosłych.
EN
Amblyopia is a decrease in visual acuity, which usually affects one eye. Monocular and dichoptic approaches are used to treat amblyopia. Recent studies try to use a video games as a possible treatment for amblyopia. Present article will review the effectiveness of gaming solutions used in the treatment of amblyopia in children and adults based on the latest research.
PL
Wywiad z dr. n. med. Tadeuszem Urbanem, prezesem Śląskiej Izby Lekarskiej, ordynatorem Oddziału Położnictwa i Ginekologii Szpitala Specjalistycznego nr 2 w Bytomiu.
PL
W niniejszym artykule zaprezentowane zostały kwestie związane z potrzebą diagnozy i terapii dzieci z FASD (Spektrum Poalkoholowych Wrodzonych Zaburzeń Rozwojowych) wychowywanych w instytucjonalnej pieczy zastępczej. W kolejnych akapitach opisano zaburzenia występujące u osób po prenatalnej ekspozycji na alkohol, przy uwzględnianiu długofalowych skutków w funkcjonowaniu społecznym. Opisany został mechanizm nakładania się różnych doświadczeń traumatycznych wpisanych w życie osób z FASD wychowywanych w pieczy. Wskazano także na trudności diagnostyczno-terapeutyczne i zaznaczające się potrzeby w obszarze pomocy osobom tym osobom.
EN
This article presents issues related to the diagnose and therapy children with FASD (Fetal Alcohol Spectrum Disorders) in the foster care system. The following paragraphs describe the disorders that occur in people after prenatal exposure to alcohol, taking into account long-term effects on social functioning. There has been described the mechanism of overlapping various traumatic experiences connected with FASD and livinf in institution. There also are indicated diagnostic and therapeutic difficulties and identified needs in the area of FASD.
PL
Badania nad bakteryjnymi lotnymi związkami, zwłaszcza o charakterze organicznym (VOCs), stały się bardzo istotne z powodu ich biokompatybilności, biodegradowalności i bogactwa możliwości aplikacyjnych. Bakteryjne lotne metabolity, na ogół pochodzenia metabolizmu wtórnego, mogą wpływać negatywnie lub pozytywnie względem innych organizmów. Pewne związki VOCs działają przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybicznie. Inne zaś funkcjonują jako czynniki promujące wzrost i rozwój roślin i/lub użytecznych mikroorganizmów glebowych czy też jako czynniki stymulujące systemiczną oporność roślin. Nieliczne bakteryjne VOCs znane są jako związki semichemiczne i mogą istotnie wpływać na zachowania owadów i innych stawonogów (repelenty lub atraktanty). W przyszłości takie związki mogą stać się obiecującymi biomarkerami w diagnostyce laboratoryjnej, terapeutykami w lecznictwie ludzi i zwierząt lub czynnikami stosowanymi w biokontroli fitopatogenów i liczebności organizmów szkodliwych przynoszących poważne straty w rolnictwie.
EN
The studies on bacterial volatile compounds, especially of the organic ones (VOCs), have become very important because of their biocompatibility, biodegradability and the enormous potential of their application. The bacterial volatile metabolites, originated mainly from secondary metabolism, could exert either negative or positive impact on other organisms. Some of them are antibacterial and antifungal. Other may function as the growth-promoting factors of plants and/or beneficial microorganisms in soil, as well as the factors of induced systemic resistance in plants. Few compounds of bVOCs are known also as semiochemicals and may significantly affect the behaviour of insects and other arthropods (repellents or attractants). In the future, these compounds may become promising biomarkers in diagnostics and agents used in human and animal therapy, as well as in biocontrol of phytopathogens and pests in agriculture.
PL
Ogród sensoryczny stanowi ważny element infrastruktury Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego w Krakowie i jest otwarty zarówno dla pacjentów, ich rodzin oraz osób odwiedzających.
PL
Wypadki drogowe uznaje się w wielu krajach, w tym również w Polsce za jeden z największych problemów zdrowia publicznego. Świadczy o tym liczba ofiar ruchu drogowego oraz wtórne konsekwencje fizyczne, psychiczne, społeczne i materialne przez nie ponoszone. Wiele osób na skutek uczestnictwa w wypadku drogowym traci sprawność. Z psychologicznego punktu widzenia niepełnosprawność będąca skutkiem wydarzenia traumatycznego (np. wypadku drogowego) w porównaniu z niepełnosprawnością od urodzenia bądź nabytą w innej sytuacji, jest najtrudniejsza do zaakceptowania przez jednostkę. Osoba doświadczająca niepełnosprawności nagle i dla niej niespodziewanie zmuszona jest nauczyć się funkcjonować w nowej rzeczywistości. Powrót do równowagi psychicznej jest zazwyczaj długim i trudnym procesem, wymagającym wsparcia ze strony nie tylko najbliższego otoczenia, ale często również psychologa. W niniejszym artykule omówiony zostanie aspekt niepełnosprawności jako skutku uczestnictwa w wypadku drogowym oraz konsekwencje zdrowotne, psychiczne i społeczne tego zdarzenia w odniesieniu do niepełnosprawności. Ponadto omówione zostaną metody terapeutyczne stosowane u ofiar wypadków drogowych, ze szczególnym uwzględnieniem osób, które w ich wyniku straciły sprawność.
EN
Road accidents are recognized in many countries, including Poland, as one of the biggest public health problems. This is evidenced by the number of victims of road traffic and the secondary physical, psychological, social and material consequences incurred by them. Many people lose physical abilities as a result of participation in a road accident. From a psychological point of view, disability resulting from traumatic event (e.g. traffic accident) compared with disabilities from birth or acquired in any other situation, is the most difficult to accept by the person. The person experiencing disability suddenly is unexpectedly forced to learn how to function in the new reality. The return to the psychological balance is usually a long and difficult process, requiring the support of not only the immediate surroundings, but often also a psychologist. This article will discuss the aspect of disability as the effect of participation in a road accident and health, mental and social consequences of this event in relation to disability. It also explains the therapeutic methods used in the case of the road accident victims, with a particular focus on people who have lost physical abilities as a result of them.
PL
W artykule przedstawione zostały metody terapii pole elektromagnetycznym. Zaprezentowano trzy główne obszary terapii elektromagnetycznej, zarówno w aspekcie medycznym jak i technicznym. Przedstawione metody terapeutyczne poddane zostały krytyce, zarówno w aspekcie ich efektywności klinicznej, jak i parametrów technicznych. Autorzy zaproponowali nowe urządzenia magnetoterapeutyczne, które mogą stanowić alternatywne rozwiązanie dla urządzeń stosowanych do tej pory.
EN
Methods of electromagnetic therapy have been presented in the paper. Three main areas of electromagnetic therapy have been briefly described and critically discussed both in clinical and technical aspects. The authors proposed new magneto therapeutic devices which can be an alternative solution for the devices hitherto used.
PL
Autorzy przeprowadzili wstępne badania kliniczne na 16 pacjentach ze zdiagnozowanym stwardnieniem rozsianym (Sclerosis multiplex) o średnim okresie trwania choroby wynoszącym 9,33 lat i objawami ocenionymi na podstawie skali Kurtzkego. Pacjenci przebyli od 25 do 30 ekspozycji hiperbarycznych w ciśnieniu wynoszącym 2 ata realizowanych w odstępach kilkudniowych. Chorzy zostali zakwalifikowani do badań oraz sklasyfikowani na podstawie prezentowanych objawów w zgodzie z ustaleniami Fishera, zaś wyniki oceniono na podstawie znormalizostanej Skali Niewydolności Ruchowej opracowanej przez Kurtzkego. W toku prowadzonych badań autorzy wykonali dodatkowe oznaczenia immunoglobulin, aktywności dopełniacza, limfocytów T i B oraz standardowe badania kliniczne i laboratoryjne. Wyraźną poprawę stanu zdrowia zaobserwowano u 14 pacjentów, w przypadku jednego pacjenta po przebyciu 15 ekspozycji odnotowano pogorszenie stanu (przerwano leczenie hiperbarią tlenową), zaś w przypadku jednego pacjenta nie zauważono żadnego wpływu leczniczego wdrożonej terapii. W zakresie badanych parametrów imunologicznych, autorzy zaobserwowali wzrost frakcji dopełniacza i jego aktywności przy użyciu metody 50% hemolizy, zaś badanie jakościowe białych limfocytów T i B nie wykazało charakterystycznych zmian. Autorzy kontunuują dyskusję nad uzyskanymi wynikami.
EN
The authors conducted the preliminary clinical investigation on 16 multiple sclerosis (Sclerosis multiplex) patients of median disease duration 9.33 years and symptoms evaluated on Kurtzke’s scale. The patients underwent between 25 and 30 hyperbaric oxygen exposures at a pressure of 2 ata in intervals spread over a few days. The patients were qualified and classified to the treatment symptomatologically according to Fisher but the obtained results were evaluated according to the standardised Disability Status Scale by Kurtzke. During the investigations the authors carried out additional quantitative immunoglobulin and complement activity determination, lymphocyte T and B determinations as well as the usually applied clinical and laboratory investigations. Evident clinical improvement was observed in 14 patients, but in the case of one patient a deterioration was observed after 15 hyperbaric expositions (resulting in the hyperbaric oxygen treatment being stopped), whilst in another case no curative effect could be observed. By utilising the 50% haemolysis method, within the examined immunological parameters the authors observed an increase of complement fractions and its activity, white lymphocytes T and B examined qualitatively did not maintain the characteristic shift. The authors are still discussing the obtained results.
PL
Niezaprzeczalnym faktem jest to, że natura wpływa korzystnie zarówno na psychiczne, jak i fizyczne zdrowie człowieka. Każdy z nas lubi odpoczywać wśród zieleni, w celu zregenerowania sił po stresującym dniu. Coraz częściej też dostrzegane są, nie tylko walory estetyczne, ale i terapeutyczne roślin.
PL
W artykule przedstawiono problematykę pomiaru parametrów wielotonów, w tym nieharmonicznych wydawanych przez wybrane instrumenty perkusyjne należące do grupy idiofonów. Przykładem takich instrumentów są misy dźwiękowe stosowane w terapii dźwiękiem. Przedstawiono autorski program napisany w środowisku MATLAB do pomiaru istotnych parametrów wielotonów, takich jak częstotliwość, poziom mocy początkowej oraz szybkość spadku poziomu mocy w czasie dla poszczególnych składowych. Zaprezentowano przykład analizy dźwięku jednej z mis dźwiękowych stosowanych w terapii oraz możliwości wykorzystania wyników takich analiz.
EN
This paper presents the problem of measuring multitone parameters, including non harmonic sounds emitted by a particular harmonic percussion instruments belonging to the idiophones group. As examples may serve bowl sound used in the process of audio therapy. Additionally, the paper presents an original program written in MATLAB to measure important multitone parameters, such as frequency, power level and the decrease rate of the initial power level for the particular frequency components. The article was presented example of sound analysis of one of the bowls sound used in the therapy and the possibility of using the results of such analyzes.
19
Content available remote Oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko człowieka
PL
W pracy przedstawiono podział oddziaływań elektrotechnicznych. Przedstawiono oddziaływania pól elektromagnetycznych różnych częstotliwości na organizm człowieka. Omówiono oddziaływania pól elektromagnetycznych komórki oraz przedstawiono możliwości wykorzystania oddziaływania pól elektromagnetycznych w diagnostyce i lecznictwie.
EN
This paper presents the division of electromagnetic interactions. It presents the influence of electromagnetic fields of various frequencies on the human body. It discusses the interaction of electromagnetic fields of mobile phone oven as well as describes the possibility of utilizing the interaction of electromagnetic fields in diagnostics and therapeutics.
PL
W artykule zaprezentowano wyniki badań klinicznych drugiej fazy nad bezpieczeństwem i efektywnością przezczaszkowej stymulacji magnetycznej (TMS – Transcranial Magnetic Stimulation) w porównaniu z terapią elektrowstrząsową oraz samodzielną farmakoterapią. Do badań zakwalifikowano 75 pacjentów, których przydzielono losowo do trzech grup. We wszystkich grupach po zastosowaniu terapii stan kliniczny pacjentów wyraźnie się poprawił (objawy depresji ustąpiły). Najlepszy efekt zaobserwowano w grupie poddanej zabiegom elektrowstrząsowym oraz zażywającej leki przeciwdepresyjne. Nie udało się wykazać, że terapia łącząca stymulację magnetyczną z farmakoterapią była bardziej skuteczna od samodzielnego leczenia farmakologicznego. Podjęto próbę wyjaśnienia nieskuteczności przezczaszkowej stymulacji magnetycznej.
EN
The paper presents the results of the 2nd phase clinical examination of the safety and efficiency of the transcranial magnetic stimulation TMS, compared to the electroconvulsive therapy and standalone pharmacotherapy. 75 patients were enrolled into the study. They were divided randomly into three groups. The significant improvement of clinical state (diminishment of depressive symptoms) was achieved in all groups. The best effect was observed in the group of patients treated with the electroconvulsive therapy, combined with the drugs. However, transcranial magnetic stimulation, along with pharmacotherapy did not prove to be more effective than standalone pharmacological treatment. Possible explanations of ineffectiveness of the transcranial magnetic stimulation therapy is given.
first rewind previous Strona / 2 next fast forward last
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.