Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Nowoczesne układy telemechaniki i wykrywania zwarć jako element wdrażania automatyzacji w sieci średniego napięcia - praktyczne rozwiązania

Kajda Łukasz, Tarasiuk Marcin

Wiadomości Elektrotechniczne

|

2021

|

R. 89, nr 1

18--26

PL

W artykule przedstawiono obecne rozwiązania funkcjonalne stosowane przy wdrażaniu automatyzacji (zdalnego sterowania i monitorowania) sieci kablowych SN w zakresie układów telemechaniki i wykrywania zwarć instalowanych w węzłach sieci SN oraz zaprezentowano prawdopodobne kierunki rozwoju tych układów z uwzględnieniem możliwości monitorowania sieci nn i lokalnej regulacji niskiego napięcia. Artykuł zawiera również praktyczne informacje pomocne w doborze i eksploatacji urządzeń obiektowych, takich jak: sensory napięciowe, sensory prądowe oraz układy zasilania gwarantowanego, a także przedstawia zagadnienia związane z implementacją wymagań bezpieczeństwa teleinformatycznego.

EN

The paper presents the current functional solution applied in automation (remote control and monitoring) implementation in the MV underground cable networks in the field of telemechanic and fault-circuit detection systems installed in MV network nodes and introduce likely direction of development these solutions, including the possibility of monitoring LV networks and local LV regulation. The paper also contains practical information helpful in selection and maintenance of field appliances such as voltage sensors, current sensors and guaranteed power supply systems. The paper also presents issues related to the implementation of cybersecurity requirements.

2

Testy wskaźników zwarcia z komunikacją do SCADA - doświadczenia z postępowania prekwalifikacyjnego

Pawlicki B., Janiszewski M., Baraniak J., Wojtaszek A., Świderek Ł.

Wiadomości Elektrotechniczne

|

2018

|

R. 86, nr 4

18--22

PL

W artykule przedstawiono wybrane zagadnienia i doświadczenia nabyte przez innogy Stoen Operator w procesie dopuszczenia do stosowania układów telemechaniki dla stacji SN/nn pełniących funkcję wskaźników zwarcia z komunikacją do SCADA. Głównym punktem procesu były testy urządzeń dostarczonych przez dostawców zainteresowanych uzyskaniem dopuszczenia swojego produktu. W artykule omówiono wybrane kwestie, które były przedmiotem badań oraz przedstawiono problemy, jakie napotkano w trakcie prób.

EN

The publication presents selected issues and experiences acquired by innogy Stoen Operator in the prequalification process of telemechanic systems for MV/LV stations performing the function of short-circuit indicators with communication to SCADA. The main point of the process were tests of devices provided by suppliers interested in obtaining approval of their product. The article discusses selected issues that were the subject of research and presents problems encountered during the trials.

3

Netcon100 - zintegrowane urządzenie dla automatyzacji stacji rozdzielczych SN/nN

Kwidzyński L.

Wiadomości Elektrotechniczne

|

2016

|

R. 84, nr 5

42--44

PL

Przedstawiono wybrane zagadnienia związane z automatyzacją i monitorowaniem sieci SN oraz bezpiecznej komunikacji szerokopasmowej pomiędzy serwerami SCADA i sterownikami telemechaniki, z wykorzystaniem urządzeń typu Netcon.

EN

The paper presents selected problems concerning automation and monitoring of MV networks and safe broad-band communication between SCADA servers and controllers of telemechanics, using Netcon type apparatus.

4

Wymagania techniczne dla sterowników telemechaniki w inteligentnych sieciach elektroenergetycznych SN na przykładzie Warszawy

Chołast K., Pawlicki B., Sosnowski Ł., Sienicki N.

Wiadomości Elektrotechniczne

|

2015

|

R. 83, nr 3

57--58

PL

Przedstawiono aktualne spojrzenie na wymagania techniczne, jakie powinny spełniać urządzenia telemechaniki, przeznaczone dla inteligentnych sieci elektroenergetycznych w RWE Stoen Operator.

EN

The paper presents present look on technical requirements to be met by telemechanic equipment intended for smart electric power networks in RWE Stoen Operator.

5

Monitorowanie wymiany danych w systemie automatyki stacji elektroenergetycznej

Jędrychowski R.

Rynek Energii

|

2015

|

Nr 2

107--112

PL

W artykule przedstawiono zagadnienia związane z budową oraz monitorowaniem infrastruktury komunikacyjnej dedykowanej dla automatyki stacji elektroenergetycznych. Budowa sieci komunikacyjnej zgodnie ze standardem IEC 61850 pociąga za sobą duże zmiany w sposobie wymiany danych pomiędzy poszczególnymi urządzeniami w obrębie rozdzielni i stacji. Oparcie komunikacji na rozwiązaniach technologii szybkiego Ethernetu wprowadza do automatyki stacyjnej i telemechaniki nowe urządzenia oraz bezpośrednio wpływa na konstrukcje i sposób pracy urządzeń już istniejących. Standard IEC 61850 zawiera również szczegółowe wymagania dotyczące topologii sieci komunikacyjnej oraz sposobu wymiany informacji pomiędzy poszczególnymi urządzeniami IED realizującymi zdefiniowane zadania. W nowych stacjach konieczne jest prowadzenie nie tylko prac związanych z kontrolą poprawności działania poszczególnych urządzeń, ale również konieczne jest stałe monitorowanie poprawności pracy sieci komunikacyjnej oraz tworzących ją urządzeń sieciowych. W tym celu służby energetyczne zajmujące się urządzeniami EAZ oraz telemechaniki muszą posiadać narzędzia pozwalające na monitorowanie wymiany danych pomiędzy IED oraz pracy samej sieci LAN. W artykule przedstawiono wymagania zdefiniowane dla sieci komunikacyjnych działających w obrębie stacji zaprojektowanej i zbudowanej zgodnie z IEC 61850. Zaprezentowano wymagania stawiane poszczególnym urządzeniom pracującym w sieci oraz metody i narzędzia do ich monitorowania.

EN

The paper presents questions related to the development and monitoring of a dedicated communication infrastructure for the electrical substation automation system. The development of a communication network conforming with the IEC 61850 standard necessitates considerable changes in the method for the data exchange between individual devices of a switching station and a substation. The communication is based on the fast Ethernet technology solutions, which involves introduction of new devices to the automation and remote control systems of a substation and directly affects the design and operation modes of the already used equipment. The IEC 61850 standard also contains detailed specifications concerning the communication network topology and methods for the information exchange between IED devices that realize the defined tasks. In new substations, aside with checking for correct operation of individual devices, constant monitoring of the operation of a communication network and its component devices is also necessary. For that purpose, operational power services responsible for the surveillance of the system protection and remote control devices have to be equipped with tools to monitor the exchange of data between the IED’s and the LAN operation. The paper discusses requirements defined in the IEC 61850 for communication networks in electrical substations. Specifications for individual devices operating within the networks as well as methods and tools for their monitoring are also presented.

6

Telemechanika w zarządzaniu logistycznym

Budzik R., Wolski A., Zacharski J.

Logistyka

|

2013

|

nr 6

PL

Konkurencja rynkowa sprawiła, że przedsiębiorstwa muszą wchodzić na duże globalne rynki by móc istnieć. Rozwój nowoczesnych technologii pozwolił na powiększenie rozpiętości działania na globalnych rynkach. Przy tak szybko rozbijającej się technologii możemy nie tylko monitorować ale także w czasie rzeczywistym podejmować decyzje i wykonywać działania - zdalnie sterowane. Takie właśnie najważniejsze cele postawiono telemechanice. Choć telemechanika jako sam moduł jest mało skomplikowanym narzędziem, opierającym się prostych sygnałach i przekazie danych typu: załącz/wyłącz w zakresie telesterowania czy też załączone/wyłączone jako opcja telesygnalizacji stała się nieocenionym narzędziem przy globalizacji rynku. Przedsiębiorstwa, w których to na przykład infrastruktura sieciowa czy obiekty rozproszone są po bardzo dużym terenie wykorzystują telemechanikę do zarządzania, kontroli czy też samego telesterowania. W dobie kiedy przewagę nad konkurencją uzyskujemy zmniejszeniem kosztów wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań nie jest już marzeniem, ale stało się stałym trendem. Dziś raczej żadne przedsiębiorstwo nie będzie utrzymywało w każdym miejscu swojej działalności stałej kadry obsługi, oczywiście jeżeli nie wymagają tego względy bezpieczeństwa czy też nie wpływają na to uwarunkowania prawno-rynkowe. Zastosowanie telemechaniki niesie za sobą znacznie większe możliwości niż tylko oszczędności w zatrudnieniu, minimalizuje także skutki powstałych awarii czy zwiększa do maksimum szybkość reakcji na zaistniałe zmiany. Jednym z lepszych przykładów wprowadzenia telemechaniki jest energetyka. W przypadku takiego połączenia przedsiębiorstwa odnoszę obopólne korzyści. Klient chce mieć ciągłą dostawę energii elektrycznej z możliwie najkrótszymi i najrzadszymi przerwami. Każde przedsiębiorstwo dąży do zapewnienia swoim klientom najlepszych produktów i osiągnięcia zysków ze sprzedaży. Dziś przedsiębiorstwa energetyczne są instytucjami, które konkurują ze sobą na rozległych globalnych rynkach. Rozpatrując dość proste ale bardzo funkcjonalne narzędzie jakim jest telemechanika nie można zapomnieć o tym że jest to narzędzie modułowe i jeżeli zostanie sprzężone z najnowocześniejszymi systemami informatycznymi w zarządzaniu logistycznym staję się niezastąpionym narzędziem pracy.

EN

Market competition is the cause that company should develop on the global market if they want to exist. Development of new technologies allowed to increase range for doing business on the global market. Technology is growing faster and faster therefore now we cannot just watch, but at the same time to make decisions and take action - remote control. That is telemechanics's the most important of purpose. Telemechanics as a module is less complex tool composed of simple signals and data transfer like: switch on/ switch off with telecontrol also switched on/ switched off like: one of option signaling has became an invaluable tool in building a global market. The company in which for example: network infrastructure and branches are located in many different places use many solutions With telemechanics manage and remote control. Now if the company wants to be the best on the market they should cut cost through modern solutions. They are no longer dream but now it is a necessary such as new permanent trend. The companies don't maintain permanent employment even if it is a large area of operation of course if it depends on rights and safety reasons. By using of telemechanics solutions it gives more opportunities like saving in employment, minimize the consequences of accidents or the maximum speed of response to in. One of the better examples changes of the use of telemechanics is energetics. In the case of this combination are benefits on both sides. The customer wants to have a continuous supply of energy in the shortest time possible without crashing. The company wants to provide products just to sell at a profit. Energy companies are entities that compete on the global market. Telemechanics are the simple and functional tool, but we can't forget that is a modular instrument consisting of several parts and if they will connect with the latest systems they become an indispensable tool for work.

7

Transmisja sygnałów telemechaniki w systemach elektroenergetycznych

Pluta S., Tarczyński W.

Pomiary Automatyka Kontrola

|

2011

|

R. 57, nr 5

499-501

PL

W artykule przedstawiono zagadnienia związane ze stosowaniem łączy transmisyjnych dla przesyłu informacji niezbędnych do prawidłowego działania systemów automatyki zabezpieczeniowej, telemechaniki, telemetrii w systemach i sieciach elektroenergetycznych. Łącza takie są szkieletem komputerowej sieci technologicznej SCADA służącej do prowadzenia ruchu, eksploatacji systemów automatyki i zabezpieczeń, pomiarów i rozliczeń energii. Zwrócono uwagę na nieuchronną migrację rozwiązań obiektowych do standardu IEC 61850, a w zakresie stosowania mediów transmisyjnych przedstawiono znaczenie techniki światłowodowej i bezprzewodowej.

EN

This paper presents the survey of telemechanics signals transmission techniques within the field of Substation Automation System in power substations and SCADA systems in control centers. The survey is divided into two parts. In the first part local communication systems in a substation are described. The paper also discusses implementation of the new communication standard IEC 61850. IEC61850 running on an Ethernet based station bus reduces the wiring and commissioning time by providing one common platform for the whole communication in the substation. The implementation of communication links between remote systems in substations and the central SCADA application are presented in part two. Existing wireless and optical fiber data transmission technologies are discussed and their suitability for this application is considered. Some possible solutions of long communication links are suggested. Telecontrol signal transmission techniques require unique communication systems, including slow dial-up phone lines, medium speed RF connections, and broadband wired/wireless IP networks. These networks are supported by many solutions, including microwave radio, trunked radio systems, mobile data radio systems, PDH, SONET/SDH, and PCM (n x 64 Kbps). To support the mission-critical traffic of power automation systems, an IP/MPLS-based communications infrastructure is needed.

8

System Sterowania i Nadzoru nad pracą sieci przesyłowej w PSE Operator S.A.

Wójcicki P.

Pomiary Automatyka Kontrola

|

2009

|

R. 55, nr 6

396-399

PL

Systemy sterowania i nadzoru (SSiN) wdrażane jako rozbudowane układy telemechaniki są w obiektach Krajowego Systemu Elektroenergetycznego od lat '90 ubiegłego wieku. Potrzeby wynikające z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego oraz wysokiej dyspozycyjności sieci determinują szerokie wdrożenie nowoczesnych systemów telemechaniki zapewniających pozyskiwanie informacji i danych niezbędnych do wykonywania zdalnych sterowań i nadzoru. Zastosowane rozwiązania konstrukcyjne i technologiczne dla SSiN gwarantują wysoki poziom dyspozycyjności systemów oraz nadzorowanych i sterowanych obiektów energetycznych. Dla uzyskania wysokiej sprawności układów zdecydowano o powszechnym zastosowaniu standardu IEC 61850, coraz powszechniej stosowanego przez energetykę zawodową na świecie.

EN

A project of Substation Control System (SCS) implementation in power substations of the national HV (220 and 400 kV) power transmission grids results from the main needs of new methods for asset management. The requirements are based on ensuring the transmission system energy safety as well as the high operational reliability and availability of the grid elements. Reliable operational, maintenance and technical information in real time on power substations and power lines gives many possibilities for increase in the level of using the power assets and for the safe remote control of power system elements. System Operator in Poland accepted the international standard IEC 61850 for new implementation of SCS in own HV power substations. Additionally, the system operator defined many own standards for determining the requirements concerning construction, functions, telecommunication and other technical problems for HV power substations and also for SCS components. These standards deal with the main requirements and typical solutions for building and modernisation of power substations. The paper presents the main assumptions and general effects of the project implemented, general technical requirements and the structure of the proposed technical solutions, general organisational conditions for new methods in operation process of power HV substations and the main advantages of this implementation.

9

Ewolucja systemów sterowania i nadzoru do rozwiązań opartych na strukturze otwartej

Jędrychowski R.

Rynek Energii

|

2008

|

nr 1

23-26

PL

Rozwój systemów informatycznych i telekomunikacyjnych stosowanych w elektroenergetyce oraz pojawienie się urządzeń inteligentnych IDE doprowadziło do zmian w sposobie wymiany informacji pomiędzy poszczególnymi elementami systemu. Zmiany zachodzące w systemach sterowania i nadzoru dotyczą zarówno realizowanych funkcji jak i rozwiązań sprzętowych. W artykule przedstawiono ewolucyjne zmiany jakie dokonały się w architekturze systemów SCADA. Szczególny nacisk zwrócony został na protokoły komunikacyjne i rodzaj łączy wykorzystywanych do transmisji danych. Zaprezentowana struktura systemów otwartych jest obecnie dominującym rozwiązaniem w nowo powstających lub modernizowanych obiektach elektroenergetycznych.

EN

Development of information and telecommunication systems operating in power industry as well as implementation of intelligent devices IDE have changed the mode of information exchange among individual system elements. The changes in control systems concern both the performed functions and hardware solutions. The paper presents evolutionary changes that have occurred in the architecture of SCADA systems. Particular attention has been paid to communication protocols and the kind of links used for data transmission. Presently, the presented structure of open systems makes a dominating solution in new or modernized substations.

10

Aspekty aplikacyjne radiotelefoniczno-przewodowego systemu telemechaniki w monitorowaniu i sterowaniu systemów wodociągowych i kanalizacyjnych

Mielcarek R.

Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Inżynieria Środowiska

|

2003

|

Z. 16, t. 1

66--73

PL

W referacie przedstawiono strukturę i możliwości Radiotelefonicznego Systemu Telemechaniki - RST, pracującego w kilku przedsiębiorstwach wodociągów i kanalizacji lub w zakładach komunalnych na terenie Polski. Na wstępie referatu przedstawiono możliwe struktury i funkcje urządzeń składowych systemu: Stacji Obiektowych, Stacji Centralnej, kanałów łączności i wizualizacyjnego oprogramowania dyspozytorskiego typu SCADA. Dalej omówiono problematykę monitorowania i sterowania ujęciami wody, pokazując dwie najczęściej spotykane struktury Stacji Obiektowych ujęć wody, sposób ich monitorowania i telesterowania. Przedstawiono wybrane zagadnienia z prezentacji ujęcia wody na ekranie monitora komputera dyspozytorskiego. W kolejnej części referatu przedstawiono monitorowanie dyspozytorskie przepompowni ścieków. W pracy omówiono zakres stosowanego monitorowania i wynikające z niego wnioski dotyczące jakości i stanu stosowanych rozwiązań technologicznych. Na zakończenie referatu omówiono możliwe struktury łączności radiowej w systemie RST, pozwalające uzyskać takie jego cechy, jak: konfiguracja trasy transmisji danych w systemie poprzez kilka stacji retransmisyjnych, możliwość realizacji automatycznego sterowania rozproszonego oraz monitorowanie nadrzędne, przeznaczone dla technicznego kierownictwa zakładu.

EN

In this project the structure and possibilities of Radiotelephone-Wire Remote Control System-RST, implemented in some water-supply and sewage system or communal plants in Poland, have been shown. Firstly, the possible structures and functions of the system devices: object stations, central station, connecting channels and visual software of dispatcher of the SCADA type have been presented. Secondly, the monitoring and controlling of water extraction problems have been discussed, showing the two most popular structures of extracting water object stations, the way how to monitor and remote control them. On the screen of the dispatcher's computer the selected problems of water extracting have been shown. Thirdly, the dispatcher's monitoring of the pumping-station has been discussed. In this project, both the range of the used monitoring, and hence the conclusions concerning the quality and the state of the applied technological solutions have been presented. The next part of the project is dedicated to the economical aspects of using the RST system. Finally, possible structures of radio connection in the RST system have been discussed. The above mentioned structures allow the following features: data transmission route configuration through several relay stations, the possibility of automatic dispersed control and the primary monitoring, dedicated to technical management.

11

Ex-BEL - system zabezpieczeń cyfrowych, automatyki i telemechaniki rozproszonej dla stacji energetycznej

Szaniawski W.

Wiadomości Elektrotechniczne

|

2003

|

R.LXXI, nr 9

406-410

PL

Przedstawiono funkcje spełniane przez system Ex-BEL oraz jego podstawowy element - terminal pola. Omówiono rozszerzenia systemu, ułatwiające współpracę z obwodami wtórnymi stacji oraz systemem nadzoru, a także jego wykorzystanie do rejestrowania i oceny parametrów dotyczących jakości energii elektrycznej.

EN

Functions of tlie system Ex-BEL and its main element - field terminal. Widening of the system permitting co-operation with the secondary circuits of the station and also with the supendsory system as well as using it for recording and assessment of the parameters associated with the quality of electric energy.

12

Rozproszony system sterowania z dostępem przez Internet

Kubiak Z.

Studia Informatica

|

2003

|

Vol. 24, nr 2B

341-348

PL

Referat przedstawia sprzętowy model systemu telemechaniki opracowany dla celów edukacyjnych. Istotnym elementem systemu jest stacja obiektowa wykonana w ramach prac dyplomowych. Połączenie ze stacją nadzorczą (centralną) oraz stacjami monitorującymi realizowane jest za pomocą technologii internetowych. Jedno z rozwiązań zdalnego dostępu wykorzystuje protokół HTTP. W tym przypadku do wizualizacji stanu oddalonych obiektów i sterowania przyjęto wykorzystanie typowej przeglądarki np. Internet Explorer.

EN

In the paper the hardware model of the remote control system for educational purposes is presented. The essential element of the system is the remote station built by MSc. students as their diploma projects. The link with the central station and monitoring stations is performed using internet techniques. One of the solutions for the remote access is based on the HTTP protocol. In this case the typical internet browser, e.g. Internet Explorer, is used for controlling and visualizing the status of remote objects.

13

Implementacja protokołu transmisji radiowej z retransmisją - PTRR1 w węzłach sieciowych radiotelefonicznego systemu telemechaniki - RST

Mielcarek R.

Studia Informatica

|

2003

|

Vol. 24, nr 2A

311-323

PL

W referacie przedstawiono organizację i możliwości Radiotelefonicznego Systemu Telemechaniki RST, wynikające z zastosowanego w nim protokołu transmisji radiowej z retransmisją - PTRR bazującego na wcześniej zaimplementowanym protokole PTR. Podano strukturę i funkcje ramek protokołu oraz możliwości retransmisji danych w systemie. Omówiono możliwość programowania trasy przesyłu danych w RST. Na zakończenie referatu przedstawiono konfigurowanie protokołu PTRR w Stacji Centralnej RST dla danej Stacji Obiektowej, a także sposób centralnego konfigurowania trasy przekazu danych w systemie.

EN

In the paper the organisation and the features of Radiotelephonic Remote Control System RST resulting from wireless transmission with retransmission protocol - PTRR, based on formerly implemented protocol PTR, have been presented. The structure and functions of protocol frames have been given. The possibilities of data retransmission in the system have been analyzed, considrering all, the so far presented and new transmission system functions. The possibility of programming the data transmmision route in RTS has been described. The differences in implementation the both protocols in the SO controller have been show. In the final part of the paper the PTRR protocol configuration in the RST Central Station for given Object Station, and also the manner of central data transmission route in the system have been described.

14

Systemy telemechaniki dla stacji elektroenergetycznej NN/WN

Szaniawski W.

Automatyka Elektroenergetyczna

|

2003

|

Nr 3 (40)

67-72

15

Przetwarzanie danych w sterowniku PLC stacji obiektowej radiotelefonicznego systemu telemechaniki

Mielcarek R.

Zeszyty Naukowe. Automatyka / Politechnika Śląska

|

2002

|

z. 136

231-244

PL

Na wstępie przedstawiono strukturę Radiotelefonicznego Systemu Telemechaniki RST i charakterystykę radiotelefonicznych stacji obiektowych RSO. Omówiono główne funkcje i konfiguracje sprzętowe sterownika obiektowego w wersji swobodnie programowalnej i w wersji PLC. Przedstawiono pozyskiwanie danych dwustanowych w układzie matrycowym, programową generację danych awaryjnych i danych pomiarowych typu impulsowego. Na końcu pracy przedstawiono programową obsługę protokółu transmisji radiowej PTR oraz sposób weryfikacji i generacji zabezpieczeń nadmiarowych typu CRC danych ramek PTR.

EN

As an introduction, the structure of Radiotelephone Remote Control System RST and the characteristic of the radiotelephone object stations RSO have been shown. The main functions and hardware configurations of object controller in the free-hand programmable version and the PLC version have been discussed. The acquiring of two-state data in the economical matrix circuit and software generated damage data have been shown. Then, the acquiring of pulse type measuring data has been discussed. Finally, the FX2N-232IF communication module and its way of cooperating with CPU-PLC as well as the way of verification and generating the protections of redundant data of CRC type of the used radio transmission PTR protocol have been presented.

16

Telemechanika w Zakładzie Energetycznym Kraków SA dawniej i dziś

Cieśliński J.

Energetyka

|

2000

|

nr 7

312-313

17

Rozproszone układy telemechaniki - RUT

Mandat T., Olejnik S., Tomczyk A.

Energetyka

|

1999

|

nr 9

454-459

PL

Rozproszony uktad telemechaniki RUT jest przeznaczony dla stacji (rozdzielni) elektroenergetycznych. Realizuje on wszystkie funkcje niezbędne do nadzoru i sterowania pracą urządzeń stacji oraz utrzymywania stałej łączności z pełną wymianą informacji z nadrzędnym komputerowym systemem, zainstalowanym w punktach dyspozytorskich (RDR, ZDR). System RUT składa się ze: sterowników instalowanych w polach stacji,

EN

A dispersed system of telemechanics is destined for electric power substations. It fulfils function indispensable for supervision and control of operation of substation all equipment, maintaining a link (and assuring full exchange of information) with superior computer systems installed in local dispatching centres. The RUT system comprise of controllers installed in substation bays, a concentrator fulfilling global functions of substation and exchange of information with superior systems, as well as UTC, satellite clock.