Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Procesy geomorfologiczne na wybranych wysadach soli w pasie fałdowo-nasuwczym gór Zagros w Iranie

Bukowski Krzysztof

Przegląd Geologiczny

|

2020

|

Vol. 68, nr 3

167--177

EN

Presently, about 160 salt domes of various sizes exist in the Zagros fold-thrust belt in southern Iran. The salt domes constitute a unique proving ground for research on salt tectonics. In the dry climate that currently dominates in Iran, forms of horizontal salt formations are created, referred to as salt glaciers, in addition to typical steeply falling salt domes. Consequently, it is possible to conduct observations of geomorphological processes developing on the surface of exposed salt rocks and keep a continuous record of their tectonic activity. Salts occurring in that area represent the Hormuz (Hormoz) Formation of the Ediacaran period (Late Neoproterozoic to Early Cambrian). The rocks of the formation usually present a colourful blend of rock salt, anhydrite, black dolomite, shale, and red volcanic tuff, as well as extrusive magmatic and metamorphosed rocks that are interpreted as fragments of deep basement elevated to the land surface by salt domes. The paper describes the geology and geomorphology of the Jashak (Dashti) salt glacier from the Busher Province and two salt domes located on the Persian Gulf Islands: Hormuz (Hormoz Island) and Namakdan (Qeshm Island). The present-day salt dome geomorphology is a result of both climatic effects (precipitation and air temperature) and diapir uplifting forces.

2

Rozpoznanie wysadu solnego Wapno na tle tworzonych obrazów złoża

Kolonko M., Kolonko P., Wachowiak J.

Przegląd Solny

|

2014

|

T. 10

85--100

PL

Wysad solny Wapno był eksploatowany od początku XIX wieku. Początkowo eksploatowano margle kredowe, występujące ponad czapą gipsową tuż pod powierzchnią ziemi, następnie gips z czapy gipsowej i sól kamienną z wysadu solnego, którą nawiercono w 1871 r., na głębokości około 160 m p.p.t. Pierwsze nadanie górnicze na białą sól kamienną uzyskano w 1873 r. Podziemną eksploatację soli rozpoczęto w 1920 r., którą kontynuowano do 1977 r. Sól eksploatowano dwoma szybami na 8 poziomach eksploatacyjnych (III - VIII) na głębokości od 484 do 678 m p.p.t. W czasie działalności kopalni opracowano szczegółowo budowę wewnętrzną złoża oraz kształt i zasięg wysadu solnego i czapy gipsowej. Od początku eksploatacji kopalnia borykała się z zagrożeniem wodnym z warstw wodonośnych otaczających wysad, głównie z czapy gipsowej. Zagrożenie to wzrosło na początku lat 70. ubiegłego wieku. Szczególnie niebezpieczne były wycieki na poziomie III, w komorach 34, 36 i 37, które doprowadziły do zatopienia kopalni 5 sierpnia 1977 roku.

EN

The Wapno salt dome has been mined since the beginning of the 19th century. Initially, chalk marls, occurring above the gypsum cap and underneath the land surface, were extracted. Later, gypsum from the cap and rock salt from the very salt dome were mined. The salt dome was drilled to the depth of ca. 160 m below the ground in 1871. The first white salt mining concessions were obtained in 1873. Underground salt mining started in 1920 and was continued until 1977. Salt was extracted through two shafts and at eight operating levels (III-VIII) located at the depths from 484 to 678 m. During the mining operations, a detailed internal deposit shape and structure were identified, together with the range of both salt dome and gypsum cap. Since the beginning of salt extraction, the salt mine struggled against water hazard presented by the aquifers surrounding the salt dome, mainly those located in the gypsum cap. The hazard increased in the 1970’s. The leaks at Level II, Chambers 34, 36, and 37, turned out to be particularly dangerous and caused the mine flooding on 5 August 1977.

3

Budowa geologiczna struktury solnej Wapna w Wielkopolsce

Jaworska J., Ratajczak R.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

T. 190

1--69

PL

Wysad solny w Wapnie składa się z dwóch elementów: właściwego słupa solnego i czapy gipsowej przykrywającej ciało solne. Podczas prowadzenia eksploatacji w wysadzie Wapna nie stwierdzono obecności soli cyklotemu Werra (PZ1). Prawdopodobnie ta część grupy solnej występuje na większej głębokości niż granica poznania złoża (–580 m n.p.m.). Profil utworów cyklotemu Stassfurt (PZ2) zaczyna się od starszej soli kamiennej. Zajmuje ona centralną partię złoża i stanowi około 90% całej masy solnej w diapirze Wapna. Grupa solna w Wapnie na skutek wyciskania mas solnych uległa intensywnym zaburzeniom, uwidaczniającym się w rozmieszczeniu różnych typów litologicznych zarówno na planach, jak i na przekrojach geologicznych. Sole starsze występują w osiowej części wysadu, młodsze – na zewnątrz. Powierzchnia spągowa czapy gipsowej znajduje się na głębokości 160–180 m, czyli 60–80 m n.p.m.; poniżej występuje zwierciadło solne, nad którym leży warstwa „gruzu solnego”. Strop czapy w dwóch miejscach sięga powierzchni terenu, natomiast przeciętnie leży na głębokości 20–40 m. Miąższość czapy waha się od 5 do 160 m, średnio wynosi 109 m. Jej powierzchnię szacuje się na ok. 0,52 km2, a objętość – na blisko 57 mln m3 (0,057 km3) gipsu. Czapę wysadu solnego Wapna można podzielić na dwie części: czapę gipsowo-ilastą (rzadko występującą) i właściwą czapę gipsową. Zaawansowane rozpuszczanie skał gipsowych i solnych doprowadziło do utworzenia się na obszarze czapy subrozyjnych zapadlisk, lejów krasowych, szczelin i kawern wypełnionych przez alochtoniczne osady, deponowane w różnych etapach rozwoju wysadu. Zapadliska subrozyjne charakteryzują się dużymi głębokościami i sięgają niekiedy samego ciała solnego. Niszczenie wychodni czapy gipsowej spowodowało powstanie osadów zwietrzelinowych, wykształconych jako rezydualne pokrywy zbudowane z gipsowego gruzu, lokalnie występującego z ciemnym iłem. Miejscami przykrywają one wychodnie skał gipsowych lub wypełniają niecki. Badania makro- i mikroskopowe tych skał wykazały, że kluczowe znaczenie dla powstania czapy wysadu Wapna miały procesy rozpuszczania ekshumowanych mas solnych, procesy hydratacji i dehydratacji siarczanów i ich rozpuszczania, procesy wtórnej krystalizacji z roztworów oraz aktywność tektoniczna, halokinetyczna i grawitacyjna redepozycja skał i osadów.

EN

The Wapno salt dome consists of two elements: salt stock and gypsum cap-rock on its top The salt diapir is 1000 m long and ca. 600 m wide; its surface amounts 0.5 km2. The salt mirror is located at the depth of 160-180 m b.g.l. The salt masses were uplifted from the depth of ca. 6000 m; the central part of the diapir is built by the older salt rocks - belonging to PZ2, representing 90% of whole salt rock masses in the diapir. Recently the salt mirror is noted on different levels, at the average 150 m b.g.l. (differences up to 20 m). The upper part of cap-rock is situated at the depths of 20-40 m b.g.l. but in two places the cap-rock can be observed on surface. Average thickness of Wapno cap-rock amounts 109 m, and its volume - 0.057 km3. The level of the salt mirror is covered by rock salt breccia and above this - gypsum cap-rock - salt debris dissolution. The surface cap-rock was affected by the dissolution. Advanced dissolution of the sulphate and saline rocks resulted in generation of subrosional collapse sinks, fissures and caverns filled by colluvium or eluvium. The most important processes responsible for origin and forming of cap-rock were: dissolution rock salt, hydratation of sulfate, tectonic and halotectonic activity and gravitational flow of washed out weathering covers of cap-rock.

4

Wpływ właściwości fizycznych i geometrii wysadu solnego na jego wypiętrzanie się

Kortas G.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2008

|

R. 32, z. 1

153-162

PL

Przygotowano model badawczy 3D do testowania ośrodka sprężysto-lepkiego reprezentującego wysad solny i otaczające go utwory. Metoda elementów skończonych została zastosowana do określania prędkości wypiętrzeń wysadu solnego. Przedmiotem testów był wpływ: różnic gęstości skał solnych i utworów otoczenia wysadu, gęstości czapy wysadu, lepkości skał solnych, wysokości wysadu oraz nachylenia skrzydeł wysadu na prędkość jego wypiętrzania. W pracy przedstawiono związki między prędkością wypiętrzania się wysadu a gęstością, podatnością na pełzanie B w prawie pełzania Nortona i geometrycznymi elementami wysadu. Związki te są zgodne z hipotezami o ruchu wysadów solnych. Praca stanowi wycinek studiów przeprowadzanych w ramach projektu badawczego na temat ruchu górotworu w otoczeniu wysadów solnych.

EN

Research model 3D had been carried out for testing elastic-viscous body as the representation of salt dome formation and formations in its surroundings. Finite element method was used for describe salt dome uplift rate. Influence of: density difference of salt dome and formation in dome surroundings, density of cap dome, viscosity of salt rock, high of salt dome, decline of salt dome wings on was the subject of research. The relations between dome uplift rate and density, flexibility on creep B in Norton creep law, geometric elements were shown as formulas in this paper. Consequences of these functions are compatible with geologic hypothesis about of salt dome uplift.

5

Dodatkowa kulminacja solna na SE od wysadu Dębiny

Derda R., Sędor A., Świerczek E.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2005

|

R. 44, nr 3

45-52

PL

Interpretacja pomierzonych mezostruktur tektonicznych w rdzeniach wiertniczych, powiązana z analizą profili litostratygraficznych badanych otworów, uzasadnia występowanie dodatkowej elewowanej struktury solnej 200 metrów na SE od wysadu Dębiny. Jej genezę autorzy wiążą z głównym masywem wysadu. Proponowaną interpretację strukturalną udokumentowano szczegółowymi profilami litostratygraficznymi analizowanych otworów, przekrojami geologicznymi, diagramami konturowymi i rozetowymi powierzchni ślizgów i rys, oraz zdjęciami charakterystycznych mezostruktur. Występowanie opisywanej struktury ma istotne znaczenie dla korekty lokalizacji bariery chroniącej środowisko wodne otoczenia kopalni odkrywkowej przed destruktywnym wpływem intruzji solnej.

EN

Interpretation of measured tectonic mesostructures on the cores, related with analysis of lithostratigraphic profiles, allows to think that there is another elevated structure, 200 meters to SE of Salt Dome Dębina. Authors relate its genesis with the Salt Dome main massive. Proposed structural interpretation is documented by detailed lithostratigraphic analysis of wells, geological sections, contour and rose diagrams of slickensides and their slickenlines, and by pictures of the characteristic mesostructures. Occurrence of this structure is importanty for localisation correction of the barier protecting water environment of the open pit surroundings from destructive influence of the salt intrusion.

6

Zapis ruchów neotektonicznych w osadach plejstocenu północno-zachodniej Polski

Kurzawa M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2004

|

nr 407

29-88

PL

Analiza danych wiertniczych oraz wyników badań litostratygraficznych, geofizycznych i geodezyjnych dowiodła, że zróżnicowanie osadów plejstoceńskich wykazuje bardzo wyraźny związek z budową tektoniczną kompleksu permo-mezozoicznego. Miąższość, profil stratygraficzny, wykształcenie facjalne osadów plejstocenu oraz ukształtowanie ich podłoża są dostosowane do rozmieszczenia elementów tektonicznych, takich jak fałdowe formy tektoniki solnej, rowy i bloki tektoniczne. Wyraża się to redukcją miąższości i profilu stratygraficznego osadów plejstocenu leżących na elementach wyniesionych w stosunku do tych, które zostały obniżone. Zmienność wykształcenia facjalnego osadów plejstocenu jest w wielu miejscach związana z rozmieszczeniem fałdowych form tektoniki solnej, co manifestuje się poprzez stopniowy zanik osadów akumulacji wodnej nad antyklinami solnymi. Najbardziej intensywne glaciizostatyczne ruchy pionowe struktur solnych i bloków tektonicznych nastąpiły w interglacjałach podlaskim, mazowieckim i eemskim. Przeliczenie wyników powtórnych pomiarów niwelacyjnych pozwoliło na oszacowanie prędkości współczesnych ruchów pionowych analizowanych elementów tektonicznych na 0,3-2,0 mm/rok, co jest wielkością porównywalną z prędkościami podawanymi dla ruchów plejstoceńskich. Glaciizostatyczne przemieszczenia pionowe między elementami tektonicznymi wywarły decydujący wpływ na rozwój powstających nad nimi osadów glacigenicznych.

EN

The analysis based on drilling, lithostratigraphic, geophysical and geodetic data showed that the spatial differentiation pattern of the Pleistocene cover displays a direct connection with the structural pattern of the Permo-Mesozoic complex. The main features of the Pleistocene cover, such as the thickness, stratigraphic section, facies variability and the shape of the sub-Quaternary surface, are adapted to the distribution of local Permo-Mesozoic tectonic elements, salt tectonic folds, grabens and singular blocks. This is expressed by a reduction in the thickness and stratigraphic section of Pleistocene sediments overlying uplifted tectonic elements, in relation to those which were lowered. Facies variability within the Pleistocene complex is in many places connected with the location of salt tectonic folds, and this connection is manifested by the gradual disappearance of water-laid series over salt anticlines. The most intensive, isostaticaly driven, vertical displacements occurred during the Kromerian, Holsteinian and Eemian interglacial periods. Transformation of repeated levelling data allowed the velocity of recent vertical displacements between examined tectonic elements to be estimated at 0,3-2,0 mm/yr, and this is comparable to the velocity of Pleistocene movements. The glacioisostatic vertical displacements between tectonic elements exerted a decisive influence on the development of their glaciogenic sedimentary cover.

7

Zróżnicowanie struktury wysadu solnego Kłodawy w świetle mezostrukturalnej analizy odkształcania skał

Burliga S.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2003

|

R. 42, nr 5

11-17

PL

Wysad solny Kłodawy zbudowany jest z cechsztyńskiej serii ewaporatowo-terygenicznej, należącej do cyklotemów PZ1-PZ4. W procesie formowania wysadu skały te uległy zróżnicowanej deformacji, przejawiającej się obecnie niejednorodnością budowy wewnętrznej struktury. Przeprowadzona analiza odkształcenia skał oparta na mezostrukturach tektonicznych i sedymentacyjnych wykazała, że najsilniejszej deformacji uległy skały w części jądrowej wysadu oraz człony litologiczne złożone z soli kamiennych i potasowo-magnezowych o dużej miąższości. Najmniejsze odkształcenie cechuje dolomity, anhydryty, łupki ilaste i zubry. Nie stwierdzono zmian wielkości odkształcenia w przekrojach pionowych przez wysad. Wskazuje to na równoległy do granic litologicznych transport tektoniczny.

EN

Kłodawa salt structure is composed of Zechstein evaporite-terrigenous series belonging to PZ1-PZ4 cyclothems. During evolution of the structure, the series became variably deformed, which is evidenced at present by not uniform internal structure. The strain analysis based on tectonic and sedimentary meso-structures proved, that the internal part of the diapiric structure and thick complexes of rock salt and potash are generally the most intensely strained domains within the structure. The weakest strain is typical of dolomite, anhydrite, clays and clayey salts. There is no difference in strain in vertical section throughout the salt structure. All these indicate that the tectonic transport was parallel to main lithological boundaries.

8

Ewolucja strefy Ponętów-Wartkowice w kredzie

Leszczyński K.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2002

|

T. 176

1--96

PL

Praca przedstawia rekonstrukcję historii geologicznej strefy tektonicznej Ponętów-Wartkowice w kredzie, odtworzoną głównie na podstawie badań w głębokich otworach wiertniczych i analizy geofizyki powierzchniowej. Strefa Ponętów-Wartkowice była obszarem okresowo silnie zaznaczającej się aktywności tektonicznej, leżącym w przykrawędziowej części mezozoicznej bruzdy śródpolskiej. Bruzda ta w wyniku procesów inwersji tektonicznej zachodzących w późnej kredzie i wczesnym trzeciorzędzie przekształciła się ostatecznie w wał śródpolski. Dokonana została analiza następstwa systemów depozycyjnych, próba określenia cykliczności sedymentacji i rozwoju paleogeograficzno-strukturalnego obszaru w kredzie na podstawie badań litologiczno-stratygraficznych, korelacji pomiarów geofizyki wiertniczej, analizy facjalnej, materiałów sejsmiki refleksyjnej oraz komputerowej analizy subsydencji w tej części basenu. Wyróżnione zostały cztery etapy ewolucji paleogeograficzno-strukturalnej obszaru badań na tle rozwoju basenu kredowego Niżu Polskiego, scharakteryzowane odmiennym typem sedymentacji z dominującymi systemami depozycyjnymi oraz typowymi zjawiskami tektonicznymi. Wyróżniono też szereg cykli transgresywno-regresywnych niższego rzędu związanych z mechanizmami takimi jak: lokalne pionowe ruchy tektoniczne w basenie, eustatyczne zmiany poziomu morza czy też fluktuacje klimatyczne. W okresie od środkowego i późnego beriasu do późnego hoterywu w strefie Ponętów-Wartkowice zaznaczał się wyraźnie rów synsedymentacyjny założony we wczesnej i środkowej jurze. Po koniaku strefa ta przekształciła się w ciąg antyklinalny Ponętowa i Wartkowic. W tym czasie nastąpiło odwrócenie zrzutu uskoków i inwersja tej struktury. Badania wskazują, że lokalne procesy inwersyjne w późnej kredzie miały charakter pulsacyjny i mogły być powiązane czasowo i przyczynowo z okresem pierwszej fazy inwersji tektonicznej bruzdy śródpolskiej w santonie i kampanie. Nałożenie się procesów inwersyjnych, zachodzących zarówno w obrębie lokalnych struktur, jak i w skali regionalnej, oraz eustatycznych zmian poziomu morza mogło być przyczyną powstania w pobliżu wznoszącego się kłodawskiego diapiru solnego piaszczystych osadów stożków podmorskich typu spływów grawitacyjnych, które zostały rozpoznane wierceniami. Komputerowa analiza subsydencji wykazała, że w okresie od środkowego i późnego beriasu przypuszczalnie po wczesny i środkowy turon subsydencja w zbiorniku była bardzo słaba. W koniaku, a prawdopodobnie już w późnym turonie, nastąpił wyraźny wzrost subsydencji i jej różnicowanie się. Od środkowego i późnego beriasu po turon subsydencja rosła w kierunku osi bruzdy śródpolskiej. Począwszy od santonu zwiększona subsydencja zaznaczała się po obu stronach tworzących się antyklin Ponętowa i Wartkowic. Skonstruowane krzywe subsydencji wskazują, że w późnej kredzie obserwuje się zdecydowanie wyraźniejszy wzrost subsydencji całkowitej niż tektonicznej. Można wnioskować, że na subsydencję całkowitą znaczny wpływ miało obciążenie osadem i eustatyczne podniesienie się poziomu morza. Późnokredowa subsydencja tektoniczna na tym obszarze jest o wiele słabiej wyrażona niż późnopermsko-wczesnotriasowa i późnojurajska.

9

Geofizyczno-geologiczne badania stropu i nadkładu wysadu solnego "Damasławek"

Krzywiec P., Jarosiński M., Twarogowski J., Burliga S., Szewczyk J., Wybraniec S., Czapowski G., Zientara P., Petecki Z., Garlicki A.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 11

1005-1014

PL

Celem prowadzonych prac było określenie budowy geologicznej czapy anhydrytowej oraz nadkładu wysadu solnego " Damaslawek". Podstawowym narzędziem badawczym były wysokorozdzielcze dane sejsmiki refleksyjnej. Dodatkowo wykonano pomiary i interpretację danych geoelektrycznych, oraz reinterpretację archiwalnych danych grawimetrycznych i geofizyki otworowej. Uzyskane dane sejsmiczne charakteryzowały się wysoką jakością. Zintegrowana interpretacja geofizyczno-geologiczna pozwoliła na bardzo precyzyjne określenie głównych i podrzędnych deformacji tektonicznych, rozwiniętych w obrębie czapy oraz w jej nadkładzie. Zidentyfikowano wiele reaktywowanych uskoków inwersyjnych, które najprawdopodobniej przynajmniej częściowo były związane z ruchami przesuwczymi. Analiza sejsmostratygraficzno-tektoniczna pokazała, iż niektóre strefy uskokowe były aktywne również w czwartorzędzie.

EN

The goal of completed research project was to establish reliable geological model of cap rock and overburden of the "Damaslawek" salt dome. High-resolution reflection seismic profiling was main research method used for this project. Additionally, geoelectrical profiling and interpretation as well as reinterpretation of available gravity and well log data was completed. Acquired seismic data were of very high quality. Integrated geophysical-geological interpretation allowed the major and subordinate tectonic deformations present within cap rock and salt dome ś overburden to be precisely distinguished. Numerous inversion faults possibly at least partly related to strike-slip movements were identified. Seismostratigraphic-tectonic analysis showed that some of identified fault zones were active also during the Quaternary.