Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Rola zieleni w dawnych azylach dla psychicznie chorych i jej współczesne adaptacje na przykładzie pruskich prowincjalnych zakładów leczniczo-opiekuńczych

Bręczewska-Kulesza Daria

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

Nr 70

101--116

PL

Jednym z ważnych elementów terapii dla psychicznie i nerwowo chorych stosowanej przez alienistów w XIX w. były praca i odpoczynek na świeżym powietrzu, w harmonijnie skomponowanych ogrodach i parkach. Nic więc dziwnego, że duże, zielone przestrzenie szybko stały się jedną z charakterystycznych cech zakładów psychiatrycznych. Ważnym powodem podjęcia niniejszego tematu było zwrócenie uwagi na tę ciekawą, ale mało znaną grupę zabytków, w których zarówno odpowiednio zaprojektowana architektura, jak i zieleń służyły medycynie. Parki i ogrody dawnych azylów nadal odgrywają ważną rolę. Mają znaczenie zarówno ze względów medycznych i rekreacyjnych dla pacjentów szpitali, jak i dla mieszkańców pobliskich osiedli, są istotnym składnikiem ekosystemów. Specyfika tej interesującej grupy zabytków ściśle skorelowanych z zielenią może być pomocna w projektowaniu nowych szpitali dla osób chorych psychicznie i nerwowo.

EN

Outdoor work and leisure in harmoniously designed gardens and parks was a major element of therapy for the mentally ill used by alienists in the nineteenth century. It is no wonder than that large, green spaces quickly became a distinctive trait of psychiatric facilities. Attracting attention to this interesting but little-known group of heritage sites, in which both suitable designed architecture and greenery served medicine, was an important reason behind engaging in this study. The parks and gardens of old asylums still play an important role. They are significant to hospital patients and the residents of nearby housing complexes both for medicinal and recreational considerations, and are essential elements of ecosystems. The specificity of this interesting group of heritage sites that are closely correlated with greenery can be of aid in the design of new hospitals for persons with psychiatric and psychological disorders.

2

Na styku medycyny, architektury i teatru – sale rozrywkowo-teatralne w XIX-wiecznych zakładach dla psychicznie chorych na Pomorzu i w Wielkopolsce

Bręczewska-Kulesza Daria

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 59

61--72

PL

Koniec XVIII stulecia przyniósł rewolucyjne przeobrażenia w dziedzinie psychiatrii. Za pomocą tzw. „terapii moralnej” zmienione zostało całkowicie podejście do chorego. Podstawowymi środkami terapeutycznymi były rozmowy, perswazja oraz praca fizyczna i rozrywka. Do spełnienia tych celów psychiatria potrzebowała odpowiedniej przestrzeni, której dostarczała stosownie zaprojektowana architektura i jej otoczenie. Umiejętności architekta łączono z wiedzą medyczną, tworząc uporządkowane zespoły, pomagające pacjentom w zachowaniu samokontroli i dyscypliny. Wśród różnych form terapii pojawiły się pomysły na wykorzystanie w tym celu teatru, co miało wielu zwolenników i przeciwników. Niemieccy psychiatrzy i architekci zalecali wyposażenie zakładów dla psychicznie chorych w duże sale bankietowe „na uroczystości, występy teatralne i muzyczne, bale, obchody świąt Bożego Narodzenia itp.” W tego typu „pomieszczenia towarzyskie” wyposażone zostały również zakłady wzniesione w tym czasie na ziemiach polskich, będących pod zaborem pruskim, jak np. w Gnieźnie, Kościanie, Świeciu, Starogardzie Gdańskim, Międzyrzeczu, Gorzowie Wielkopolskim, Trzebiatowie, Lęborku. Sale umieszczone były w głównych gmachach administracyjnych lub w osobnych „budynkach towarzyskich”. Wszystkie wyposażone zostały w scenę, empory, były bogato ozdobione, miały odświętny charakter. Przestrzenie te stanowiły wyjątkowe miejsca spotkania medycyny, architektury i teatru. Do dziś są świadectwem poszukiwań rodzącej się w tamtym czasie nowoczesnej psychiatrii.

EN

The end of the 18ᵗʰ century brought revolutionary transformations in the field of psychiatry. By means of the so called “moral therapy” the approach to patients changed completely. Basic therapeutic measures were conversations, persuasion, physical labour and entertainment. For the new therapy to succeed, psychiatry required suitable space provided by appropriately designed architecture and its surroundings. Architect’s skills were combined with medical knowledge, creating ordered complexes which helped patients to maintain self-control and discipline. Among various form of therapy there appeared an idea to use theatre for this purpose, which had both many supporters and opponents. German psychiatrists and architects recommended that lunatic asylums should have large banqueting halls "for celebrations, theatre and music performances, balls, Christmas festivities etc.” This type of “social rooms” were also added in mental hospitals erected at that time in the Polish territories under Prussian occupation, such as Gniezno, Kościan, Świecie, Starogard Gdański, Międzyrzecz, Gorzow Wielkopolski, Trzebiatow and Lębork. The rooms were located either in main administrative buildings or in separate “social buildings”. All of them had stages, emporas, were lavishly decorated and had a generally festive appearance. They constituted unique meeting spaces for medicine, architecture and theatre. Till today they have been evidence of the beginnings of modern psychiatry that was being born at the time.

3

Zakłady psychiatryczne w Langenhorn, Wiesloch i Lubiążu – komplementarne zespoły urbanistyczne

Wójtowicz M.

Architectus

|

2015

|

Nr 2(42)

41--54

PL

Zanim chorzy psychicznie jako „niegodni życia” zginęli w czasie II wojny światowej w narodowosocjalistycznej „Akcji T4”, niemiecka psychiatria słynęła nie tylko ze światowej rangi uczonych, ale też ze wspaniałych zakładów psychiatrycznych. Były one profesjonalnie zorganizowane według najnowszych osiągnięć w tej dziedzinie medycyny i – w swojej szczytowej fazie – niezwykle malowniczo zaaranżowane pod względem urbanistycznym. Niektóre z nich nasuwają skojarzenia z Howardowskim ruchem „miast ogrodów”, w Niemczech realizowanym w praktyce po utworzeniu w 1902 r. „Deutsche Gartenstadtgesellschaft”. Bezpośrednio można je wywieść ze szpitali pawilonowych, ale nie ulega wątpliwości, że tworzyły samowystarczalne osady z przemyślanymi założeniami parkowymi. Właśnie w takich zakładach (które po wojnie wznowiły swoją działalność) niezamożnym pacjentom, zarówno tym rokującym powrót do zdrowia, jak i nieuleczalnie chorym, zapewniono opiekę medyczną wraz z odpowiednią terapią i godne warunki egzystencji. Niemieckie zakłady psychiatryczne budowane od ostatniego dziesięciolecia XIX w. do lat 20. XX stulecia były ukoronowaniem zarówno dążeń lekarzy, ściśle współpracujących z architektami, do zrealizowania najlepszej tego typu placówki, jak i konsekwentnej polityki władz w celu utworzenia sieci zakładów krajowych i prowincjalnych. W rezultacie powstały niespotykane gdzie indziej zespoły urbanistyczne. Zaprezentowane w tym artykule jako przykładowe zakłady w Langenhorn, Wiesloch i Lubiążu ukazują związek układu planu, architektury budynków i założenia parkowo-ogrodowego dostosowanego do ukształtowania terenu z nowymi postępowymi metodami terapii.

EN

Before the mentally ill, who were considered “unworthy to live”, died during World War II within the Nazis’ “Action T4”, German psychiatry was famous not only for world-renowned scholars, but also for great mental institutions. They were organized professionally according to the most recent achievements in that medical field and – in its peak phase – they were uncommonly picturesquely arranged within an urban layout. Some of them bring to mind the associations with Howard’s movement of Garden Cities, realized in practice in Germany after creating “Deutsche Gartenstadtgesellschaft” in 1902. Directly, they can be traced to pavilion hospitals, but there is no doubt that they comprised self-sufficient settlements with well thought out park sites. It was in such institutions (which resumed their operations after the war) that poorer patients, both showing the signs of recovery and the terminally ill, were provided with healthcare, including proper therapy and living conditions. German mental institutions built from 1890s to 1920s were the crowning achievement of doctors’ efforts, who closely cooperated with architects, in order to build the best facility of the kind, as well as the result of the consistent policy of the authorities to create a network of domestic and provincial facilities. As a result, unique urban complexes were created which are not to be found anywhere else. The facilities in Langenhorn, Wiesloch and Lubiąż, presented as examples, show the connection between the layout, architecture of buildings, and park and garden arrangement adjusted to the landscape of the area with new progressive methods of therapy.