Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Transport conditions of mountain-surging glaciers as recorded in the micromorphology of quartz grains (Medvezhiy Glacier, West Pamir)

Muzińska A.

Geologos

|

2015

|

Vol. 21, No. 2

127--138

EN

In order to reproduce the conditions under which sediments were transported in surging glaciers, samples were taken from the margin and foreland of the surge Medvezhiy Glacier situated in West Pamir (Tajikistan). They were subjected to an analysis of rounding and frosting of quartz sand grains (0.8–1.0 mm) and of grain surface micromorphology under scanning electron microscope (SEM). Results obtained showed intense chemical weathering occurred in the majority of quartz grain surfaces, marked in the form of etching and precipitation. Frequencies of microstructures of glacial origin were low; individual microstructures were visible on single grains. A predominance of the crushing process over abrasion in transformation of quartz grains was noted. The commonest microstructures connected with a surge-glacier environment were large and small conchoidal fractures. However, grains with primary features not connected with a glacial environment were equally common. The majority of the grains examined showed features of multiple cycles of mechanical and chemical weathering forming a microtexture under various conditions (overprinting). Common features of grains from surging glaciers are also breakage blocks of >10μm, which depend of the phase of separation of the grain from the rock or on thermal changes in the glacier’s foreland.

2

Zastosowanie wskaźnika urzeźbienia powierzchni sandrowych jako informacji o charakterze drenażu lądolodu Wisły na Pomorzu

Szafraniec J.

Landform Analysis

|

2010

|

Vol. 13

117-128

PL

Wskaźnik urzeźbienia pozwala opisywać stopieńurozmaicenia rzeźby młodoglacjalnej. Umożliwia wstępne rozpoznawanie obrazu morfometrycznego form strefy marginalnej. Ponadto można wykorzystać go do analizy porównawczej analogicznych form w różnych szerokościach geograficznych oraz niezależnie od przyjętego pola odniesienia modelu. Wskaźnik ten zastosowano do analizy morfometrycznej sandrów Pomorza. Na bazie analogii do współczesnych form, procesów i prawidłowości wyróżniono 4 typy powierzchni sandrowych. Każdy z nich jest informacją o rodzaju odpływu wód lodowcowych i ma ścisły związek ze stanem dynamicznym lądolodu oraz charakterem deglacjacji obszaru. Wszystkie typy stanowią schemat rozwoju powierzchni sandrowych w odpowiedzi na wygasanie zlodowacenia. Najlepiej opisuje to model ewolucji lodowców spitsbergeńskich w odpowiedzi na zmiany klimatu. Elementem tego modelu są lodowce szarżujące. Również dla terenu Pomorza na bazie wielu przesłanek geologicznych i geomorfologicznych przyjęto jako wielce prawdopodobną hipotezę, że wyprowadzające loby skraju lądolodu Wisły miały charakter szarżujących jęzorów. Przyspieszyły one zanik zlodowacenia tam, gdzie recesja lądolodu odbywała się skokowo, przerywana epizodami transgresji w czasie fazy aktywnej szarży.

EN

The relief intensity coefficient allows describing the mark of the young-glacial relief diversity. It enables preliminary pattern recognition of forms of the marginal zone. Moreover it is possible to use it for the comparative analysis of analogous forms in different latitudes, irrespective of the used model resolution. The coefficient was used for the morphometric analysis of the Pomeranian outwash plains. On the basis of the observed contemporary forms and processes (Spitsbergen, Iceland) four types of outwash plain surfaces were distinguished. Each of them informs about the meltwater runoff nature. All types could be considered as a scheme of the outwash surfaces development and seem to be the response for the glaciation termination. The model of the Spitsbergen glaciers evolution due to climate changes is also the best description for Pomerania. Surging glaciers are the element of this model. It is possible to consider the hypothesis that outlet lobes of the vistula ice sheet edge also could be surging tongues. They accelerated the deglaciation and the ice sheet recession was progressing interrupted by advance episodes during the active phase of the surge.

3

Próba oszacowania maksymalnych przepływów wód lodowcowych lądolodu Wisły na Pomorzu

Szafraniec J.

Landform Analysis

|

2010

|

Vol. 13

107-115

PL

Zgodnie z zasadą aktualizmu geologicznego, postawiono hipotezę, że początek formowania się wielu powierzchni sandrowych Pomorza był związany z fazą aktywną szarży lodowcowej. Istotnym etapem tego procesu było nacinanie wału moren czołowych i powstawanie przełomów. Dla 168 takich miejsc na bazie cyfrowego modelu wysokościowego opracowano profile poprzeczne, dla których pomierzono i obliczono różne parametry hydrauliczne, m.in. prędkość płynięcia wody oraz wielkość przepływu. Obliczenia te wskazują, że ekstremalne przepływy wód lodowcowych na Pomorzu podczas buchnięcia spowodowanego przejściem niestabilnego drenażu subglacjalnego z powrotem w system tunelowy mogły być rzędu 5×103 do 1×105 m3 /s.

EN

According to the concept of uniformity in geological processes it was assumed a hypothesis that the beginning of the Pomeranian outwash fans accumulation was controlled by the active phase of the glacier surge when processes of the end moraine ridges incision and the canyon formation started. There were prepared cross sections used for different hydraulic parameters measurements and calculations (e.g. flow velocity and discharges) for 168 canyons on the basis of the DEM. The transition of the instability subglacial drainage system into the tunnel drainage caused violent outburst floods. Estimations suggest the extreme character of the Pomeranian meltwater discharges with a scale of 5×103 to 1×105 m 3 /s.

4

Subglacial meltwater discharge within and around North Latvia Uplands during the Last Glaciation

Ozols D.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2009

|

Vol. 25

49-58

EN

Sediments and landforms of North Vidzeme Uplands are interpreted as a surge-type glacier formation, a development of which began with erosion and glacial lobe movement on an extensive subglacial water layer and ended with drainage through subglacial tunnel valleys and the prevailing accumulation processes. Transport of material and meltwater discharge during the most of the surge persisted from the lowlands to the interlobal areas (uplands) and the ice margin. It took place mainly due to meltwater currents that deposited clastic material within the crevasses and thawed openings on the interlobal risings – up to the englacial water table. High pressure of subglacial water resulted in high water tables within the crevasses on the ice divides. Within the North Vidzeme Uplands, flat tops of closely situated kames have quite similar heights that are explained by a previous uniform englacial meltwater table. Thus, the highest kames indicate the first ice sheet stranding on the ice divides and development of the crevasses by thawing. Subglacial meltwater discharge coincides mainly with routes of ice lobes and then follows the ice margin in the western direction. During the initial and the most active stage of the last surge, the meltwater was drained along valley-like depressions in the SE direction, and then probably, around the eastern part of the Central Vidzeme Upland to the Daugava River. During the final stages of the last glaciation when a kinematic wave over the buoyant part of the surging glacier approached the ice margin and meltwater could flow out freely from the ice sheet, the pressure of subglacial water decreased and the englacial water table fell. The drainage of ice lobes of the North Vidzeme and Vortsjarv was diverted to the eastern and the southern direction through the subglacial tunnel valleys of Rűja, Seda, Vaike Emajogi, Ohne and Pedele rivers and then through the Strenči subglacial basin to the submarginal tunnel valley of the Gauja River that drained the territory into the SW direction. A new kind of mesoform i.e. transverse valley-like depressions, is revealed. Lowlands are a testimony to different types of material transport beneath the ice sheet. Deposits of glaciofluvial currents show crosswise and parallel lamination and current ripples. Turbidite deposits have a coarse and graded structure. Deposits formed under floating earth and slurry flow conditions have a massive and platy structure and presence of rotated clasts of soft rocks and sediments. The material deformed during the very final stages of the surge by subglacial traction of plastic material includes deformed clasts of resistant rocks. Formation of clayey diamicton on top of the most of the sequencies is related to the decrease of hydraulic pressure of subglacial water, when the glacial traction mixed the underlying material and made a muddy mass. After deposition it was transformed into massive or platy clayey sediments, traditionally named a basal till.

PL

Osady i formy rzeźby Wysoczyzny Północnowidzemskiej są efektem szarży lądolodu. Ich powstawanie zainicjowała erozja i ruch lobu lodowcowego po rozległej warstwie wody subglacjalnej. Proces ten zakończył się drenażem wody tunelami subglacjalnymi i dominacją depozycji. Transport materiału i odpływ wód roztopowych podczas szarży zachodził od obszarów niżej położonych do stref interlobalnych (wysoczyzn) i strefy marginalnej lądolodu. Był on stymulowany głównie przez strumienie wód roztopowych, które deponowały materiał klastyczny w szczelinach i przetainach lodowych występujących na wzniesieniach interlobalnych, aż do wysokości zwierciadła wód inglacjalnych. Wysokie ciśnienie wód subglacjalnych spowodowało, że wysoko występowało również zwierciadło wody w szczelinach położonych na działach lodowych. Na Wysoczyźnie Północnowidzemskiej płaskie powierzchnie wierzchowinowe licznych kemów znajdują się na tej samej wysokości, co można wytłumaczyć jednakowym położeniem zwierciadła wód roztopowych w czasie ich powstawania. A więc najwyższe kemy wskazują na pierwszy etap wkraczania lądolodu na działy lodowe i na rozwój szczelin wskutek topnienia lodu. Odpływ subglacjalny wód roztopowych odbywał się zgodnie z głównymi kierunkami ruchu lobów lodowcowych, a więc ku krawędzi lądolodu na W. Podczas pierwszej i najbardziej dynamicznej fazy ostatniej szarży wody roztopowe odpływały wzdłuż obniżeń dolinnych ku SE, a następnie prawdopodobnie wokół wschodniego skraju Wysoczyzny Środkowowidzemskiej do Dźwiny. W końcowych fazach ostatniego zlodowacenia, kiedy fala kinematyczna szarżującego lądolodu zbliżała się do jego strefy marginalnej, wody roztopowe mogły wypływać swobodnie spod lodu, ciśnienie wody subglacjalnej malało, a zwierciadło wody inglacjalnej ulegało obniżeniu. Drenaż lobów lodowcowych, północnowidzemskiego i jeziora Vörts, odbywał się ku E i S tunelami subglacjalnymi rzek Rűja, Seda, Vaike Emajogi, Ohne i Pedele, a następnie przez basen subglacjalny Strenči do submarginalnego tunelu rzeki Gauja, która płynęła ku SW. Powstałe poprzeczne obniżenia pseudodolinne są świadectwem różnego rodzaju transportu materiału pod lądolodem. Osady strumieni wód roztopowych są laminowane przekątnie i równolegle oraz zawierają ripplemarki prądowe, zaś utwory prądów zawiesinowych mają uwarstwienie frakcjonalne. Osady utworzone wskutek upłynnienia i spływów masowych mają strukturę masywną bądź warstwową i zawierają zrotowane klasty miękkich skał i osadów. Materiał, który został zdeformowany w warunkach subglacjalnych w końcowej fazie szarży wskutek trakcji materiału plastycznego, zawiera zdeformowane klasty skał odpornych. Powstanie ilastego diamiktonu w stropie większości sekwencji wynika ze zmniejszenia ciśnienia hydraulicznego wody subglacjalnej, kiedy transport trakcyjny przez ladolód spowodował mieszanie materiału podścielającego i utworzył masę mułową, która po depozycji była przekształcana w ilaste osady masywne lub uławicone, określone na ogół jako glina lodowcowa bazalna.