Ograniczanie wyników
Czasopisma help
Autorzy help
Lata help
Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników

Znaleziono wyników: 58

Liczba wyników na stronie
first rewind previous Strona / 3 next fast forward last
Wyniki wyszukiwania
Wyszukiwano:
w słowach kluczowych:  surface deformation
help Sortuj według:

help Ogranicz wyniki do:
first rewind previous Strona / 3 next fast forward last
PL
Przedstawiono algorytmy obliczeniowe stosowane do modeli "nieskończonej półpłaszczyzny" i "nieskończonego pasa" przy analizie wskaźników deformacji powierzchni terenu wskutek podziemnej eksploatacji górniczej w budownictwie na terenach górniczych. Zaproponowane formuły, poprzez uogólnienie wzorów teorii Knothego-Budryka, przyczyniają się do rozwiązania problemu asymetryzacji wpływów końcowych. Wzory uproszczono do postaci umożliwiającej wykonywanie równoważnych obliczeń bez konieczności stosowania rachunku całkowego. Wzory teorii Knothego-Budryka stanowią szczególny przypadek wyprowadzonych tu zależności matematycznych.
EN
The computational algorithms used for the infinite half-plane and infinite belt cases are presented. They are intended to simplify the modeling of land surface deformations as a result of underground mining in construction in mining areas.The proposed mathematical formulas largely solve the problem of asymmetrization of final influences by generalizing the formulas derived from the Knothe-Budryk theory. In addition to the generalization of the formulas, their approximation to a form that allows performing equivalent calculations without the need to use integral calculus is also presented. The formulas of the Knothe-Budryk theory are a special case of the mathematical relationships derived here.
EN
The statistical patterns occurring on the threshold of an earthquake, in the transition stage immediately before and after the rupture, still remain unclear. Investigating the dynamical features of surface deformation a few days before and after the earthquake co-seismic rupture are crucial to understand the mechanics of the earthquake process. In the present work, we study surface displacements as estimated using continuous GNSS measurements in the vicinity of the 2020 Mw7.0 Samos (Greece) strong, shallow earthquake. The GNSS time series before and after the Mw7.0 earthquake in SAMO (belonging to METRICA SA HexagonSmartNet commercial network) station demonstrate signifcant surface deformation in the broader epicentral area. We further analyze the surface displacement increments a few days before and after the Samos Mw7.0 earth quake using the non-extensive statistical physics (NESP) framework, which could provide a frame to study the complexity of the earthquake process. The results of the analysis suggest that the statistical distribution of ground displacement increments presents asymptotic power-law behavior that deviates from the standard Gaussian function. Instead, the observed distributions can be described by the q-Gaussian function derived in the NESP framework, for q-values in the range of 1.10–1.15. In addition, the statistical pattern that was obtained from the analysis is further discussed in terms of superstatistics, indicating that the ground displacement increments a few days before and after the Mw7.0 earthquake correspond to a system with high enough degrees of freedom of the order of 13–15. Furthermore, for comparison, a four years record of continuous GNSS measurements was analyzed using NESP. The results support the non-extensive character of displacement increments using a four years period of recordings suggesting long-range temporal correlations.
PL
Przedmiotem artykułu jest podsumowanie eksploatacji górniczej pod śródmieściem Bytomia, jej zakresu, deformacji, a także ich skutków spowodowanych eksploatacją wielokrotną – wielopokładową i prowadzoną w długim okresie czasu. Była to największa eksploatacja w Polsce, a może na świecie, pod terenem zabudowanym – pod dużym miastem. Największa w sensie wydobytego węgla kamiennego i czasu jej prowadzenia. Wykazano, że narastanie deformacji, spowodowanej eksploatacją wielokrotną i w długim okresie czasu, było możliwe pod zwartą zabudową miejską, choć musiały jej towarzyszyć uszkodzenia, a także wyburzanie budynków. W szczególności porównano określone obliczeniowo na podstawie odkształceń poziomych kategorie terenu górniczego, uwzględniając ich narastanie w czasie (deformacje czasowo-ekstremalne) oraz ich redukcję, uwzględniając relaksację odkształceń poziomych.
EN
The subject of the article is a summary of the range and deformation of mining exploitation under the Bytom downtown, and the effects of multiple, multi - seam exploitation which was carried out over a long period of time. It was the largest exploitation under the big city in Poland, under built - up area and probably in the world. It was the largest because there was the largest extraction and it lasted the longest. It was proved that the deformation increase caused by the multiple and long - lasting exploitation was possible under compact urban buildings, although damage and demolition of buildings occurred. In particular computationally defined categories of mining areas were compared based on horizontal strains, taking into account their increase in time and their reduction, calculating the so - called relaxed horizontal strains.
EN
In this paper, the key stratum theory is introduced in view of the small surface deformation value of the mining of thick coal mines in Gucheng Coal Mine. The analysis of geological drilling data in Gucheng Goal Mine determines three key strata groups and one main key stratum for controlling the surface deformation of the stratum above the No. 3 coal according to the stiffness and strength condition of the stratum. The breaking distance of the main key stratum in this Mine is determined to be 302–373.7 m in terms of the elastic foundation beam theory and the surface measured basin data. In addition, a large-scale separation model of the main key stratum of the five strip mining face of this Mine is established, and the quantitative calculation formula of the limit spanning of rock beam is proposed and applied to. Finally, the probability integral method is used to predict the surface deformation problem of multiple working faces, and the partition prediction is performed according to the key stratum breaking distance to obtain prediction values of surface deformation consistent with the fracture of key stratum in the study area.
5
Content available remote The influence of rock mass disturbance on surface subsidence in urban areas
EN
This paper presents an analysis of the parameters of surface deformation prediction theory carried out for a hard coal mine in the Upper Silesian Coal Basin. Two areas of the coal mine were used as the subject of this analysis – in these areas, underground mining with roof caving was carried out in similar geological conditions for various numbers of seams, and consequently, for various rock mass disturbance rates. In order to estimate the parameters of the surface deformation prediction theory, i.e. the exploitation coefficient and the angle of the main range of influences, geodesic measurements of subsidence along the observation lines were used. The study shows that rock mass disturbance affects the values of the Knothe theory parameters and the values of the surface deformation indicators. In the case of a larger number of selected seams, the determined value of the exploitation coefficient was larger than the determined value in the case of a less disturbed rock mass. Assuming inappropriate parameters for surface subsidence prediction may cause unexpected damage to surface objects.
PL
W artykule przedstawiono analizę parametrów teorii prognozowania deformacji powierzchni terenu, którą wykonano dla jednej z kopalń węgla kamiennego w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym. Analizie poddano dwa rejony kopalni, dla których w zbliżonych warunkach geologicznych prowadzono eksploatację z zawałem stropu dla różnej liczby pokładów, a więc różnego zruszenia górotworu. W celu oceny wartości parametrów teorii prognozowania, czyli współczynnika eksploatacji oraz kąta zasięgu wpływów głównych, posłużono się pomiarami geodezyjnymi obniżeń na liniach obserwacyjnych. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że zruszenie górotworu wpływa na wartości parametrów teorii Knothego, a więc i wartości wskaźników deformacji powierzchni terenu. Przy większej liczbie wybranych pokładów uzyskano większą wartość współczynnika eksploatacji niż przy mniejszym zruszeniu górotworu. Przyjęcie niewłaściwych parametrów do prognozy może powodować, że zakładane uszkodzenia w obiektach znajdujących się na powierzchni terenu będą inne niż oczekiwane.
EN
An analysis of the impact of mining with caving on the surface shows that a type of rock mass strata seems to be one of the critical factors affecting the process. Correlating the values of mining-induced surface deformation with the rock mass structure and the state of its disturbance is of crucial importance. Therefore, if other mining conditions are left unaffected, then those factors exert the key influence on a course and distribution of subsidence and rock mass deformation. A proper description of rock mass type and properties also seems rational for a proper determination of prediction parameters, especially in the case of a multi-seam coal mining, and/or the exploitation carried out at considerable depths. A general outcome of the study discussed in this paper is the development of the methodology and model practices for determining the rock mass type and, as a result, for selecting the optimal values of parameters for predicting the values of surface subsidence in relation to particular geological and mining conditions. The study proves that the type of rock mass may be described by such factors as the influence of overburden strata, the influence of Carboniferous layers, the disturbance of rock mass and the depth of exploitation.
PL
Rozpatrując zagadnienie wpływu zawałowej eksploatacji górniczej na powierzchnię terenu, można stwierdzić, że jednym z ważnych czynników wpływających na powyższy proces jest rodzaj warstw skalnych budujących górotwór. Uzależnienie wartości deformacji powierzchni terenu spowodowanych eksploatacją górniczą od budowy górotworu i stanu jego zruszenia ma zasadnicze znaczenie, bowiem przy innych niezmienionych warunkach górniczych, właśnie te czynniki mają największy wpływ na przebieg i rozkład obniżeń oraz deformacje górotworu. Określenie rodzaju górotworu wydaje się również zasadne do określenia parametrów prognozy, szczególnie gdy eksploatacja jest wielopokładowa, a ponadto prowadzona na dużych głębokościach. W artykule przedstawiono schemat postępowania konieczny dla określenia rodzaju górotworu, a w konsekwencji doboru wartości parametrów prognozy umożliwiających predykcję wartości obniżeń powierzchni terenu w zależności od warunków geologiczno-górniczych. Z wykonanej analizy wynika, że rodzaj górotworu może być charakteryzowany przez takie czynniki jak wpływ warstw nadkładu, wpływ warstw karbonu, zruszenie górotworu oraz głębokość eksploatacji.
EN
The "Fryderyk" adit (renamed 'Kościuszko' after World War II) is the last adit built in the area of Tarnowskie Góry, and was supposed to provide drainage for the area of exploitation of the "Fryderyk" mine. After the shutdown of the mine, the adit gained an important role in the water management of the area. The water from nearby sources flows into the river Drama through the adit. The long period of the adit’s existence and the processes occurring in its area have caused a progressive process of support degradation, which increases the danger of a loss of stability and a collapse of the roof. Allowing the collapse of the adit’s roof may cause surface depressions. The article presents the research results that show an evaluation of the technical condition and safety degree of the support for future failure-free usage. A range of activities that are meant to stop the natural degradation of the end section of the adit has also been suggested.
PL
Sztolnia "Fryderyk" (po II wojnie światowej "Kościuszko") jest ostatnią z wybudowanych sztolni w rejonie tarnogórskim i miała odwadniać rejony eksploatacji rud w obszarze kopalni "Fryderyk". Po zamknięciu kopalni sztolnia spełnia ważną rolę w gospodarce wodnej rejonu. Spływa nią woda z okolicznych źródeł do rzeki Dramy. Długi okres istnienia sztolni i procesy zachodzące w jej otoczeniu spowodowały postępujący proces degradacji obudowy powodujący wzrost zagrożenia utratą jej stateczności i wystąpienia zawału. Dopuszczenie do zawału sztolni może doprowadzić do powstania na powierzchni zapadlisk. W artykule przedstawiono wyniki badań obejmujących ocenę stanu technicznego i stopnia bezpieczeństwa obudowy pod kątem dalszego bezawaryjnego użytkowania wyrobiska. Zaproponowano również zakres działań mających na celu zahamowanie naturalnej degradacji końcowego jej odcinka.
PL
W artykule, na przykładzie Kopalni Węgla Brunatnego „Turów”, zademonstrowano możliwości wykorzystania satelitarnej interferometrii radarowej w badaniach deformacji powierzchni w odkrywkowym górnictwie węgla brunatnego. Przedstawiono metodykę opracowania danych SAR (ang. Synthetic Aperture Radar) pochodzących z satelity Sentinel-1 Europejskiej Agencji Kosmicznej technikami małych baz (SBAS) oraz interferometrii różnicowej (DInSAR). Na podstawie ich wyników określono stan geometryczny powierzchni terenu górniczego w dłuższym – rok (22.11.2015 – 11.04.2016) oraz w krótszym okresie – dwa tygodnie (22.11.2015 – 4.12.2015). Wyznaczone przemieszczenia w linii obserwacji satelity (ang. Line of Sight, LOS) przedstawiono w sposób graficzny na mapach i wykresach. Przedyskutowano przydatność interferometrii satelitarnej w badaniach deformacji powierzchni otoczenia odkrywkowych kopalni węgla brunatnego jako obserwacji komplementarnych dla pomiarów geodezyjnych realizowanych przez służby miernicze zakładu górniczego.
EN
In the article, application of satellite radar interferometry in studies of ground surface deformation in open pit brown coal mining have been demonstrated on the case study of KWB “Turów” mine. Methodology of Synthetic Aperture Radar (SAR) Sentinel-1 ESA satellite mission data processing with small base (SBAS) and differential (DInSAR) interferometric techniques from has been presented. Based on these results geometrical condition of mining ground surface has been determined for a longer, one year (22.11.2015 – 11.04.2016) and shorter, two week (22.11.2015 – 4.12.2015) periods. The displacements calculated in the satellite’s Line of Sight (LOS) have been presented graphically on maps and graphs. Application of satellite interferometry in studies of ground surface deformations in areas of open pit brown coal mining as a data source complementary and augmenting geodetic measurements conducted by mine surveyors has been discussed.
EN
The primary objective of the present paper is an attempt at evaluating the influence of sub-level caving operations on the slope stability of a still-functioning open pit coal mine in Vietnam. Initially, various methods of predicting the impact of under- ground mining on surface stability are discussed. Those theoretical considerations were later utilized in the process of constructing a Flac-2D-software-based numerical model for calculating the influence of underground operation on the deformation and possible loss of stability of an open pit slope. The numerical analysis proved that the values of open pit slope displacements were affected mainly by underground exploitation depth, direction of operation (i.e., from one slope to the other) and the distance from the slope plane. Real geomechanical strata parameters from the Vietnamese coal basin of Cam Pha were used in the modeling process. The paper is, therefore, a critical review of the hitherto proposed methods of predicting the impact of underground operation (UG) on open pit mining (OP), illustrated with selected examples of case studies on OP-UG interaction, followed by an original experiment based on numerical modeling method. This is first such study for the genuine conditions of the coal mining in Vietnam. The obtained results, however, should not be generalized due to a highly specific character of the analyzed phenomenon of mining-induced surface deformation. The practical implications of the study may occur extremely useful in the case of an UG-OP transition. Such a transition is often necessary for both technical and economical reasons, as in some coal basins open pit operations at greater depths occur unfeasible, which calls for a proper selection of parameters for a planned underground operation.
PL
W publikacji przedstawiono problem osiadań powierzchni spowodowanych przez odwodnienie górotworu, obserwowanych na terenach górniczych. Przedstawiono możliwość prognozowania tych ruchów z wykorzystaniem narzędzi sztucznej inteligencji. Omówiono dwie metody obliczeniowe: wielowarstwową sieć perceptronową oraz metodę wektorów podtrzymujących. Proces uczenia sieci wykonano na zestawie danych reprezentujących jeden z polskich terenów górniczych. Uzyskane wyniki zaprezentowano w postaci wykresów korelacyjnych danych prognozowanych przez sieci oraz oczekiwanych odpowiedzi (dane wysokościowe). Weryfikację poprawności wytrenowania sieci przeprowadzono na próbce danych nieuczestniczących we wcześniejszej procedurze obliczeniowej. Zaprezentowano najlepsze rezultaty z procesu uczenia sieci MLP oraz SVM. W podsumowaniu wskazano możliwości dalszego rozwoju badań w zakresie wykorzystania sztucznej inteligencji w zagadnieniu osiadań odwodnieniowych obserwowanych na terenach górniczych.
EN
This paper presents a phenomenon of surface subsidence caused by dewatering of rock mass observed in mining areas. The possibility of forecasting these movements by the use of artificial intelligence tools was presented, and two calculation methods discussed: Multilayer Perceptron Network (MLP) and the Support Vectors Machines (SVM). The teaching process of the network was performed on the basis of a data set, representing one of the Polish mining areas. Obtained results were presented in the form of correlation graphs of data forecasted by neural networks and expected responses (elevation data). Verification of network training correctness was conducted on a sample of data not involved in the earlier calculation procedure. The best results of the learning process of MLP and SVM networks were presented. The summary indicated the possibility of further development of research in terms of using artificial intelligence in the issue of drainage subsidence observed in mining areas.
EN
Among the full-field optical measurement methods, the Digital Image Correlation (DIC) is one of the techniques which has been given particular attention. Technically, the DIC technique refers to a non-contact strain measurement method that mathematically compares the grey intensity changes of the images captured at two different states: before and after deformation. The measurement can be performed by numerically calculating the displacement of speckles which are deposited on the top of object’s surface. In this paper, the Two-Dimensional Digital Image Correlation (2D-DIC) is presented and its fundamental concepts are discussed. Next, the development of the 2D-DIC algorithms in the past 33 years is reviewed systematically. The improvement of 2DDIC algorithms is presented with respect to two distinct aspects: their computation efficiency and measurement accuracy. Furthermore, analysis of the 2D-DIC accuracy is included, followed by a review of the DIC applications for two-dimensional measurements.
PL
Podziemne zgazowanie węgla jako perspektywiczna metoda pozyskiwania gazu syntezowego będzie powodować powstawanie pustek w górotworze, które pozostawione bez wypełnienia będą przyczyną znacznych deformacji powierzchni. W artykule przedstawiono wyniki rozważań teoretycznych nad wpływem ściśliwości podsadzki i stopnia wypełnienia na wartość współczynnika osiadania przy podsadzaniu pustek po podziemnym zgazowaniu węgla.
EN
Underground coal gasification as a prospective method for obtaining synthesis gas will result in the formation of voids in the ground which with no fill left, it will cause significant deformation of the surface. This paper presents the results of theoretical considerations on the influence of backfill compressibility and the filling degree on the value of the subsidence coefficient in the backfill of the voids in the light of underground coal gasification.
EN
The research includes geodetic measurements carried out along eight observation lines located in the area of Upper Silesian Coal Basin in order to determine the possible usage of the bimodal method in subsidence prediction. The article contains information about principles of the proposed method, description of observation material and applied software and comparison of calculations results of deformation indicators by the bimodal method (including three parameters: a, tgβ1 and tgβ2) and the classic one (including two parameters: a and tgβ). The article includes initial results in terms of parameters' values determination of the bimodal method on the basis of mining and geological conditions, and it presents an accuracy evaluation of the proposed method.
EN
Underground mining exploitation creates damage in surface building structure and in underground constructions as well. For this reason, many mining companies gave up carrying out excavations in safety pillar shafts. Currently, the situation on the market is changing. The continuous increase in excavation depth combined with an increase in exploitation costs resulted in many mining companies trying to find cheaper solutions. One of the methods is to carry out partial exploitations inside safety pillar shafts. Such exploitation is much cheaper than ordinary, because it decreases the exploitations depth, the length of transportation drifts, etc. The functionality of the shaft and its infrastructure have to be fulfil. The authors present a methodology for calculating the effects of mining on mine shafts using geometric integral methods. The paper presents the assumption of the first method developed by Bals (1939), a method based on the so-called Professor Knothe Theory (1951) and the German method of Ruhrkohle (Ehrhardt and Sauer 1961). Based on these methods, operational planning rules are given for mining in protective pillars during coal bed exploitation; additionally, the dimensioning method for shaft pillars is specified. Presented solutions are illustrated with examples from mining practice, where the continuous miner system was planned in the direct area of the mining shaft.
PL
W artykule przedstawiono metodykę obliczania wpływów eksploatacji górniczej na szyby kopalniane z zastosowaniem metod geometryczno-całkowych. Przedstawiono założenia pierwszej metody opracowanej przez Balsa (1931–1932) oraz szczegółowo metodę opartą na tzw. teorii prof. Knothego (1951), a także niemiecką metodę Ruhrkohle (Ehrhardt i Sauer 1961). Opierając się na tych metodach podano zasady planowania eksploatacji w filarach ochronnych szybów przy eksploatacji złóż pokładowych oraz sposób wymiarowania filarów szybowych. Rozwiązania te zilustrowano przykładem z praktyki górniczej.
15
Content available remote Deformacje terenu zlikwidowanej Kopalni Otworowej Soli „Barycz”
PL
W artykule przedstawiono metodykę prowadzenia prac pomiarowych i obliczeniowych oraz wyniki deformacji powierzchni zamkniętej, otworowej kopalni soli „Barycz”. Postępujące w niektórych rejonach kopalni deformacje terenu przyspieszyły decyzję o podjęciu prac stabilizujących górotwór w polu Pagory, a przeprowadzone prace podsadzkowe spowodują systematyczny spadek prędkości obniżeń terenu.
EN
This article presents measurement and calculation procedures as well as the results of surface deformation conducted at the ‘Barycz’ salt mine. Progressing deformations in some areas of the mine have promoted the decision to execute works for stabilizing the rock mass in Pagory field. The performance of backfilling works will contribute to a systematic drop in the speed of the mining area subsidence.
16
PL
W artykule przedstawiono uwarunkowania geologiczne i górnicze mające istotne znaczenie dla ochrony powierzchni spowodowane eksploatacją z zawałem stropu ściany 18a w pokładzie 510 warstwa dolna. Następnie opisano syntetycznie deformacje prognozowane i pomierzone oraz przyczyny odstępstw między nimi. W drugiej części referatu przedstawiono analizę wyników pomiarów obniżeń w ostępach jednodniowych i relację pomiędzy prędkością narastania obniżeń a prędkością frontu ściany.
EN
This paper presents geological-mining conditions which are essential for surface protection against deformations caused by longwall 18a mining with roof caving in seam 510, the lower layer. Besides, a description of predicted and measured deformations along with the reasons for the deviations between them was presented. In the second part of this paper, the analysis of the results of subsidence measurements in daily intervals and the relation between the rate of subsidence rise and the rate of longwall front were presented.
PL
Omówiono problemy prognozowania i doświadczalnego wyznaczenia odkształceń powierzchni na terenach górniczych. Przedstawiono pomiary wykonane z zastosowaniem technologii GPS oraz porównano je z wartościami prognozowanymi, a także z literaturowymi przykładami pomiaru odkształceń za pomocą tensometrów.
EN
The problems of forecast and measurement of strains (ε) in the area of mining induced deformations were discussed. Measurements carried out with the use of GPS technology were presented and compared to other methods of strain measurements, such as tensometric strain gauges, presented in literature.
PL
Współczesne górnictwo posługuje się wieloma różnymi technikami wydobywczymi, których efektem końcowym, oprócz pozyskania cennego surowca, staje się ingerencja w środowisko naturalne. W Polsce dominuje górnictwo węgla kamiennego. Eksploatacji węgla, niezależnie od stosowanych systemów wydobycia oraz podejmowanych działań techniczno-organizacyjnych, nieodłącznie towarzyszą negatywne skutki oddziaływania na powierzchnię terenu i obiektów, przejawiające się m.in. deformacją i przekształceniem terenu, zmianą stosunków wodnych i wód powierzchniowych. Problematyka prezentowana w artykule dotyczy szkód górniczych na terenach kolejowych.
19
Content available remote Ocena deformacji powierzchni na terenach górniczych
PL
Badania deformacji terenów górniczych wiążą się z gromadzeniem i opracowywaniem różnorodnych zbiorów danych. Zarządzanie takimi danymi usprawnia system informacji geograficznej. W artykule przedstawiono koncepcję łączenia danych umożliwiającą zwiększenie efektywności i wiarygodności badań deformacji powierzchni terenów górniczych na przykładzie kopalni „PIAST” w Bieruniu.
EN
Studies on mining areas deformations involve the collection and development of various data sets. Management of such data enhances the geographic information system. The article presents the concept of combining data enabling the increase of efficiency and reliability of surface deformation studies of mining areas on the example of “PIAST” coalmine in Bieruń.
PL
Podziemna eksploatacja złóż kopalin użytecznych, w tym wysadowych złóż soli kamiennej, powoduje naruszenie pierwotnego stanu równowagi w górotworze. Procesowi temu towarzyszy proces deformacji powierzchni, który stwarza niebezpieczeństwo dla obiektów inżynierskich zlokalizowanych bezpośrednio nad eksploatacją górniczą lub w jej najbliższym sąsiedztwie. Takim obiektem szczególnie narażonym na wpływy eksploatacji podziemnej jest bryła kościoła pw. ZNMP w Inowrocławiu.
EN
Mining of underground deposits, including diapiric deposits of rock salt, disturbs the preexisting equilibrium in the rock mass. This process is accompanied by a process of deformation of the surface, which creates a danger to structures located directly above the site of mining or in its immediate vicinity. An example of such a building which is particularly at risk from the effects of mining activity is the Church of the Annunciation in Inowrocław.
first rewind previous Strona / 3 next fast forward last
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.