Wyniki wyszukiwania - BazTech

Ograniczanie wyników

Powiadomienia systemowe

Sesja wygasła!

Znaleziono wyników: 1

Liczba wyników na stronie

Wyniki wyszukiwania

Wyszukiwano:
w słowach kluczowych: strefa TESZ

Sortuj według:

Ogranicz wyniki do:

Stratygrafia i rozwój facjalny osadów dewonu i karbonu w basenie pomorskim i w zachodniej części basenu bałtyckiego a paleogeografia północnej części TESZ w późnym paleozoiku

Matyja H.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

2006

T. 186

79--122

Porównanie wykształcenia facjalnego osadów dewonu i karbonu basenów Pomorza Zachodniego i bałtyckiego oraz Pomorza Przedniego (NE Niemcy) jest próbą dokonania oceny, na ile jest spójny rysujący się obraz rozwoju facjalnego obszarów położonych w południowo-zachodnim skraju kratonu wschodnioeuropejskiego i w jego najbliższym sąsiedztwie, w tzw. strefie szwu transeuropejskiego TESZ. Historia rozwoju facjalnego basenów bałtyckiego i pomorskiego wydaje się wskazywać, że przez znaczną część dewonu i na początku karbonu funkcjonowały one jako oddzielne, chociaż być może blisko siebie położone, zbiorniki sedymentacyjne. Basen bałtycki był w tym czasie typowym epikratonicznym, częściowo izolowanym zbiornikiem, charakteryzującym się dość znacznym zasoleniem. Przez większą część dewonu i we wczesnym karbonie rozwijały się w nim głównie osady silikoklastyczno-ewaporatowe, a dominującymi środowiskami sedymentacji były środowiska lądowe i marginalnomorskie, w tym przybrzeżnych lagun, tylko okresowo osadzały się w nim otwartomorskie węglany. Do ewentualnej komunikacji między basenem pomorskim a basenem bałtyckim mogło dojść w ciągu wczesnego i środkowego famenu, kiedy to basen bałtycki miał się przekształcić ze zbiornika izolowanego w zbiornik otwarty na południowy zachód. Uderzająca jest zbieżność czasowa między wczesnokarbońskimi ruchami dźwigającymi kraton wschodnioeuropejski, prowadzącymi do zakończenia istnienia basenu bałtyckiego oraz wywołanymi przez to zjawisko procesami towarzyszącymi, a pojawieniem się w środkowym turneju nowego obszaru alimentacyjnego dla basenu pomorskiego, mającego związek z wulkanizmem wewnątrzpłytowym. Obszar ten był związany, jak się wydaje, z rejonem masywu Tajno na kratonie wschodnioeuropejskim. Stał się on źródłem materiału wulkanoklastycznego, zasilającego zbiornik pomorski w ciągu środkowego i przez znaczną część późnego turneju. W tym czasie dotychczasowy obszar alimentacyjny, będący źródłem dojrzałego, drobnoziarnistego materiału detrytycznego dostarczanego do zbiornika pomorskiego głównie ?pod koniec wczesnego i w ciągu środkowego dewonu oraz późnego famenu, odgrywał podrzędną rolę. Obszar Pomorza Zachodniego wraz z jego częścią znajdującą się obecnie w podłożu Bałtyku oraz położona w najbliższym sąsiedztwie wyspa Uznam (NE Niemcy), biorąc pod uwagę pewne elementy wspólne w ich rozwoju facjalnym, mogły być usytuowane w obrębie tego samego basenu sedymentacyjnego. Jest wielce prawdopodobne, że w dewonie i wczesnym karbonie był on zlokalizowany blisko kratonu wschodnioeuropejskiego, chociaż niekoniecznie dokładnie w obecnym położeniu. Między wspomnianymi obszarami a położonymi od nich obecnie na północny zachód wyspami Rugia i Hiddensee rysują się natomiast wyraźne różnice facjalne w ciągu dewonu i missisipu, charakteryzuje je też różny wiek i natężenie procesów związanych z wczesnokarbońską działalnością wulkaniczną. Z drugiej strony niemal identyczny zakres czasowy śródkarbońskiej luki erozyjnej przypadającej na późny wizen, namur i wczesny westfal, a także podobne wykształcenie osadów pensylwanu na obszarze Pomorza oraz Rugii pozwalają brać pod uwagę hipotezę, że obszary te w ciągu dewonu i wczesnego karbonu mogły być oddalone od siebie bardziej niż obecnie, a swoją ostateczną wzajemną pozycję w obrębie TESZ zajęły, być może, u schyłku wczesnego lub na początku późnego karbonu.

A comparison of facies development during Devonian and Carboniferous times in the Pomeranian Basin (NW Poland), western part of the Baltic Basin (Lithuania, Latvia) and in Vorpommern area (NE Germany) is an attempt of assessment how coherent is the history of facies development of the sedimentary basins situated at the south-western margin of the East European Craton and in its immediate neighbourhood, i.e. along the so-called Trans-European Suture Zone (TESZ). The Pomeranian sedimentary basin was of a marine one through almost the whole Devonian and Early Carboniferous. Carbonate or mixed carbonate-clastic sediments were deposited within the basin and pure clastic sedimentation was rare. Detrital material was periodically supplied to the Pomeranian Basin from continental areas represented by elevated parts of the East European Craton: the Fennoscandian High in the north and the Mazury–Belarus High extending in the east. The Baltic Basin was at that time a typical epicratonic, periodically isolated, shallow sedimentary basin characterized by a fairly significant salinity. Mainly siliciclastic–evaporitic sedimentation took place through much of Devonian and Early Carboniferous times in the terrestrial to marginal depositional settings, most frequently in coastal lagoons. Open-marine carbonates were deposited only periodically. During much of Devonian and Early Tournaisian times the two basins were separated, although probably situated relatively close to each other. A possible communication between them might have existed during the Early and Middle Famennian when the Baltic Basin supposedly turned from an isolated into a marine one open to the south-west. It is worth noting that there was a temporal coincidence between the Early Carboniferous tectonic movements (which resulted in uplift of the East European Craton and, as a consequence, in the decline of the Baltic Basin in the Early Tournaisian) and the rise of a new source area, related to intraplate volcanism, supplying material to the Pomeranian Basin in the Middle and much of Late Tournaisian times. That area may have been associated with the East European Craton, however, it has not been identified and localized yet. During Devonian and Mississippian times Western Pomerania with its offshore prolongation into the Baltic Sea, and Usedom Island located to NW (north-eastern Germany) may have been situated within the same sedimentary basin. Between these areas and the area of Rügen and Hiddensee islands, located to the NW, distinct facies differences are observed in the same time. They are also manifested by different ages and intensity of processes related to Early Carboniferous volcanic activity. However, it is noteworthy that there are also some similarities in facies development of Pennsylvanian deposits between the Pomerania and Rügen areas. The time interval of the intra-Carboniferous erosional gap is also almost identical, spanning the Late Visean, Namurian and Early Westphalian. The differences between Western Pomerania and Rügen refer to the Devonian– Early Carboniferous period, the similarities are observed in the Late Carboniferous. A reasonable hypothesis seems to be the one assuming that the areas may have been situated at a greater distance apart during the Devonian and Early Carboniferous than they are today. They took their final mutual positions within the TESZ as late as the end of Early Carboniferous or early Late Carboniferous times.