Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Skały w architekturze podkrakowskich kościołów romańskich

Bromowicz Jan, Magiera Janusz

Przegląd Geologiczny

|

2019

|

Vol. 67, nr 9

728--735

EN

There are a few Romanesque churches (12th to mid of 13th century) located iin the close suburbs north ofKrakow which are not well known nor described, in contrast to the churches of this age located within the city. Three of them were the subject to the present study. All three churches are located close to each other, but the local geology and available building stones are different. The Romanesque walls of the Church in Prandocin are built of calcareous sandstone of light grayish shade (Neogene). Their exposures and probable past mining sites are located a few kilometers to the north of the church. Stone blocks are very neatly shaped and fitted, so the joints are smooth and very narrow. The church in Wysocice is built mainly of a local compact, white to grayish limestone with cherts (Upper Jurassic), with horizontal stripes made of a porous gray travertine (Quaternary?) adapted to retaining the wall. Sculptures are carved of a soft lithotamnium limestone (Pińczów, Leithakalk; Neogene). Both the compact Jurassic limestone and the soft Pińczów limestone are applied in the church of Kościelec Proszowicki. Decorative sculptures and carvings are made exclusively of the Pińczów limestone. The works in all three places were performed by masonry guilds, which searched for and quarried an appropriate stone material and treated it. Stonemasons had apparently high qualifications for selecting an appropriate material which, on one hand, fulfilled aesthetical requirements of the founder and, on the other, guaranteed durability of the whole structure.

2

Badania geologiczne materiałów kamiennych wczesnośredniowiecznych budowli Krakowa

Bromowicz J., Magiera J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (2)

425--435

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań skał użytych we wczesnośredniowiecznych budowlach Krakowa. Analiza zróżnicowania zastosowanego materiału, jego kształtów i wymiarów z uwzględnieniem znajomości budowy geologicznej okolicy miasta i możliwości złożowych w obrębie wychodni rozpoznanych w budowlach skał, pozwala na wnioskowanie o umiejętnościach wykonawców w zakresie obróbki kamienia, jego transportu i metod pozyskiwania. Informacje te są istotne przy ustaleniu sukcesji użycia poszczególnych materiałów, pozwalają też typować miejsca ich wydobycia. Szczegółowe opisy skał w dostępnych murach budowli wykazały obecność wśród nich: dolnokredowych zwięzłych piaskowców i jurajskich wapieni o podzielności cienkopłytowej, dolnokredowych zwięzłych piaskowców o podzielności grubopłytowej, jurajskich wapieni o nieregularnej podzielności i miękkich ciosowych piaskowców z przełomu kredy i paleogenu (istebniańskie). Dwie pierwsze z wymienionych odmian skał występują w najstarszych, przedromańskich budowlach Wawelu, piaskowce zwięzłe o grubopłytowej podzielności zastosowano w murach wawelskiego kościoła św. Gereona i kościoła klasztoru Benedyktynów w Tyńcu. Wapienie o nieregularnej podzielności należą do najwcześniej i najpowszechniej stosowanych materiałów wykorzystywanych zarówno do wykonania fundamentów, jak i wypełnienia wnętrza murów o licach płytkowych. Po opanowaniu obróbki stały się surowcem do wyrobu kształtek prostopadłościennych. Miękkie ciosowe piaskowce pojawiły się jako ostatni materiał kamienny wprowadzony do krakowskiego budownictwa romańskiego. Umożliwiały one pozyskiwanie dużych brył do wyrobu kolumn i płyt nagrobnych. Przeprowadzone analizy wykazały dużą jednorodność w zakresie stosowanych odmian skał i równocześnie wyraźne zróżnicowanie w doborze materiału stosowanego w różnych częściach budowli. Ich najważniejsze fragmenty zawierają najbardziej jednorodny materiał danej odmiany. Od powyższej zasady odbiegają mury najstarszej części klasztoru Dominikanów, co pozwala wnioskować o pochodzeniu kamiennego materiału z różnych budowli zniszczonych wskutek nieznanego dziś kataklizmu. Rekonstrukcje architektoniczne uwzględniające objętość użytego materiału pozwalają na ocenę wielkości wyrobisk potrzebnych do jego uzyskania, a wymiary detali architektonicznych wskazują na wykorzystanie występowania piaskowców istebniańskich w formie odrębnych skałek.

EN

Stones used in early mediaeval buildings in Kraków were investigated. Analysis of diversity of stones used in the buildings, their shape and size, with regard to the geology and resources of the Kraków vicinity, allowed evaluating skills of ancient miners, carriers and stonecutters. It helped considerably in reconstructing of a succession of different stones and sites of their quarrying. The following stone types have been recognized: thin-plated compact sandstone (Carpathian flysch; Lower Cretaceous) and limestone (Upper Jurassic); thick-plated compact sandstone (Carpathian flysch; Lower Cretaceous); massive, irregularly breaking limestone (Upper Jurassic); soft, regularly splitable (dimension) Istebna sandstone (Carpathian flysch; Cretaceous/Paleocene). Thin-plated sandstone and limestone were used in the oldest, pre-Romanesque buildings on the Wawel Hill. Thick-plated limestone was applied in the walls of the Romanesque churche of Wawel’s St. Gereon and in the Benedictines Abbey church in Tyniec. Irregular limestone clumps have been commonly used since the very early stages for both constructing of the foundations and filling interior of the walls faced with slabs and plates. Later, as the stonecutters skills developed, regular blocks and bricks were cut from the massive limestone. The soft Istebna sand-stone appeared the last in the Romanesque buildings. Its thick-bedded deposits yielded large blocks suitable for cutting columns and tombstones. Analysis revealed that various types of the stones were relatively very homogeneous. On the other hand, stones used in different parts of buildings were considerably variable. The only exception are the walls of the oldest part of the Dominicans convent. The stones used there stemmed probably from various, earlier demolished structures. Volume of the stones used in buildings, estimated from the architectonic reconstructions, points to the size of ancient quarries. The largest elements were probably cut from blocks quarried from rocks (tors) or cliffs developed on natural outcrops and easily mined.

3

Elementy krajobrazu polodowcowego utrwalone w architekturze sakralnej Garbowa

Gazda Lucjan, Karaś Sławomir, Pinińska Joanna

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2007

|

T. 3

48--56

PL

Występujące w cokole neogotyckiego, z początku XX w., kościoła w Garbowie koło Lublina, duże starannie obrobione bloki różnobarwnych i o zróżnicowanej strukturze skał krystalicznych są efektem obróbki głazów narzutowych z obrębu Niziny Lubartowskiej. Wykorzystanie takiej ilości dużych głazów spowodowało nieodwracalne zmiany w polodowcowym krajobrazie tej części Lubelszczyzny. ślady pozyskiwania i wstępnej obróbki głazów znajdowane są w odległości do 20 km od kościoła, pokrywającej się z historycznymi granicami parafii. Bloki skalne, starannie dopracowane i boniowane, w znacznej części są sygnowane inicjałami kamieniarzy, którzy stanowili zapewne warsztat "szkoły mularzy" Józefa Piusa Dziekońskiego, architekta i w znacznej części wykonawcy kościoła.

EN

Occurring in pedestal of neogothic church in Garbów near Lublin, which is from the beginning of XX centaury, the large carefully treated variegated blocks, which are also of diverse stone structure, are results of erratic boulders machining from Lubartów Lowland region. Make full use in a so high scale of big boulders effects in non-reversible changes in that part of postglacial Lublin region landscape. The exploiting traces and initial machining of boulders be present far up to 20 km from the church, what is an overlap with historical parish borders. Stone blocks are scrupulous worked out and rusticated. Many of them are signed with stone mason initials, who form a workshop team - Józef Pius Dziekoński "masonry school" - architect and contractor of the church.

4

Propozycje tras geoturystycznych w paśmie Magury Wątkowskiej (Beskid Niski)

Welc E.M.

Geoturystyka

|

2005

|

T. 2, nr 1

43-52

PL

Artykuł przedstawia propozycję jednodniowej wycieczki geoturystycznej w pasmo Magury Wątkowskiej, znajdujące się w Beskidzie Niskim. Zwiedzany teren, administracyjnie należący do powiatu gorlickiego, woj. małopolskie, cechuje się różnorodnością atrakcji turystycznych. Kulturowa przynależność tutejszych ziem do Łemkowszczyzny dodatkowo dostarcza interesujących obiektów w postaci drewnianych cerkwi, przydrożnych kamiennych krzyży, czy imprez folklorystycznych. Na trasie wycieczki, zaproponowanej w dwóch wariantach, znalazły się obiekty typowo geoturystyczne. Należy do ich kamieniołom piaskowców na Maguryczu Dużym, z którego przez ponad 150 lat pozyskiwano surowiec do wyrobu kamiennych krzyży i przedmiotów codziennego użytku, jak kamienie młyńskie czy brusy. Inny obiekt to rezerwat geologiczny "Kornety", przykład rozległego osuwiska wraz ze wspaniale rozwiniętymi formami wietrzeniowymi piaskowców magurskich, a znajdująca się w jego obrębie Jaskinia Mroczna jest typową jaskinią szczelinową. Kolejne nagromadzenie dużych form skalnych to pomnik przyrody nieożywionej "Diabli Kamień", a całości dopełniają źródła wód mineralnych i złoże ropy naftowej. Dodatkowo trasę urozmaicają łemkowskie cerkwie, wytwory kamieniarstwa ludowego w postaci kamiennych krzyży czy wreszcie lokalne muzeum przemysłu naftowego a także cmentarze wojskowe z okresu I wojny światowej.

EN

The article presents the proposal of one-day geotouristic excursion to the Magura Wątkowska Range in the Beskid Niski Mts. (a part of the Flysch Carpathians). The area shows variety of tourist attractions. The tradition of "Łemkowie" local ethnic group provides great number of interesting objects: from wooden Orthodox churches through roadside stone crosses to masterpieces of folk art and cultural entertainments. Two variants of geotouristic route are proposed. Both include the quarry in Magurycz where sandstones have been excavated for 150 years for various purposes: construction, architecture, art and common use. The "Kornuty" geological reserve protects the huge landslide as well as the "Dark Cave" - a typical example of crevice cave. The large "Devil's Stone" is also the monument of inanimate nature. In the vicinity mineral water springs and oil rigs can be visited. Additionally, the trail leads the tourist to numerous Orthodox churches, which present a variety of forms typical of local architecture along with the examples of stonework. An interesting objects are also the museum of petroleum industry and military graveyards from the World War I.