Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Small Water Bodies in the Valley of the River Rudawa in Krakow – the Environmental Value

Jakubiak M., Panek E.

Geomatics and Environmental Engineering

|

2016

|

Vol. 10, no. 1

45--57

PL

Małe naturalne zbiorniki wodne, będące ważnym elementem różnorodności biologicznej środowiska, stanowią w Polsce południowej rzadkość. Na terenie Krakowa w ostatnich latach bezpowrotnie uległo likwidacji wiele takich obiektów, czego przykładem są małe zbiorniki wodne występujące niegdyś w dolinie rzeki Rudawy. Celem niniejszego opracowania jest inwentaryzacja, ocena stanu zachowania i kondycji ekologicznej oraz wskazanie możliwości ochrony małych zbiorników w dolinie Rudawy w obrębie Krakowa. Małe zbiorniki wodne są szczególnie podatne na presję antropogeniczną, dlatego też spośród dziesięciu obiektów znajdujących się na terenie badań do dziś zachowały się jedynie trzy. Są to zbiorniki stałe, przez cały rok wypełnione wodą: staw w Mydlnikach oraz dwa fragmenty starorzecza Rudawy pomiędzy ulicami Pylną a Becka. W opracowaniu uwzględniono również siedem nieistniejących obiektów, z których pięć stanowiły zachowane fragmenty starorzecza Rudawy, a dwa były stawami. W charakterystyce obiektów uwzględniono morfologię oraz użytkowanie terenu otaczającego, genezę i morfometrię misy zbiornika, dynamikę stanów wody, insolację oraz rodzaj roślinności. Żaden z istniejących obiektów nie jest położony na terenie objętym prawną formą ochrony przyrody ułatwiającą podejmowanie działań ochronnych. Dwa opisywane zbiorniki są jedynymi zachowanymi w obrębie Krakowa fragmentami starorzecza Rudawy. Objęcie ich ochroną prawną w formie użytku ekologicznego przyczyniłoby się do uchronienia ich przed zniszczeniem.

EN

Small water bodies (SWB) are an important element influencing considerably environmental biodiversity. Such water reservoirs are a common part of the landscape of northern Poland. While in southern Poland small natural water bodies are very rare. Many similar ponds were liquidated forever in Krakow in recent decades – mostly due to an urban pressure and lack of conservation actions. The complex of ponds associated with the valley of the River Rudawa is one of discreditable examples. The aim of the study is the environmental inventory, assessment of the conservation status and environmental condition as well as identifi cation of opportunities for legal protecting of SWB in the valley of the River Rudawa in the area of the Krakow. Small ponds are especially vulnerable to various forms of anthropogenic pressure hence only 3 of 10 water bodies in the studied area still exist. These SWB are perennial: pond in Mydlniki and two oxbow lakes of Rudawa. The others, no longer exist, 7 water bodies on the study area were shallowed, dried out and some of them were backfilled. The following parameters of environmental assessment of SWB have been applied: terrain morphology and land use around the reservoir, origin and morphometry of water bodies, the stability of the water table, insolation conditions, and coastal and water vegetation. This information would facilitate and help to undertake some nature protection actions. The studied small water bodies are not legally protected. Two of them are the only existing fragments the Rudawa oxbow in Krakow. Therefore it should be considered to preserve them by establishing an ecological site form of protection.

2

Geneza równin torfowiskowych w dolinach rzecznych dorzecza górnej Odry

Wójcicki K. J.

Landform Analysis

|

2015

|

Vol. 30

41--48

PL

Artykuł poświęcony jest problematyce genezy równin torfowiskowych w strefie „staroglacjalnej” południowej Polski. W objętych badaniami dolinach Kłodnicy i Osobłogi, torfowiska rozwinęły się głównie w obniżeniach starorzeczy. Akumulacja biogeniczna została zainicjowana w różnych fazach późnego glacjału i holocenu, w szczególności w młodszym dryasie i okresie preborealnym w przypadku form położonych u podnóży zboczy doliny, oraz w fazie subborealnej i subatlantyckiej w przypadku mniej licznych form zlokalizowanych w strefie proksymalnej równiny zalewowej. W dolinie Kłodnicy zostały zidentyfikowane następujące etapy rozwoju form akumulacji biogenicznej: (1) szybki przyrost osadów we wczesnym i prawdopodobnie środkowym holocenie, (2) ograniczenie tempa akumulacji u schyłku mezoholocenu(?) i w starszym neoholocenie, (3) ponowny wzrost tempa akumulacji osadów w młodszej części późnego holocenu. Rozwój większości form akumulacji biogenicznej został zatrzymany w ostatnim tysiącleciu na skutek antropogenicznego ożywienia procesów fluwialnych i denudacyjnych.

EN

The article discusses the origin of peatland plains in the ‘old glacial’ zone of southern Poland. In the studied valleys of the Kłodnica and Osobłoga Rivers, peatlands developed mainly in the depressions of oxbow lakes. Biogenic accumulation started in various periods of the Late Glacial and Holocene, particularly in the Younger Dryas and Preboreal phases in the case of forms at the foot of the valley sides, and in the Subboreal and Subatlantic phases in the case of less numerous forms within proximal floodplain. The following development stages of floodplain fens were identified in the Kłodnica valley: (1) the rapid growth of deposits in the Early and possibly in the Middle Holocene, (2) significant reduction in the accumulation rate at the end of the Middle Holocene (?) and in the earlier part of the Late Holocene, (3) the re-growth of sediment accumulation rate in the later part of the Late Holocene. Development of numerous biogenic landforms has been stopped as a result of human-induced acceleration of fluvial and denudation processes in the last millennium.

3

Kształtowanie się stanów wód w dolinie Narwi na granicy Narwiańskiego Parku Narodowego i w jego strefie buforowej

Kowalewski Z., Stankiewicz J., Kierasiński B.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2014

|

T. 14, z. 1

27--40

PL

Celem pracy jest porównanie położenia zwierciadła wody w części doliny Narwi przed regulacją jej koryta 1966 r. oraz po regulacji w 1993 r. i 2012 r. Dotyczy to dolnej części Narwiańskiego Parku Narodowego i niżej położonej strefy buforowej. Na tym tle przedstawiono problematykę gospodarowania wodą w tym rejonie, uwzględniając zarówno potrzeby ochrony środowiska, jak i częściowe użytkowanie doliny w strefie buforowej. Analizowano wyniki pomiarów w piezometrach, na wodowskazach oraz z wykorzystaniem profesjonalnego odbiornika GPS. Poziomy wód przedstawiono w postaci map hydroizohips oraz w wybranych przekrojach. Mimo zastosowania różnych środków zaradczych ograniczających niekorzystne oddziaływanie uregulowanego odcinka rzeki na obszar Narwiańskiego Parku Narodowego, nadal występują trudności z utrzymaniem wysokiego poziomu wód gruntowych, szczególnie w okresach braku opadów. W pracy podano zakres niezbędnych działań technicznych warunkujących osiągnięcie stabilizacji warunków wodnych. Najważniejsze jest utrzymanie piętrzenia na jazie Rzędziany na rzędnej 110,70 m n.p.m., najlepiej przez cały rok, oraz wykonanie dodatkowych progów piętrzących między jazami Rzędziany i Babino.

EN

The aim of this study was to compare the variations of water table level in part of the Narew River valley before the river bed regulation in 1966 and after regulation in 1993 and 2012. The study covered the lower part of the Narwiański National Park and its buffer zone. Measurements were made in piezometers and water gauges and with the use of professional GPS device. Water table levels were presented on maps of hydro isohypses in selected cross-sections. Despite implementation of various measures to limit negative impact of the regulated river section in the Narwiański National Park, it is still difficult to maintain high ground water table level, particularly in rain-free periods. Problem of water management in the region was outlined in relation to necessary fulfillment of the environmental protection and land use requirements in particular parts of the buffer zone. The scope was defined of necessary technical measures that need to be implemented to stabilize water conditions. Maintaining water level at Rzędziany gauge equal to 110.70 m a.s.l., preferably for the whole year, and construction of additional barrage between Rzędziany and Babino are the most important tasks for the future.

4

Zmiana krajobrazu okolic wybranych starorzeczy Wisły w Warszawie poddanych presji urbanizacyjnej

Dobrzańska J.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2011

|

Vol. 20, No. 4

304--310

PL

Praca ta przedstawia analizę historii przekształceń okolic trzech wybranych starorzeczy Wisły znajdujących się na terenie Warszawy: Jeziora Gocławskiego, oraz kompleksu Jeziora Wilanowskiego i Jeziora Powsinkowskiego. Tereny te poddane są presji urbanizacyjnej o zróżnicowanym natężeniu. Dla badanych powierzchni badawczych podjęto próbę określenia sposobu użytkowania terenu dla pierwszej połowy XVIII, XIX, XX oraz XXI w.

EN

The study presents analysis of the history of changes of the neighborhoods of three chosen oxbow lakes of the Vistula River in Warsaw: Gocławskie Lake, and Wilanowskie and Powsinkowskie lakes that form a complex. These areas are under different urbanization pressure. For these terrains was made an attempt to asses landscape usage in the first half of XVIII, XIX, XX and XXI century.

5

Wpływ czynników hydrologicznych na warunki termiczno-tlenowe starorzeczy na przykładzie doliny Drwęcy

Kalinowski A., Burandt P., Glińska-Lewczuk K.

Proceedings of ECOpole

|

2011

|

Vol. 5, No. 1

245--250

PL

Starorzecza stanowią integralny element w dolinach rzek meandrujących. Kluczową rolą w funkcjonowaniu wszystkich ekosystemów wodnych w dolinach rzek jest reżim hydrologiczny. Badania nad rozkładem termiczno-tlenowym starorzeczy przeprowadzono w latach 2007-2009 na podstawie sezonowego rytmu profilowania hydrochemicznego w 6 starorzeczach doliny Drwęcy w północnej Polsce. W wyniku przeprowadzonych obserwacji stwierdzono, że fluktuacje zwierciadła wody rzecznej znacznie wpływają na skład fizykochemiczny wód starorzeczy. Wyjaśniają one zwiększone korelacje między stanami wód a natlenieniem. Szczególnym okresem w tym względzie jest wiosenne przesycenie wód tym gazem, gdy po długim okresie utrzymywania się pokrywy lodowej starorzecza odświeżają swe wody, biorąc „głęboki oddech” przed tlenowym deficytem letnim.

EN

Oxbow lakes are an integral element in meandering rivers valleys. A key role in the functioning of all floodplain water bodies is hydrological regime. The study on temperature and oxygen distribution in oxbow lakes was carried out in the years 2007-2009 based on seasonal sampling and vertical profiling of 6 oxbow lakes located along the Drweca River in northern Poland. Based on the investigations, it was found that river water-table fluctuations as well as alluvial groundwater movements modify chemical budget of floodplain lakes. The impact of hydrological connectivity in relation to the site specific hydrological conditions on the vertical profiles showed also differences between measurement sites within each water body.

6

Rzęsowate (lemnaceae) i ich fitocenozy w starorzeczach Bugu na odcinku Kryłów - Kostomłoty

Wójciak H., Urban D.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2009

|

T. 9, z. 4

215-225

PL

W pracy przedstawiono występowanie rzęsowatych (Lemnaceae) w 71 wybranych starorzeczach Bugu oraz scharakteryzowano za pomocą zdjęć fitosocjologicznych, wykonanych metodą Brauna-Blanqueta, tworzone przez nie fitocenozy. Badania prowadzone były w latach 2003–2007. Stwierdzono, że w bużyskach występowały wszystkie gatunki rzęsowatych podawane z terenu Polski. Na szczególną uwagę zasługuje obecność w wielu starorzeczach Lemna turionifera Landolt, gatunku nowego dla doliny Bugu. Najczęściej notowano obecność L. minor L. i L. trisulca L. oraz Spirodela polyrhiza (L.) Schleid. W niektórych płatach duży udział miały także L. gibba L. i L. turionifera Landolt. Rzadziej występowała Wolffia arrhiza (L.) Horkel ex Wimm. Lemnaceae występowały w 21 kombinacjach, od jednego gatunku do wszystkich sześciu.

EN

The paper presents the occurrence of Lemnaceae family plants in 71 selected old river-beds of the Bug River and provides characterization of the phytocenoses composed by these plants with the use of phytosociological records made with the Braun-Blanquet method. The study was carried out in the years 2003–2007. The study showed that all the Lemnaceae reported in Poland can be found in the Bug old river-beds. Special attention should be paid to the presence of Lemna turionifera, which is a new species in the Bug valley. L. minor, L. trisulca and Spirodela polyrhiza prevailed in many of the old river-beds. In some areas, L. gibba and L. turionifera occurred abundantly, while Wolffia arrhiza was found less frequently. The Lemnaceae were present in 21 various combinations, which contained from one to six species.

7

The significance of oxbow lakes for the ecosystem of afforested river valleys

Koc J., Kobus S., Glińska-Lewczuk K.

Journal of Water and Land Development

|

2009

|

no. 13a

115-131

EN

The interest in significance of forest areas in water quality improvement has been increasing since creation of biogeochemical barriers became effective tools against the input of pollutants to surface water from diffuse sources. Along meandering river valleys, numerous floodplain lakes often appear as valuable water ecosystems but of advanced eutrophy. Their trophic status depends not only on the hydrological connectivity with the river but also land use in the direct vicinity of the reservoir. Research on water ecosystems in the postglacial river valleys in northern Poland contributed to identification of the role of woodland area in pollutants migration in the valley of the Łyna River. The study on the ecosystem concerned seasonal variation in nutrient concentrations (N and P) and bottom sediments properties in relation to hydrological conditions (water level fluctuations). Based on the collected data we attempted prediction of the reservoir lifetime. Depending on hydrological, geological and topographic conditions the origin of water supply of the basin is changing. Annual water level fluctuations in the range of 200 cm cause the basin capacity variation as much as 5 times. Nevertheless, water quality in the lake was conditioned by the riverine supply, the significant share in the lake feeding has groundwater supply from hillslope aquifer and seepage through alluvial aquifer. Contribution of every origin supply depends on river flow rate and valley water level, it depends on alluvial ground formations permeability and relief. Hillslope erosion of the concave bank was responsible for high nitrogen and phosphorus outflows. The research showed that primary and secondary production and freshets contributed to intensive deposition of bottom sediments in oxbow lake. The increase rate of sediment determined on the base of matter balance was 10 times higher than deposition rate of bottom sediments in glacial lakes. The accelerated processes of silting-up and shallowing and terrestialization of the valuable ecosystems indicate the necessity of floodpain lakes protection due to ecological functions they play in forestry landscape.

PL

Zainteresowanie funkcją, jaką pełnią obszary leśne w poprawie jakości wody, wzrastało od kiedy bariery biogeochemiczne stały się efektywnym narzędziem przeciwko zanieczyszczeniom obszarowym, wprowadzanym do wód powierzchniowych. Wzdłuż dolin rzek meandrujących pojawiają się liczne jeziora równin zalewowych jako cenne ekosystemy wodne, lecz o zaawansowanym stopniu eutrofizacji. Ich poziom troficzny zależy nie tylko od stopnia połączenia z rzeką, ale również od użytkowania przyległego obszaru. Badania prowadzone nad ekosystemami wodnymi rzek północnej części kraju przyczyniły się do poznania roli, jaką odgrywają obszary zalesione w migracji zanieczyszczeń w dolinie Łyny. Badania dotyczyły sezonowej zmienności koncentracji azotu i fosforu oraz właściwości osadów dennych w odniesieniu do zmiennych warunków hydrologicznych. W kontekście lokalnych warunków hydrologicznych, geologicznych i topograficznych zasilanie starorzecza ma różny charakter. Oscylacje poziomu wody w zbiorniku w cyklu rocznym w zakresie dochodzącym do ponad 200 cm determinowała ponad 5-krotną zmienność jego objętości i zdolności retencyjnej. Jednakże jakość wody w zbiorniku była uwarunkowana zasilaniem przez wody rzeki, istotny udział w zasilaniu zbiornika miały wody gruntowe zbocza doliny i wody aluwialne przesiąkające z koryta rzecznego. Ich udział jest zmienny w czasie i zależy bezpośrednio od wielkości przepływu w rzece i poziomu wód w dolinie, przepuszczalności utworów aluwialnych oraz rzeźby terenu. Erozja stromej skarpy brzegu wklęsłego zbiornika odpowiadała za duży spływ azotu i fosforu do jego wód. Procesami generującymi depozycję osadów dennych w starorzeczach były produkcja pierwotna i wtórna oraz wezbrania rzeczne. Bilans materii w zbiorniku odpowiadał za przynajmniej 10-krotnie szybszy przyrost osadów niż w jeziorach glacjalnych. Przyśpieszony proces odcinania, wypłycania i zalądowienia cennych ekosystemów wymusza konieczność ochrony w odniesieniu do funkcji, jakie pełnią one w krajobrazie leśnym.

8

Czynniki warunkujące migrację azotanów(v) w ekosystemach wodnych doliny rzecznej na przykładzie środkowej Łyny

Kobus Sz., Glińska-Lewczuk K.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2006

|

Vol. 13, nr S2

295-303

PL

W roku hydrologicznym 2004 prowadzono badania nad zawartością azotanowej(V) formy azotu w wodach krążących w dolinie rzeki Łyny. Do badań wybrano obszar obejmujący dolinę w jej środowym biegu, charakteryzującą się dużą krętością i występowaniem starorzeczy. Do każdego z dwóch wytypowanych do badań starorzeczy jest doprowadzony rów drenarski, odbierający odpływy z obszarów rolniczo użytkowanych. Z piezometrów położonych w sąsiedztwie starorzeczy pobierano takie wodę gruntową. Analiza składu chemicznego wód obu zbiorników, wód gruntowych i drenarskich wykazala czasową i przestrzenną zmienność zawartości azotanów. Wyniki dowiodły, iż koncentracja tej formy azotu jest uzależniona zasilaniem zewnętrznym w ten składnik. Porównując średnioroczne stężenia składnika w wodach powierzchniowych, najwyższą jego wartość, tj. 0,62 mg N-NO3 dm[do -3], stwierdzono w wodach rzecznych. Wody te wykazywały ponadto najwyższą sezonową stabilność koncentracji składnika pomimo szerokiego spektrum antropogenicznych źródeł zanieczyszczeń w zlewni. Niższe stężenia N-NO3 w starorzeczach (0,35 mg N-NO3 - dm[do -3] S2 i 0,58 mg N-NO3 dm[do -3] - S4) względem wód rzeki wskazują na zdolność samooczyszczania się ich wód wskutek rozcieńczenia wodami gruntowymi lub bioakumulacji, pomimo bezpośredniego połączenia z rzeką oraz zasilania wodami rowów (0,48 mg N-NO3. dm[do -3] S2 i 1,58 mg N-NO3 o dm[do -3]S4). Zawartość azotanów w wodach gruntowych wykazywała zmienność w zależności od położenia względem stoku i sposobu użytkowania terenu. Najniższe stężenia azotanów w wodach podziemnych zaobserwowano w wodach pod użytkiem zielonym (0. 10 mg N-NO3 dm[do -3]), u podnóża stoku doliny, podczas gdy największe w piezometrze położonym w strefie terasy zalewowej (0,20 mg NO3/dm[do 3]).

EN

In the period of 2004 hydrochemical research on nitrate(V) nitrogen content was carried out in water circulated in the Lyna river valley. In the valley ground water two oxbow lakes was taken into consideration. Each reservoir was supplied with drainage outflows from arable lands. There was stated seasonal and spatial variability nitrate nitrogen content in surfaces water. The maximal average concentration of N-NO3 was found in river water and it showed a relative seasonal stability (0.62 mg NO3 dm[to-3) because of wide range of pollution sources in the basin. Nitrate nitrogen concentration in S2 oxbow lake (0.35 mg NO3 dm[to -3) shows a self-purification of water ability in comparison with river water in spite of water exchange with the river and concentrating effect of reclamation ditch water (0.48 mg NO3 dm[to - 3]). Ground water nearby this part of the river valley were relative not much polluted (0.15 mg NO3dm[to -3]).

9

Charakterystyka i zróżnicowanie funkcjonalne starorzeczy w dolinach dużych rzek nizinnych

Puchalski W.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2004

|

nr 131(12)

319-325

PL

Starorzecza stanowią istotny element krajobrazu dolin rzek nizinnych. Na przykładzie starorzeczy doliny dolnej Wisły omówiono charakterystykę i wybrane aspekty funkcji biogeochemicznych ich ekosystemów, związanych z metabolizmem osadów dennych i funkcjami roślinności wodnej. Czynnikami różnicującymi starorzecza jest ich podatność na perturbacje związane z wezbraniami rzek oraz struktura (różnorodność) roślinności. Zróżnicowanie strukturalne przekłada się na zróżnicowanie zdolności retencyjnych w stosunku do ładunków związków biogennych, gdzie najkorzystniejsze cechy posiadają osady denne starorzeczy zalewanych wodami wezbraniowymi. Poszczególne gatunki roślin uzależnione są od specyficznych warunków środowiska, zmieniając często w przeciwstawny sposób parametry funkcjonowania ekosystemów. W zagospodarowaniu dolin rzecznych należy dążyć do wykorzystania starorzeczy jako sprawnej pułapki biogeochemicznej oraz stabilizującego i łączącego komponentu krajobrazu doliny rzeki, pod warunkiem zachowania dynamiki wezbrań.

EN

Oxbow lakes constitute an important element of the landscape of lowland river floodplains. The structural characteristics and chosen aspects of biogeochemical functions are described for oxbow ecosystems in the lower Vistula floodplain, considering metabolic properties of bottom sediments and functions of aquatic vegetation. Typology of oxbow lakes, based mainly on their susceptibility to flood disturbances and on vegetation structure and diversity is proposed. Patterns of structural diversity imply the variability of retentive properties for external nutrient loads, where sediments of periodically flooded lakes reveal the most desirable properties. Particular plant species, constrained by specific environmental variables, transform functions of their ecosystems in contrasting ways. Oxbow lakes may perform a role of effective biogeochemical traps as well as may increase the stability and connectivity functions of riverine landscapes. Such optimising of floodplain management demands at least partial restoration of flood dynamics for maintaining non-degraded functions of oxbow lakes. Functional assessment of vegetation and sediment analyses may help in establishing the most desirable restoration measures.