Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Influence of qualitative and dimensional classification of Pinewood raw material as an efficiency indicator in the production of selected timber assortments

Wieruszewski Marek, Mirski Radosław, Kawalerczyk Jakub, Trociński Adrian

Annals of Warsaw University of Life Sciences - SGGW. Forestry and Wood Technology

|

2019

|

No. 107

72--79

EN

Wood processing plants in Poland are recipients of more than 50% of round wood, which is delivered by the State Forests National Forest Holding. Thus playing a crucial role in the technological processing of raw material for all other wood industry branches. Each group of recipients has individual needs and expectations concerning the quality of the raw material such as, its type and the size of the cross-sections of the assortment used for further production. Therefore, it is economically justified for small production plants to abandon the production of narrow groups of assortments, which usually meets the standards of timber for general purposes. The aim is to make wood processing more flexible and lower the quality of raw material to produce assortments for a specific branches of the wood industry. Wood processing experiments were conducted to produce laths for construction purposes. These materials are one of the most important elements of roof constructions. The research proved empirically that it was possible to produce quality class 1 laths (88% of all laths produced) from WC0 class pinewood used as the input raw material and that the quantitative efficiency exceeded 55%.

PL

Wpływ doboru jakościowo wymiarowego surowca sosnowego, jako wskaźnik wydajnościowy w produkcji wybranych sortymentów tarcicy. Zakłady pierwiastkowego przerobu drewna w Polsce są odbiorcami ponad 50% drewna w postaci okrągłej, sprzedawanego przez Państwowe Gospodarstwo Leśne „Lasy Państwowe”. Tym samym odgrywają decydującą rolę na drodze technologicznego przetworzenia surowca dla pozostałych gałęzi przemysłu drzewnego. Każda z grup odbiorców posiada indywidualne potrzeby dotyczące jakości wykorzystywanego surowca, gatunku oraz wielkości przekrojów poprzecznych sortymentu wykorzystywanych do własnej dalszej produkcji. Stąd ekonomicznie uzasadnione jest, odchodzenie mały zakładów produkcyjnych od wytwarzania wąskich grup sortymentów, często zgodnych z normami tarcicy tartacznej ogólnego przeznaczenia. Dąży się do uelastycznienia przerobów i wytwarzanie sortymentów pod konkretną gałąź przemysłu z surowca niższej jakości. Dla celów badawczych przeprowadzone zostały przeroby doświadczalne uwzględniające pozyskanie łat budowlanych. Są to materiały, będące jednym z ważniejszych elementów konstrukcji dachowych. Doświadczalnie oraz empirycznie udowodnione zostało, że w odniesieniu do surowca wejściowego, jakim jest drewno sosnowe klasy WC0, możliwe jest wytwarzanie łat zaklasyfikowanych do I klasy jakości (stanowiącej 88% z wszystkich wytworzonych łat) z wydajnością ilościową przekraczającą 55%.

2

Wpływ stopnia uprzemysłowienia wybranych obszarów województwa małopolskiego na całkowitą zawartość cynku i jonów ołowiu w igłach sosny zwyczajnej

Jagiełło Karolina, Janusz Patrycja, Konop Anna

Analit

|

2019

|

Nr 7

17--31

PL

Celem pracy było zbadanie całkowitej zawartości cynku przy użyciu atomowej spektrometrii absorpcyjnej i jonów ołowiu przy użyciu anodowej woltamperometrii stripingowej w igłach sosny. Próbki pobrano z trzech różnych obszarów województwa małopolskiego: Krakowa, Ptaszkowej i Olkusza. W niniejszej pracy sprawdzono jak przemysł i zanieczyszczenia danego obszaru wpływają na akumulację metali ciężkich w szpilkach sosny zwyczajnej. Zawartość cynku we wszystkich próbkach była powyżej wartości minimalnej 20 ppm i jednocześnie nie przekroczyła ona wartości krytycznej 300 ppm. W przypadku ołowiu uzyskane wartości nie przekroczyły 30 ppm. Zarówno dla cynku, jak i ołowiu, najwyższe stężenie osiągnięto w próbkach pochodzących z obszaru Olkusza, a najniższe z obszaru Ptaszkowej. Zgodnie z przewidywaniami zawartość tych pierwiastków wzrastała wraz z poziomem uprzemysłowienia obszaru, z którego próbka została pobrana.

EN

The purpose of this paper was to determine concentrations of zinc by the use of atomic absorption spectrometry and lead ions by anodic stripping voltammetry in Scots pine's needles. The samples were collected from three different areas placed in Lesser Poland: Kraków, Ptaszkowa and Olkusz. The influence of industry and pollution of the area on the accumulation of heavy metals in Scots pine's needles was tested in this paper. Concentration of zinc was above the minimum value of 20 ppm and below the critical value of 300 ppm in all the samples. Concentration of lead was below 30 ppm. For both, zinc and lead, the highest concentration was determined in the samples collected from Olkusz and the lowest was from Ptaszkowa. As expected, the concentration of both elements increased with the increase of the industrialization level of the area from which the sample was collected.

3

Sosny w mieście

Zieleń Miejska

|

2017

|

Nr 2

27--29

PL

Wśród roślin iglastych sosny wyróżniają się wysoką odpornością na upał, suszę oraz zanieczyszczenie powietrza i jeśli tylko nie są narażone na działanie aerozolu solnego, dobrze rosną także na terenach miejskich.

4

The relationship between the mass of the harvester head and its maximum cutting diameter

Leszczyński N., Tomczak A., Kowalczuk J., Zarajczyk J., Węgrzyn A., Kocira S., Depo K.

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering

|

2016

|

Vol. 61, nr 2

50--54

EN

The aim of the study was to demonstrate a relationship between the type/mass of harvester heads and their maximum cutting diameter. The study evaluated heads for felling, delimbing, and bucking trees, mounted on an extensible boom, with a chain saw and feed rollers, designed principally for coniferous stands. The heads included in the study were mostly products of European manufacturers: AFM, CTL, Kesla, Keto, Komatsu, Konrad, Logmax, Logset, Moipu, Ponsse, Rottne, Silvatec, SP Maskiner, and Viking. The analysis was based on technical specifications provided by the producers. The results were analyzed statistically by ANOVA and T-Tukey's multiple confidence intervals at the level of significance α=0.05. The trend lines were fitted by the method of least squares. The slopes of linear regression lines representing the mass of harvester heads by particular manufacturers as a function of their maximum cutting diameter differ considerably from one producer to another: 22.5 for Logset, 22.5 for Ponsse, 30.4 for Keto, 33.9 for Kesla, 40.7 for SP Maskiner, 57.1 for Logmax, 66.5 for Komatsu, and 78.2 for AFM. Keto Forst Ecolit weighing 297 kg, designed for felling the thinnest trees (of up to 30 cm in diameter) is the lightest European harvester head with feed rollers and a chain saw. By contrast, Keto 825TS, weighing 2450 kg is the lightest head capable of felling, delimbing, and bucking the thickest trees (of up to 102 cm in diameter). Heads for final felling and thinning with a maximum cutting diameter of 60-70 cm have the largest percentage (31.5%) in European harvester heads offered on the market. The smallest percentage (5.6%) is noted for thinning heads with a maximum cutting diameter of up to 40 cm. There is a positive correlation between the mass of harvester heads and their maximum cutting diameter. Harvester heads designed for felling or for felling and thinning are statistically heavier than smaller types of heads. There is, however, no statistically significant difference in mass between heads for thinning and heads for thinning and felling. A head by the same manufacturer, with a maximum cutting diameter greater by 10 cm, is heavier by 225-782 kg, depending on the manufacturer.

PL

Celem pracy było wykazanie zależności między typem/masą głowicy harwesterowej a jej przydatnością do pozyskiwania drewna w różnych grupach wymiarowych drzew. Ocenie poddano głowice ścinkowo-okrzesująco-przerzynające, przeznaczone do mocowania wysięgnikowego, wyposażone w piłę łańcuchową oraz rolki napędowe, przeznaczone głównie do pozyskiwania drewna w drzewostanach iglastych. Badaniami objęto głowice producentów europejskich: AFM, CTL, Kesla, Keto, Komatsu, Konrad, Logmax, Logset, Moipu, Ponsse, Rottne, Silvatec, SP Maskiner i Viking. Analizę przeprowadzono na podstawie danych technicznych przedstawionych przez oferentów. Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej przy wykorzystaniu metody analizy wariancji i wielokrotnych przedziałów ufności T-Tukeya, przy założonym poziomie istotności α=0,05. Linie trendu dopasowano metodą najmniejszych kwadratów. Współczynnik kątowy prostych regresji, wyznaczonych dla ich masy w funkcji ich maksymalnej średnicy cięcia, dla głowic każdego producenta jest inny i wynosi: Logset - 22,5, Ponsse - 22,5, Keto - 30,4, Kesla - 33,9, SP Maskiner - 40,7, Logmax - 57,1 i Komatsu - 66,5, AFM - 78,2. Najlżejszą produkowaną w Europie głowicą rolkową wyposażoną w piłę łańcuchową jest Keto Forst Ecolit o masie 297 kg, która przeznaczona jest do ścinania najcieńszych drzew (o średnicy do 30 cm). Z kolei najlżejszą głowicą umożliwiającą ścinkę, okrzesanie i przerzynkę najgrubszych drzew (o średnicy do 102 cm) jest Keto 825TS o masie 2450 kg. Głowice zrębowotrzebieżowe (o maksymalnej średnicy ścinki z przedziału 60-70 cm) stanowią największy udział (31,5%) wśród europejskich głowic harwesterowych. Najmniejszy udział w rynku (5,6%) obejmują głowice trzebieżowe (o maksymalnej średnicy ścinki do 40 cm). Istnieje dodatnia korelacja między masą głowicy harwesterowej a jej średnicą cięcia, a także głowice zrębowe i zrębowo-trzebieżowe swoją masą odbiegają statystyczne od mniejszych typów głowic. Natomiast brak statystycznej różnicy w masie pomiędzy głowicami trzebieżowymi i trzebieżowo-zrębowymi. Zamiana głowicy na głowicę tej samej firmy, ale o większej o 10 cm maksymalnej średnicy ścinki skutkuje zwiększeniem jej masy, zależnie od producenta, o 225-782 kg.

5

Jakie drzewa są najstarsze na świecie?

Wandelt P.

Przegląd Papierniczy

|

2012

|

R. 68, nr 12

737--741

6

Zmiany wartości wybranych parametrów zachodzące podczas kompostowania kory sosnowej z roślinami

Czekała J.

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering

|

2012

|

Vol. 57, nr 3

41-46

PL

W leśnictwie komposty stanowią szczególny rodzaj nawozów, które wykorzystuje się w nawożeniu gleb, głównie lekkich. Ich zadanie polega przede wszystkim na poprawie właściwości tych gleb. Jednym z odpadów wykorzystywanych w produkcji kompostów jest kora, głównie sosnowa, która charakteryzuje się między innym małą zawartością azotu. Z tego względu konieczny jest dodatek tego składnika, niezależnie od źródła pochodzenia. Może to być azot mineralny, np. mocznik czy saletra amonowa, jak i organiczny (pomiot kurzy, obornik, itp.). Mając na uwadze realia ekonomiczne, często źródłem azotu są rośliny lub ich mieszanki. W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczące kompostowania kory sosnowej (4 m3) z dodatkiem zielonej masy roślin (seradela, gryka, peluszka i wyka). Masa dodanej mieszanki wynosiła 2,0 i 3,5 Mgźpryzma-1). Jednym z obiektów była sama kora oraz kora z dodatkiem mocznika. Stwierdzono istotne różnice w wartościach badanych parametrów, przy czym wpływ każdego z czynników był zróżnicowany na wielkość i dynamikę tych zmian. Zawartość suchej masy determinowana była głównie czynnikiem czasu (F=849,9xx), materia organiczna - składem pryzm (F=713,20xx), podobnie jak i zawartość azotu ogólnego (F0.01=146,61). Stwierdzono, że straty azotu ogólnego były największe w kompostach z masą roślinną, głównie w końcowym okresie kompostowania.

EN

In forestry, composts constitute a special kind of fertilizers which are used, primarily, for the fertilization of light soils. Their role consists, first of all, in the improvement of properties of these soils. One of the by-products used for compost production is bark, especially, pine bark which is characterized, among others, by low nitrogen content. For that reason, irrespective of its origin, nitrogen supplementation is necessary. It can be added in the form of mineral, for example urea or ammonium nitrate or organic nitrogen (chicken faeces, farmyard manure, etc.). Bearing in mind economic realities, frequently, plants and their mixtures are often used as sources of nitrogen. This study presents results of investigations regarding composting of pine bark (4 m3) supplemented with plant green material (serradella, buckwheat, field pea and vetch). The mass of the added mixture plant material amounted to 2.0 and 3.5 Mgźheap-1, respectively. One of the experimental treatments was bark alone or bark supplemented with urea. Significant differences were found in values of the examined parameters and the impact of each factor on the level and dynamics of these changes varied. The dry matter content was determined, primarily, by time (F0.01=849.9) and as the content of organic matter (F0.01=713.20) as well as the content of crude nitrogen (F0.01=146.61) by composition of the heap. It was found that losses of total nitrogen (mainly during the final stages of composting) were the greatest in composts supplemented with plant material.

7

Spontaneous regeneration of the Carpathian beech forest in planted pine stands of the Roztocze National Park (the Roztocze Highlands, south-east-Poland)

Maciejewski Z.

Polish Journal of Ecology

|

2011

|

Vol. 59, nr 2

235-248

EN

Directions and the scope of changes in the species composition of individual layers in secondary pine communities belonging to the class Querco-Fagetea Br.-Bl. & Vlieg. 1937 (tree stand, shrubs and vascular plants of the herb layer) observed at two study plots over almost 40 years (from 1971 until 2009) are discussed. Both tree stands were planted and they are in the phase of spontaneous regeneration towards a potential natural community . the Carpathian beech forest Dentario glandulosae-Fagetum Oberd. 1953. Species with greater light requirements (pine Pinus sylvestris L., aspen Populus tremula L., oak Quercus robur L., ecologically alien to the potential plant community, retreat from the tree and shrub layers. The share of tree species typical of the potential community (beech Fagus sylvatica L., hornbeam Carpinus betulus L., sycamore Acer pseudoplatanus L.) - in the tree stands increases. The rate of changes is particularly high for beech, while regression symptoms are noticed for fir Abies alba Mill.: a decrease in the abundance and share of fir in both tree-stands was recorded. A decrease in the abundance and frequency of the majority of species, including species characteristic of deciduous forests (class Querco-Fagetea) and beech forests (order Fagetalia sylvaticae Pawł.1928), and an increase in species typical of alder-ash riparian forests (alliance Alno-Ulmion Br.-Bl. & Tx. 1943) and nitrophilous communities were observed in the herb layer. Conversion treatment may reinforce the artificial character of the community because the species composition, as well as the spatial and age structure of the tree stands, can be arbitrary and therefore artificially formed during conversion (arbitrary applied size and order of regeneration clumps and areas). When anthropogenic communities are left undisturbed, processes affecting all phytocoenotic layers are activated and spontaneous forest regeneration usually begins. Therefore, tree-stand conversion used as a tool to restore natural community is not effective.

8

Intra-versus inter-population variation of cone and seed morphological traits of Pinus tabulaeformis Carr. in northern China : impact of climate-related conditions

Ji M., Zhang Q., Deng J., Zhang X., Wang Z.

Polish Journal of Ecology

|

2011

|

Vol. 59, nr 4

717-727

EN

Morphological traits of conifer species are known to vary adaptively with the geographic and climatic variables, but little is known about intra- and inter-population variation and impact of associated climate factors on the morphological variation. Chinese hard pine (Pinus tabulaeformis Carr) is a major and widespread component of coniferous forests in the temperate and semi-humid zone in northern China. Here we investigated 12 life history traits involving cone length (CL), width (CW) and dry weight (CDW), cone length to width ratio (CLW), seed length (SL), width (CW) and total weight (STW), seed length to width ratio (SLW), seed wing length (SWL), width (SWW) and total weight (SWTW), seed wing length to width ration (SWLW) at 12 sites between longitudes (102[degrees]E to 122[degrees]E) and latitudes (32[degrees]N to 43[degrees]N) covering an altitude range of 125.2581 m. Our results showed that each morphological character presented a large variation both within and among populations. Moreover, we found that proportion of phenotypic variation (i.e. V[st], %) of the all cone traits except for the cone width was over 50% among populations, indicating that the variation of these traits was mainly controlled by the environmental variables. Although the mean proportion of phenotypic variation of all measured traits was only about 28% among populations of this species, it was much higher than those of other conifers, which further suggested that this species held the higher adaptive phenotypic variation or stress-tolerance ability under varying environmental conditions. Furthermore, the phenotypic variation presented a general pattern that almost all measured traits were negatively correlated with the potential evapotranspiration which reflected the synthetic effects of multiple factors such as the temperature and rainfall, rather than a single environmental or climatic factor. In conclusion, according to the relationship between phenotypic variation and climate factors, it will undoubtedly provide important information for the reforestation and genetic conservation for this species in the changing climate.

9

Drzewa mniej znane. Sosna żółta

Czekalski M.

Zieleń Miejska

|

2010

|

Nr 11

28-28

PL

Późną jesienia i zimą najładniej wyglądają drzewa iglaste. Ich mlode okazy zdobią mieszkania oraz pomieszczenia licznych instytucji użyteczności publicznej podczas Świąt Bożego Narodzenia.

10

Drzewa mniej znane. Sosna czarna

Czekalski M.

Zieleń Miejska

|

2010

|

Nr 1

28-28

11

Odporność termo-olejowo modyfikowanego drewna na działanie grzybów pleśniowych

Fojutowski A., Kropacz A., Noskowiak A.

Ochrona przed Korozją

|

2010

|

nr 7

363-367

PL

Drewno o wysokiej wilgotności łatwo ulega zapleśnieniu. Grzyby strzępkowe (pleśniowe) pogarszają estetykę wyglądu drewna oraz stwarzają zagrożenie dla środowiska i zdrowia osób. Jest to jedna z przyczyn niechętnego stosowania wyrobów z drewna w budownictwie w warunkach potencjalnego narażenia na oddziaływanie wysokiej wilgotności. W celu zmniejszenia tych zagrożeń wprowadza się do drewna fungicydy, ograniczające możliwości zaatakowania drewna przez grzyby. Fungicydy mogą jednak także stwarzać zagrożenia ekotoksykologiczne w fazie użytkowania drewna, a także recyklingu. Alternatywą jest termomodyfikacja drewna, doprowadzona w ostatnich latach do fazy produkcji przemysłowej. Drewno modyfikowane termicznie, wykazuje korzystne cechy użytkowe jak np. mniejsza higroskopijność, większa stabilność wymiarowa niż drewno naturalne, a także poprawa odporności na działanie grzybów podstawczaków, rozkładających drewno. Zmiany właściwości drewna zależą silnie od warunków prowadzenia procesu termicznej modyfikacji. Celem pracy było rozpoznanie wpływu wykonanej w Instytucie Technologii Drewna w Poznaniu termomodyfikacji oraz modyfikacji termicznej i nasycenia olejem naturalnym drewna bielu sosny i brzozy na jego odporność na działanie grzybów pleśniowych. Badaniami mikologicznymi objęto laboratoryjne rozpoznanie działania na badane drewno czystych kultur gatunków grzybów wywołujących głównie zmiany estetyczne tj. powodujących pleśnienie drewna. Odporność drewna na działanie grzybów pleśniowych badano metodą stosowaną w budownictwie. Badawcze i kontrolne próbki, umieszczone na podłożu solno-agarowym, narażano przez 4 tygodnie na działanie dwóch zestawów grzybów tj. mieszaniny czystych kultur grzybów: Aspergillus niger, Penicillium funiculosum, Paecilomyces variotti, Trichoderma viride, Alternaria tenuis lub czystej kultury grzyba Chaetomium globosum, przy inkubacji w temperaturze 27!1oC i wilgotności względnej powietrza powyżej 90%. Stwierdzono, że termomodyfikowane oraz termo-olejowo modyfikowane drewno sosny i brzozy jest nieodporne na zapleśnienie, podobnie jak drewno nie poddawane obróbce termicznej lub termo-olejowej pod względem stopnia i procentowego porośnięcia powierzchni przez grzyby, chociaż intensywność porośnięcia modyfi kowanego drewna przez grzyby pleśniowe jest mniejsza, niż drewna kontrolnego.

EN

Wood of high moisture content is very susceptible to mould. Mould fungi deteriorate aesthetics of wood appearance and create danger to the environment and human health. It is one of the reasons why wood is not willingly used in construction under conditions where there is a possibility of exposure to high humidity. In order to mitigate these threats wood is impregnated with fungicides which limit possibilities of attacking wood by fungi. However fungicides may also create eco-toxicological dangers during use of wood and its recycling. An alternative way is thermal modification of wood which method entered into industrial production phase in recent years. Thermally modified wood demonstrates advantageous functional properties such as lower hygroscopicity, better dimension stability than in the case of natural wood, and also higher resistance to Basidiomycetes which decay wood. Changes in wood properties strongly depend on the conditions of thermal modification. The aim of the work was identifi cation of the influence of thermal modification and thermo-oil modification of Scots pine sapwood and birch wood (the modification was done in the Wood Technology Institute in Poznan) on its resistance to mould fungi. Mycological tests included laboratory identification of the effect of pure cultures of fungi species causing mainly aesthetic changes, i.e. causing mould on wood, on tested wood. The resistance of wood to mould fungi was tested by the method used in building industry. Test and control samples placed on salt-agar medium were exposed to two fungi sets for 4 weeks, i.e. a mixture of pure cultures of the following fungi: Aspergillus niger, Penicillium funiculosum, Paecilomyces variotti, Trichoderma viride, Alternaria tenuis or pure culture of Chaetomium globosum fungus at incubation in the temperature of 27!1oC and relative humidity of over 90%. It was observed that thermally modified and thermo-oil modified Scots pine sapwood and birch wood is not resistant to mould similarly to wood which did not undergo thermal or thermo-oil treatment. The similarity concerns the degree and percentage coverage of surface with fungi; however the intensity of mould fungi coverage on modified wood is lower than in the case of control wood.

12

Long-term chronologies of pine (Pinus sylvestris L.) and fir (Abies alba Mill.) from the Małopolska region and their palaeoclimatic interpretation

Szychowska-Krąpiec E.

Folia Quaternaria

|

2010

|

nr 79

1--124

EN

The studies aiming at construction of long incremental patterns for two coniferous tree species, Pinus sylvestris and Abies alba, from the Małopolska region were initiated at the Dendrochronological Laboratory of the Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection, AGH University of Science and Technology in Kraków in the mid-1990s. These studies, successfully finished, resulted in two regional chronologies: 916-year pattern for the pine (1091-2006 AD), and 896-year fir chronology, covering the period 1109-2004 AD. Both these chronologies, exhibiting high similarity to the regional chronologies from the adjacent areas, are being used for dating wood from archaeological sites, architectural objects or mining excavations. Except for the primary goal, i.e. absolute dating of wood samples, they were also used as the proxy data in the prediction of the temperatures December-March (fir) and February—March (pine) for the last 900 years. In this way, the distinguished periods of cooling and warming fit in the general pattern of the long-term climate changes: the Mediaeval Warm Period, the Little Ice Age, and the Recent Global Warming. Some of the cool phases are convergent with the Wolf, Sporer, and Maunder Minima of the solar activity (sunspot populations). Short-term, but drastic changes of the climatic factors are marked in the chronologies newly constructed as the positive or negative signature years. The response function analysis demonstrated the positive dependence of the annual increments of the pine on the temperatures of two winter months (February—March) and the fir on the temperatures of the entire winter peńod, from December till March.

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczących dendrochronologii i denroklimatologii sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) i jodły pospolitej (Abies alba Mill.) z obszaru Małopolski. Wynikiem tych badań było zestawienie dwóch 900-letnich regionalnych standardów obejmujących następujące okresy czasu: 1109-2004 AD dla jodły i 1091-2006 AD dla sosny. Analizą objęto około 3000 prób drewna, które pochodziło z wykopalisk archeologicznych, obiektów architektonicznych, wyrobisk górniczych kopalni soli w Wieliczce i Bochni, a także z drzew rosnących. W trakcie prac nad konstrukcją standardów uzyskano datowania bezwzględne licznych obiektów. Datowania te wskazywały lub potwierdzały czas ich budowy, przebudowy czy napraw. Wśród tych obiektów były liczne zabytkowe kościoły z województwa małopolskiego i świętokrzyskiego. Dzięki przeprowadzonym badaniom uzyskano daty wznoszenia konstrukcji dachowych kościołów w Czerwonym Chotlu (1449 AD), Zborówku (1458 AD), Chrobrzu (1547 AD), Krzcięcicach (1538 AD), Strzelcach Wielkich (1784 AD), Grabiach (1736 AD), czy kościele kolegiackim w Wiślicy (1355 AD). Datowania dendrochronologiczne pozwoliły też określić daty przeprowadzania remontów konstrukcji dachowych w kościołach w Szańcu (1657 AD), Kossowie (1776 AD), Małogoszczy (1658 AD), Dobrowodzie (1762 AD), Nowym Korczynie (1776 AD), Jędrzejowie (1827 AD), Górce Kościelnickiej (1689 AD) i Wiślicy (1443 AD). Poza datowaniami obiektów architektonicznych zestawione standardy umożliwiły datowanie bezwzględne artefaktów pochodzących z wykopalisk archeologicznych, np. zabudowań drewnianych na Rynku w Krakowie, po zachodniej stronie Sukiennic. Pozostałości podwalin dawnych budynków o konstrukcjach szkieletowych czy fragmenty ruchomych stoisk, straganów, elementy studni i rur wodociągowych pochodzą z końca XIII i połowy XIV w. Jednymi z najstarszych badanych elementów drewnianych pochodzących z wykopalisk archeologicznych okazała się studnia zlokalizowana niedaleko Krakowa w Zakrzowcu, która została wykonana w latach 30-40. XIII w. Inne obiekty drewniane wydatowane dendrochronologicznie, a pochodzące z wykopalisk archeologicznych prowadzonych na Rynku w Bytomiu, Starym Mieście w Rybniku, czy na Starym Mieście w Wodzisławiu Śląskim są młodsze. Dzięki przeprowadzonym badaniom określono czas ich wznoszenia, przebudowy, a także rozbudowy. Stare kramy na Rynku w Bytomiu, a także nawierzchnia Rynku zostały wybudowane w końcu XIII w. Młodsze są konstrukcje budynków mieszkalnych na Rynku w Rybniku pochodzące z połowy XVI w. (1555 AD). W Wodzisławiu Śląskim zabudowa Starego Miasta i fragmenty drogi reprezentują szeroki przedział czasu: od 1658 r. aż do początków XIX w. (1816 AD). Wiele datowań dendrochronologicznych uzyskano dla drewna występującego w kopalniach soli w Bochni i Wieliczce. Te zabytkowe kopalnie powstałe w XIII w. na starych poziomach eksploatowanych w średniowieczu zawierają drewno z tamtych czasów, które zachowane jest w wyrobiskach górniczych jako elementy obudowy, bądź jako urządzenia i sprzęt górniczy. Przeprowadzone analizy dendrochronologiczne drewna z obu kopalń pozwalają nie tylko określić czas ścinania drzew, których drewno użyto do budowy obudów czy urządzeń, ale także określić czas ich przebudów czy napraw. Najstarsze drewno w obudowach górniczych stwierdzono w komorze Dusząca (1387, 1390, 1405, 1422 AD) i szybie Goryszowski (1485— 1495 AD) w kopalni soli w Wieliczce. Komora Dusząca jest przykładem wyrobiska, gdzie mamy drewno pochodzące z różnego czasu, świadczące o naprawach obudowy około 1422 roku, 1480, 1630, 1692, 1817 i 1905 r. W wielu przypadkach datowanie dendrochronologiczne drewna występującego w wyrobiskach jest zgodne z czasem ich powstawania, jak na przykład komory Stanetti w kopalni soli w Bochni (1824-1858 AD) czy podsadzka w koszu Rabsztyn (1721, 1728, 1738 i 1740 AD). Datowanie dendrochronologiczne uzyskały również zabytkowe narzędzia i urządzenia górnicze, np. kierat Ważyński w kopalni w Bochni (1673, 1702 AD). Przedstawione przykłady datowania materiału badawczego różnego pochodzenia świadczą o szerokich możliwościach zastosowania nowo utworzonych standardów w datowaniach różnych obiektów: począwszy od obiektów architektonicznych, poprzez wyrobiska górnicze, aż po artefakty występujące w wykopaliskach archeologicznych. Utworzone chronologie regionalne dla Małopolski wykazują wysoką zbieżność z chronologiami regionalnymi z obszarów sąsiednich. Małopolski standard jodłowy najwyższe podobieństwo wykazał z chronologią austriacką (t = 20.079) i niemiecką zestawioną dla Saksonii i Turyngii (t = 19.928), nieco niższe natomiast ze wzorcem przyrostowym z południa Niemiec (t = 18.568) i Czech (t = 17.348). Niższe wartości podobieństwa uzyskała Małopolska chronologia sosnowa, t około 12, ze standardem kujawsko-pomorskim i środkowoniemieckim, t= 10.789. Z pozostałymi porównywanymi standardami chronologia małopolska uzyskała niższe wartości t w granicach 6: standardy północnopolski, warmińsko-mazurski, suwalski, gotlandzki. Chronologie małopolskie są nie tylko precyzyjnym narzędziem datującym, ale także naturalnym archiwum klimatycznym mającym zastosowanie w rekonstrukcji klimatu w przeszłości. Ekstremalne zdarzenia pogodowe, takie jak: mroźne, długotrwałe zimy, gorące i suche lata, późne przymrozki czy powodzie identyfikowane są jako lata wskaźnikowe. W czasie ostatnich 900 lat w chronologii jodłowej wyróżniono 120 lat wskaźnikowych pozytywnych i negatywnych, z przewagą lat negatywnych. Najwięcej lat wskaźnikowych wystąpiło w XIII w. (21). Znacznie mniej zidentyfikowano lat wskaźnikowych w chronologii sosnowej, tylko 57; aż 12 z nich wystąpiło w XVI w. W relacjach przyrost roczny — klimat funkcja odpowiedzi wykazała zdecydowany wpływ temperatury miesięcy zimowych, w przypadku jodły całego okresu zimowego: od grudnia do marca, natomiast u sosny najważniejszą rolę odgrywa koniec okresu zimy (luty, marzec). Opady u obu gatunków miały mniejsze znaczenie W ostatnich dziesięcioleciach w przyrostach rocznych jodeł i sosen obserwuje się redukcje szerokości ich przyrostów. Są one wywołane w głównej mierze wpływami zanieczyszczeń przemysłowych powietrza. Zanieczyszczenia te powodują zmiany w zależnościach przyrost roczny — klimat. U sosny wpływ na szerokość słojów obok temperatury lutego i marca ma również temperatura grudnia. Natomiast u jodły obok temperatur miesięcy zimowych (XII—III) dodatkowo pojawia się wpływ temperatury lipca i sierpnia. W przypadku opadów w okresie wzmożonego oddziaływania zanieczyszczeń przemysłowych nie obserwuje się ich znaczącego wpływu i nie odgrywają one większej roli. Zależność przyrostu rocznego od średnich miesięcznych temperatur 4 miesięcy zimowych (XII, I, II, III) u jodły i dwóch (II, III) u sosny została wykorzystana do rekonstrukcji tych temperatur w ostatnich 9001atach w Małopolsce. Obie nowo zestawione chronologie małopolskie zostały wykorzystane jako predyktor. Na ich podstawie wyznaczono okresy występowania niskich temperatur w całym okresie zimy (chronologia jodłowa) i pod koniec okresu zimowego (chronologia sosnowa). Niskie temperatury w całym okresie zimowym wystąpiły w latach: 1200-1320, 1350-1450, 1490-1530, 1560-1595, 1630-1780, 1820-1920, natomiast chłodne okresy końca zim (II—III) zidentyfikowano w latach: 1140-1190, 1220-1320, 1365-1405, 1570-1780, 1830-1920 i 1959-1990. Niektóre z wymienionych okresów chłodnych korelują się z okresami mniejszej aktywności Słońca. Minimum Wolfa zaznaczające się na przełomie XIII i XIV w. (1280-1350) powiązać można z zaznaczającym się epizodem chłodnych miesięcy zimowych XII—III u jodły i II—III u sosny w 1280-1320 w długotrwałym, ponad stuletnim okresie ochłodzenia 1200-1320. Chłodny okres zaznaczający się na przełomie XV i XVI w. (1490-1530) skorelować można z minimum Sporera (1460-1550), a 150-letni okres chłodnych zim w XVII i XVIII w. (1630-1780) z minimum Maundera (1645-1715). Przeprowadzone rekonstrukcje temperatur zimowych w Małopolsce i wyznaczone na ich podstawie fazy cieplejszych i chłodniejszych zim znajdują odzwierciedlenie w schemacie długookresowych zmian klimatycznych: Średniowiecznym Okresie Ciepła, Małej Epoce Lodowej i Współczesnym Okresie Ocieplenia. Okresy występowania wyższych temperatur (XII- III) w 1130-1200 w przypadku jodły i (II—III) w 1100-1140 w przypadku sosny można powiązać z końcową fazą Średniowiecznego Okresu Ciepła. Natomiast długotrwały okres występowania niekorzystnych temperatur zim rozpoczynający się około 1560/1570 r. interpretować można jako początek Małej Epoki Lodowej, której zakończenie na obszarze Małopolski przypada na lata 20. XX w. Ostatni z wyróżnionych długookresowych zmian klimatu, Współczesny Okres Ocieplenia; zaznacza się w przeprowadzonych rekonstrukcjach w trzeciej dekadzie ubiegłego wieku. Wyniki analiz dendrochronologicznych drewna sosnowego i jodłowego z Małopolski i opracowanie 900-letnich standardów regionalnych w znaczący sposób uzupełnia zestaw polskich standardów dendrochronologicznych. Zestawione chronologie dla Małopolski są drugimi w Polsce, tak długimi wzorcami przyrostowymi dla drewna tych gatunków (po chronologii północnopolskiej dla sosny autorstwa A. Zielskiego i południowopolskiej chronologii jodłowej opracowanej przez autorkę).

13

The assessment of mechanical properties of wood treated with ionic liquids

Fojutowski A., Noskowiak A., Kot M., Kropacz A., Stangierska A.

Drewno : prace naukowe, doniesienia, komunikaty

|

2010

|

vol. 53, nr 184

21-37

EN

The impregnation of wood with wood preservatives may have an influence on its physical and mechanical properties. The knowledge about the character of that influence is of great importance for characterisation of functional properties of wood and, as a consequence, determination of its use classes. The ionic liquids (ILs) of imidazolium tetrafluoroborates series, which for instance very well penetrate into Scots pine wood, are active against wood-destroying fungi and generally have a positive, although insignificant, influence on physical and mechanical properties of wood, especially on its resistance to colour change during exposure to light. However, various ILs may differ widely in that respect. Under POIG.01.03.01-30-074/08 project investigations were undertaken to clarify the influence of didecyldimethylammonium nitrite ([DDA][NO2]) and IL with didecyldimethylammonium cation and anion of herbicide character ([DDA][herbicide]) on selected physical and mechanical properties of Scots pine wood (Pinus sylvestris L.). The miniature sapwood samples were subjected to sorption with the ILs by vacuum method. The properties of the treated wood were compared with those of control wood, i.e. untreated wood, using twin specimens. The average retention of ILs in wood was on the level of 3.6kg/m3, 7.4kg/m3, and 18.2kg/m3. The tested ILs had only a very small influence, from -0.5% to +1.6%, on the compression strength of wood along the grain when oven-dry wood was tested. However, at equilibrium moisture content the compression strength along the grain, bending strength, and modulus of elasticity at bending of wood treated with ILs were distinctly lower, i.e. by 10%, 20% and 15% respectively. The equilibrium moisture content of wood treated with ILs was greater by 2-3% than that of control wood, which may be the reason for deterioration of wood mechanical properties. However, this speculation requires further investigations.

PL

Impregnacja drewna środkami ochrony drewna może wpływać na jego fizyczne, mechaniczne i biologiczne właściwości. Wiedza o charakterze tego wpływu ma istotne znaczenie dla ustalenia klas użytkowania drewna. W badaniach drewna sosny (Pinus sylvestris L.) zabezpieczonego cieczą jonową: tetrafluoroboranem 3-heptyoloksymetylo-1-metyloimidazoliowym, stwierdzono pozytywny jej wpływ na właściwości fizycznomechaniczne drewna, m.in. na zwiększenie trwałości barwy. Różne ciecze jonowe mogą mieć różny wpływ na właściwości drewna, chociaż nie można wykluczyć podobieństw wpływu związków o zbliżonej budowie. W ramach projektu badawczego POIG.01.03.01-30-074/08 podjęto badania oddziaływania dwóch cieczy jonowych: azotynu didecylodimetyloamoniowego [DDA][NO2] i cieczy z kationem didecylodimetyloamoniowym i anionem o charakterze herbicydu [DDA][herbicyd], wprowadzonych w roztworach wodno-alkoholowych do drewna metodą próżniowo-ciśnieniową, na jego wytrzymałość. Retencje cieczy jonowych w drewnie zróżnicowano przez zastosowanie trzech różnych ich stężeń w roztworach. Badania wykonano na bielu drewna sosny (Pinus sylvestris L.), jako drewnie modelowym. Podstawowej oceny wpływu cieczy jonowych na wytrzymałość drewna dokonano przez zbadanie wytrzymałości na ściskanie wzdłuż włókien (zgodnie z PN-C-04907:1972) po wysuszeniu nasycanych cieczami jonowymi próbek do stanu zupełnie suchego. Następnie dokonano oznaczeń wytrzymałości na ściskanie wzdłuż włókien metodą według PN-D-04102:1979 oraz wytrzymałości i modułu sprężystości przy zginaniu drewna metodami: według PN-D-04103:1977 i PN-D-04117:1963. Oznaczenia te wykonano stosując drewno o równowagowym stanie wilgotności w klimacie normalnym (wilgotność powietrza 65%/20°C). W rezultacie badań wykonanych na bliźniaczych próbkach drewna stwierdzono, że nasycanie bielu drewna sosny zwyczajnej cieczami jonowymi [DDA][NO2] i [DDA] [herbicyd] w ilości 3,5 do 19,0 kg/m3: – nie wpływa na wytrzymałość na ściskanie wzdłuż włókien badaną zgodnie z normą PN-C-04907:1972 w stanie zupełnie suchego drewna (zmiany w zakresie od –0,5% do +1,6% kwalifikowane są według normy jako brak zmian), – powoduje zwiększenie wilgotności równowagowej drewna w klimacie normalnym (65%/20°C) o 2–3%, – zmniejsza wytrzymałość na zginanie statyczne, wytrzymałość na ściskanie wzdłuż włókien oraz moduł sprężystości drewna w stanie wilgotności równowagowej, dla klimatu normalnego (65%, 20°C), odpowiednio o około: 20%, 10% i 15%. Różnice pomiędzy wartościami średnimi wytrzymałości na zginanie, wytrzymałości na ściskanie i modułu sprężystości przy zginaniu próbek kontrolnych i próbek nasycanych cieczami jonowymi są statystycznie istotne (przy poziomie ufności 95%). Różnice pomiędzy wartościami średnimi wytrzymałości na zginanie, wytrzymałości na ściskanie i modułu sprężystości przy zginaniu próbek nasycanych cieczami jonowymi o różnych stężeniach (różne stopnie retencji) są statystycznie nieistotne (przy poziomie ufności 95%). Dalszych badań wymaga sprawdzenie czy obniżenie wytrzymałości i modułu sprężystości przy wilgotności drewna odpowiadającej wilgotności równowagowej dla klimatu normalnego jest wynikiem wyższej wilgotności równowagowej drewna nasycanego testowanymi cieczami, czy oddziaływania tych cieczy na tkankę drzewną.

14

Zagrożenie dla sosen

Dankowska E., Piątek H.

Zieleń Miejska

|

2009

|

Nr 1

27-27

PL

Sadzenie nowych odmian i gatunków sosen na terenach zieleni miejskiej przyczyniło się do masowego występowania borecznika rudego w miejskich parkach i zieleńcach. Szkody wyrządzane przez tego owada polegają przede wszystkim na stratach w przyroście drzew.

15

Charakterystyka uszkodzeń powierzchniowych warstw gleby podczas zrywki drewna ciągnikami rolniczymi w trzebieżowych drzewostanach sosnowych

Sowa J. M., Kulak D.

Inżynieria Rolnicza

|

2008

|

R. 12, nr 1(99)

353-361

PL

Celem badań było określenie rozmiaru i poznanie cech charakterystycznych naruszeń pokrywy glebowej powstałych w trakcie wykonywania zrywki drewna za pomocą ciągników rolniczych. Zakres prac ograniczono do niżowych, trzebieżowych drzewostanów sosnowych. Zrywka drewna w trzebieżach wczesnych spowodowała zniszczenia pokrywy glebowej na 2,57% powierzchni zrębowej, a w późnych na 3,63% zrębu. Dominującą formą uszkodzeń były ubicia, których udział w trzebieżach wczesnych wyniósł 84%, zaś w późnych 67%. Z przeprowadzonych analiz wynika, że o zaobserwowanych w badaniach różnicach w poziomie szkód w wierzchniej warstwie gleby pomiędzy trzebieżami wczesnymi i późnymi zadecydowała liczba powstałych naruszeń gleby, a nie powierzchnia pojedynczych uszkodzeń.

EN

The purpose of the research was to determine size and to get to know characteristic features of soil cover damage occurring during wood skidding with farm tractors. The scope of works was limited to lowland, thinning pine-stands. Wood skidding in first thinnings resulted in soil cover destruction at 2.57% of total felling area, and in secondary thinnings at 3.63% of total felling area. Compressions were prevailing form of damage. Their share in first thinnings reached 84%, and in secondary thinnings - 67%. Completed analyses indicate that differences in topsoil damage level between first and secondary thinnings, observed during the experiment, are determined by total number of soil damages, and not individual damage area.

16

Accumulation of N-NH4 and N-NO3 in pine under conditions of nitrogen stress

Ostrowska A., Porębska G.

Archives of Environmental Protection

|

2008

|

Vol. 34, no. 3

193-200

EN

This paper discusses the results of a study on the impact of nitrogen stress on the accumulation of various N forms in young pines and in needles of mature pine trees. With the increase in N content in the growth environment (fertilization), a several fold increase in total N in plants was found while N-NH4 increased tens of times as compared to the treatment without fertilization. At a decreased biomass yield by ca. 50 % the proportion of N-NH4 in the total N pool fluctuated from 10 to 15 %, or even more. The share of N-NO3 in the total N amount was several fold lower than that of N-NH4. In needles of trees growing under the impact of N deposition, the observed share of N-NH4 in the total N pool was at a level of ca. 3 %, but the total amount of soluble non-protein N compounds constituted ca. 26 %. In needles of trees under low N deposition only trace amounts of mineral N were detected. Thus it can be suggested that the ratio of total N to soluble non-protein N compounds as well as the total N to mineral N ratio may be used as indices of N stress for pine.

17

Zwyczajne sosny

Janecki J.

Architektura Krajobrazu

|

2008

|

nr 4

54-55

18

Wpływ spałowania jeleniowatych na pierśnicę sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L)

Sporek M.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2006

|

Vol. 13, nr S4

620-624

PL

Przedmiotem badań była zmienność szkód łowieckich wyrządzonych przez zwierzynę płową w pierwszej klasie wieku monokultury sosnowej. Prace badawcze wykonano na 5 powierzchniach doświadczalnych różniących się wiekowo (8-, 12-, 14-, 16-, 20-letnich). Do najliczniejszych uszkodzeń zarejestrowanych na wszystkich powierzchniach doświadczalnych należą spały zlokalizowane na wysokości około 1+2 m od podłoża. Procentowy udział drzew spałowanych jest bardzo duży i waha się w przedziale od 74% na powierzchni 8-letniej do 96% w sośninie 12-letniej. Spałowane drzewa niezależnie od rozmiaru spału ich liczby na strzale atakowane są przez czynniki chorobowe, zwłaszcza pasożytnicze grzyby. Średnica drzew uszkodzonych spałowaniem i ich pole powierzchni przekroju jest mniejsze w stosunku do nieuszkodzonych.

EN

The subject of the study was variation of hunting damage caused by deer in the first age class of the pine monoculture. Studies were conducted on 5 experimental plots of different age (8-, 12-, 14-, 16-, 20 years-old pines).The most frequent damage recorded on all plots was tapping at the height of ca 1-2 m above the ground. The percentage of tapped trees was very high and varied within the range from 74% on the plot of 8 years old trees to 96% in 12 years old pine stand. Tapped trees, irrespective of the size of tappings and their number on the trunk, are attacked by infections, especially caused by parasitic fungi. The radius of trees damaged by tapping and the surface of their cross-section was smaller than in not damaged trees.

19

Genetic-environmental controls of the tolerance of forest trees to industrial pollution

Fagiewicz K., Kozacki L., Prus-Głowacki W., Chudzińska E., Wojnicka-Półtorak A.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2006

|

Vol. 32, no. 1

73-88

EN

Genetic-environmental controls of the tolerance of forest trees to industrial pollution arc discussed on the example of the Scots pine. Within the pine population under study, various responses to man-made stress were observed in individual specimens, which gave rise to the hypothesis about a genetic origin of the phenomenon. The research procedure was preceded by an assessment of the environmental conditions which focused especially on the pollution of the atmosphere and pedosphere as a background for estimating the level of variation and examining the genetic structure of specimens sensitive to, or tolerant of, the pollution. The analysis covered a pine population coming from natural forest regeneration growing in the zone of direct impact of pollution from the Miasteczko Śląskie Zinc Works. Two groups of trees were distinguished: S (sensitive) and T (tolerant), characterized by different genetic parameters. The observed tendencies (slower cell division rates, lower values of the mitotic index than in the control group, a high level of chromosomal aberrations) indicate a direct effect of the pollution on the genetic material of the trees.

PL

Opracowanie porusza problematykę genetyczno-środowiskowych uwarunkowań tolerancji drzew leśnych (na przykładzie sosny zwyczajnej) na zanieczyszczenia przemysłowe. Na poziomie badanej populacji sosny zaobserwowano zróżnicowaną odpowiedź poszczególnych osobników na stres antropogenny, co stanowiło podstawę hipotezy o genetycznym podłożu zjawiska. Procedurę badawczą poprzedzono diagnozą warunków środowiskowych uwzględniającą szczególnie stan zanieczyszczeń atmosfery i pedosfery, jako tła dla oszacowania poziomu zmienności i zbadania struktury genetycznej grup osobników podatnych, bądź odpornych na zanieczyszczenia. Analizie poddano populację sosny pochodzącej z naturalnego odnowienia, pozostającą w strefie bezpośredniego oddziaływania zanieczyszczeń z Huty Cynku "Miasteczko Śląskie". W jej obrębie wyróżniono dwie grupy drzew: S (sensitive) i T (tolerant) charakteryzujące się odmiennymi parametrami genetycznymi. Zaobserwowane prawidłowości (zmniejszenie się tempa podziałów komórkowych, obniżenie wartości indeksu miotycznego w stosunku do drzew grupy kontrolnej, wysoki poziom aberracji chromosomowych) wskazują na bezpośredni wpływ zanieczyszczeń na materiał genetyczny drzew

20

Analiza pracy siewnika Agricola Italiana z zastosowaniem techniki filmowej

Walczyk J.

Inżynieria Rolnicza

|

2005

|

R. 9, nr 10

395--402

PL

Stosując technikę wideo komputerową przeprowadzono analizę pracy siewnika Agricola Italiana w zastosowaniu do wysiewu nasion sosny. Dzięki analizę punktu wylotu nasion z tarczy stwierdzono nieprawidłowości punktu wylotu powodowanego błędnym działaniem tulejki odcinającej podciśnienie. Po dokonanej wymianie tulejka siewnika pracował poprawnie. Analiza napełniania otworów tarczy wykazała przydatność badanego siewnika do wysiewu nasion sosny zwyczajnej.

EN

Video-computer technique was employed to perform the Agricola Itallana seeder operation analysis. The machine was used to sow pine seeds. The analysis carried out on the seed outlet (ejection) point in the disk allowed to find outlet point faults due to incorrect operation of sleeve cutting off vacuum. After sleeve replacement the drill worked correctly. Disk hole filling analysis proved usability of tested drill for common pine seed sowing.