Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Możliwości zastosowania wybranych metod badawczych do określania własności i cech strukturalnych soli kamiennych

Cebulski D., Urbaniec A., Łukaszewski P.

Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu

|

2017

|

nr 217

1--191

PL

Występowanie soli kamiennych na obszarze Polski związane jest z dwoma głównymi formacjami solonośnymi: cechsztyńską i mioceńską. W monografii zaprezentowano wyniki analiz materiału rdzeniowego wykonanych dla wybranych utworów solnych pochodzących z obydwu wspomnianych formacji. W pierwszej części przedstawiono opracowaną na podstawie literatury charakterystykę geologiczną głównych formacji solonośnych Polski, uwzględniającą stosowane podziały litostratygraficzne i ogólną charakterystykę paleośrodowiska sedymentacji. W rozdziale 2 zawarto charakterystykę litologiczną i wyniki badań makroskopowych analizowanych rdzeni wiertniczych, reprezentujących różnego typu skały solne. Przeprowadzone obserwacje makroskopowe miały na celu określenie możliwie wszystkich dostrzegalnych cech litologicznych, strukturalnych i teksturalnych analizowanych utworów solnych, takich jak: wielkość kryształów, typ strukturalny soli, barwa, stopień przezroczystości, obecność i forma występowania innych minerałów, obecność i typ laminacji, zaburzenia plastyczne soli itd. W rozdziale 3 opisano stosowane metody badawcze wraz z analizą i interpretacją uzyskanych wyników. Generalnie wykorzystano kilkanaście różnych technik badawczych. Do metod pozwalających określić własności fizyczne skał należały: pomiar naturalnej promieniotwórczości gamma, pomiar propagacji fal ultradźwiękowych, pomiar współczynnika przewodności cieplnej, wyznaczanie gęstości i gęstości objętościowej, określenie parametrów wytrzymałościowych i odkształceniowych. Do ustalenia składu chemicznego i mineralogicznego badanych utworów solnych wykorzystano: analityczne oznaczenia zawartości wybranych pierwiastków, metodę atomowej spektrometrii emisyjnej (ICP-OES), fluorescencję rentgenowską (technologie EDXRF oraz WDXRF), metodę dyfrakcji rentgenowskiej (XRD). Do określenia cech struktury wewnętrznej skał solnych użyto metody rentgenowskiej tomografii komputerowej (CT) (wizualizacja całych metrowych odcinków rdzeni wiertniczych) oraz rentgenowskiego mikrotomografu komputerowego (micro-CT) (próby o wysokości 5–10 cm). Ponadto wykonano analizę wybranych prób za pomocą skaningowego mikroskopu elektronowego (SEM). W rozdziale 4 przeprowadzono dyskusję wyników badań uzyskanych przy zastosowaniu różnych metod badawczych. Porównanie wyników pozwoliło na szczegółową charakterystykę poszczególnych typów litologicznych przebadanych skał solnych, reprezentujących różne ogniwa litostratygraficzne i różniących się cechami makroskopowymi. Zastosowanie omówionych w opracowaniu metod dostarczyło dużej ilości szczegółowych informacji na temat badanych soli kamiennych. Zbiory wyników uzyskane przy wykorzystaniu tak wielu uzupełniających się metod pozwoliły na wzajemną weryfikację poszczególnych parametrów, dając w efekcie spójny i precyzyjny obraz opisujący badane utwory solne.

EN

Salt rocks occur in Poland in two main salt-bearing formations: Zechstein (Permian) and Miocene (Neogene). The results of core material analysis, done for selected salt samples, originating from both mentioned formations, have been presented in this monograph. The geological characteristics of Poland's main salt-bearing formations, on the basis of professional literature, and including the lithostratigraphy of the Zechstein and the Miocene as well as the general paleoenvironment characteristics, are presented in the first chapter. Chapter 2 contains the lithological characteristics and the results of the macroscopic examination of drilling cores representing various types of salt rocks. Macroscopic observations were done in order to identify all possible lithological, structural and textural features of analyzed salts, such as crystal size, salt type, color, degree of transparency, presence and form of other minerals, presence and type of lamination, etc. Chapter 3 describes the research methods as well as their results. Several different research techniques were used in our research project. Methods of determining the physical properties of the rocks included: natural radioactivity measurement by using Gamma Logger, ultrasonic wave propagation measurement, thermal conductivity measurement, density and bulk density determination, resistance and deformation rock properties. Methods of determining the chemical and mineralogical composition included: the classical analytical chemistry identification, inductively coupled plasma optical emission spectrometry (ICP-OES), X-ray fluorescence spectrometry (EDXRF technology and WDXRF technology), X-ray diffraction (XRD). In order to determine the characteristics of the internal structure of salt rocks, X-ray computer tomography (CT) (visualization of whole meter sections of cores) and the micro CT scanner (micro-CT) (5–10 cm samples) were used. In addition, scanning electron microscopy (SEM) analysis were performed. Chapter 4 discusses the results of the research. Comparison of the results allowed to implement detailed characterization of the individual lithological types of salts representing different macroscopic features, as well as lithostratigraphic units. The application of the methods discussed in this study provided a large amount of detailed information on the studied salt rocks. The results, obtained with the use of so many methods, allowed to verify each parameter, resulting in a coherent and precise image describing the examined salt rocks.

2

Wstępna ocena właściwości reologicznych wybranych rodzajów soli kamiennej

Serbin K., Toboła T., Ślizowski J., Lankof L., Polański K.

Przegląd Solny

|

2016

|

T. 12

127--135

PL

Przedmiotem badań była analiza szybkości pełzania różnych typów soli kamiennych pobranych ze złóż Kosakowo, Sieroszowice oraz Mogilno. Rozpatrzono wpływ takich parametrów petrograficznych jak wielkość kryształów halitu, obecność inkluzji solankowo-gazowych, sposób rozmieszczenia anhydrytu i innych domieszek. Przeprowadzone badania nie wykazały wzrostu szybkości pełzania wraz ze wzrostem rozmiarów kryształów halitu co często sugerowane jest w literaturze. Nie zaobserwowano również istotnego wpływu inkluzji pierwotnych. Ze względu na liczną obecność anhydrytu i polihalitu w badanych próbkach w których występowały inkluzje pierwotne, kwestia ich wpływu na szybkość pełzania wymaga dalszych szczegółowych badań. Wpływ na wzrost szybkości pełzania niewątpliwie związany jest z obecnością inkluzji rozmieszczonych na granicach kryształów halitu.

EN

The aim of presented study was to analyse the creep rate of different types of rock salt taken from the Kosakowo, Sieroszowice and Mogilno salt deposits. Petrological parameters such as: size of halite crystals, the presence of liquid-gas inclusions, arrangement of anhydrite and others minerals impurities were taken into account. Research did not reveal correlation between the creep rate and the size of halite crystals, what is frequently suggested in a literature. Moreover, the presence of primary fluid inclusions did not influence on the creep rate. In view of numerous anhydrite and polihalite ingrowth in the samples where primary fluid inclusions occur, this issue needs further investigations. However, the increase of the creep rate is connected with the fluid inclusions distributed on the boundaries of halite crystals.

3

Baseny solne triasu na obszarze Polski

Czapowski G., Tomassi-Morawiec H.

Przegląd Solny

|

2016

|

T. 12

51--55

PL

Na obszarze Polski sole triasu formowały się u schyłku dolnego triasu (ret) oraz w górnym triasie (środkowy kajper; tab. 1). Sole retu, grubości do kilkunastu metrów, rozpoznane w 1 otworze wiertniczym (Ryc. 1A-B), występują jako cienkie (cm grubości) chlorkowe przewarstwienia w sukcesji siarczanowo węglanowej, zaś ich cechy strukturalne i zawartość bromu (48-62 ppm) sugerują powstanie w środowisku okresowo zasolonego zbiornika jeziornego. Sole kajpru, grubości 40-143 m, zarejestrowane w 5 otworach wiertniczych (ryc. 2A-B), budują 1-3 pokłady grubości dcm-m w zdominowanej przez iłowce i mułowce sukcesji dolnych warstw gipsowych. Ich wykształcenie i niska (0-42 ppm) zawartośc bromu wskazują na powstanie soli w środowisku okresowo zasolonego zbiornika jeziornego. Prawdopodobne sole dolnego triasu są produktem naturalnej ewaporacji dolnotriasowego zbiornika morskiego, natomiast w górnym triasie ewaporacja schyłkowego zbiornika środkowotriasowego mogła być wzbogacona ługami z niszczenia odsłoniętych soli kamiennych dolnego triasu i/lub najmłodszych wydzieleń solnych cechsztynu, budujących strop formujących się struktur wysadowych. Pomimo dotychczasowego słabego stopnia poznania omawianych soli triasu należy jednak cieniach ich ekonomiczną wartość jako znikomą ze względu na stosunkowo niewielką grubość serii solnych (kilkanaście m - sole retu, do 90 m – sole kajpru) i dużą głębokość występowania (ponad 1680 m - sole retu, 1200-3250 m – sole kajpru).

EN

Except the well recognized chlorides of Late Permian (Zechstein) and the Neogene (Middle Miocene) age in Poland also the salts were accumulated here within the limited evaporate basins during the late Lower (Upper Bunter = Röt) and in the Upper (Middle Keuper) Triassic (Tab. 1, Figs 1A, 2A). The Röt rock salts with thickness >13 m were developed as interbeds of white to beige, polymorphic to giant secondary halites, cm to 9 m thick, incorporated within the sulphate-dolomitic succession of I Gypsum Beds (Fig. 1B). Their structures and bromine content (48-62 ppm) suggested accumulation in a salt pan of broad sabkha, being the marginal part of shallow marine evaporate basin, existed then in SW Poland area (Fig. 1A). The Middle Kuper salts, 40 to 143 m thick, created 1-3 seams with the profile of Lower Gypsum Beds, dominated by claystones and siltstones with sulphate-carbonate interbeds (Fig. 2B). Chlorides were developed as polymorphic to giant secondary halites, white, beige to honey and pink, with anhydrite aggregates and dispersed clay matter. Their structures and low bromine content (0 to 42 ppm) indicated deposition in a seasonally evaporated continental lake of the playa system, occupied that time the central Poland area (Fig. 2B) and supplied with salt brines from eroded emerged salt of the Lower Triassic and the youngest Zechstein. The commented Triassic salts became hitherto only preliminary studied because of rare core material (5 boreholes). Their economic value seems low because of a relatively small salt bed thickness (up to 9 m of Röt salts and up to 90 m of Keuper ones) and their deep occurrence (depth >1680 m for Röt salts and 1200-3250 m for the Keuper ones).

4

Mapy wystąpień zasobów perspektywicznych soli w Polsce jako narzędzie w projektowaniu przyszłego zagospodarowania złóż kopalin

Czapowski G., Bukowski K.

Przegląd Solny

|

2015

|

T. 11

5--31

PL

W ramach zadań państwowej służby geologicznej Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy opracował szereg arkuszy map w skali 1:200 000 (Ryc. 1), na których przedstawiono obszary perspektywiczne wystąpień soli kamiennej i soli potasowo-magnezowych w Polsce, wyznaczone w oparciu o ustalone kryteria (Tab. 1). Niektóre z tych obszarów pogrupowano w tzw. rejony perspektywiczne. Dla permskiej soli kamiennej, występującej w 4 cyklotemach cechsztynu, przedstawiono na 53 arkuszach map (np. Ryc. 2, 4, 5, 7, 9, 11 i 13) 14 rejonów perspektywicznych i 55 obszarów perspektywicznych, w tym: 3 obszary i 3 rejony perspektywiczne, grupujące wybrane wysady solne (Tab. 2) oraz 11 rejonów i 52 obszary perspektywiczne w obrębie pokładowych wystąpień soli (Tab. 3 i 4). Obszary i rejony opatrzono kartami informacyjnymi, zawierającymi podstawowe dane o ich położeniu, geologii i perspektywach zagospodarowania wystąpień soli (np. Ryc. 3, 6, 8, 10 i 12). Dla soli kamiennej wieku mioceńskiego wyznaczono na 4 arkuszach map (Ryc. 15) cztery obszary perspektywiczne (Tab. 5; Ryc. 16). Łączne zasoby przewidywane soli kamiennej w Polsce oszacowano na ok. 4,059 bln Mg, a powierzchnia ich wystąpień wynosi ponad 31,7 tys. km2. Dwanaście obszarów perspektywicznych (Tab. 6) wystąpień pokładowych soli potasowo-magnezowych wieku cechsztyńskiego wyznaczono na 8 arkuszach map topograficznych w skali 1:200 000 (np. Ryc. 17) i opatrzono je kartami informacyjnymi (np. Ryc. 18). Zasoby przewidywane tych soli w Polsce wynoszą ok. 3638,1 mln Mg, zaś całkowita ich powierzchnia to ok. 465 km2. Zaprezentowane mapy obszarów perspektywicznych przygotowano także w wersji ilustrującej tzw. stopień konfliktowości (wersja B), uwzględniającej możliwe konflikty środowiskowe w przypadku podjęcia działalności inwestycyjnej na wybranym obszarze. Obie wersje map wraz z kartami informacyjnymi mogą być przydatne jednostkom administracji państwowej i samorządowej w przygotowaniu planów zagospodarowania przestrzennego oraz potencjalnym inwestorom w wyborze obszaru przyszłej koncesji eksploatacyjnej.

EN

The Polish Geological Institute-National Research Institute as the national geological service prepared the several map sheets at scale 1:200 000 (Fig. 1), presenting the prospective areas of rock and potash salts occurrences in Poland. These areas were contoured under the special criteria (Tab. 1) and many of them were grouped in so called the prospective regions. 53 map sheets (e. g. Fig. 2, 4, 5, 7, 9, 11 and 13) illustrate the 14 prospective regions and 55 areas of the Permian rock salt formations, encountered by the 4 cycles of the Upper Permian (Zechstein) evaporites. These prospects include: 3 prospective areas and 3 regions of salt occurrences within the salt diapirs (Tab. 2) as well as 11 regions and 52 areas of stratiform salt bodies (Tab. 3 and 4). To each area and region the reports containing the basic data on their location, geology of salt bodies, and suggestions of their possible management (e.g. Fig. 3, 6, 8, 10 and 12) were dedicated. Four prospective areas (Tab. 5; Fig. 16) of the Miocene rock salt occurrences were located on the 4 map sheets (e.g. Fig. 15). The total predicted resources of both the Permian and the Miocene rock salts in Poland were estimated at ca. 4.059 x 1012 Mg and they occupy total area of over 31.7 x 106 km2. Eight map sheets (e.g. Fig. 17) present 12 prospective areas (Tab. 6) of the stratiform occurrences of Permian potash salts, with the dedicated reports for each one (e. g. Fig. 18). Their total predicted resources were calculated for ca 3638.1 x 106 Mg and the total area is ca. 465 km2. The all commented maps of prospective areas and regions have also the editions illustrating the level of conflicts (B version of map sheet) expected during the future management of any area. Both map editions together with the reports of each prospective region and area could be helpful for the administrative units in preparing the options of local aerial management as well as for the possible investors in selection the concession areas for future exploitation.

5

Początki górnictwa w Wielkopolsce i geologiczno-górnicza działalność Józefa Zwierzyckiego

Skoczylas J.

Przegląd Górniczy

|

2011

|

T. 67, nr 12

130--137

PL

Dzieje poszukiwań, dokumentowania i eksploatacji bogactw mineralnych w Wielkopolsce ciągle jeszcze czekają na opracowanie. W artykule przedstawiono początki zainteresowań oraz początki prac poszukiwawczych i eksploatacyjnych, głównie węgla brunatnego, w Wielkopolsce do wybuchu I wojny światowej. Intensywne prace poszukiwawcze rozpoczęto w rejonie Bydgoszczy i Wronek, a także w powiatach międzychodzkim i międzyrzeckim. W latach 1841÷1874 zarejestrowano 231 przedsiębiorców zajmujących się odkrywkową eksploatacją węgla brunatnego. Jednak do 1875 r. przetrwało jedynie 5 dużych kopalń. Natomiast w latach 1875÷1913 funkcjonowało 3 do 7 kopalń. W artykule najwięcej uwagi poświęcono pierwszej publikacji wybitnego geologa Józefa Zwierzyckiego (1888÷1961).

EN

The history of explorations, documenting and exploitation of mineral resources in Great Poland still waits for elaboration. The article presents the beginnings of interests and beginnings of exploration and exploitation works, mainly relating to lignite, in Great Poland before World War I. Intensive exploratory works were started in the area of Bydgoszcz and Wronki, as well as in the Międzychód and Międzyrzecz administrative districts. In the years 1841-1874 231 entrepreneurs were registered, involved in opencast lignite exploitation. However, till 1875 survived only 5 big mines. In the years 1875÷1913 3 to 7 mines were operating. In the article most attention was paid to the first publication of the prominent geologist Józef Zwierzycki.

6

Rozdzielczość syntetycznych sekcji pseudoimpedancji akustycznej formacji solnej i jej rozpoznawanie w kontekście budowy podziemnych zbiorników

Figiel W., Kawalec-Latała E.

Przegląd Górniczy

|

2010

|

T. 66, nr 6

91-96

PL

Złoża soli kamiennej o wewnętrznej jednorodnej strukturze są atrakcyjną lokalizacją dla budowy podziemnych magazynów węglowodorów. Metody powierzchniowych pomiarów sejsmicznych są ekonomicznym źródłem niezbędnych informacji geologicznych. Inwersja sekcji sejsmicznych pozwala na uzyskanie przybliżonego rozkładu impedancji akustycznej środowiska skalnego, co odwzorowuje jego budowę. Interpretacja sekcji pseudoimpedancji akustycznej przy niskich parametrach sygnału sejsmicznego i niekorzystnym stosunku sygnału użytecznego do szumu S/N (signal to noise) jest polepszana przez stosowanie metod dekonwolucji. Ze względu na wysokie wartości współczynników odbicia w utworach cechsztynu, dobrych efektów można spodziewać się w wyniku wykonania dekonwolucji minimum entropii MED. Wsparciem dla wizualnej interpretacji formacji geologicznej są metody cyfrowej obróbki obrazów. Z otrzymanych rozkładów pseudoimpedancji akustycznej, jako bazy danych, buduje się obrazy i wizualizuje przekrój środowiska geologicznego. Detekcja niejednorodności litologiczno-facjalnych w budowie pokładu rozpoznawanego jako potencjalny zbiornik węglowodorów może być uzyskana w wyniku właściwej interpretacji obrazów sekcji pseudoimpedancji akustycznej.

EN

Rock salt deposits with homogenous inner structure are attractive localisation for hydrocarbon underground reservoir. Surface seismic measurement methods are economic source of essential geologic information. The inversion of seismic section permts to get approximate distribution of rocks environment acoustic impedance, projecting geologic formation. Interpretation of acoustic pseudoimpedance section with poor seismic signal parameters and low sinal to noise ratio S/N is improved by deconvolution process. The high reflection coefficient, typical for Zechstein rocks salts, suggests good results with application of minimum entropy deconvolution method MED. Computer methods of image processing are supporting visual interpretation of geologic formation. The images of geologic environment and their visualisation are constructed from database of acoustic pseudoimpedance distributions. The face lithology inhomogeneity detection, for stratum identification as potential underground hydrocarbon reservoir or waste storage, may be obtained in process of proper interpretation of acoustic impedance section images.