Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Dokumentowanie zasobów wód leczniczych, termalnych i solanek w świetle zmieniających się przepisów prawa geologicznego i górniczego

Sokołowski Jakub

Górnictwo Odkrywkowe

|

2023

|

R. 64, nr 2

27--35

PL

W artykule przedstawiono ewolucję przepisów prawa geologicznego i górniczego w zakresie dotyczącym dokumentowania zasobów wód leczniczych, termalnych i solanek. Przez ponad sto lat ustawodawstwo dotyczące dokumentowania zasobów tych wód ulegało znaczącym zmianom, które niosły za sobą konsekwencje formalno-prawne dla procesu dokumentowania. W artykule zwrócono szczególną uwagę na trudności w stosowaniu wybranych przepisów prawa geologicznego i górniczego, wynikające z faktu zaliczenia wód leczniczych, termalnych i solanek do kopalin. Wskazano na konieczność dostosowywania prawa do zmieniających się realiów i sprostaniu nowym wyzwaniom wynikającym z potrzeby racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi, jak również zaakcentowano przywiązanie do krajowej tradycji stanowienia prawa. Poddano też krytycznej ocenie niektóre z zapisów prawa, mając jednak na uwadze specyficzny charakter wód, nieprzystający do uniwersalnych zasad sprawdzających się w przypadku innych kopalin, wskazując zarazem na dalszą potrzebę zmian przepisów prawa geologicznego i górniczego w zakresie dokumentowania wód podziemnych zaliczonych do kopalin.

EN

The article presents the evolution of the geological and mining law in the scope of documenting the resources of curative, thermal and brine waters. For over a hundred years, the legislation in the field of documenting the resources of these waters has undergone significant changes, which had formal and legal consequences for the process of documenting. The article pays particular attention to the difficulties in applying selected provisions of the geological and mining law, resulting from the fact that curative, thermal and brine waters are included in the minerals. The necessity of adapting the law to the changing realities and meeting new challenges was pointed out, as well as the attachment to the national law-making tradition was emphasized. Some of the provisions of the law were also critically assessed, however, bearing in mind the specific nature of waters, incompatible with the universal principles applicable to other minerals, they also indicate a further need to amend the provisions of the geological and mining law in the field of docum enting groundwater classified as minerals.

2

Aspekty formalno-prawne i metodyczne dokumentowania zasobów wód leczniczych, termalnych i solanek wynikające z faktu zaliczenia ich do kopalin

Sokołowski Jakub, Sosnowska Małgorzata

Górnictwo Odkrywkowe

|

2021

|

R. 62, nr 1

4--10

PL

Wody lecznicze, termalne i solanki z uwagi na swoje specyficzne właściwości zostały zaliczone do kopalin. Stanowią one szczególny rodzaj kopaliny, odróżniający się od pozostałych dynamiką przepływu, odnawialnością zasobów oraz zmiennością parametrów fizyczno-chemicznych w czasie. Cechy te utrudniają wyznaczanie granic złóż wód podziemnych oraz określenie wartości granicznych parametrów definiujących złoże, co przy zróżnicowanych warunkach występowania wód leczniczych, termalnych i solanek, a także różnym stopniu odnawialności ich zasobów, uniemożliwia opracowanie jednolitych wytycznych dokumentowania. W artykule wskazano i szczegółowo omówiono najistotniejsze problemy wynikające z konieczności stosowania przepisów ustawy PGiG w odniesieniu do wód podziemnych. Zasygnalizowano konieczność korekty obowiązujących regulacji prawnych w zakresie opracowania spójnych dla hydrogeologii i geologii złożowej pojęć, a także określenia klasyfikacji i zasad oceny zasobów wód leczniczych, termalnych i solanek. Przejrzyste i jednoznaczne przepisy prawne pozwolą w większym stopniu chronić zasoby wód podziemnych zaliczonych do kopalin efektywnie przyczyniając się do racjonalnego gospodarowania zasobami złóż tych wód.

EN

Therapeutic and thermal waters and brines are classified as minerals due to their specific properties. They are a special type of mineral, differing from the others in terms of flow dynamics, resource renewal and variation of physico-chemical parameters over time. These features make it difficult to determine the boundaries of groundwater deposits and to determine the boundary values of the parameters defining the deposit. Different conditions for the occurrence of therapeutic and thermal waters and brines, as well as the different degree of renewal of their resources, make it impossible to develop uniform documentation. The article indicates and discusses in detail the most important problems resulting from the necessity to apply the provisions of the geological and mining law to groundwater. The need to correct the applicable legal regulations was signaled in the scope of compiling hydrogeology and geology definitions, as well as defining the classification and rules for documenting therapeutic and thermal water and brine resources. Transparent and unambiguous legal regulations will allow to protect the resources of groundwater classified as minerals to a greater extent, effectively contributing to the rational management of the resources of these waters.

3

Production Waste from Hard Coal Mining in the Light of Circular Economy

Tobór-Osadnik Katarzyna, Wyganowska Małgorzata, Kowal Barbara

Inżynieria Mineralna

|

2020

|

no. 1, vol. 1

223--230

EN

Mining plants are faced with the task of seeking image change with a positive economic result. Post-mining waste may be an opportunity for mining enterprises to implement the circular economy idea. In this article, the authors presented an overview of some of the most important waste, such as dumps, methane or mine waters. The analysis of the composition of brines obtained in the "Dębieńsko" Plant allowed the authors to formulate numerous conclusions for their new use. Air pollution and, at the same time, increased health-related needs of society open new opportunities for pro-ecological and recreational use of what has constituted the negative perception of the hard coal industry in Upper Silesia. The article proposes a number of solutions in this area.

PL

Zakłady górnicze stoją przed zadaniem poszukiwania zmiany wizerunku przy jednoczesnym dodatnim wyniku ekonomicznym. Odpady pokopalniane mogą stanowić szansę wdrożenia idei Circular Economy przez przedsiębiorstwa górnicze. W artykule autorki zaprezentowały przegląd kilku najważniejszych odpadów, takich jak hałdy, metan czy wody kopalniane. Analiza składu solanek uzyskiwanych w Zakładach „Debieńsko” pozwoliła sformułować liczne wnioski ich nowego wykorzystania. Zanieczyszczenie powietrza, a zarazem zwiększone potrzeby prozdrowotne społeczeństwa pozwalają sądzić, że otwierają się nowe możliwości proekologicznego i rekreacyjnego wykorzystania tego co do tej pory stanowiło o złym postrzeganiu przemysłu węgla kamiennego na Górnym Śląsku. W artykule zaproponowano szereg rozwiązań w tym obszarze.

4

Górnicze i geologiczne aspekty eksploatacji wód leczniczych w rejonie UZG Ustroń

Kuśnierz Bogdan, Baster Paweł, Waligóra Jan

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2020

|

nr 12

16--21

PL

W artykule przedstawiono budowę geologiczną złoża, w tym chemizm wód leczniczych w rejonie uzdrowiska Ustroń, oraz zagadnienia górnicze wydobycia, w tym konstrukcję otworów eksploatacyjnych i tłocznych oraz bezpieczeństwo eksploatacji.

EN

Ustroń health resort - one of the best Polish health resorts - has a microclimate and healing waters that are conducive to the treatment of, among others, respiratory, rheumatic or joint-muscle diseases. In the 1970s, 3 holes were madę here, in order to supply deposits of therapeutic brine, i.e. sodium-calcium chloride water with mineralisation 110-130 g/dm3 and outlet temperature of 21-23°C, in the limestone and upper devonian dolomites. Its extraction (3263 m3/year on average) is carried out by means of submersible pumps. In 1992, a discharge hole was madę in order to deliver (20-50 m3/d) of cleansed post-treatment water into absorbent layers for envi- ronmental protection. The water is accompanied by gas with a content of approx. 94% CH4 i and gas exponent 0.18-0.31 Nm3/m3 Therefore, the explosion hazard zones "2" were designated and the area of intake was fenced and marked. Leakage checks are also carried out on the infrastructure of the mining plant. After separating gas, water is collected in a tank from which it is taken for the needs of the spa. The organisational and technical So lutions adopted for use in a health resort mining plant ensure the safety of medicinal water exploitation, which is confirmed by the absence of accidents and failures.

5

Występowanie jodu oraz bromu w solankach monokliny przedsudeckiej

Winid B., Chruszcz-Lipska K., Uliasz-Misiak B., Solecki M. L., Fąfara Z., Matuła R.

Przemysł Chemiczny

|

2018

|

T. 97, nr 6

914--917

PL

Wody zasolone i solanki występujące w głębokich strukturach geologicznych charakteryzują się podwyższonymi, w stosunku do zwykłych wód podziemnych, stężeniami mikroskładników. Przeanalizowano zawartości jonów jodkowych i bromkowych w wodach występujących w utworach permu i mezozoiku monokliny przedsudeckiej. W 90% próbek wód z utworów permu stężenia bromków wynosiły ponad 200 mg/L, czasami osiągając ponad 2 000 mg/L, co wskazuje na możliwości wykorzystania tych wód w celu odzysku bromu w przyszłości.

EN

The contents of I and Br ions in Permian and Mesozoic brines were revised. The Permian brines had high Br - content (over 200 mg/L) and could be used to recover this element. The content of I - in the brines was too low for recovering.

6

Solanki monokliny przedsudeckiej jako źródło magnezu

Chruszcz-Lipska K., Uliasz-Misiak B., Winid B., Solecki M. L.

Przemysł Chemiczny

|

2017

|

T. 96, nr 5

1000--1003

PL

Magnez jest pierwiastkiem zaliczonym przez Unię Europejską do surowców krytycznych. Na świecie pozyskiwany jest z solanek i wody morskiej, złóż dolomitów, magnezytów, soli karnalitowych oraz surowców wtórnych. W Polsce magnez metaliczny nie jest produkowany, choć może być pozyskiwany z powszechnie występujących i łatwo dostępnych dolomitów. Inne jego potencjalne źródło mogą stanowić wysokozmineralizowane wody o podwyższonych zawartościach magnezu, występujące m.in. na obszarze monokliny przedsudeckiej. Scharakteryzowano warunki geologiczne oraz hydrogeologiczne utworów występujących na monoklinie przedsudeckiej oraz omówiono skład chemiczny solanek występujących w tych utworach, ze szczególnym uwzględnieniem stężeń magnezu.

EN

The chem. comns. of 52 Permian brines of the Fore-Sudetic Monocline were revised. Any significant relationships between the content of Mg ions in brines and hydrogeol. conditions of the region were not observed.

7

Analiza możliwości pozyskiwania pozabilansowych zasobów gazu ziemnego z nasyconych poziomów solankowych w procesach sekwestracji CO2

Warnecki M.

Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu

|

2016

|

nr 211

1--222

PL

W ciągu ostatnich kilku dekad wzrosła koncentracja gazów cieplarnianych w atmosferze, co wzbudziło zaniepokojenie z powodu zmian klimatycznych. Uważa się, że gazy cieplarniane zatrzymują ciepło emitowane z powierzchni Ziemi w dolnych warstwach atmosfery, czego skutkiem jest globalne ocieplenie. Emisja ditlenku węgla (CO2) odpowiada za około 2/3 obserwowanego procesu globalnego ocieplenia. W ciągu ostatnich 150 lat stężenie ditlenku węgla w atmosferze wzrosło z 280 ppm do około 400 ppm. Stało się tak głównie w wyniku spalania paliw kopalnych. Efektywne korzystanie z alternatywnych źródeł energii proponuje się jako pierwsze podejście do obniżenia poziomu CO2 w atmosferze. W minionym dziesięcioleciu geologiczne składowanie ditlenku węgla szczegółowo badano w kontekście nowego rozwiązania umożliwiającego ograniczenie koncentracji węgla w atmosferze. Idea ta polega na wychwytywaniu CO2 ze źródeł emisji, a następnie zatłaczaniu go do głębokich formacji geologicznych. Istnieją różne metody składowania: - zatłaczanie CO2 do wyeksploatowanych złóż ropy i gazu; - zatłaczanie CO2 do pokładów węgla; - zatłaczanie CO2 do głębokich solankowych poziomów wodonośnych. Poziomy wodonośne mają najwyższą szacowaną pojemność. Niejednokrotnie błędnie uważa się, że solankowe poziomy wodonośne cechuje niska wartość ekonomiczna. Jednak niektóre z nich mogą być istotnym źródłem energii, gdyż zawierają rozpuszczony w wodzie metan i/lub ciepło geotermalne. Pozyskanie tej energii może pomóc zrównoważyć koszty wychwytywania i składowania ditlenku węgla (CCS). W naszym kraju produkcja energii odbywa się głównie poprzez spalanie węgla – ok. 95%. W związku z tym technologie niskiej emisji CO2 z jego przechwytywaniem i bezpiecznym magazynowaniem są w Polsce wysoce pożądane. Głębokie solankowe poziomy wodonośne stanowią największy znany obecnie potencjał sekwestracyjny ditlenku węgla, lecz w przeciwieństwie do wgłębnych struktur naftowych stopień ich geologicznego rozpoznania jest znacznie mniejszy. W istniejących poziomach solankowych nasyconych gazem ziemnym szczelność (na przestrzeni czasu geologicznego) potwierdzona jest występowaniem niewielkich złóż gazu w lokalnych kumulacjach struktury. Typując przyszłe poziomy geologiczne do podziemnego składowania CO2 w Polsce, należy uwzględnić utwory permskie zalegające na obszarze Niżu Polskiego. Szczególną uwagę zwraca megastruktura niecki poznańskiej, wypełnionej utworami czerwonego spągowca rozciągającymi się na powierzchni ok. 5000 km2. Piaskowce te stanowią rozległy poziom solankowy nasycony gazem ziemnym. W lokalnych kulminacjach struktury powstały złoża gazu ziemnego. Jak wyliczono, megastruktura niecki poznańskiej w poziomach solankowych czerwonego spągowca może zawierać zasoby rozpuszczonego gazu ziemnego w ilości 120 mld Nm3, a więc na poziomie obecnie udokumentowanych zasobów gazu ziemnego w Polsce. Już w latach 70. rozważano różne metody pozyskania rozpuszczonego gazu. Jedną z ciekawszych propozycji jest prezentowana koncepcja składowania w tych poziomach CO2. Gaz ten cechuje dobra rozpuszczalność w wodach złożowych, znacznie większa (ok. 10-krotnie) od rozpuszczalności gazów ziemnych. W trakcie procesu sekwestracji CO2 powinien zatem zachodzić proces wypierania rozpuszczonych w solankach rodzimych gazów ziemnych i ich migracja do wyżejległych kulminacji, które stanowią złoża gazu ziemnego. Następowałby więc proces naturalnego uzupełnienia zasobów uwolnionym gazem ziemnym z możliwością jego późniejszego wydobycia. Monografia składa się z 7 rozdziałów. Rozdział 1 to przegląd literaturowy dotyczący badanego zagadnienia. Zaprezentowano w nim wiele koncepcji i wynalazków mających na celu umożliwienie pozyskiwania gazu ziemnego zawartego w głębokich poziomach solankowych. Są to techniki polegające głównie na wydobyciu nasyconej solanki na powierzchnię, a następnie odseparowaniu z niej rozpuszczonego gazu. Opisano również kilka projektów badawczych prowadzonych w Polsce i za granicą. Rozdział 2 dotyczy geologii. Zawiera ogólną charakterystykę geologiczną polskiej części basenu czerwonego spągowca i struktury niecki poznańskiej – jako potencjalnego krajowego obiektu sekwestracyjnego. W rozdziale opisano proponowaną koncepcję pozyskiwania gazu ziemnego poprzez zatłaczanie CO2 bezpośrednio do nasyconych poziomów solankowych w procesie sekwestracji CO2. Rozdział 3 przedstawia opis i wyniki kompleksowych badań właściwości fazowych mieszanin powstałych podczas zatłaczania CO2 do solanek zawierających metanowy gaz ziemny. Badania prowadzono z użyciem aparatury PVT firm Chandler i Ruska w złożowych warunkach ciśnienia i temperatury. Opisano użytą aparaturę, przedstawiono metodykę badań, w końcu zaprezentowano uzyskane rezultaty testów PVT gazów rodzimych (Ujazd-15, Porażyn-2A), ditlenku węgla i ich mieszanin pośrednich. Rozdział 4 zawiera opis i wyniki badań dotyczących zjawiska pęcznienia solanki wskutek zatłaczania do niej CO2 (ang. swelling test). Przedstawiono również rezultaty badań rozpuszczalności gazów ziemnych i CO2 w solankach złożowych i wodzie destylowanej. Rozdział 5 przedstawia szczegółową charakterystykę i wyniki eksperymentów prowadzonych na fizycznych modelach złoża. Doświadczenia wykonywano w złożowych warunkach ciśnienia i temperatury. Pierwszy omówiony eksperyment przeprowadzono na fizycznym modelu złoża bez porowatości. Kolejne eksperymenty pozwoliły zbliżyć się do bardziej rzeczywistych warunków, tj. były wykonywane w ośrodku porowatym. Testy udowodniły, że możliwe jest pozyskanie dodatkowych ilości gazu ziemnego poprzez wyparcie ich ze środowiska wodnego. Rozdział 6 opisuje numeryczny geologiczny model złoża, którym posłużono się w symulacjach procesu desorpcji gazu ziemnego z głębokich poziomów wodonośnych i geologicznej sekwestracji CO2. Przedstawiono specyfikację modelu symulacyjnego łącznie z parametrami petrofizycznymi, właściwościami płynu złożowego i ich wzajemnym oddziaływaniem. Symulacje numeryczne wykorzystujące specjalistyczne oprogramowanie (Eclipse firmy Schlumberger) były ukierunkowane na oszacowanie ilości gazu ziemnego możliwego do pozyskania podczas zatłaczania CO2 w procesie sekwestracji. W rozdziale opisano wpływ zatłaczania CO2 na ilość wydobytego gazu ziemnego – rozważono i przedyskutowano kilka scenariuszy prowadzenia tego procesu. Rozdział 7 prezentuje podsumowanie uzyskanych wyników badań oraz wnioski końcowe. Przedyskutowano w nim pewne koncepcje i strategie pozyskiwania gazu ziemnego z poziomów solankowych. Przedstawiono zalecenia dotyczące przyszłych prac.

EN

In the past few decades, greenhouse gases concentration has increased in the atmosphere and aroused concerns about climate change. It is believed, that greenhouse gases trap the heat radiated from the Earth's surface and lower layers of the atmosphere, causing global warming, and that carbon dioxide (CO2) accounts for about two thirds of the observed global warming. In the past 150 years, the concentration of carbon dioxide in the atmosphere has surged from 280 ppm, to about 400 ppm. This was mainly as a result of burning fossil fuels. Increasing the efficiency and developing alternative energies, have been introduced as approaches, to reduce the level of carbon dioxide in the atmosphere. Geological storage of carbon dioxide has been studied comprehensively in the past decade, as a new solution, to reduce the carbon content in the atmosphere. This idea consists of capturing carbon dioxide from sources of emission and injecting it into deep geological formations. There are different methods of storage strategies: - injecting CO2 into depleted oil and gas reservoirs, - injecting CO2 in coal seams, - injecting CO2 into deep saline aquifers. Among these candidates, deep saline aquifers have the highest estimated storage capacity. On the other hand, it is erroneously believed, that deep saline aquifers have low economic value. Some aquifers contain sources of energy, such as dissolved methane or geothermal energy. Production of this energy can help offset the cost of Carbon Capture and Storage (CCS). Coal accounts for 95% of energy generation in Poland. Therefore, low carbon emitting technology with its capture and underground storage of CO2, is required in our country. Deep saline aquifers have the largest long-term storage potential of CO2, but there are many problems with their exploration and qualification, due to the lack of tightness confirmation. It is very important to reduce the cost of their exploration, done mainly by expensive drilling. In existing aquifers saturated by natural gases, tightness is confirmed by the presence of a lot of local gas accumulations, in their top structures. Special attention was focused on the Poznan Trough mega-aquifer, naturally saturated by native natural gases. This mega-structure represents a great potential for long-term underground CO2 storage in Poland, covering an area of 5000 km2. At present, these Rotliegend sandstones, represent a huge container of brine saturated with natural gas. Reservoirs of natural gas have been formed in its local culminations. As calculated, the Poznan Trough structure may contain dissolved natural gas resources, estimated as nearly 120 billion Nm3, and therefore, at the current documented level of natural gas reserves in Poland. Already in the 70's various ways of obtaining dissolved gas were considered. One of the most interesting proposals, seems to be the concept of storing CO2 in these layers. This gas has high solubility in reservoir water, much higher (ten times) than the solubility of natural gases. In the process of CO2 sequestration, the phenomenon of displacement of native natural gas (which originally saturates the underlying water) by CO2 injected into reservoir should occur. Such a displacement process, allows to replenish the gas cap by a volume, equivalent to methane gas dissolved in underlying water. This Monograph is organized into seven chapters. Chapter 1 contains the literature review related to this research. This chapter also describes many inventions and patents, regarding natural gas production from deep saline aquifers – conducted mainly by methane extraction from brine, in surface separation processes. It includes a description of some research and projects conducted both in Poland and abroad. Chapter 2 focuses on geology. It contains the geological characteristics of the Polish Rotliegend Basin and Poznan Trough mega-structure – the potential national sequestration object. The chapter introduces the proposed idea of obtaining natural gas resources, by injecting CO2 directly into the gas saturated saline aquifer, in the sequestration process. Chapter 3 deals with the comprehensive testing and analyses of the phase transitions/behavior of the mixtures, formed during the process of CO2 injection into saline aquifers saturated with natural gas. Studies were performed using the Chandler/Ruska PVT (Pressure-Volume-Temperature) systems at reservoir conditions. This chapter covers the PVT apparatus description, testing methodology and finally the results of the PVT study of native reservoir gases (Ujazd-15, Porażyn-2A), carbon dioxide and its mixtures with the native methane gases. Chapter 4 contains studies connected with the reservoir brine swelling process, during saturating it with CO2 – this is called the Swelling Test. The chapter also deals with a solubility study of native gases and carbon dioxide in reservoir brine and distilled water. Chapter 5 provides a detailed description and the results of my advanced experiments, performed on gas reservoir physical models with underlying water. These experiments were conducted at the reservoir (pressure and temperature) conditions. The first experiment was performed using a physical model having no porosity. Subsequent experiments allowed for the development of earlier studies, by using a more realistic model, with a porous rock matrix. These experiments have proven, that it is possible to achieve the additional natural gas volumes, by displacing it from saline aquifer. Chapter 6 describes a numerical model used to simulate the methane gas production, from deep saline aquifers and geologic storage of CO2. All of the specifications of the model, including petrophysical properties, fluid properties and rock-fluid properties, are explained in this chapter. Numerical simulations, performed using specialized software: Eclipse by Schlumberger company, were mainly focused on calculating the amount of gas possible to obtain during CO2 injection in the sequestration process. It describes the effect of injecting CO2 to methane gas recovery –various scenarios were simulated and discussed. Chapter 7 presents the summary of the results of the studies and conclusions. It also discusses the proposed ideas and strategies of obtaining methane gas from deep saline aquifers saturated with natural gas. Finally, some recommendations for future works are presented.

8

Dokumentowanie wody jako kopaliny wielosurowcowej – potrzeba dyskusji i zmian

Szamałek K.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2016

|

R. 57, nr 2

47--49

PL

Badania prowadzone w ramach dokumentowania geologicznego bardzo często wskazują, iż wody podziemne jednocześnie spełniają kryteria wymagane przez prawo geologiczne i górnicze, aby zostać uznanymi za wody termalne, solanki czy wody lecznicze. Tylko te trzy rodzaje wód uznawane są przez prawo geologiczne i górnicze za kopaliny. Za wydobycie wód-kopalin należy opłacić opłatę eksploatacyjną. Opłata eksploatacyjna za wydobycie wody-kopaliny jest zróżnicowana i inna dla każdego z rodzajów wody-kopaliny. Wody termalne mają stawkę opłaty eksploatacyjnej równą 0 złotych, solanki 1,97 zł/m3,zaś wody lecznicze 1,32 zł/m3. Ponadto, wydobycie kopaliny udokumentowanej jako kopalina towarzysząca obniża stawkę opłaty eksploatacyjnej o 50%. Taka regulacja stwarza (gdy woda spełnia jednocześnie kryteria trzech wód-kopalin) potencjalne pole do realizacji strategii firmy wydobywczej polegającej na takim dobraniu zestawu wydobywanych wód (np. woda termalna jako kopalina główna, solanki i woda lecznicza jako kopaliny towarzyszące), by obciążenia finansowe firmy były najniższe. Racjonalnym wnioskiem wydaje się wprowadzenie nowej definicji w prawie geologicznym i górniczym wody jako kopaliny wielosurowcowej. Dla tak zdefiniowanej kopaliny proponuje się przyjęcie stawki opłaty eksploatacyjnej w wysokości 50% sumy stawek eksploatacyjnych dla trzech rodzajów wód-kopalin.

EN

Geological documentation projects often reveal underground water reservoirs which can be qualified as thermal waters, brines or curative waters in accordance with geological and mining laws. These are the only types of water deposits which are classified as minerals according to geological and mining laws - therefore, extracting them incurs an exploitation fee. Such fees are different for each of the three kinds of water-minerals. The exploitation fee for thermal waters is set at 0 PLN, 1,97 PLN per cubic meters for brines and 1,32 PLN per cubic meter for curative waters. Additionally, extracting minerals documented as so-called „accompanying minerals” decreases the exploitation fee by 50%. This regulation allows minimizing the costs of exploitation of water-minerals by classifying one type of water (e.g., thermal) as the main mineral, and others as accompanying minerals. It is suggested here that, in order to close this loophole, a new legal definition, which would encompass all three types of water-minerals at the same time, should be introduced to geological and mining laws. It is further proposed here that the exploitation fee for thusly defined mineral be set at 50 % of the current average fee for water-mineral exploitation.

9

Geneza wód leczniczych w utworach jurajskich rejonu Buska-Zdroju i Solca-Zdroju

Chowaniec J., Gągulski T., Gorczyca G.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

nr 466

33-42

PL

Z badań składu chemicznego i izotopowego wód górnojurajskiego poziomu wodonośnego rejonu Buska-Zdroju i Solca- Zdroju wynika, że są to solanki pierwotne i wody słone, zasilane w okresie przedplejstoceńskim, kiedy klimat charakteryzował się długimi okresami znacznie cieplejszymi niż współcześnie. Solanki te mają zdecydowanie cięższy skład izotopowy niż wody lecznicze, siarczkowe występujące na tym obszarze w utworach kredowych (głównie cenomanu) oraz zbliżone wartości wskaźników hydrochemicznych do wód morskich.

EN

The study of the chemical and isotopic composition of the Upper Jurassic aquifer in the Busko-Zdrój and Solec-Zdrój region suggests primary nature of the brines supplied before the Pleistocene under climate conditions characterized by long and much warmer periods than today. Compared to the sulphide healing waters occurring in the Cretaceous formations, mainly of Cenomanian age, the discussed brines and salt water are characterized by a far heavier isotopic composition as well as by the values of hydrochemical indica¬tors mostly similar to those of marine waters.

10

Problematyka wyznaczania granic złóż wód leczniczych, termalnych i solanek

Sokołowski J., Skrzypczyk L., Malon A.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

Vol. 63, nr 10/2

1059--1062

EN

Therapeutic waters, thermal waters and brines are considered as minerals and their exploitation is regulated by the act of geological and mining law on 9 June 2011 (Journal of Laws 2011 No 163, Item 981, as amended). It means that the term “deposit” is applicable for them. However, the specific of groundwaters is significantly different than of other minerals this is why determination of their boundaries brings many difficulties especially with regard to existing legal framework. The regulations do not take the renewability of groundwater resources and groundwater flow into account. In the article several issues connected with the lack of understandable rules referring to boundaries determination of brines, therapeutic and thermal waters were presented as well as some problems that occur due to various interpretation of the regulations. Some suggestions on the regulations changes were presented which may lead to solve the problem.

11

Ocena zmian stężenia chlorków w solankach Uzdrowiska Goczałkowice-Zdrój przy zastosowaniu metod statystycznych

Suchy P., Dąbrowska D., Kucharski R.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

Vol. 63, nr 10/2

1080--1084

EN

The article presents the assessment of the groundwater quality trend on the example of chlorides in the region of Goczałkowice Zdrój health resort. The data from the years 1977–2014 from two boreholes: GN-1, GN-2 were analysed. The trend assessment was made using the linear model, the fixed effect model and the robust statistic. The results of these methods indicate a downward trend of chlorides concentration.

12

Historia wykorzystania wód leczniczych występujących w rejonie Krosna i perspektywy ich eksploatacji

Freiwald P., Gągulski T.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 465

203--212

PL

Od końca XIX w. w rejonie Krosna wykonano wiele odwiertów, w których oprócz węglowodorów stwierdzono obecność wód mineralnych o składzie chemicznym charakterystycznym dla wód występujących w sąsiedztwie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. Tuż po II wojnie światowej powstała idea wykorzystania tych wód w celach balneologicznych i przemysłowych. Najbardziej zaawansowane badania prowadzono w obrębie antykliny Potoka, w północnej części Krosna. Wody mineralne towarzyszące złożom ropy naftowej i gazu ziemnego występują najczęściej w obrębie dwóch poziomów piaskowca ciężkowickiego (I i II). Ich mineralizacja jest zróżnicowana i waha się od kilkuset do ponad 40 g/dm3. Przedmiotem eksploatacji były wody podziemne nawiercone w otworach Mac Allan 11 i Mac Allan 4. Woda z otworu Mac Allan 11 była wykorzystywana na początku lat 60. XX w. do produkcji soli jodkwo-bromkowej. W latach 1960–1962 okresowo produkowano i rozprowadzano wodę mineralną „Makalanka” (wcześniejsza nazwa – „Krośnianka 4”), którą eksploatowano z otworu Mac Allan 4. Obszarami perspektywicznymi dla uzyskania wód leczniczych w rejonie Krosna są zlokalizowane w jego północnej części tereny dawnych kopalń bituminów – Turaszówka i Krościenko. Na obszarze Kopalni Turaszówka wody podziemne stwierdzono praktycznie we wszystkich wydzieleniach litostratygraficznych, jednak najbardziej są rozpowszechnione w obrębie dwóch poziomów piaskowca ciężkowickiego (I i II). Najlepiej rozpoznane wody podziemne znajdują się na polu Mac Allan (Kopalnia Krościenko). Jest to obszar potencjalnie najbardziej korzystny do poszukiwań i eksploatacji wód leczniczych.

EN

Since the end of the 19th century, many boreholes have been drilled in the Krosno area, in which beside hydrocarbons also mineral water was detected. The chemistry of the mineral water is influenced by the proximity to petroleum and natural gas deposits. Shortly after the Second World War, an idea was created about the use of these waters for balneological and industrial purposes. The most advanced studies on mineral waters were conducted within the Potok Anticline, in the northern part of Krosno. Mineral waters associated with petroleum and natural gas deposits occur most frequently within the first and second Ciężkowice sandstone. Their mineralization is variable and ranges from a few hundred mg/dm3 to more than 40 g/dm3. The water is extracted by the Mac Allan 11 and Mac Allan 4 wells. Water from the Mac Allan 11 well was used for the production of iodine bromine salt in the early 1960s. In the years 1960–1962, the “Makalanka” mineral water, previously under the name “Krośnianka 4”, was periodically produced and distributed from the Mac Allan 4 well. Prospective areas for therapeutic water in the Krosno region are located in the northern part of the town in the former bitumen mines Turaszówka and Krościenko. In the Turaszówka Mine area, groundwater has been found virtually in all lithostratigraphic units, but it is the most common in the first and second Ciężkowice sandstones beds. The groundwater is best recognized in the Mac Allan field (Krośnianka Mine). This area is potentially the most advantageous for exploration and exploitation of therapeutic waters.

13

Mikroorganizmy w solankach mezozoiku Niżu Polskiego

Walczak M., Krawiec A.

Przegląd Geologiczny

|

2014

|

Vol. 62, nr 8

420--423

EN

The paper presents the results of the research into the distribution of microorganisms in brines with the TDS (total dissolved solids) concentration of 40–80 g/dm3, located in the Paleozoic platform of the Polish Lowland. Water samples were collected from boreholes extracting water from the Jurassic and Triassic aquifers. The bacteria were detected in all water samples although the total number of microorganisms in the water samples ranged from about 11 · 103 to more than 40 · 103 cells, while their viability ranged from 13% to 100%. The samples contained both heterotrophic and chemoautotrophic, aerobic, and anaerobic bacteria as well as bacteria participating in the transformation of iron and sulphur compounds.

14

Wybór metodyki oznaczania chlorowców w solankach

Pluta I.

Wiadomości Górnicze

|

2013

|

R. 64, nr 9

479--482

PL

W artykule przedstawiono metody oznaczania chlorowców w wodach, w tym solankach. Wyniki badań zawartości jonu chlorkowego, bromu i jodu w solance z otworu „Korona” w Zabłociu (Strumień) wykazały, że spośród wielu metod ich oznaczania właściwe są metody miareczkowe realizowane różnymi procedurami analitycznymi. Do oznaczania jonu fluorkowego można wykorzystać metodę chromatografii jonowej wspomaganej ekstrakcją do fazy stałej. Solankę z Zabłocia charakteryzuje od ponad 120 lat stałość zawartości chlorowców, w tym duża zawartość jodu.

EN

This paper presents methods for the determination of chlorines in the water, including brines. The results of investigations of the content of chloride ion, bromine and iodine in the brine from the „Korona" borehole in Zabłocie (Strumień) show that from among the many methods of their determining the titration methods are appropriate implemented by different analytical procedures. Ion chromatography method, assisted by extraction solid phase, can be used for the determination of the fluoride ion. Brine from Zabłocie is characterized by more than 120 years durability of chlorines, including a high content of iodine.

15

Mapa zagospodarowania wód podziemnych zaliczonych do kopalin

Felter A., Socha M., Sokołowski J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/1

133--138

PL

Wzrost zainteresowania ujmowaniem i gospodarczym wykorzystaniem wód podziemnych zaliczonych do kopalin sprawia, że coraz liczniejsze nowe inwestycje pojawiają się zarówno na obszarach wcześniej intensywnie zagospodarowanych (Terma Hotel Spa w Bukowinie Tatrzańskiej, Terma Bania w Białce Tatrzańskiej itp.), jak i w innych regionach kraju (Krasnobród, Gołdap, Inowrocław itp.). Duże zróżnicowanie przestrzenne oraz dynamika wzrostu liczby inwestycji, zdecydowały o przygotowaniu przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy cyfrowej mapy zagospodarowania wód podziemnych zaliczonych do kopalin w Polsce. Ma ona charakter informacyjny, służący popularyzacji zagadnień związanych z tymi wodami. Mapa stanowi kartograficzną wizualizację informacji zgromadzonych w bazie danych przestrzennych, dzięki czemu wydawca może ją aktualizować i dostosowywać do wymagań odbiorców.

EN

Growing interest in the recognition and economic use of therapeutic and thermal waters makes appearance of a number of new investments located on an already heavily developed areas, as well as other regions of the country. Large spatial variation and dynamics of new projects’ emergence resulted in the preparation of the digital Map on Economic Use of Therapeutic and Thermal Waters in Poland by the Polish Geological Institute – National Research Institute. Its drawing up was aimed at popularization of information on these kind of waters. Due to preparing based on spatial data stored in the database it can be easily updated and adapted to the customers’ requirements.

16

Przeżywalność bakterii w wodach geotermalnych

Walczak M., Lalke-Porczyk E., Krawiec A.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2011

|

R. 50, nr 1-2

413-423

PL

W przedstawionej pracy badano przeżywalność bakterii z rodzajów Escherichia coli, Staphylococcus aureus i Pseudomonas aeruginosa w wodach termalnych. Próby wody były pobierane z ujęć w Ciechocinku i Grudziądzu. Na początku eksperymentu badane próby wody były inokulowane komórkami bakterii i liczebność komórek bakteryjnych wynosiła 150 x 103 x cm3. Badania były prowadzone przez 28 dni. Uzyskane wyniki wskazują, że przeżywalność badanych bakterii w wodzie pochodzącej z Grudziądza jest mniejsza niż w wodzie z Ciechocinka. Tym niemniej, w obu tych wodach, wprowadzenie dodatkowej puli materii organicznej znacząco wpływa na przeżywalność bakterii.

EN

In this work we studied survivorship of bacteria from genus Escherichia coli, Staphylococcus aureus and Pseudomonas aeruginosa in hydrothermal waters. The samples of hydrothermal water were taken from sources in Ciechocinek and Grudziądz. At the beginning of the experiment the smplaes of waters were inoculated by bacteria and the number of bacterial cells in water was 150 x 103per cm3. The investigations were conducted during 28 days. Our results show that in water from Grudziądz, generally the survivorship of examined bacteria is shorter then in water from Ciechocinek. But in both this water samples added organic matter have significantly impact for time of survivirship of bacteria.

17

Badanie rozpuszczalności CO2 w solankach rejonu Bełchatowa

Lubaś J., Warnecki M.

Przegląd Geologiczny

|

2010

|

Vol. 58, nr 5

408-415

EN

European Union member states are obliged to identify and document geological formations and structures suitable for storage of CO2 from large industrial emitters in their territories. In Poland such studies were concentrated on deep saline aquifer formations in several regions of the country. Poland is one of a few countries already having some experience in CO2 storage in geological structures thanks to the first industrial installation sequestering acid gas by direct injection to aquifer underlying Borzęcin natural gas field, in continuous operation since 1996. PGE Bełchatów Power Plant is the largest conventional power plant in Europe. It annually consumes 35 million tons of brown coal and it is also a significant CO2 emitter. In the area of Bełchatów there is documented a number of deep geological structures that meet sequestration site criteria, particularly criteria concerning depth at which the structures are located, thickness, water mineralization and other petrophysical parameters. The paper presents mineralization maps of saline aquifers from selected stratigraphic horizons (Triassic, Jurassic), basic data characterizing the reservoir conditions in selected saline structures, as well as chemical composition of their brines and mineralization and physical parameters determined in the PVT laboratory. Authors describe mechanisms that determine the amount of CO2that can be deposited in these aquifers. Research apparatus and procedures used during PVT study of reservoir brines and CO2 mixtures are presented in the paper. The solubility of CO2 in brines of the Bełchatów region at pressures and temperatures corresponding to appropriate reservoir conditions were examined and reported in the paper.

18

Wpływ solanek na hydratację polimerów

Zima G.

Nafta-Gaz

|

2009

|

R. 65, nr 9

692--696

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań wpływu wybranych roztworów soli na hydratację niektórych polimerów stosowanych do sporządzania cieczy wiertniczych. Zaproponowano również metodykę dyspergowania polimerów w solankach o dużej gęstości. Opisano wyniki badań wpływu koncentracji poszczególnych soli na hydratację polimerów. Badania hydratacji polimerów prowadzono przez rozpuszczanie polimeru w solankach o określonej gęstości oraz przez dodawanie soli w postaci suchej do roztworów polimerów. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że przy dyspergowaniu badanych polimerów w solankach, trudności w uzyskaniu odpowiedniego stopnia hydratacji występują głównie w przypadku stężonych roztworów mrówczanu i octanu potasu. Zastosowanie wstępnego dyspergowania polimeru w wodzie umożliwiło otrzymanie cieczy o pożądanych parametrach.

EN

Article presents investigation on relationship between brine concentration and hydration polymers used in drilling fluids. A relationship was observed between viscosity of fluid and concentration of brine.

19

Rozprzestrzenianie się solanki odprowadzanej do Zatoki Puckiej

Robakiewicz M.

Inżynieria Morska i Geotechnika

|

2009

|

nr 4

250-261

PL

Określenie parametrów klimatycznych strugi solanki wypływającej z pojedynczej dyszy. Określenie mieszania i rozprzestrzeniania się pojedynczej strugi solanki w toni wodnej. Określenie rozprzestrzeniania się solanki w sąsiedztwie konstrukcji dyfuzora. Rozprzestrzenianie się solanki w wodach Zatoki Puckiej.

EN

Determination of climate parameters of brine stream flowing out from a single diffuser. Description of mixture process and spreading a single stream into the sea water near field and far filed of the Puck Bay.

20

Warunki hydrogeologiczne w rejonie wysadów solnych i ich znaczenie dla bezpieczeństwa gospodarczego wykorzystania struktur solnych

Górski J., Rasała M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/1

121-128

PL

Przedstawiono wyniki badań hydrogeologicznych pięciu wysadów solnych zlokalizowanych na Kujawach. Stwierdzono, że wysady solne usytuowane są w strefie aktywnej wymiany wód podziemnych i oddziaływają na otoczenie. Oddziaływanie to można podzielić na wpływ solanek spływających od strefy lustra solnego oraz wód o niższej mineralizacji migrujących z wyższych partii czap wysadów. Omówiono zagrożenia wodne związane z pozyskiwaniem soli i magazynowaniem mediów w wysadach oraz zasady rozpoznawania warunków hydrogeologicznych i monitoringu wód podziemnych w rejonie tych obiektów.

EN

The paper presents the results of hydrogeological investigations of five salts domes in the Kujawy region. The salt domes are situated in active groundwater exchange zones and they affect the surrounding environment. This influence includes the effect of brines flowing from the salt mirror zone, and the effect of water of lower mineralization flowing from the upper parts of the caprock. The investigations were the basis for determination of water risks related to salt extraction and media storage, as well as for creating the rules of recognition and monitoring of hydrogeological conditions.