Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Area in front of the National Museum in Kraków as the result of a competition held in mid-20th century

Wowczak Jerzy

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2023

|

T. 51

3--22

EN

The start of Wolska Street, overlooking Błonia Park with the Kościuszko Mound towering over it, was an important place in the city’s structure as indicated in the competition plans for Greater Kraków from 1910. This led to the erection of formal buildings along the eastern boundary of Błonia, with the National Museum building at the forefront. In 1950, an urban-planning competition was held in relation to the planned construction of important buildings in this area. This paper presents unpublished works and the effects of decisions taken in this already forgotten competition on today’s development of the area around the square in front of the National Museum. The goal of this paper is to present unknown competition designs dating back to mid-20th century and to indicate their impact on spatial solutions of the area at the end of Piłsudskiego Street, near the National Museum. A comparative analysis of preserved pictorial materials and designs known to the author was used in this study. The analyses concluded that the opportunities to turn the start of Piłsudskiego Street into a nodal point in the urban plan of the city, a spot that would integrate space at both sides of Trzech Wieszczów Avenues, were not fully used. Urban analysis that also covered the area at the eastern side of the Trzech Wieszczów Avenues is a key to producing correct spatial solution for the square in front of the National Museum.

PL

Wylot ulicy Wolskiej, z którego rozpościerał się widok na Błonia z górującym nad nimi kopcem Kościuszki, został w planach konkursowych Wielkiego Krakowa z 1910 roku wskazany jako ważne miejsce w strukturze miasta. Zaważyło to o lokalizacji przy wschodniej krawędzi Błoń reprezentacyjnych budynków, z gmachem Muzeum Narodowego na czele. W 1950 roku zorganizowano konkurs urbanistyczny w związku z planowaną budową kolejnych ważnych obiektów w najbliższej okolicy. Artykuł przedstawia niepublikowane dotąd prace i wpływ rozstrzygnięć tego zapomnianego konkursu na dzisiejsze zagospodarowanie obszaru wokół placu przed Muzeum Narodowym. Celem pracy jest przedstawienie nieznanych prac konkursowych z połowy XX wieku i wykazanie, w jakim stopniu wpływają na rozwiązania przestrzenne terenu na zamknięciu ulicy Piłsudskiego, w okolicy Muzeum Narodowego. W pracy posłużono się analizą porównawczą zachowanych materiałów ikonograficznych i znanych autorowi prac projektowych. Przeprowadzone analizy prowadzą do wniosku, że nie wykorzystano w pełni szans, aby wylot ulicy Piłsudskiego stał się punktem węzłowym w kompozycji urbanistycznej miasta, miejscem integracji przestrzeni po obydwu stronach Alei Trzech Wieszczów. Kluczem dla właściwego rozwiązania przestrzennego placu przed Muzeum Narodowym jest objęcie analizą projektową również terenów po wschodniej stronie Alei Trzech Wieszczów.

2

Determinants of the Location and Architecture of the Provincial Office in Kielce

Piotrowicz Dariusz

Structure and Environment

|

2021

|

Vol. 13, no. 3

71--82

EN

The article presents a very modest state of research on the architecture of the then Presidium of the Provincial National Council in Kielce - currently the provincial and marshal's office. The research methodology was adopted to find new facts influencing the choice of place and the architectural form of the office. The study covered the period from the beginning of the 1950s to the end of the 1970s. An episode of socialist realism was shown, influencing its functionally and spatially planned location and the direction of modernism in architecture. Its similarity with the works of Le Corbusier was pointed out as a probable inspiration. As a result, a building was constructed that positively entered the postwar urban planning of the city. On the other hand, as an element of an unrealized modernist urban vision, it is a warning against the desire to irreversibly destroy the historic space of downtown Kielce.

PL

W artykule przedstawiono bardzo skromny stan badań architektury ówczesnego budynku Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach - obecnie Urzędu Wojewódzkiego i Marszałkowskiego. Przyjęto metodykę badań w celu poszukiwań nowych faktów, mających wpływ na wybór miejsca i formę architektoniczną budynku. Badaniem objęto okres od początku lat pięćdziesiątych do końca siedemdziesiątych XX wieku. Ukazano wpływ socrealizmu na jego zaplanowaną funkcjonalnie i przestrzennie lokalizację oraz kierunku modernizmu na architekturę. Wskazano na dzieła Le Corbusiera jako prawdopodobną inspirację. W ich efekcie zrealizowano budynek, który pozytywnie wpisał się na karty powojennej urbanistyki miasta. Z drugiej strony, jako element niezrealizowanej modernistycznej wizji urbanistycznej, jest przestrogą przed chęcią nieodwracalnego zniszczenia historycznej przestrzeni śródmieścia Kielc.

3

Klub Sportowy Korona – wzorcowy projekt epoki socrealizmu

Wowczak Jerzy

Architectus

|

2020

|

Nr 3 (63)

53--67

PL

Tematem artykułu jest dotychczas nieopisany bardziej szczegółowo w literaturze przedmiotu kompleks KS Korona w Krakowie. W pracy przedstawiono unikatową wartość i – na podstawie wnikliwej kwerendy źródłowej – historię powstania tego cennego przykładu architektury lat 50. w Polsce. Sporo miejsca poświęcono też historii przekształceń obiektu i jego obecnemu stanowi zachowania. Omawiany zespół obiektów sportowych zaprojektował Jan Krug w 1951 r., a w czasie uzgadniania projekt został uznany przez komisję Ministerstwa Sportu i Kultury Fizycznej za „wzorcowy kombinat sportowy”. W powstaniu KS Korona mieli także udział inni wybitni twórcy. Projekt wnętrz opracował Zbigniew Chudzikiewicz, a ceramiczne dekoracje ścienne w oryginalnej technologii piropiktury wykonali Helena i Roman Husarcy. Budynki sportowe przy ul. Kalwaryjskiej w Krakowie to dojrzały przykład funkcjonalizmu, o wyrazie architektonicznym oszczędnego modernistycznego klasycyzmu. Ich szlachetna forma wymyka się z doktrynalnego kanonu socrealistycznego obowiązującego w latach 50. w Polsce. Powinniśmy zadbać o zachowanie ich niezaprzeczalnych walorów wobec przyszłych, koniecznych prac modernizacyjnych.

EN

The subject of this article is the complex of Korona Sports Club in Kraków which has not been described in detail before. This work depicts the unique value and, based on a thorough source query, the history of this precious example of architecture in the 1950s in Poland. A lot of space was also devoted to the history of the facility transformations and its present state of repair. The discussed sports facilities complex was designed by Jan Krug in 1951. When the design was approved, it was considered “model sports conglomerate” by the board of the Ministry of Sports and Physical Culture. Also other outstanding artists contributed to the creation of Korona Sports Club. The interior design was developed by Zbigniew Chudzikiewicz, and the ceramic wall decorations made using the proprietary “piropiktura” technology were made by Helena and Roman Husarscy. The sports buildings at Kalwaryjska Street in Kraków are a mature example of functionalism giving the message of sparing, Modernist Classicism. Their noble form eludes the doctrine Socialist Realist standards in force in the 1950s in Poland. We should strive to preserve their undoubted values during the necessary future modernisation works.

4

Architektura handlowa Warszawy w czasie Polski Ludowej i jej losy po transformacji na wybranych przykładach

Obrębska Klaudia A., Bartos Maciej

PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura

|

2019

|

Vol. 1

159--170

PL

Hasło „handel w czasie Polski Ludowej“ przywołuje skojarzenia pustych (lub wypełnionych wyłącznie octem i musztardą) półek sklepowych, peweksów lub „organizowania“ rozmaitych towarów. Jednak, paradoksalnie, w latach 1945–1989 wybudowano wiele interesujących obiektów mających pełnić funkcję handlową. W artykule przedstawiono subiektywny wybór najciekawszych budynków handlowych w Warszawie oraz omówiono pokrótce ich losy po transformacji ustrojowej. Autorzy zauważyli niepokojącą tendencję do rugowania z przestrzeni miejskiej architektury powojennej i poszukują przyczyny tego zjawiska.

EN

The term ‘commerce in the times of the Polish People’s Republic’ brings back memories of empty shelves (or filled with only vinegar and mustard), Pewex shops and ‘organising’ different commodities. However, it can be seen as a paradox that in years 1945–1989, many interesting commercial buildings were built. In this article, a subjective choice of the most interesting commercial buildings of Warsaw is presented and their post transformation history is briefly summarised. The authors consider the disturbing tendency to displace post-war architecture from public spaces and attempt to identify the possible causes of this situation.

5

The unaccomplished visions of Poniatowa towards its modern solutions

Kot N.

Przestrzeń i Forma

|

2018

|

nr 35

209--220

EN

The article is devoted to present the idea of "city-districts" in the interwar period, which was continued after the second world war, on the example of industrial center localized in the neighbourhood of Lublin i.e Poniatowa The comparative analysis of the vision before 1939 and after 1945 presents how the vision was planned and how the city's expanse was organised. The analyses, which were conducted, became the basis of discussion about new perspectives of spatial development in which the dominant role is intercepted by the natural factor.

PL

Artykuł poświęcono prezentacji idei „miast-osiedla” w okresie międzywojennym i kontynuowanym po II wojnie światowej, na przykładzie ośrodka przemysłowego zlokalizowanego w okolicach Lublina tj. Poniatowej. Analiza porównawcza wizji z okresu przed 1939 r. i po 1945 r. przedstawia jak była planowana i a jak została zorganizowana przestrzeń miasta. Przeprowadzone analizy stają się również podstawą do dyskusji na temat nowych perspektyw rozwoju przestrzennego, w którym rolę dominującą przejmuje czynnik przyrodniczy.

6

Park Kulturowy Nowej Huty – nowa formuła ochrony urbanistyki i architektury 2. połowy XX wieku

Myczkowski Z., Siwek A.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2017

|

Nr 49

113--124

PL

Nowa Huta to fenomen urbanistyczny i architektoniczny w granicach współczesnego Krakowa. Wyjątkową wartość kulturową współtworzą układ urbanistyczny miasta idealnego, unikalna „galeria” rozwiązań architektonicznych reprezentujących kolejne nurty stylowe z drugiej połowy XX w. oraz dziedzictwo niematerialne – historia i społeczność dzielnicy. Uchwała NR CIX/1642/14 Rady Miasta Krakowa z 11 czerwca 2014 r. otwarła drogę do utworzenia parku kulturowego. Sięgnięto po formę ochrony cennego krajobrazu historycznego wprowadzoną w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. Plan ochrony parku kulturowego jest dokumentem, w którym zawiera się diagnoza wartości i zagrożeń oraz prognoza procesów ochrony. Plan ochrony parku kulturowego Nowa Huta to dokument wyznaczający nowe standardy ochrony dziedzictwa 2. połowy XX w. Jego analiza jest instruktywna dla dalszych działań tego typu w Polsce. Stanowi również próbę odpowiedzi na pytania o nową formułę ochrony dziedzictwa architektonicznego XX wieku.

EN

Nowa Huta is a town-planning phenomenon within the borders of contemporary Cracow. Its outstanding cultural value has been co-created by the urban layout of an ideal town, a unique “gallery” of architectural phenomena representing subsequent stylistic trends of the second half of the 20th century, as well as the unattached heritage – the history and the community of the district. The recommendation no CIX/1642/14 from June 11, 2014, of the City Council opened the way to create a Cultural Park here. This is a formula for protecting valuable historic landscape, which was introduced by the Monument Protection Law in 2003. The plan for protection of the Cultural Park is a special document which includes the diagnosis of values and hazards, together with a prognosis of protection processes. The plan for protection of the Nowa Huta Cultural Park is a document which shows new standards of protecting the heritage of the second half of the 20th century. Its analysis is an instruction for further such activities in Poland. It is also an attempt to answer the question about a new formula for protecting the architectural heritage of the 20th century.

7

Ochrona dziedzictwa urbanistyki i architektury Nowej Huty z lat 1949–1959

Komorowski W.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2017

|

Nr 49

153--162

PL

Autor omawia problemy związane z ochroną dziedzictwa epoki socrealizmu i pierwszych etapów modernizmu w Nowej Hucie. Późniejsze zmiany miały charakter negatywny. Zacierały wartość dzieła, nie dodając walorów współbrzmiących harmonijnie z dziedzictwem. Wynikało to zarówno z ignorancji i braku wiedzy, jak i z działań podejmowanych dla „uwspółcześnienia” niechcianego spadku po negatywnie ocenianej epoce historycznej. W 2004 r. inwestycje powodujące dewastację pejzażu kulturowego zostały wstrzymane, nadal jednak trwa proces naturalnej destrukcji, także wskutek zaniedbań, jak w przypadku istotnego składnika przestrzeni miejskiej, jakim jest zieleń. Układ urbanistyczny Nowej Huty to dzieło zamknięte, choć nieskończone – kreacja, która nie powinna być dopełniana, gdyż w zachowanej postaci stanowi świadectwo minionej epoki, rządzącej się innymi niż dziś zasadami. Niezależnie od oceny estetycznej (niekiedy także etycznej) winna być szanowana jako wartość historyczna. To samo odnosi się do architektury.

EN

The author discusses issues related to protection of the era of socialist realism and early stages of modernism in Nowa Huta. Subsequent changes thereof have had a negative character. They obliterated the value of the work, without adding qualities of consonant harmony with the heritage. This resulted both from ignorance and lack of knowledge, as well as actions taken to “modernize” unwanted legacy of the negatively evaluated historical period. In 2004 development projects causing devastation of the cultural landscape were suspended, but the process of natural destruction still persists, also due to negligence, as was the case of an essential component of the urban space, which is green areas. The urban layout of Nowa Huta is a complete work, though not finished – a creation, which should not be complemented since in its preserved form it bears testimony to a bygone era, ruled by principles different than today. Regardless of aesthetic evaluation (sometimes also the ethical one) what must be respected is historical value. The same applies to the architecture.

8

The idea of the socialist city. The case of Nowa Huta

Sumorok A., Gaszewski J.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2015

|

Y. 112, iss. 12-A

303--340

EN

Nowa Huta represents a complex space, full of paradoxes and inner contradictions. It is difficult to evaluate. The aim of the article is the attempt to analize the built environment of Nowa Huta, to present selected ideas connected with the creation of the city and situating them in a broader, but still architectural context, the context of architectural creativity and urban development. The analysis is accompanied with a commentary on the cultural space understood as the sphere of values and meanings present in the material urban tissue.

PL

Nowa Huta to przestrzeń złożona, pełna paradoksów, trudna do jednoznacznej oceny. Celem artykułu jest próba analizy przestrzeni zbudowanej Nowej Huty oraz przedstawienie wybranych idei, które wiązały się z powstaniem miasta w nieco szerszym kontekście, ale wciąż architektonicznym ‒ twórczości architektonicznej, rozwoju urbanistycznego ‒ wzbogaconym o komentarz związany z przestrzenią kulturową, rozumianą jako sfera wartości i znaczeń, uobecnionych w materialnej tkance miasta.

9

Aleja Pochodów - reprezentacyjna arteria nowego, socrealistycznego miasta Białystok

Szmitkowska A.

Architecturae et Artibus

|

2012

|

Vol. 4, no. 3

36-49

PL

Odbudowa oraz tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego stały się dla powojennych władz okazją do wprowadzenia do krajobrazu przyszłych miast nowych elementów, służących oprawie ważnych partyjnych wydarzeń oraz podkreśleniu rangi niektórych gmachów. Wiele z tych elementów było inkorporowanych programowo i miało niejako status obowiązujący. Taki charakter miały między innymi tzw. aleje pochodów, stanowiące scenerie dla jednego z najważniejszych partyjnych rytuałów – pierwszomajowego marszu. Przebieg białostockiej „Alei Pochodów” został wyznaczony przez planistów pod koniec lat czterdziestych XX wieku, a jej szczegółowy kształt określił w swoim projekcie Stanisław Bukowski w roku 1950. Wykształcenie „Alei Pochodów” rozszerzyło strefę centralną miasta z historycznego Rynku Kościuszki w kierunku południowym. Do końca lat pięćdziesiątych XX wieku wzniesiono wzdłuż Alei dużo ważnych w strukturze miasta budynków użyteczności publicznej, co świadczy o jej wyjątkowym centrotwórczym charakterze. Czasy socrealizmu reprezentują tu, oprócz „Domu Partii”, gmach Sądu Wojewódzkiego, „Dom Związkowca” oraz gmach Państwowego Szpitala Klinicznego – tzw. Gigantu. Jednak ostatecznie ani urbanistyczny kształt ulicy, ani jej zabudowa, jako oprawa dla obchodów Święta Pracy, nie uzyskały kształtu zamierzonego przez autorów koncepcji z lat pięćdziesiątych XX wieku. Jej architektura, stopniowo oswobadzana od wzajemnego związku z pełnioną przez nią aż do czasu przełomu ustrojowego funkcją, wraz z upływem lat traciła swój propagandowy pierwiastek i ewoluowała w kierunku modernizmu.

EN

The process of reconstructing existing, wardamaged buildings and creating spatial development plans provided postwar authorities with an excellent opportunity to introduce to future city landscapes new elements which would enhance the governing party’s events and would emphasize the significance of some edifices. A great number of these elements were incorporated in accordance with the planning programme and were rather obligatory. The socalled parade avenues were a prime example of such a compulsory element. They provided a backdrop to one of the most significant party rituals- the May Day parade. The route of Bialystok “Parade Avenue” was set out by the planners at the end of the 1940s. Its detailed shape was defined by Stanislaw Bukowski in his project in 1950. The creation of “Parade Avenue” had the effect of extending a central zone of the city from the historical Kosciuszko Square to the South. By the late 1950s a great number of very important public utility buildings had been erected along the avenue, which proves its exceptional centre-creative character. Socialist realism is represented by the aforementioned “House of the Party” as well as the edifice of the Voivodship Court and “The House of Trade Unions”, and the edifice of the State Teaching Hospital (the so-alled “Giant”). However finally, neither the urban form of the street nor the buildings that front onto it, which were originally intended as the backdrop to the celebrations of the Workers’ Day, got the shape intended by the authors of the 1950s concept. The architecture of the buildings had gradually been freed from the connection with the function they served until the transition from socialism to democracy. With time the street lost its propagandist character and evolved in the direction of modernism.

10

Problemy z tożsamością miasta - niechciane dziedzictwo?

Dąbrowska-Milewska G.

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura i Urbanistyka

|

2011

|

Z. 24

13-23

PL

Ponowoczesna koncepcja tożsamości miasta nie zakłada, że jest ona kumulatywnym zbiorem zdarzeń przestrzennych i historycznych. Stosunek do dziedzictwa minionych pokoleń warunkujący jego przetrwanie lub wymazanie z kolejnej warstwy miasta-palimpsestu zależy od czynników emocjonalnych i racjonalnych. Problem niechcianego dziedzictwa występuje wtedy, gdy społeczeństwo nie identyfikuje się z nim w warstwie kulturowej, gdy symbolizuje ono utratę suwerenności i obcą dominację oraz gdy jego standard i estetyka nie odpowiadają współczesnym aspiracjom. Zagadnienie to zostało przedstawione na przykładach dziedzictwa obarczonego stygmatami: prowincjonalności (zabudowa wemakulama w mieście), obcej władzy i kultury (architektura z czasów zaborów), ideologii (architektura socrealizmu). Odniesiono się także do bieżących problemów związanych z dziedzictwem modernizmu. W konkluzji stwierdzono, że stosunek do dorobku przeszłości zależy od perspektywy, z jakiej dokonujemy oceny. W krótkiej dominują kryteria etyczne i ideologiczne, w średniej - kryteria pragmatyczne, w dłuższej - uniwersalne kryteria kulturowe.

EN

Postmodern concept of identity of the city does not imply that it is a cumulative set of spatial and historical events. Relationship to the heritage of past generations, conditioning its survival, depends on the emotional and rational factors. The problem of "unwanted" inheritance occurs when society does not identify with it: when it represents strange culture, symbolizes the loss of sovereignty, or its standard and aesthetic value do not correspond to modem aspirations. This issue are illustrated in the examples of heritage saddled by stigmata of: provincialism (regional architecture in the city), a strange domination (architecture from the time of annexation), ideology (socrealism architecture). The conclusion was that the evaluation of haritage depends on time perspective. In short perspective- is dominated by ethical and ideological criteria, in the middle - by pragmatic attitude, in the long - by universal cultural criteria.

11

Armenia - poszukiwania tożsamości w architekturze XX wieku

Bardzińska-Bonenberg T.

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura i Urbanistyka

|

2009

|

Z. 19

25-32

PL

Poszukiwania tożsamości przestrzeni miejskiej zależą od sytuacji zewnętrznej i wewnętrznej kraju, jego historii i sytuacji gospodarczej. Państwo Ormian przechodziło niezwykle burzliwe koleje losu, toteż architektura była i jest przesycona motywami odwołującymi się do niezmiennego archetypu, jakim była świątynia ukształtowana w średniowieczu. W XX wieku w Armenii najpierw obowiązywała socrealistyczna wizja architektury, w której doskonale mieściło się bogactwo ormiańskiego detalu. W późniejszych modernistycznych budynkach wykorzystywano zestawienia kolorystyczne tufów. Przez cały XX wiek stosowano rozwiązania formalne znane z kościołów i klasztorów. Po odzyskaniu niepodległości w 1991 roku inwestorzy, Ormianie z diaspory, wznoszą typowe osiedla wieżowców, ale także luksusowe biurowce i apartamentowce zawierające wyraźne cytaty z historycznych rozwiązań. Pojawiają się budowle, które syntetyzując to co dawne i co współczesne w architekturze, stają się początkiem nurtu wernakularnego w Armenii.

EN

Pursuit of identity in architecture depends on external and internal situation of a country, its history and economy. Armenia has suffered unusually stormy past, and its architecture has been based on unchanging archetype of Armenian temple, which originates from the Middle Ages. In the 20th century when socrealistic regulations were executed, use of rich historical detail was implemented. Later, modernistic structures were built with wide use of colourful tufa stone. Throughout the 20th century permanent architectural referrences were made towards historical aesthetics. In 1991, after gaining independence by the country, investors, Armenians from Diaspora, invest substantially in their homeland. They introduce typical multi-level blocks of flats as well as posh offices and apartments with distinct historical citations. A new type of buildings emerges in Armenia. It combines contemporary modern standards and historical background based on tradition. This predicts begining of vernacular trend in Armenian architecture.

12

Ewolucja elitarnej zabudowy mieszkaniowej w Moskwie - od socrealizmu do kaprealizmu

Asanowicz K.

Architecturae et Artibus

|

2009

|

Vol. 1, no. 2

9-18

PL

Artykuł poświęcony jest problemowi budownictwa mieszkaniowego o wysokim standardzie w Moskwie. Domy i zespoły mieszkaniowe tego typu nie są niczym nowym w architekturze światowej, jednak tylko w Rosji budownictwo to znalazło swój tak odrębny sposób wyrazu. Złożyło się na to wiele aspektów. Jako najważniejszy należy uznać aspekt ideologiczny, narzucony przez partię komunistyczną. Połączenie ideologii i architektury w latach 1917-1933 stworzyło konstruktywizm, a w latach 1933-1955 socrealizm. Kapitalistyczne przekształcenia w Rosji po roku 1990 również zaowocowały specyficzną architekturą – kaprealizmem. W artykule prezentowane są przykłady najbardziej znanych „elitarnych” obiektów mieszkaniowych w Moskwie.

EN

In the paper the evolution of high standard housing for chosen social group (government functionaries and eminent scientists and artists) in Moscow are presented. The high standard houses were built in all countries but only in Russia they had a very untypical formal expression. The architectural form of these buildings was a result of many factors. The main one was the ideology imposed by the communist party. This movement was called „socialist realism”. Socialist realism became state policy in 1932 when Soviet leader Joseph Stalin promulgated the decree „On the Reconstruction of Literary and Art Organizations” and ended in 1955. After the political changes in 1990 we observed a return to old architectural forms. But now this movement is called - „caprealism” (capitalist realism). In the paper the best examples of this kind of buildings in Moscow are presented.

13

Obraz architektury socrealistycznej w Poznaniu

Biskupski P.

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura i Urbanistyka

|

2008

|

Z. 13

19-33

PL

Pod koniec lat 40. i na początku 50. ubiegłego wieku pojawił się we wszystkich krajach zależnych od Rosji Sowieckiej nowy styl w sztuce, w tym w architekturze, zwany realizmem socjalistycznym. Styl ten zwią/any był z rosyjskim państwem totalitarnym, a właściwie z kultem jednostki jego przywódcy, Józefa Stalina. Po czasach tych pozostały w muzealnych magazynach obrazy i rzeźby, a w przestrzeniach wielu miast wyróżniająca się monumentalna zabudowa tworząca niektóre ulice, place i nieraz całe osiedla. Obecnie budynki te, pozbawione politycznego protektora, stanowią charakterystyczny element tych miast, mówiący tylko o pewnym zdarzeniu w ich już wielowiekowej historii.

EN

After second World War in every countries connected with Soviet Union appeared new stile in art and architecture called realism of socialist. In many towns of those nations builded in monumental character new streets, squares and settlements. Now in present days those spaces without political context are only one of the characteristic stiles and this is a one of the many events in live towns.

14

Obok modernizmu. Urbanistyka według Władysława Czarneckiego

Kodym-Kozaczko G.

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura i Urbanistyka

|

2008

|

Z. 15

183-192

PL

Definiowanie zjawiska można przeprowadzić przez opis jego antytezy. Przykładem przeciwstawnej do urbanistyki radykalnego modernizmu postawy twórczej była działalność Władysława Czarneckiego. Dzięki permanentnemu samokształceniu: podróżom edukacyjnym oraz lekturom fachowym, konfrontowanemu z praktyką zawodową, Czarnecki wypracował metodę planistyczną opartą na odniesieniu do szeroko rozumianego genius loci miasta. Ze względu na adaptację nowoczesnych rozwiązań teoretycznych i praktycznych jego „teorię" urbanistyki trudno zaliczyć do koncepcji neotradycjonalistycznych. Heterogeniczna estetyka okresu międzywojennego akceptowała współistnienie różnych postaw twórczych. Natomiast po II wojnie jego poglądy oceniane były jako anachroniczne. Paradoksalnie na początku lat 60., współgrając z narastającą w świecie kontestacją urbanistyki Karty Ateńskiej, okazały się zbyt awangardowe dla polskiego spóźnionego radykalnego modernizmu.

EN

Defining the phenomenon can be done through the description of its anti-thesis. An example of creative approach which opposed the urban planning of radical modernism was the work of Władysław Czarnecki. Thanks to permanent self-education: educational travels and professional reading-matter, confronted with practice, Czarnecki worked out the urban planning method based on reference to genius locci of a city in the broad meaning of the term. Due to the adaptation of modern theoretical and practical solutions, his 'theory' of urban planning can hardly be included into neotraditional concepts. Heterogeneous aesthetics of the interwar period accepted the co-existance of a variety of creative approaches. After World War II, though, his views were considered as anachronistic. Paradoxically, at the beginning of the 1960s, they turned to be too avant-garde for the Polish belated radical modernism as they harmonized with increasing in the world contestation of the Athenes Charter urban planning.

15

Mieszkać w "wysotce" - stalinowskie budownictwo mieszkaniowe w Moskwie

Asanowicz K.

Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Architektura

|

2008

|

Z. 21

161-169

PL

Moskwa była zawsze miastem o wyrazistej sylwecie. Decyzja Stalina z 1947 roku o budowie ośmiu wieżowców - "wysotek" w sposób znaczący wpłynęła na obraz miasta. Stalinowskie "wysotki" weszły na stałe do historii radzieckiej urbanistyki i architektury. Radzieckie "drapacze chmur" szokowały wszystkich swą potęgą i nowatorską koncepcją. W Moskwie była to prawdziwa rewolucja - nowoczesna technologia i nowy model życia społecznego. Każda "wysotka" to miasto w mieście, ze swymi salami kinowymi, restauracjami, sklepami, centrami sportowymi, przedszkolami, bibliotekami, centrami obsługi i podziemnymi parkingami. Zdołano zbudować jedynie siedem obiektów tego typu. Już w połowie lat 50. XX wieku uznano ten sposób budowania za zbyt rozrzutny. W referacie będzie przedstawiona historia i dzień dzisiejszy "wysotek".

EN

In this paper the history and present day of the Stalin's skyscrapers will be presented. Moscow has always been a city of a very expressive outline. Stalin's decision to build 8 skyscrapers changed the image of the city significantly. These buildings became an important part of history of Soviet architecture and town planning. Soviet skyscrapers shocked people with their unusual idea and power. It was a real revolution due to the use of contemporary technologies and a new way of social life. Each skyscraper was a "town in town". Apart flats in sky-scrapers there were cinemas, restaurants, shops, sport centres, libraries, nursery schools, points of social services and underground parking spaces. Soviet gov-ernment did not build all planned skyscrapers. Only seven of them came into ex-istence. In the middle of 50's of XX century the government gave up due to finan-cial problems. The idea of Moscow's skyscrapers came back only recently. In 2005 the "Triumph Palace", the highest building in Europe, was built.

16

O Nowej to Hucie refleksja - kulturowe konteksty miejsca po Leninie

Malinowska-Petelenz B., Petelenz A.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2008

|

R. 105, z. 3-A

197-204

PL

Nowa Huta - wzorcowy przykład socrealistycznego miasta idealnego, część Krakowa, niegdyś nowoczesna i tętniąca życiem, od czasu transformacji 1989 r. ulega stopniowej degradacji. W artykule przedstawiono nowe formy i próby aktywizacji tego miejsca. Autorki zastanawiają się, czy i w jaki sposób Nowa Huta może pełnić dziś funkcję "serca miasta". Potencjał urbanistyczny i historyczny tego miejsca zasługuje na powszechne zauważenie i docenienie. Czy dziś nieuchronnie wiąże się to z upowszechnieniem, uproszczeniem znaczenia i komercjalizacją?

EN

Nowa Huta - a model example of a socialist realism ideal city, part of Kraków, once modern and teeming with life, gradually degraded since the 1989 transformation. The article presents some new forms and attempts to activate this place. The authors debate if and how Nowa Huta can act as "the heart of the city" today. The urban and historical potential of the place deserves general attention and appreciation. Must it be related to dissemination, the simplification of its meaning and com-mercialization these days?

17

Marszałkowska dzielnica mieszkaniowa i Karl-Marx-Allee : p wartości środowiska mieszkaniowego głównych założeń śródmiejskich epoki socrealizmu w Warszawie i Berlinie

Lorek A.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2007

|

R. 104, z. 1-A

109-116

PL

Tytułowy problem "mieszkać w mieście" kolejnej konferencji Instytutu Projektowania Urbanistycznego można odnieść do wartości mieszkania w historycznych strukturach istniejących miast, do ich współczesnych reinterpretacji, a także do futurologicznych wizji przyszłości. Świadczy to o uniwersalności tematu. Wybrane do analizy założenia Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej z Warszawy i Karl-Marx-Allee z Berlina (dawniej Stalinallee) reprezentują charakterystyczne cechy zwartej i dobrze skomponowanej śródmiejskiej zabudowy mieszkaniowej obu stolic. Te cechy wynikają z teorii i praktyki socrealizmu, z jednej strony z przesłanek o charakterze ideologicznym, wręcz totalitarnym, a z drugiej - z funkcjonalno-przestrzennych. Omówione w artykule uwarunkowania powstania tych założeń urbanistycznych w Warszawie i Berlinie mogą stanowić przyczynek do dyskusji nad rolą mieszkania w śródmieściu i jego konsekwencjami dla mieszkańca i miasta.

EN

"To live in the city", a theme problem of the succesive Urban Planning Institute's conference may be reffered to the value of living in the historic structures of the existing cities, to their modern reinterpretations and to the futurologic visions as well. It proves the versatility of the subject. Areas chosen to be analyzed: Marszałkowska Residential Quarter in Warszawa and Karl-Marx-Allee in Berlin (former Stalinallee) represent typical features of the dense and well-composed downtown residential housing of both capitals. Those features are caused by the theory and practice of the socialist realism, on the one hand those based on the ideological, even totalitarian premises, on the other hand those resultant to functional and spatial circumstances. Subjects discussed in the article, as creating conditions of those areas, might state contribution to the discussion on the role of living in the downtown and its consequences to the inhabitants and the city.

18

Postawy twórcze architektów i urbanistów środowiska poznańskiego po II wojnie światowej : wybrane zagadnienia

Kodym-Kozaczko G.

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura i Urbanistyka

|

2006

|

Z. 7

27-38

PL

Badania nad historią architektury i urbanistyki w Poznaniu w XX wieku wymagają poznania źródeł postaw twórczych architektów naszego miasta. W drugiej połowie XX wieku szczególne znaczenie dla powstania poznańskiego środowiska twóczego miało krótkotrwale istnienie Wydziału Architektury, działającego w latach 1945-1954 w Szkole Inżynierskiej. Natomiast ogólne warunki kształtowania postaw tworzyły m.in. sytuacja polityczna (okres stalinizmu), klimat artystyczny (walka między modernizmem i socrealizmem) oraz przepływ idei architektonicznych.

EN

Reaserches on history of architecture and town planning in Poznań after the World War II need indepth analysis of sources of creative attitudes representative for architects in our city. In the middle of 20th century short activity (1945-1954) of Faculty of Architecture at Poznań Instytute of Techbnology has had great importance for foundatiom local design-ers' community. At that time generał term have formed specific political sytuation (Stalin-ism), atistic styles (struggle between modernism and socrealism) and possibilities of per-ception of architectonic ideas.

19

Elementy kompozycji urbanistycznej Kazimierza Wejcherta i Kevina Lyncha w miastach epoki socrealizm

Lorek A.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2002

|

T. 47, z. 2

173-177