Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Osiedla mieszkaniowe z drugiej połowy XX wieku jako struktury dziedzictwa urbanistycznego – przykład zespołu osiedli mistrzejowickich w Krakowie

Gyurkovich Mateusz, Sotoca Adolf, Szarata Andrzej, Szczerek Eliza, Matusik Agnieszka, Poklewski-Koziełł Damian, Suchoń Filip

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 65

54--65

PL

Artykuł stanowi podsumowanie jednego z wątków kilkunastoletnich badań dotyczących genezy, waloryzacji i rewitalizacji wielkoskalarnych zespołów osiedli mieszkaniowych z drugiej połowy XX wieku, prowadzonych w kilku krajach europejskich. Wielkie osiedla mieszkaniowe były odpowiedzią na powojenną sytuację przestrzenno-funkcjonalną miast. Zespoły mieszkaniowe realizowane za pomocą technologii prefabrykowanych stały się od drugiej połowy ubiegłego wieku znaczącym składnikiem struktury przestrzennej miast, zwłaszcza w Europie Środkowej i Wschodniej, gdzie zniszczenia wojenne były największe, a ustrój komunistyczny promował tanie i efektywne rozwiązania w budownictwie mieszkaniowym. Pomimo objęcia ochroną niektórych obiektów architektonicznych z tego okresu, myśl urbanistyczna, głównie zrealizowane zespoły mieszkaniowe, nie jest w Polsce dostatecznie chroniona. Na przykładzie zespołu krakowskich osiedli artykuł przybliża konieczność ochrony wartościowych dokonań urbanistyki późnego modernizmu (nazywanego socmodernizmem).

EN

This paper summarizes one of the fields of research carried out over more than ten years, focusing on the origins, valorization, and revitalization of large-scale complexes of housing estates from the second part of the twentieth century, conducted in several European countries. Large housing estates, usually erected in edge areas, were an answer to the post-war spatial and functional reality of towns and cities. Housing complexes, built in prefabricated technologies, became a significant component of their spatial structure in the second half of the twentieth century, particularly in Central and Eastern Europe, where war damage was the greatest and the communist regime promoted cheap and effective housing solutions. Despite the fact that some architectural structures from that time are under statutory protection, the urban thought from that period, and housing estates in particular, are not sufficiently protected in Poland. On the example of housing estates located in Cracow, this paper highlights the need to protect valuable achievements of urban planning from the period of Late Modernism (also referred to as Socialist Modernism).

2

Integralność a granice interwencji w modernistycznych zespołach zabudowy. Analiza przypadku dzielnic uzdrowiskowo-wypoczynkowych w Ustroniu

Ciarkowski Błażej

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2021

|

Nr 11

75--86

PL

Celem artykułu jest analiza obecnej sytuacji powojennych modernistycznych zespołów zabudowy zlokalizowanych w naturalnym krajobrazie o szczególnych wartościach oraz wyróżnienie potencjalnych szans i zagrożeń na przyszłość. Analiza przeprowadzona została jako studium przypadku dwóch wyróżniających się kompleksów: dzielnicy uzdrowiskowej Ustroń Zawodzie oraz dzielnicy wczasowej Ustroń Jaszowiec. Modernistyczne dzielnice wypoczynkowe stanowią przykład kompleksowych projektów urbanistyczno-architektonicznych obejmujących nowoczesną, modernistyczną architekturę o ważnej roli społecznej, dostosowanej (skalą, technologią, formą) do warunków naturalnych oraz powstających w duchu poszanowania wartości krajobrazu (rozumianego w duchu modernizmu). Ich ochrona powinna wykraczać poza skalę pojedynczego obiektu architektonicznego, traktując jako punkt wyjścia postrzeganie dzielnic wypoczynkowo-uzdrowiskowych jako krajobrazu kulturowego.

EN

The aim of this article is to analyze the contemporary situation of post-war modernist building complexes located in the natural landscape of extraordinary values and to distinguish potential opportunities and threats for the future. The analysis was made as a case study of two extraordinary complexes: Ustroń-Zawodzie health district and Ustroń-Jaszowiec holiday district. Modernist leisure districts are an example of complex urbanist-architectural projects including modern architecture of significant social value adjusted (scale, technology, form) to the natural conditions and built with due regard for the value of the landscape (in the spirit of the modern movement). Their preservation should go beyond the scale of a single architectural object and start from the point where the health-leisure district are considered as a cultural landscape.

3

Zakopane – od architektury fisowskiej lat 60. XX w. po czasy współczesne

Moździerz Zbigniew

PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura

|

2020

|

Vol. 1

123--138

PL

Po reformie administracyjnej kraju (1975 r.) Zakopane znalazło się w obrębie województwa nowosądeckiego. Architektura z tego okresu prezentuje głównie późny modernizm i socmodernizm. W latach 80. opracowano trzecią koncepcję regulacji Zakopanego. Po raz pierwszy uwzględniono sprawy ochrony zabytków. Z końcem lat 80. i na początku 90. wraz ze zmianami polityczno-ustrojowymi pojawiła się w Zakopanem architektura postmodernistyczna. W 1994 r. uchwalono miejscowy ogólny plan zagospodarowania przestrzennego. W 1998 r. uchwalono Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Zakopanego. Architekturę zakopiańską XXI w. zdominowały obiekty wielkokubaturowe, hotele i tzw. apartamentowce.

EN

After the administrative reform of the country (1975), Zakopane found itself within the province of Nowy Sącz. Architecture from this period mainly presents late modernism and socmodernism. In the 1980s, the third concept of Zakopane regulation was developed. For the first time, it included monument protection. At the end of the 1980s and the beginning of the 1990s, postmodern architecture appeared in Zakopane along with political changes. In 1994, the local general spatial development plan for the city was adopted. In 1998, a study on the conditions and directions of the spatial development of the city of Zakopane was adopted. Twenty-first century Zakopane architecture was dominated by large buildings, hotels and apartment buildings.

4

Od odzyskania przez Polskę niepodległości do modernizmu lat 60. XX w.

Moździerz Zbigniew

PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura

|

2020

|

Vol. 1

107--122

PL

W okresie międzywojennym w Zakopanem nastąpił wzmożony ruch budowlany, co zmusiło władze gminy do opracowania kolejnego planu regulacyjnego (1924–1928, proj. K. Stryjeński). Dynamiczny rozwój doprowadził do przyznania mu praw miejskich w 1933 r. W architekturze tego okresu początkowo dominował historyzm lat 20., art déco i styl zakopiański drugi, a w latach późniejszych funkcjonalizm oraz wolny funkcjonalizm – nowy regionalizm. Podczas okupacji Niemcy uczynili z Zakopanego miejscowość rekreacyjną. W ramach tzw. akcji porządkowej wyburzono w latach 1940–1942 szereg obiektów drewnianych i murowanych. Budowano też nowe obiekty. Na Podhalu za oficjalny nurt architektury socrealistycznej uznano styl nowozakopiański (m.in. schroniska w Tatrach Polskich). Miasto rozwijało się jako uzdrowisko oraz ośrodek sportu i turystyki.

EN

In the interwar period, there was an increase in construction in Zakopane, which forced the local authorities to develop another regulatory plan (designed by K. Stryjeński from 1924 to 1928). Dynamic development led to the granting of municipal rights in 1933. The architecture of this period was initially dominated by the historicism of the 1920s, then by the art déco movement and the Zakopane style, and in later years, by functionalism and free functionalism – new regionalism. During the occupation, the Germans made Zakopane a recreational town. As part of the so-called order action, in the years 1940–1942 a number of wooden and brick buildings were demolished. New buildings were also built. In Podhale as the official current of socialist realist architecture was the new Zakopane style. The most characteristic examples include shelters in the Polish Tatras. The city developed as a health resort and a centre for sport and tourism.

5

Post-war modernist architecture in Poland as part of the European heritage of twentieth-century concrete-based architecture

Ciarkowski Błażej

Technical Transactions

|

2019

|

Vol. 116, iss. 8

5--17

EN

The architectural heritage of post-war modernism in Poland is often named a “dissonant” or “unwanted heritage”. Its evaluation and interpretation is often ambiguous, whereas the social reception, in spite of the growing common awareness of the matter, very diversified. A proper assessment of the phenomenon requires analysis against the background of twentieth-century European architecture. The InnovaConcrete project is comprised of multidisciplinary studies on strategies for the preservation of concrete-based heritage which provide for identification of the most valuable assets in Europe. The aim of this paper is to place the local Polish cultural heritage of twentieth-century architecture against the broad context of global and universal values and to present the methodology of the research.

PL

Architektoniczne dziedzictwo powojennego modernizmu w Polsce często bywa określane jako “kłopotliwe” bądź “niechciane dziedzictwo”. Jego ocena i interpretacja są niejednoznaczne, a społeczna recepcja, pomimo rosnącej powszechnej świadomości, bardzo zróżnicowana. Właściwa ocena zjawiska wymaga analizy na tle europejskiej architektury XX wieku. Projekt InnovaConcrete obejmuje multidyscyplinarne badania nad strategiami zachowania dziedzictwa architektury betonowej, które przewidują identyfikację najbardziej wartościowych obiektów w Europie. Celem niniejszego artykułu jest umiejscowienie lokalnego dziedzictwa kulturowego architektury XX-wieku w szerokim kontekście wartości globalnych i uniwersalnych oraz prezentacja metodologii badań.

6

Architektura handlowa Warszawy w czasie Polski Ludowej i jej losy po transformacji na wybranych przykładach

Obrębska Klaudia A., Bartos Maciej

PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura

|

2019

|

Vol. 1

159--170

PL

Hasło „handel w czasie Polski Ludowej“ przywołuje skojarzenia pustych (lub wypełnionych wyłącznie octem i musztardą) półek sklepowych, peweksów lub „organizowania“ rozmaitych towarów. Jednak, paradoksalnie, w latach 1945–1989 wybudowano wiele interesujących obiektów mających pełnić funkcję handlową. W artykule przedstawiono subiektywny wybór najciekawszych budynków handlowych w Warszawie oraz omówiono pokrótce ich losy po transformacji ustrojowej. Autorzy zauważyli niepokojącą tendencję do rugowania z przestrzeni miejskiej architektury powojennej i poszukują przyczyny tego zjawiska.

EN

The term ‘commerce in the times of the Polish People’s Republic’ brings back memories of empty shelves (or filled with only vinegar and mustard), Pewex shops and ‘organising’ different commodities. However, it can be seen as a paradox that in years 1945–1989, many interesting commercial buildings were built. In this article, a subjective choice of the most interesting commercial buildings of Warsaw is presented and their post transformation history is briefly summarised. The authors consider the disturbing tendency to displace post-war architecture from public spaces and attempt to identify the possible causes of this situation.

7

Architektura pracowniczych ośrodków wczasowych w Polsce. Zarys problematyki

Szmitkowska A.

Architectus

|

2018

|

Nr 3 (55)

83--100

PL

Celem artykułu jest ogólna prezentacja dorobku architektury polskiej w zakresie realizacji służących wypoczynkowi urlopowemu pracowników. Dzięki prześledzeniu uwarunkowań prawno-socjologicznych przedstawiono genezę powstania pierwszych obiektów tego typu w dwudziestoleciu międzywojennym, wytyczono okresy szczególnie intensywnej popularności i wreszcie wyjaśniono przyczyny niemal całkowitego zaprzestania ich realizacji pod koniec lat 80. XX w. W skrótowy sposób zaprezentowano najbardziej udane architektonicznie pracownicze ośrodki wczasowe doby II Rzeczpospolitej i Polski Ludowej z uwzględnieniem zarówno aspektu estetycznego, jak i funkcjonalnego. Podjęto próbę zarysowania ewolucji, jakiej podlegała architektura polskich ośrodków wczasowych pod wpływem szerszych, ogólnoeuropejskich nurtów stylistycznych.

EN

The aim of the article is to present Polish architecture’s output in the range of buildings serving the employees’ annual leave. Thanks to the investigation of socio-legal conditions it has been possible to present the genesis of the first objects of this type built in the interwar period, to delimit the periods of their particularly intensive popularity and finally to explain the reasons of almost definitive discontinuation of building them at the end of the 1980s. The most architecturally successful employee resort centres of the Second Polish Republic and People’s Poland have been briefly presented with taking account of an aesthetic aspect as well as a functional one. An attempt has been made to sketch the evolution of the architecture of Polish resorts under the influence of Europe-wide stylistic movements.

8

Park Kulturowy Nowej Huty – nowa formuła ochrony urbanistyki i architektury 2. połowy XX wieku

Myczkowski Z., Siwek A.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2017

|

Nr 49

113--124

PL

Nowa Huta to fenomen urbanistyczny i architektoniczny w granicach współczesnego Krakowa. Wyjątkową wartość kulturową współtworzą układ urbanistyczny miasta idealnego, unikalna „galeria” rozwiązań architektonicznych reprezentujących kolejne nurty stylowe z drugiej połowy XX w. oraz dziedzictwo niematerialne – historia i społeczność dzielnicy. Uchwała NR CIX/1642/14 Rady Miasta Krakowa z 11 czerwca 2014 r. otwarła drogę do utworzenia parku kulturowego. Sięgnięto po formę ochrony cennego krajobrazu historycznego wprowadzoną w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. Plan ochrony parku kulturowego jest dokumentem, w którym zawiera się diagnoza wartości i zagrożeń oraz prognoza procesów ochrony. Plan ochrony parku kulturowego Nowa Huta to dokument wyznaczający nowe standardy ochrony dziedzictwa 2. połowy XX w. Jego analiza jest instruktywna dla dalszych działań tego typu w Polsce. Stanowi również próbę odpowiedzi na pytania o nową formułę ochrony dziedzictwa architektonicznego XX wieku.

EN

Nowa Huta is a town-planning phenomenon within the borders of contemporary Cracow. Its outstanding cultural value has been co-created by the urban layout of an ideal town, a unique “gallery” of architectural phenomena representing subsequent stylistic trends of the second half of the 20th century, as well as the unattached heritage – the history and the community of the district. The recommendation no CIX/1642/14 from June 11, 2014, of the City Council opened the way to create a Cultural Park here. This is a formula for protecting valuable historic landscape, which was introduced by the Monument Protection Law in 2003. The plan for protection of the Cultural Park is a special document which includes the diagnosis of values and hazards, together with a prognosis of protection processes. The plan for protection of the Nowa Huta Cultural Park is a document which shows new standards of protecting the heritage of the second half of the 20th century. Its analysis is an instruction for further such activities in Poland. It is also an attempt to answer the question about a new formula for protecting the architectural heritage of the 20th century.

9

Architektura modernistycznych osiedli mieszkaniowych lat 1950–1990. Katowickie osiedle Tysiąclecia na tle przykładów europejskich

Rabiej J., Tomkiewicz A.

Architectus

|

2016

|

Nr 4 (48)

79--92

PL

Modernistyczna koncepcja miasta funkcjonalnego i odpowiadający jej model wielokondygnacyjnego budynku wielorodzinnego zadecydowały o kierunku rozwoju miast europejskich w 2. połowie XX w. Działania w tym zakresie podejmowane po II wojnie światowej realizowały zapisy Karty Ateńskiej i postulaty wypracowane przez Międzynarodowy Kongres Architektury Nowoczesnej. Stanowiły one próbę naprawy sytuacji przestrzennej ośrodków dotkniętych gwałtowną industrializacją i zniszczeniami wojennymi. Celem pracy jest wskazanie wpływów powojennego modernizmu na przestrzeń miejską Katowic. Skala przeprowadzonych interwencji oraz wartości estetyczne ówczesnych realizacji w sposób zdecydowany wpłynęły na oblicze miasta. Działający w Katowicach architekci wykazali szczególną dbałość o nowoczesną formę i indywidualny charakter nowych inwestycji. Powstałe w tym czasie osiedla mieszkaniowe wpisują się w główne tendencje kształtowania zabudowy wielorodzinnej w Polsce w 2. połowie XX w. Jednocześnie stanowią ważny element dorobku europejskiego modernizmu. Wskazują na to analogie w sposobie kształtowania całych założeń i pojedynczych budynków. Potwierdzeniem tych zależności są wnioski wynikające z analiz porównawczych osiedla Tysiąclecia w Katowicach z wybranymi przykładami europejskimi: osiedlem Beaulieu – Le RondPoint we francuskim SaintÉtienne i zespołem Grindtorp w szwedzkim Täby. W oparciu o metodę morfologiczną w artykule scharakteryzowane zostały cechy kompozycyjne głównych elementów składowych zabudowy osiedli wskazanych do badań: sylweta całych założeń, forma budynków mieszkalnych i ich relacje z otoczeniem, detal architektoniczny. Analizy porównawcze wykazały, że zbadane cechy osiedla Tysiąclecia w Katowicach zachowują charakterystyczne analogie do osiedli modernistycznych zbudowanych po II wojnie światowej w miastach zachodniej Europy.

EN

The modernist concept of a functional city and an equivalent model of the multi-storey and multi-family building decided about the direction of the European cities’ development in the second part of the 20th century. Actions taken after World War II realised the Athens Charter records and postulates of the International Congresses of Modern Architecture. They were an attempt to improve the spatial situation of centres affected with rapid industrialization and war damages. The aim of the paper is to show the influences of the post-war modernism on the city space of Katowice. The city image was decisively influenced by the scale of interventions and aesthetical values of the realisations. Architects who worked in Katowice especially took care of the modern form and an individual character of new investments. Housing estates which came into being at that time entered into the main tendencies of shaping multi-family development in Poland in the second half of the 20th century. At the same time they determine an important element of the European modernism achievements. This is shown by analogies in the way of shaping whole complexes and single buildings. Results from comparative analyses of the Tysiąclecie housing estate in Katowice with selected European examples: Beaulieu – Le RondPoint housing estate in SaintÉtienne in France and the Grindtorp complex in Täby in Sweden, confirmed these relationships. The compositional features of the main integral elements of housing estates’ development were indicated in the research: complexes silhouette, the form of residential buildings and their relationships with the surroundings, and architectural detail, were characterised on the basis of the morphological method. Comparable analyses showed that researched features of the Tysiąclecie housing estate in Katowice have characteristic analogies to modernist housing estates built after World War II in the cities of western Europe.

10

Wielka płyta – światowy problem

Dmitruk Michał

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2014

|

T. 10, nr 2

13--24

PL

Wprowadzenie w drugiej połowie XX w. technologii prefabrykatów wielkopłytowych w budownictwie mieszkaniowym miało na celu szybkie rozwiązanie problemu postępującego deficytu mieszkań. Miało być również sposobem na skuteczne poprawienie warunków życia obywateli. Wyznaczone cele osiągnięto, ale wdrażając nową technologię budownictwa i nowy sposób planowania osiedli, nie przewidziano wielu dalekosiężnych konsekwencji ówczesnych decyzji projektowych. Niezależnie od obszaru geograficznego, budynki wielkopłytowe generująwiele problemów natury technicznej, estetycznej i społecznej. Podejmowane są różne kroki w celu ich rozwiązania.

EN

The introduction of the great panel technology in multifamily housing construction in the second half of the twentieth century aimed to quickly solve the progressive housing deficit. It also aimed to improve living conditions of the citizens. The targets has been achieved. While implementing a new technology of construction and a new way of urban planning, the designers have not thought about long term consequences of their designs. Regardless of the geographical location, great panel buildings generate many problems of a technical, aesthetical and social nature. Various steps are taken to solve them.