Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Edmund Goldzamt (1921-1990). Refleksyjny dogmatyk

Skalimowski Andrzej

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2021

|

T. 66, nr 4

171--189

EN

The article presents the biography of Edmund Goldzamt, an architect whose scientific biography has not been told yet. Born in 1921 in Lublin, educated in the USSR, he returned to Poland in 1952. Despite his modest design achievements, he played a significant role in the Stalinization of Polish cultural life. The ideological theses he developed (drawing on Soviet guidelines) were the driving force in introducing the doctrine of socialist realism in Polish architecture and urban planning. In addition, Edmund Goldzamt was a longtime theoretician and educator; he lectured at the Faculty of Architecture of the Warsaw University of Technology and had a scientific career at the Polish Academy of Sciences. After 1956, he revised his ideological views and devoted himself to research on the social determinants of architecture and urban planning.

2

Architektura handlowa Warszawy w czasie Polski Ludowej i jej losy po transformacji na wybranych przykładach

Obrębska Klaudia A., Bartos Maciej

PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura

|

2019

|

Vol. 1

159--170

PL

Hasło „handel w czasie Polski Ludowej“ przywołuje skojarzenia pustych (lub wypełnionych wyłącznie octem i musztardą) półek sklepowych, peweksów lub „organizowania“ rozmaitych towarów. Jednak, paradoksalnie, w latach 1945–1989 wybudowano wiele interesujących obiektów mających pełnić funkcję handlową. W artykule przedstawiono subiektywny wybór najciekawszych budynków handlowych w Warszawie oraz omówiono pokrótce ich losy po transformacji ustrojowej. Autorzy zauważyli niepokojącą tendencję do rugowania z przestrzeni miejskiej architektury powojennej i poszukują przyczyny tego zjawiska.

EN

The term ‘commerce in the times of the Polish People’s Republic’ brings back memories of empty shelves (or filled with only vinegar and mustard), Pewex shops and ‘organising’ different commodities. However, it can be seen as a paradox that in years 1945–1989, many interesting commercial buildings were built. In this article, a subjective choice of the most interesting commercial buildings of Warsaw is presented and their post transformation history is briefly summarised. The authors consider the disturbing tendency to displace post-war architecture from public spaces and attempt to identify the possible causes of this situation.

3

Park Kulturowy Nowej Huty – nowa formuła ochrony urbanistyki i architektury 2. połowy XX wieku

Myczkowski Z., Siwek A.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2017

|

Nr 49

113--124

PL

Nowa Huta to fenomen urbanistyczny i architektoniczny w granicach współczesnego Krakowa. Wyjątkową wartość kulturową współtworzą układ urbanistyczny miasta idealnego, unikalna „galeria” rozwiązań architektonicznych reprezentujących kolejne nurty stylowe z drugiej połowy XX w. oraz dziedzictwo niematerialne – historia i społeczność dzielnicy. Uchwała NR CIX/1642/14 Rady Miasta Krakowa z 11 czerwca 2014 r. otwarła drogę do utworzenia parku kulturowego. Sięgnięto po formę ochrony cennego krajobrazu historycznego wprowadzoną w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. Plan ochrony parku kulturowego jest dokumentem, w którym zawiera się diagnoza wartości i zagrożeń oraz prognoza procesów ochrony. Plan ochrony parku kulturowego Nowa Huta to dokument wyznaczający nowe standardy ochrony dziedzictwa 2. połowy XX w. Jego analiza jest instruktywna dla dalszych działań tego typu w Polsce. Stanowi również próbę odpowiedzi na pytania o nową formułę ochrony dziedzictwa architektonicznego XX wieku.

EN

Nowa Huta is a town-planning phenomenon within the borders of contemporary Cracow. Its outstanding cultural value has been co-created by the urban layout of an ideal town, a unique “gallery” of architectural phenomena representing subsequent stylistic trends of the second half of the 20th century, as well as the unattached heritage – the history and the community of the district. The recommendation no CIX/1642/14 from June 11, 2014, of the City Council opened the way to create a Cultural Park here. This is a formula for protecting valuable historic landscape, which was introduced by the Monument Protection Law in 2003. The plan for protection of the Cultural Park is a special document which includes the diagnosis of values and hazards, together with a prognosis of protection processes. The plan for protection of the Nowa Huta Cultural Park is a document which shows new standards of protecting the heritage of the second half of the 20th century. Its analysis is an instruction for further such activities in Poland. It is also an attempt to answer the question about a new formula for protecting the architectural heritage of the 20th century.

4

Ochrona dziedzictwa urbanistyki i architektury Nowej Huty z lat 1949–1959

Komorowski W.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2017

|

Nr 49

153--162

PL

Autor omawia problemy związane z ochroną dziedzictwa epoki socrealizmu i pierwszych etapów modernizmu w Nowej Hucie. Późniejsze zmiany miały charakter negatywny. Zacierały wartość dzieła, nie dodając walorów współbrzmiących harmonijnie z dziedzictwem. Wynikało to zarówno z ignorancji i braku wiedzy, jak i z działań podejmowanych dla „uwspółcześnienia” niechcianego spadku po negatywnie ocenianej epoce historycznej. W 2004 r. inwestycje powodujące dewastację pejzażu kulturowego zostały wstrzymane, nadal jednak trwa proces naturalnej destrukcji, także wskutek zaniedbań, jak w przypadku istotnego składnika przestrzeni miejskiej, jakim jest zieleń. Układ urbanistyczny Nowej Huty to dzieło zamknięte, choć nieskończone – kreacja, która nie powinna być dopełniana, gdyż w zachowanej postaci stanowi świadectwo minionej epoki, rządzącej się innymi niż dziś zasadami. Niezależnie od oceny estetycznej (niekiedy także etycznej) winna być szanowana jako wartość historyczna. To samo odnosi się do architektury.

EN

The author discusses issues related to protection of the era of socialist realism and early stages of modernism in Nowa Huta. Subsequent changes thereof have had a negative character. They obliterated the value of the work, without adding qualities of consonant harmony with the heritage. This resulted both from ignorance and lack of knowledge, as well as actions taken to “modernize” unwanted legacy of the negatively evaluated historical period. In 2004 development projects causing devastation of the cultural landscape were suspended, but the process of natural destruction still persists, also due to negligence, as was the case of an essential component of the urban space, which is green areas. The urban layout of Nowa Huta is a complete work, though not finished – a creation, which should not be complemented since in its preserved form it bears testimony to a bygone era, ruled by principles different than today. Regardless of aesthetic evaluation (sometimes also the ethical one) what must be respected is historical value. The same applies to the architecture.

5

The idea of the socialist city. The case of Nowa Huta

Sumorok A., Gaszewski J.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2015

|

Y. 112, iss. 12-A

303--340

EN

Nowa Huta represents a complex space, full of paradoxes and inner contradictions. It is difficult to evaluate. The aim of the article is the attempt to analize the built environment of Nowa Huta, to present selected ideas connected with the creation of the city and situating them in a broader, but still architectural context, the context of architectural creativity and urban development. The analysis is accompanied with a commentary on the cultural space understood as the sphere of values and meanings present in the material urban tissue.

PL

Nowa Huta to przestrzeń złożona, pełna paradoksów, trudna do jednoznacznej oceny. Celem artykułu jest próba analizy przestrzeni zbudowanej Nowej Huty oraz przedstawienie wybranych idei, które wiązały się z powstaniem miasta w nieco szerszym kontekście, ale wciąż architektonicznym ‒ twórczości architektonicznej, rozwoju urbanistycznego ‒ wzbogaconym o komentarz związany z przestrzenią kulturową, rozumianą jako sfera wartości i znaczeń, uobecnionych w materialnej tkance miasta.

6

Aleja Pochodów - reprezentacyjna arteria nowego, socrealistycznego miasta Białystok

Szmitkowska A.

Architecturae et Artibus

|

2012

|

Vol. 4, no. 3

36-49

PL

Odbudowa oraz tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego stały się dla powojennych władz okazją do wprowadzenia do krajobrazu przyszłych miast nowych elementów, służących oprawie ważnych partyjnych wydarzeń oraz podkreśleniu rangi niektórych gmachów. Wiele z tych elementów było inkorporowanych programowo i miało niejako status obowiązujący. Taki charakter miały między innymi tzw. aleje pochodów, stanowiące scenerie dla jednego z najważniejszych partyjnych rytuałów – pierwszomajowego marszu. Przebieg białostockiej „Alei Pochodów” został wyznaczony przez planistów pod koniec lat czterdziestych XX wieku, a jej szczegółowy kształt określił w swoim projekcie Stanisław Bukowski w roku 1950. Wykształcenie „Alei Pochodów” rozszerzyło strefę centralną miasta z historycznego Rynku Kościuszki w kierunku południowym. Do końca lat pięćdziesiątych XX wieku wzniesiono wzdłuż Alei dużo ważnych w strukturze miasta budynków użyteczności publicznej, co świadczy o jej wyjątkowym centrotwórczym charakterze. Czasy socrealizmu reprezentują tu, oprócz „Domu Partii”, gmach Sądu Wojewódzkiego, „Dom Związkowca” oraz gmach Państwowego Szpitala Klinicznego – tzw. Gigantu. Jednak ostatecznie ani urbanistyczny kształt ulicy, ani jej zabudowa, jako oprawa dla obchodów Święta Pracy, nie uzyskały kształtu zamierzonego przez autorów koncepcji z lat pięćdziesiątych XX wieku. Jej architektura, stopniowo oswobadzana od wzajemnego związku z pełnioną przez nią aż do czasu przełomu ustrojowego funkcją, wraz z upływem lat traciła swój propagandowy pierwiastek i ewoluowała w kierunku modernizmu.

EN

The process of reconstructing existing, wardamaged buildings and creating spatial development plans provided postwar authorities with an excellent opportunity to introduce to future city landscapes new elements which would enhance the governing party’s events and would emphasize the significance of some edifices. A great number of these elements were incorporated in accordance with the planning programme and were rather obligatory. The socalled parade avenues were a prime example of such a compulsory element. They provided a backdrop to one of the most significant party rituals- the May Day parade. The route of Bialystok “Parade Avenue” was set out by the planners at the end of the 1940s. Its detailed shape was defined by Stanislaw Bukowski in his project in 1950. The creation of “Parade Avenue” had the effect of extending a central zone of the city from the historical Kosciuszko Square to the South. By the late 1950s a great number of very important public utility buildings had been erected along the avenue, which proves its exceptional centre-creative character. Socialist realism is represented by the aforementioned “House of the Party” as well as the edifice of the Voivodship Court and “The House of Trade Unions”, and the edifice of the State Teaching Hospital (the so-alled “Giant”). However finally, neither the urban form of the street nor the buildings that front onto it, which were originally intended as the backdrop to the celebrations of the Workers’ Day, got the shape intended by the authors of the 1950s concept. The architecture of the buildings had gradually been freed from the connection with the function they served until the transition from socialism to democracy. With time the street lost its propagandist character and evolved in the direction of modernism.

7

Architektura Warszawy w czasach stalinowskich. Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa - symboliczny kamuflaż

Baraniewski W.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2010

|

T. 55, z. 3

65-73

PL

Powojenne plany przebudowy centrum Warszawy, związane były z politycznym zamiarem przekształcenia "klasowego" charakteru śródmieścia. W centralnych partiach miasta miały się znaleźć monumentalne osiedla robotnicze i państwowe lokale sklepowe i usługowe. Pierwszą próbą (i jedyną zrealizowaną w tej skali), była budowa Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej. Jej realizacja miała stworzyć podstawy nowej urbanistyki i architektury realizmu socjalistycznego. Monumentalna, poszerzona Marszałkowska, miała prowadzić od centrum do pl. Unii, z nowoprojektowanym placem centralnym MDM (dziś pl. Konstytucji). Konieczność pozostawienia i odbudowy kościoła Zbawiciela, spowodowała komplikacje przestrzenne, wynikające z ideowej niezgodności budowli sakralnej i socjalistycznego osiedla. Bryłę kościoła próbowano przesłonić wysokościowcem, lub zneutralizować ideowo dekoracją rzeźbiarską. Brak wzorów formalnych i decyzji co do treści rzeźb spowodował, że zrealizowana na MDM dekoracja ma charakter kamuflażu i nie posiada zamierzonego radykalizmu ideowego.

EN

After World War 2, plans to rebuild the centre of Warsaw were connected with the political objective to transform the "class" aspect of the city's central quarter. Downtown Warsaw was to see monumental housing estates for workers and state-owned shopping and service areas. The first attempt (and the only one realized on this scale) was the construction of the Marszałkowska Housing Estate known as MDM. It was to lay the foundations for new urban planning and socialist architecture. The monumental, widened Marszałkowska street was to run from the centre to Unii square, through a brand-new central square (now Konstytucji square). The necessity to preserve and reconstruct the Church of the Saviour (Zbawiciela) caused spatial complications, resulting from the ideological conflict between a temple and socialist housing. There was an attempt to hide the church behind a high-rise block or neutralize it with sculptures. A lack of formal examples and decisions on the theme of the sculptures meant that the decorations finally realized for MDM have the nature of camouflage and do not carry the intended radical ideology.

8

Armenia - poszukiwania tożsamości w architekturze XX wieku

Bardzińska-Bonenberg T.

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura i Urbanistyka

|

2009

|

Z. 19

25-32

PL

Poszukiwania tożsamości przestrzeni miejskiej zależą od sytuacji zewnętrznej i wewnętrznej kraju, jego historii i sytuacji gospodarczej. Państwo Ormian przechodziło niezwykle burzliwe koleje losu, toteż architektura była i jest przesycona motywami odwołującymi się do niezmiennego archetypu, jakim była świątynia ukształtowana w średniowieczu. W XX wieku w Armenii najpierw obowiązywała socrealistyczna wizja architektury, w której doskonale mieściło się bogactwo ormiańskiego detalu. W późniejszych modernistycznych budynkach wykorzystywano zestawienia kolorystyczne tufów. Przez cały XX wiek stosowano rozwiązania formalne znane z kościołów i klasztorów. Po odzyskaniu niepodległości w 1991 roku inwestorzy, Ormianie z diaspory, wznoszą typowe osiedla wieżowców, ale także luksusowe biurowce i apartamentowce zawierające wyraźne cytaty z historycznych rozwiązań. Pojawiają się budowle, które syntetyzując to co dawne i co współczesne w architekturze, stają się początkiem nurtu wernakularnego w Armenii.

EN

Pursuit of identity in architecture depends on external and internal situation of a country, its history and economy. Armenia has suffered unusually stormy past, and its architecture has been based on unchanging archetype of Armenian temple, which originates from the Middle Ages. In the 20th century when socrealistic regulations were executed, use of rich historical detail was implemented. Later, modernistic structures were built with wide use of colourful tufa stone. Throughout the 20th century permanent architectural referrences were made towards historical aesthetics. In 1991, after gaining independence by the country, investors, Armenians from Diaspora, invest substantially in their homeland. They introduce typical multi-level blocks of flats as well as posh offices and apartments with distinct historical citations. A new type of buildings emerges in Armenia. It combines contemporary modern standards and historical background based on tradition. This predicts begining of vernacular trend in Armenian architecture.

9

Ewolucja elitarnej zabudowy mieszkaniowej w Moskwie - od socrealizmu do kaprealizmu

Asanowicz K.

Architecturae et Artibus

|

2009

|

Vol. 1, no. 2

9-18

PL

Artykuł poświęcony jest problemowi budownictwa mieszkaniowego o wysokim standardzie w Moskwie. Domy i zespoły mieszkaniowe tego typu nie są niczym nowym w architekturze światowej, jednak tylko w Rosji budownictwo to znalazło swój tak odrębny sposób wyrazu. Złożyło się na to wiele aspektów. Jako najważniejszy należy uznać aspekt ideologiczny, narzucony przez partię komunistyczną. Połączenie ideologii i architektury w latach 1917-1933 stworzyło konstruktywizm, a w latach 1933-1955 socrealizm. Kapitalistyczne przekształcenia w Rosji po roku 1990 również zaowocowały specyficzną architekturą – kaprealizmem. W artykule prezentowane są przykłady najbardziej znanych „elitarnych” obiektów mieszkaniowych w Moskwie.

EN

In the paper the evolution of high standard housing for chosen social group (government functionaries and eminent scientists and artists) in Moscow are presented. The high standard houses were built in all countries but only in Russia they had a very untypical formal expression. The architectural form of these buildings was a result of many factors. The main one was the ideology imposed by the communist party. This movement was called „socialist realism”. Socialist realism became state policy in 1932 when Soviet leader Joseph Stalin promulgated the decree „On the Reconstruction of Literary and Art Organizations” and ended in 1955. After the political changes in 1990 we observed a return to old architectural forms. But now this movement is called - „caprealism” (capitalist realism). In the paper the best examples of this kind of buildings in Moscow are presented.

10

O Nowej to Hucie refleksja - kulturowe konteksty miejsca po Leninie

Malinowska-Petelenz B., Petelenz A.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2008

|

R. 105, z. 3-A

197-204

PL

Nowa Huta - wzorcowy przykład socrealistycznego miasta idealnego, część Krakowa, niegdyś nowoczesna i tętniąca życiem, od czasu transformacji 1989 r. ulega stopniowej degradacji. W artykule przedstawiono nowe formy i próby aktywizacji tego miejsca. Autorki zastanawiają się, czy i w jaki sposób Nowa Huta może pełnić dziś funkcję "serca miasta". Potencjał urbanistyczny i historyczny tego miejsca zasługuje na powszechne zauważenie i docenienie. Czy dziś nieuchronnie wiąże się to z upowszechnieniem, uproszczeniem znaczenia i komercjalizacją?

EN

Nowa Huta - a model example of a socialist realism ideal city, part of Kraków, once modern and teeming with life, gradually degraded since the 1989 transformation. The article presents some new forms and attempts to activate this place. The authors debate if and how Nowa Huta can act as "the heart of the city" today. The urban and historical potential of the place deserves general attention and appreciation. Must it be related to dissemination, the simplification of its meaning and com-mercialization these days?

11

Przemiany przestrzenne i architektura Łodzi w realizmu socjalistycznego

Stefański K.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2007

|

T. 52, z. 1-4

113-120

PL

Okres panowania doktryny realizmu socjalistycznego należy do najciekawszych w urbanistyce i architekturze miast polskich po II wojnie światowej. Wprowadzone w latach trzydziestych w Związku Radzieckim zasady socrealistycznej architektury i urbanistyki, po 1945 roku znalazły zastosowanie w krajach, które znalazły się w tzw. "obozie socjalistycznym", w tym i w Polsce. Obowiązywały one do przełomu, jaki miał miejsce w 1956 roku. W odróżnieniu od innych krajów obozu komunistycznego doktryna socrealizmu w sztuce została wówczas w Polsce odrzucona w sposób zdecydowany. Wprowadzone odgórnie w 1949 roku formy architektoniczne i zasady urbanistyki miały być odbiciem "socjalistycznej treści" życia w państwie budującym nowy ustrój. Opierając się na racjonalnych i humanistycznych przesłankach miały zapewniać jak najlepsze warunki życia, zaspokojenie odpowiednich wymagań bytowych, higienicznych i technicznych. Ich zadaniem było odzwierciedlać życie szerokich mas ludu pracującego, ale jednocześnie życie to w aktywny sposób kształtować. Podstawową funkcją architektury i urbanistyki w myśl zasad doktryny realizmu socjalistycznego było pomagać w rewolucyjnym zadaniu przebudowy świadomości społecznej: "Architekt społeczeństwa budującego socjalizm jest nie tylko inżynierem gmachów i ulic, lecz inżynierem dusz ludzkich. Ma on możność oddziaływania na masy ludzkie wszędzie i zawsze - jego zadania w tym względzie są więc szersze niż literata czy muzyka". Ukształtowana w myśl tych zasad nowa zabudowa miast, miasteczek i osiedli miała wśród ludności budzić uczucia dumy z osiągnięć socjalizmu, ukazywać jej jasne perspektywy lepszego i godniejszego życia w nowej rzeczywistości, życia w domach z szerokim dostępem słońca i świeżego powietrza, pośród jasnych szerokich ulic i placów.

EN

The époque of socialistic realism -1949-1956 - belongs to the most interesting in the history of Polish architecture. It had a significant influence over the urban planning and architecture of the largest Polish cities. Its particularly left its stigma on Warsaw, reconstructed from time war destruction, but also marked its presence in other cities: Cracow (Nowa Huta district), Gdańsk, Wrocław, and also Poznań. The situation of Łódź was specific. The city did not suffer major destruction in the war period, its centre has dense development and for this reason there was no possibility to introduce larger architectural complexes in this area. In this situation, the Bałuty district, with the Old Town, located in the Northern part of the city, was selected as area for new investment. This terrain was characterised by chaotic and shabby buildings. German occupants arranged there a Jewish ghetto, which was connected with the demolition of some building and the devastation of others. This was used after 1945, when more demolitions were conducted and new residential complexes designed. This concerned the Old Town Square, which was built with houses with arcades, referring to the architecture of Polish cities in the XVI-XVII centuries. The architecture of buildings at ul. Zachodnia and Wojska Polskiego was different. Here, large scale residential buildings with neo-classical form were built. The largest complex became housing estate no. 1 between the streets Wojska Polskiego, Franciszkańska, Tokarzewskiego and Obrońców Westerplatte. New development was introduced there by numerous demolitions. The network of streets was regulated, some new ones were formed whereas old ones were extended. However, these actions lacked consequence and currently this district is evidence of the defeat of the socialistic realism doctrine. Several buildings characteristic of this époque were erected in the city centre. They include. Dom Partii (currently the head office of the court) erected in 1949-1952 according to the plans of I. Gutman, modified by the "Warsaw tigers": W. Kłyszewski, J. Mokrzyński and E. Wierzbicki, the building of the Łódź University of Technology at ul. S. Żeromskiego (1953-1956; author unknown) and the sport hall at Al. Politechniki (1954-1957; architect: W. Prochaska, K. Lisowski). A unique idea was the anonymous design, published in 1954, which assumed demolition of a large part of the city centre and the erecting there of the massive building of the Palace of Culture and Science. Fortunately, these plans were not realised.

12

Elementy kompozycji urbanistycznej Kazimierza Wejcherta i Kevina Lyncha w miastach epoki socrealizm

Lorek A.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2002

|

T. 47, z. 2

173-177