Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Jodometan

Czerczak S., Grunt H.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2008

|

Nr 2 (56)

129--146

PL

Jodometan jest bezbarwną przezroczystą cieczą o eterycznym, słodkawym, ostrym i gryzącym zapachu , która jest naturalnym produktem metabolizmu wielu morskich organizmów wykorzystywanym głównie jako czynnik metylujący w syntezach organicznych. Jodometan znalazł także zastosowanie w technice mikroskopowej i w analityce jako odczynnik oraz jako katalizator w produkcji tetrametylo- i tetraetyloołowiu, a ponadto jest stosowany jako środek do ochrony roślin. Jodometan wchłania się do organizmu z dróg oddechowych, przez skórę oraz z przewodu pokarmowego. Po narażeniu ludzi drogą inhalacyjną na jodometan obserwowano działanie układowe związku na ośrodkowy układ nerwowy oraz działanie drażniące na błony śluzowe górnych dróg oddechowych, gardła i nosa. Jodometan, podobnie jak bromometan i chlorometan jest związkiem wykazującym opóźnione, ale silne działanie depresyjne na ośrodkowy układ nerwowy. Natomiast bezpośrednie działanie drażniące jodometanu, które jest związane z działaniem alkilującym, jest stosunkowo słabe. Skażenie dużej powierzchni skóry ciekłą substancją może wywołać objawy podobne jak w zatruciu inhalacyjnym. Po zatruciu jodometanem drogą pokarmową mogą wystąpić: mdłości, wymioty, bóle brzucha i takie objawy, jak w zatruciu inhalacyjnym, a poza tym związek może także działać drażniąco na przewód pokarmowy. Na podstawie wartości medialnych dawek śmiertelnych u zwierząt, jodometan zaklasyfikowano jako toksyczny. Efektem krytycznym u zwierząt po narażeniu na jodometan jest działanie depresyjne zwiazku na ośrodkowy układ nerwowy oraz działanie drażniące na błony śluzowe górnych dróg oddechowych, oczy i skórę. Związek o dużych stężeniach może być przyczyną padnięcia zwierząt z powodu niewydolności oddechowej. Działanie kancerogenne jodometanu badano niezależnie na myszach i szczurach. Po podaniu badanego związku drogą dootrzewnową i podskórną stwierdzono występowanie u zwierząt nowotworów płuc i mięsaków podskórnych. Wyniki jednak tych badań nie były znamienne statystycznie, a ponieważ zwierząt z grup eksperymentalnych było mało, dlatego wyniki tych doświadczeń nie są miarodajne. Eksperci Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem zaklasyfikowali jodometan do grupy 3., czyli do czynników nieklasyfikowanych pod względem działania rakotwórczego u ludzi. Do wyliczenia wartości NDS jodometanu przyjęto wyznaczoną w 14-tygodniowych badaniach inhalacyjnych na szczurach wartość NOAEL równą 58 mg/m3. Zaproponowano przyjęcie stężenia 7 mg/m3 jodometanu za wartość NDS, a ze względu na działanie drażniące związku zaproponowano przyjęcie stężenia 20 mg/m3 za wartość NDSCh związku. Zaproponowane wartości normatywów higienicznych powinny zabezpieczyć pracowników narażonych na jodometan przed jego depresyjnym działaniem na ośrodkowy układ nerwowy oraz działaniem drażniącym na drogi oddechowe, oczy i skórę. Ze względu na działanie drażniące jodometanu zaproponowano oznakowanie go literą „I” informującą, że jest to substancja o działaniu drażniącym oraz literami „Sk” informującymi o tym, że wchłania się przez skórę.

EN

Iodomethane is a clear liquid with a characteristic odor. Iodomethane is readily absorbed by all routs of exposure. After inhalation exposure there were neurological disorders and irritation effects to the eyes, nose and throat. The concentration of iodomethane of 56 mg/m3 was accepted as an NOAEL value. The Expert Group for Chemical Agents has recommended MAC of 7 mg/m3 and because of its irritative effect MAC-STEL of 20 mg/m3. Because percutaneous absorption of iodomethane has caused systemic toxicity in laboratory animals, “Sk” notation is considered appropriate; “I” – irritation notation is also recommended.

2

Butan-2-on

Grunt H., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2007

|

Nr 1 (51)

5--27

PL

Butan-2-on jest bezbarwną, łatwopalną cieczą o przenikliwym słodkawym zapachu, podobnym do ketonu metylowego. Należy do rodziny alkanonów, tzn. nasyconych ketonów alifatycznych. Butan-2-on jest wykorzystywany głównie jako rozpuszczalnik do różnych powłok powierzchniowych, np. winylowych, nitrocelulozowych czy akrylowych. Znalazł również zastosowanie przy odparafinowaniu olejów smarowych oraz przy produkcji: bezbarwnych syntetycznych żywic, sztucznej skóry, gumy, lakierów, klejów i folii aluminiowej. Ponadto jest wykorzystywany w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. W naturze butan-2-on występuje w owocach i warzywach. Stosowany jest zwykle w mieszaninie z acetonem, octanem etylu, n-heksanem, toluenem oraz alkoholami. Butan-2-on szybko się wchłania przez drogi oddechowe i skórę. Według Fisherovej-Bergerovej szybkość penetracji butan-2-onu przez skórę wynosi 2,45 mg/cm2/h, związek nie ma zdolności kumulacji w organizmie. Głównym skutkiem działania butan-2-onu u ludzi po narażeniu drogą inhalacyjną jest działanie drażniące na skórę, błony śluzowe oczu, nosa oraz gardła. Próg działania drażniącego dla oczu i nosa u ludzi (50% odpowiedzi) ustalono na poziomie około 590 mg/m3 (200 ppm). Ostry zapach butan-2-onu jest wyczuwany, gdy jego stężenie wynosi poniżej 16 mg/m3 (5,4 ppm), a podrażnienie błon śluzowych nosa powinno być ostrzeżeniem i zapobiegać szkodliwym skutkom działania związku. Podczas przewlekłego narażenia na butan-2-on o dużym stężeniu mogą wystąpić objawy depresyjne ze strony ośrodkowego układu nerwowego, natomiast przedłużony kontakt ze skórą może doprowadzić do stanu zapalnego, objawiającego się zaczerwienieniem, wysuszeniem oraz pękaniem skóry. W NIOSH ustalono, że wartość stężenia butan-2-onu bezpośrednio zagrażająca zdrowiu i życiu (IDLH) wynosi 8820 mg/m3 (3000 ppm). U zwierząt doświadczalnych butan-2-on wykazuje działanie drażniące na błony śluzowe górnych dróg oddechowych, oczy i skórę, a także działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, natomiast jego duże dawki mogą powodować padnięcie zwierząt z powodu niewydolności oddechowej. Ze względu na wielkości letalne u zwierząt doświadczalnych, butan-2-on nie jest klasyfikowany jako substancja szkodliwa. Stężenie 31 590 mg/m3 butan-2-onu przyjęto za wartość RD50 u myszy. Na podstawie wyników badań na szczurach szczepu F344 – narażanych inhalacyjnie na butan-2-on w ciągu 90 dni 6 h dziennie przez 5 dni w tygodniu – za wartość NOAEL (wartość najwyższego stężenia, które nie powoduje szkodliwych zmian) przyjęto stężenie 7500 mg/m3 (2500 ppm) związku. Nie ma dowodów działania rakotwórczego butan-2-onu na ludzi i zwierzęta. Związek nie wykazywał również działania mutagennego ani uczulającego, natomiast wykazywał słabe działanie fetotoksyczne. Przyjmując za efekt krytyczny działanie układowe butan-2-onu, przede wszystkim na ośrodkowy układ nerwowy i wątrobę, do wyliczenia wartości NDS butan-2-onu zastosowano wyznaczoną w 90-dniowym eksperymencie inhalacyjnym na szczurach wartość NOAEL równą 7500 mg/m3 i przyjęto za wartość NDS stężenie równe około 450 mg/m3. Ustalona wartość NDS jest zgodna z przyjętą zasadą, że wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia substancji ustalona na podstawie ostrego działania drażniącego powinna mieścić się w granicach 1/100 ÷ 1/10 wartości RD50, tj. w przedziale 315 ÷ 3159 mg/m3. Proponowana przez nas wartość NDS butan-2-onu jest mniejsza od wartości NDS obowiązujących w większości państw Unii Europejskiej, które przyjęły wartość TLV równą około 600 mg/m3, ale jest zgodna z wartością NDS w Finlandii, w której obowiązuje wartość 440 mg/m3. Należy zwrócić uwagę, że w Danii i Szwecji obowiązują jeszcze mniejsze, wynoszące około 150 mg/m3, wartości normatywów higienicznych butan-2-onu. W celu zminimalizowania działania drażniącego i ostrego zapachu butan-2-onu proponuje się przyjąć wartość NDSCh związku równą 900 mg/m3. Zaproponowane wartości normatywów higienicznych powinny zabezpieczyć pracowników narażonych na butan- -2-on przed działaniem drażniącym związku oraz jego potencjalnym działaniem neurotoksycznym. Autorzy dokumentacji proponują przyjąć wartość dopuszczalnego stężenia butan-2-onu w materiale biologicznym (DSB) równą 1,5 mg na litr moczu, a ze względu na jego szybką absorpcję przez skórę proponują także oznaczyć butan-2-on literami „Sk” oznaczającymi substancję wchłaniającą się przez skórę oraz literą „I” oznaczającą substancję o działaniu drażniącym.

EN

2-Butanone is a colourless liquid with a characteristic odour. The nervous system and liver are critical organes in animals’ 90-day exposure to 2-butanone. The MAC (TWA) value was calculate on the basis of the NOAEL value (7500 mg/m3) for systemic effects in rats. A MAC (TWA) value at the level of 450 mg/m3 was established. Because of the irritant effect of of this compound a MAC-STEL value of 900 mg/m3 was suggested. The “I” (irritation substance) notation and “Sk” (substance absorbed through the skin) were proposed. We suggest accepting a BEI value on the level of 1.5 mg of 2-butanone/litre of urine.

3

Izooktan-1-ol – mieszanina izomerów

Grunt H., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2006

|

Nr 2 (48)

131--141

PL

Izooktan-1-ol jest bezbarwną, łatwopalną cieczą, o łagodnym zapachu. Związek ten jest mieszaniną izomerów pierwszorzędowych nasyconych wyższych alkoholi alifatycznych, tj. alkanoli, które mają heptylowy rodnik i rozgałęziony łańcuch 2-etylo-heksanolu. Najczęściej izooktan-1-ol jest opisywany jako mieszanina dimetyloheksan-1-oli (70-80%) i metyloheptan-1-oli (10-20%) oraz innych homologicznych pierwszorzędowych alkoholi (5-10%). Izooktan-1-ol otrzymuje się syntetycznie w procesie hydroformylowania, nazywanym też procesem oxo. Wykorzystywany jest głównie jako rozpuszczalnik oraz do produkcji plastyfikatorów. Znalazł zastosowanie jako półprodukt do produkcji niejonowych detergentów oraz środków powierzchniowo czynnych, syntetycznych powłok olejowych, cieczy chłodząco-smarujących, olejów smarowych i płynów hydraulicznych. Ponadto jest stosowany jako emulgator i środek przeciwpieniący, a także jako odczynnik wprowadzający grupę izooktylową do innych związków. Izooktan-1-ol może wchłaniać się do organizmu przez drogi oddechowe, skórę i z przewodu pokarmowego. Narządami krytycznymi w przypadku narażenia na izooktan-1-ol są oczy, skóra, układ oddechowy. Pary izooktan-1- olu działają drażniąco na oczy i górne drogi oddechowe. Głównym skutkiem przewlekłego narażenia zawodowego na pary izooktan-1-olu jest działanie drażniące na skórę oraz błony śluzowe oczu, nosa oraz gardła. Podczas przewlekłego narażenia na duże stężenia par izooktan-1-olu stwierdzono objawy depresyjne ze strony ośrodkowego układu nerwowego oraz działanie narkotyczne. Przedłużony kontakt ciekłego izooktan-1-olu ze skórą może prowadzić do stanu zapalnego skóry, objawiającego się wysuszeniem i zaczerwienieniem. Mogą również wystąpić objawy jak przy oparzeniu chemicznym. Wartości LD50 po podaniu drogą pokarmową, według różnych źródeł dla różnych gatunków zwierząt, mieszczą się w granicach od około 1500 mg/kg do 6500 mg/kg. Na podstawie kryteriów klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych należałoby sklasyfikować badaną substancję jako szkodliwą po połknięciu. U zwierząt doświadczalnych izooktan-1-ol wykazuje działanie drażniące na błony śluzowe górnych dróg oddechowych, oczy i skórę, a także działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, w dużych dawkach może powodować śmierć z powodu niewydolności oddechowej. Brak dowodów działania rakotwórczego izooktan-1-olu u ludzi i zwierząt. Nie wykazywał również działania mutagennego. Nie stwierdzono działania uczulającego. Przyjmując jako efekt krytyczny działanie drażniące izooktan-1-olu, do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) proponuje się zastosowanie wyznaczonej w 13-dniowym eksperymencie inhalacyjnym na zwierzętach wartości NOAEL na poziomie 1064 mg/m3 (200 ppm). Wyliczona na tej podstawie wartość NDS wynosi około 220 mg/m3. W większości państw Unii Europejskiej obowiązuje wartość NDS na poziomie około 270 mg/m3. Tylko w Norwegii obowiązuje wartość niższa, równa 135 mg/m3 . W celu zminimalizowania działania drażniącego proponuje się przyjąć wartość NDSCh równą 440 mg/m3. Zaproponowane wartości normatywów higienicznych powinny zabezpieczyć pracowników narażonych na izooktan- 1-ol przed działaniem drażniącym oraz potencjalnym działaniem szkodliwym. Ze względu na efekty działania układowego po aplikacji izooktan-1-olu na skórę królika, proponuje się oznakowanie substancji w wykazie NDS symbolem „Sk” (substancja wchłania się przez skórę), natomiast ze względu na działanie drażniące – symbolem „I” (substancja o działaniu drażniącym).

EN

Isooctyl alcohol is a flammable, colorless liquid with a light odor. This chemical is a mixture of isomers, mainly dimethylhexan-1-ol and methylheptan-1-ol. After single or repeated inhalation exposure the main effect is local irritation. Based on the NOAEL value obtained from experiment on rats (1064 mg3) a MAC value of 220 mg/m3 was established. Because of the irritant effect of this compound a MAC-STEL value 440 mg/m3 was suggested. The “I” (irritating substance) notation and “Sk” (substance absorbed through the skin) were proposed.

4

Heksan. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Jakubowski M.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2006

|

Nr 1 (47)

109--129

PL

Heksan (n-heksan) jest bezbarwną, łatwopalną lotną cieczą stosowaną jako rozpuszczalnik organiczny klejów, lakierów, farb zwykłych oraz drukarskich, a także rozcieńczalnik i środek czyszczący. Związek jest używany w przemyśle gumowym, obuwniczym, spożywczym (do ekstrakcji olejów roślinnych z nasion), farmaceutycznym, kosmetycznym oraz chemicznym. W Polsce narażenie na heksan występuje głównie w przemyśle obuwniczym i w zakładach kaletniczych. Obecnie są wprowadzane takie zamienniki heksanu, jak metyloheksan i dimetyloheksan. Zgodnie z danymi Instytutu Medycyny Pracy z 2001 r. w Polsce na działanie heksanu o większym stężeniu niż wartość NDS wynosząca 100 mg/m3 było narażonych w środowisku pracy 136 osób. W dostępnym piśmiennictwie nie ma danych na temat padnięć zwierząt w wyniku narażenia na czysty heksan. Wartość LC50 dla mieszaniny heksanu i jego izomerów wyniosła 259 353 mg/m3 dla szczurów narażanych w ciągu 4 h. Stężenie to było znacznie większe niż stężenie wybuchowe (około 38 000 mg/m3). Wartość DL50 po podaniu szczurom do żołądka wyniosła 15 840 mg/kg. W przypadku przewlekłego narażenia ludzi na heksan narządem krytycznym jest obwodowy układ nerwowy. Efektem krytycznym jest zespół objawów klinicznych, zmian elektrofizjologicznych oraz morfologicznych w nerwach i mięśniach określany mianem polineuropatii obwodowej. U ludzi narażonych zawodowo na mieszaninę lotnych związków organicznych obecnych w rozpuszczalnikach do klejów i farb skutek ten stwierdzono wielokrotnie. Wyniki badań ludzi narażonych zawodowo na heksan, wprawdzie spójne jakościowo, nie pozwalają jednak na ustalenie zależności dawka-efekt, ze względu na niepełne dane w ocenie narażenia i występowanie narażenia złożonego. Wieloletnie narażenie na heksan o średnim stężeniu (240 mg/m3) nie powodowało tego skutku działania (NOAEL). Objawy ze strony obwodowego układu nerwowego stwierdzano najwcześniej w wyniku narażenia ciągłego, przekraczającego 18 h dziennie. U szczurów zwyrodnienie aksonów nerwów obwodowych wystąpiło w wyniku narażenia na heksan o stężeniu 1760 mg/m3 (9 tygodni, 7 dni/tydzień, 22 h dziennie). Gdy okres narażenia w ciągu dnia nie przekraczał 12 h, jego skutki były słabiej nasilone. Nie stwierdzano efektów działania toksycznego heksanu na inne układy i narządy. Wchłanianie heksanu może zachodzić w drogach oddechowych, przez skórę i w przewodzie pokarmowym. Retencja par heksanu w drogach oddechowych człowieka wynosi 28 - 34%. Około 10 - 20% wchłoniętej dawki heksanu ulega przemianom metabolicznym. Heksan ulega utlenieniu z udziałem cytochromu P-450, tworząc 1-heksanol, 2-heksanol i 3-heksanol. W wyniku utlenienia 2-heksanonu i hydroksylacji powstałego związku tworzy się 5-hydroksy-2-heksanon, który ulega dalszemu utlenieniu do 2,5-heksanodionu. Przyjęcie stężenia 204 mg/m3 heksanu za wartość LOAEL i jednego współczynnika niepewności uwzględniającego wrażliwość osobniczą daje wartość 100 mg/m3, co pozwala na zaakceptowanie wartości NDS równej 72 mg/m3 przyjętej przez Komitet Naukowy ds. Dopuszczalnych Stężeń w Środowisku Pracy Unii Europejskiej. Nie ma podstaw do zaproponowania wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) i dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) heksanu.

EN

n-Hexane is a colorless liquid, readily volatile with a boiling point of 69 oC. Technical grade hexane is a mixture of n-hexane and isomers of methylpentane and heptane. n-Hexane is commonly used as a solvent component of paints and thinners and especially glues. Ii is also present in gasoline. Occupational exposure to n-hexane may occur in rubber, chemical, pharmaceutical and shoe industries. n-Hexane is readily absorbed by all routes of exposure. In industrial settings, absorption takes place primarily via respiration. Retention rate of 28 – 34% has been reported. The rate of absorption of liquid hexane through the skin is 0.31 mg/cm2/h. Metabolism of n-hexane is important from the point of view of toxic effects. The metabolite, 2,5-hexanodion (2,5-HD), is responsible for toxic effects on peripheral nervous system inducing polyneuropathy. 2,5-HD can be derived in vivo from n-hexane via 2-hexanol, to either 2,5-hexanediol or methyl butyl ketone, and then to 5-hydroxy-2-hexanone, the last being interconvertible with 2,5-HD. n-Hexane is eliminated unchanged in exhaled air. After termination of exposure concentration in exhaled air it declines rapidly after cessation of exposure with apparent half-lives of 5 to 10 minutes and 100 minutes. Urinary excretion is negligible. The major elimination pathway is metabolism. The major metabolite is 2,5-hexanodione, which is eliminated with an apparent half-life of 13 – 14 hours and therefore, has a potential for accumulation over the workweek. Occupational exposure shows that n-hexane is toxic to the peripheral nervous system. Cases of sensorimotor to amyotrophic polyneuropathy have been observed among workers exposed to n-hexane in concentrations of up to 9000 mg/m3 for 48 hours or longer per week. Some of the affected individuals had exposure below 1800 mg/m3. In spite of numerous investigations in the industrial setting the dose-effect and dose-response relationships have not been established because workers were usually exposed to a mixture of solvents. The toxicity of n-hexane to induce polyneuropathy after repeated exposures was further confirmed by animal experiments. In rats, degeneration of axons in peripheral nerves occurred as a result of exposure to n-hexane in concentration of 1760 mg/m3 (9 weeks, 7 days/week, 22 h/day). The proposed occupational exposure limit (OEL-TWA) of 100 mg/m3 is based on the NOAEL (204 mg/m3) value derived from long-term (6.5 years) observation of the group of 14 persons exposed to a mixture of n-hexane and acetone and the uncertainty factor of 2.

5

Chlorek chloroacetylu. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Grunt H.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2006

|

Nr 1 (47)

79--96

PL

Chlorek chloroacetylu jest bezbarwną lub żółtawą cieczą o ostrym, gryzącym zapachu. Próg zapachowy dla chlorku chloroacetylu oznaczono na poziomie 0,65 mg/m3 (0,140 ppm). Chlorek chloroacetylu jest wykorzystywany głównie jako półprodukt do produkcji chloroacetofenonu, a także w przemyśle farmaceutycznym. Stosuje się go w produkcji diazepamu i adrenaliny, jest stosowany jako lakrymator, a ponadto jest wykorzystywany również do produkcji herbicydów chloroacetamidowych, m.in. alachloru. Do organizmu chlorek chloroacetylu jest wchłaniany drogą oddechową, przez skórę oraz z przewodu pokarmowego. Związek ma działanie drażniące na drogi oddechowe, oczy i skórę. Pary chlorku chloroacetylu o dużych stężeniach wywołują u ludzi niezwykle silne podrażnienie błon śluzowych oczu (akrymator) oraz układu oddechowego. Skutki ostrego narażenia ludzi na chlorek chloroacetylu obejmują m.in.: rumień, oparzenie chemiczne skóry i silne podrażnienie oczu (z łzawieniem i bolesnym pieczeniem), a także zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz takie skutki ze strony układu oddechowego, jak: duszność, sinica i kaszel. Głównym skutkiem przewlekłego inhalacyjnego narażenia zawodowego na chlorek chloroacetylu jest podrażnienie błon śluzowych dróg oddechowych, oczu oraz skóry. Przedłużony kontakt dermalny z chlorkiem chloroacetylu może wywołać objawy podobne jak w zatruciu inhalacyjnym, a ponadto może doprowadzić do uszkodzenia tkanki skórnej, co mogłoby świadczyć o żrącym działaniu tego związku. Na podstawie wartości medialnych dawek śmiertelnych u zwierząt chlorek chloroacetylu zaklasyfikowano jako szkodliwy po podaniu drogą pokarmową (wartość LD50 dla szczura wynosi 208 mg/kg, a dla myszy 220 mg/kg). Po narażeniu drogą inhalacyjną związek ten jest słabo toksyczny (wartość LC 50 dla szczura wynosi 4620 mg/m3/4 h, a wartość LC50 dla myszy 6006 mg/m3/2 h). Po aplikacji na skórę związek ten jest szkodliwy (wartość LD50 dla królika wynosi 662 mg/kg). Na podstawie wyników badań toksyczności ostrej wykazano, że chlorek chloroacetylu wykazywał silne działanie drażniące na oczy, skórę i błony śluzowe górnych dróg oddechowych zwierząt. W badaniach histopatologicznych u zwierząt, na których badano toksyczność ostrą, stwierdzono przekrwienie płuc. Ze względu na swoje właściwości żrące związek ten ma zwiększone możliwości absorpcji wewnątrzukładowej. Po przewlekłym narażeniu zwierząt na chlorek chloroacetylu stopień nasilenia skutków działania drażniącego na oczy i układ oddechowy był uzależniony od wielkości stężenia: po narażeniu na związek o mniejszych stężeniach objawy działania drażniącego były słabo widoczne (przejściowe podrażnienie nosa, czasowa duszność i łzawienie oczu), natomiast po narażeniu na związek o większych stężeniach dochodziło do niewydolności oddechowej i zapaści. Badaniem mikroskopowym stwierdzono śródmiąższowe zapalenie płuc oraz zmiany krwotoczne w płucach, natomiast w nabłonku oddechowym błony śluzowej nosa wystąpiły zmiany zapalne, hypertrofia, hyperplazja i sporadycznie metaplazja nabłonka wielowarstwowego płaskiego. W dostępnym piśmiennictwie nie ma wystarczających danych na temat działania rakotwórczego chlorku chloroacetylu u ludzi i u zwierząt. Podczas ustalania wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chlorku chloroacetylu wzięto pod uwagę wyniki inhalacyjnego badania podprzewlekłego przeprowadzonego na szczurach szczepu Fisher-344, myszach szczepu CD-1 i syryjskich chomikach złocistych. Za podstawę do wyliczenia wartości NDS przyjęto wartość LOAEL, tj. najmniejsze stężenie związku powodujące podrażnienie oczu i górnych dróg oddechowych. Wartość ta wynosiła 2,31 mg/m3. Wyliczona wartość NDS wynosiła 0,2 mg/m3. Ze względu na działanie drażniące chlorku chloroacetylu proponuje się przyjąć wartość NDSCh na poziomie 0,6 mg/m3. Zaproponowane wartości normatywów higienicznych chlorku chloroacetylu powinny zabezpieczyć pracowników przed działaniem drażniącym na oczy, drogi oddechowe i skórę. Ze względu na wchłanianie chlorku chloroacetylu przez skórę, proponujemy oznakowanie substancji w wykazie NDS symbolem “Sk” – substancja wchłania się przez skórę, natomiast ze względu na jej działanie drażniące symbolem “I” – substancja drażniąca. Nie ma podstaw do ustalenia wartości dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) chlorku chloroacetylu.

EN

Chloroacetyl chloride is a colorless or yellowish liquid with a pungent odor. This substance has been used as an intermediate in the production of chloroacetophenone, as a lacrimator, in pharmaceutics, in the manufacture of diazepam, adrenaline and chloracetamid herbicides. Chloroacetyl chloride is harmful by oral route of administration (LD50 for rats is 208 mg/kg, for mice 220 mg/kg ) and low toxic by inhalation route (LC50 for rats is 4620 mg/m3/4h, LC50 for mice is 6006 mg/m3/2h). The cutaneous LD50 for rabbits is 662 mg/kg. The acute toxicity test proves an intense irritant effect of chloroacetyl chloride on the eyes, skin and mucous membranes of the upper respiratory tract of animals. Prolonged exposure causes respiratory failure and collapse. Exposure at a high concentration of vapor phases in human results in erythema, chemical burns, lacrimation, painful burning sensation of the eyes, dyspnea, cyanosis, cough, stomach and intestinal disorders. Prolonged contact with the skin may cause similar effects and also skin damage, which may indicate a caustic effect. Prolonged inhalation causes irritation of the eyes, skin and the upper respiratory tract. Based on the LOAEL value obtained from experiments on rats and mice (2.31 mg/m3) a MAC-TWA value of 0.2 mg/m3 was established as the ceiling value for chloroacetyl chloride. Because of the irritant effect of this compound, a MAC-STEL value of 0.6 mg/m3 was suggested. These values should prevent irritation of the eyes, skin and the respiratory tract. Because chloroacetyl chloride has been shown to penetrate the skin, an additional determination with the letters “Sk” has been suggested. Moreover irritant “I” notation has been recommended.

6

Bromometan

Sapota A., Kilanowicz A

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2006

|

Nr 2 (48)

51--80

PL

Bromometan (BM) jest bezbarwnym gazem (lub cieczą w temperaturze poniżej 3,56 oC) o charakterystycznym, podobnym do chloroformu zapachu. Związek ten, ze względu na swoje biocydowe właściwości, znalazł wszechstronne zastosowanie w rolnictwie jako pestycyd (insektycyd, fungicyd i herbicyd), fumigant przy kwarantannie towarów (odymianiu), a także jako półprodukt wielu syntez chemicznych (czynnik metylujący). Bromometan wchłania się dobrze przez drogi oddechowe, skórę oraz z przewodu pokarmowego. Związek ten (w postaci gazu i cieczy) wykazuje silne działanie drażniące na błony śluzowe oczu i dróg oddechowych oraz na skórę. W działaniu miejscowym na skórę, ze względu na łatwość penetracji przez ubranie (przechodzi także przez rękawice gumowe) może powodować oparzenia II° lub odmrożenia. Obraz zatrucia ostrego bromom etanem u ludzi cechują trzy podstawowe objawy: obrzęk płuc, niewydolność krążenia oraz zaburzenia neurologiczne. Śmiertelne zatrucia ludzi dotyczą narażenia na związek o dużym stężeniu (33 000 ÷ 233 400 mg/m3). W badaniach ostrej toksyczności inhalacyjnej bromometanu u wszystkich badanych gatunków zwierząt obserwowano: obrzęk płuc połączony z niewydolnością oddechową, zmiany patologiczne w narządach (płucach, wątrobie i nerkach) oraz objawy neurologiczne (zaburzenia koordynacji ruchowej, drgawki i paraliż). Nie ma w dostępnym piśmiennictwie danych dotyczących działania uczulającego bromometanu. Na podstawie wyników badań toksyczności podprzewlekłej i przewlekłej u szczurów i myszy narażanych drogą inhalacyjną wykazano, że bromometan działa narządowo przede wszystkim na: mózg, nerki, nabłonek węchowy, serce, nadnercza, płuca, wątrobę i gonady (jądra), a także powoduje zaburzenia neurobehawioralne. Związek działa mutagennie i genotoksycznie zarówno w warunkach in vivo, jak i in vitro. Na podstawie wyników badań dotyczących wpływu bromometanu na rozrodczość, embriotoksyczność i teratogenność wynika, że bromom etan wykazuje u myszy i szczurów działanie hamujące procesy spermatogenezy, powoduje resorpcję płodów u szczurów oraz występowanie wad wrodzonych u królików (brak pęcherza moczowego i płata ogoniastego płuca). Bromometan nie jest klasyfikowany przez IARC jako kancerogen u ludzi. Za podstawę obliczenia wartości NDS bromometanu przyjęto wyniki badań epidemiologicznych (ankiety) przeprowadzonych w Japonii. Z analizy przeprowadzonych ankiet wynika, że u pracowników narażonych przewlekle na bromometan wystąpiły następujące objawy działania drażniącego: swędzenie skóry; pęcherze, obrzmienie i zaczerwienienie dłoni, wysuszenie i zrogowacenie skóry oraz wyciek z nosa. Ponadto wystąpiły następujące objawy ze strony układu nerwowego: otępienie, oszołomienie, zmęczenie, odrętwienie, zaburzenia czucia oraz osłabienie mięśni kończyn. Stężenie 21,39 mg/m3 bromometanu przyjęto za wartość LOAEL i przy zastosowaniu odpowiednich współczynników niepewności zaproponowano wartość NDS bromometanu równą 5 mg/m3 oraz, ze względu na działanie drażniące związku – wartość NDSCh równą 15 mg/m3.

EN

Bromomethane (BM) is a colourless gas (or liquid in the temperature below 3.56 0C of a characteristic smell similar to that of chloroform. This compound, owing to its biocide properties, has found wide application in agriculture as a pesticide (insecticide, fungicide, herbicide), fumigant during the quarantine of goods (fumigation) and also as a semifinished product of numerous chemical syntheses (a methylating agent). Bromomethane is well absorbed by airways, skin and the digestive tract. This compound (in the form of gas and liquid) demonstrates a strong irritating effect on eyes, airway mucosa and on skin. In local effect on skin due to easy penetration through clothes (it even penetrates through rubber gloves) it may cause second-degree burns or frostbite. The picture of active intoxication with bromomethane in humans is characterized by three basic symptoms: pulmonary oedema, circulatory failure and neurological disorders. Lethal intoxication of humans is mainly associated with exposure to high concentrations of the compound (33,000 - 233,400 mg/m3). Investigating acute inhalatory toxicity of bromomethane demonstrated in all tested animal species pulmonary oedema connected with respiratory failure, pathological changes in organs (lungs, the liver and kidneys) and neurological symptoms (movement coordination dysfunction, seizures and paralysis). In available literature there are no data on bromomethane allergic activity. On the basis of the obtained results on subchronic and chronic toxicity in rats and mice exposed through inhalation, bromomethane was demonstrated to affect primarily the following organs: the brain, kidneys, olfactory epithelium, heart, adrenal glands, lungs, liver and gonads (testicles) and to cause neurobehavioural disturbances. The compound has a mutagenic and genotoxic activity both in vitro and in vivo. On the basis of the results concerning the effect of bromomethane on reproduction, embryotoxicity and tetratogenicity, bromomethane demonstrates in rats and in mice activity inhibiting spermatogenesis, it causes resorption of rat fetuses and occurrence of congenital defects in rabbits (acystia and lack of lung caudate lobe). Bromomethane is not classified by IARC as a human cancerogen. The results of epidemiological studies (questionnaires) carried out in Japan were accepted as a basis for calculating a MAC value for bromomethane. It results from an analysis of the questionnaires that in workers chronically exposed to bromomethane the following symptoms of irritating effect were observed: skin itching, blisters, swelling and reddening of hands, drying and keratonization of skin and rhinorrhoea. Furthermore, the following symptoms from the nervous system occurred: dementia, stupor, fatigue, numbness, dysaesthesia and muscular weakness of limbs. The bromomethane concentration of 21.39 mg/cm3 was accepted as an LOAEL value and applying proper uncertainty coefficients, bromomethane TWA value was suggested to be 5 mg/m3 and, due to the compound irritating activity, a STEL value to be 15 mg/m3.