Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Metodyka analizy przestrzeni porowej skał łupkowych

Leśniak G., Such P., Leśniak G., Mroczkowska-Szerszeń M., Dudek L., Cicha-Szot R., Spunda K.

Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu

|

2017

|

nr 214

1--154

PL

Badania petrofizyczne i mineralogiczne stanowią podstawowy zestaw analiz skał zbiornikowych. Standardowe metodyki badawcze stosowane dla skał konwencjonalnych nie sprawdzają się w przypadku skał drobnoziarnistych, dlatego też wymagają modyfikacji w zakresie wykonywania pomiarów i interpretacji w celu sporządzenia poprawnego opisu potencjalnych „sweet spotów" w skałach łupkowych. Celem książki jest przegląd metodyk metodyk badawczych stosowanych do scharakteryzowania parametrów petrofizycznych i składu mineralnego skał łupkowych. Prace te zostały wykonane w ramach projektu pt. „Metodologia wyznaczania sweet spotów na podstawie własności geochemicznych, petrofizycznych, geomechanicznych w oparciu o korelację wyników badań laboratoryjnych z pomiarami geofizycznymi i model generacyjny 3D", dofinansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach programu Blue Gas – Polski Gaz Łupkowy, nr umowy BG1/MWSSSG/13. W pracy przedstawione zostały: • metody doboru i przygotowania próbek, • metody badania składu mineralnego z zastosowaniem metod mikroskopii optycznej, skaningowej (SEM), spektroskopii w podczerwieni (FTIR – ang. Fourier Transformed Infrared Spectroscopy) oraz badań rentgenostrukturalnych (XRD), • metody badania przestrzeni porowej: porometria helowa, porozymetria rtęciowa (MICP – ang. Mercury Intrusion Capillary Pressure), gęstość materiałowa, szkieletowa, objętościowa, rozkład wielkości porów, badania sorpcji, • pomiary współczynnika przepuszczalności metodą Pulse Decay, • metody interpretacji wyników dla skał łupkowych (skały drobnoziarniste). Zaprezentowane metodyki zostały opracowane na podstawie analiz wykonanych dla skał syluru i ordowiku basenu bałtyckiego opisanych w rozdziale 1. Przygotowane w ramach programu Blue Gas metodyki i interpretacje znajdą zastosowanie również w badaniach innych typów złóż niekonwencjonalnych. Mogą one zostać wykorzystane w badaniach złóż typu tight (o przepuszczalnościach do 100 razy większych od przepuszczalności złóż łupkowych) i CBM (Coal Bed Methane) / CMM (Coal Mine Methane) (przepuszczalności do 1000 razy większe od przepuszczalności skał łupkowych, przestrzeń porowa będąca mieszanką przestrzeni porowej typu tight i CBM).

EN

Petrophysical and mineralogical studies constitute a basic set of reservoir rock analysis. Standard research methods for conventional rocks do not work in the case of fine grained rocks, and thus require verification in terms of conducting measurements and interpretation, for a proper sweet spots description in shale rock formations. The aim of this book is to review methodologies of methodologies for petrophysical and mineralogical shale rocks characterization. These works were carried out in the frame of scientific project: "Methodology to determine sweet spots based on geochemical, petrophysical and geomechanical properties in connection with correlation of laboratory tests with well logs and generation model 3D" financed by National Center for Researches and Development in the frame of Blue Gas – Polish Shale Gas, no BG1/MWSSSG/13. The book contains: • methods of selection and preparation of samples, • methods of mineral composition analyses with the use of optical microscopic methods, scan microscopic methods (SEM), infrared investigations (FTIR – Fourier Transformed Infrared Spectroscopy) and x-ray measurements (XRD), • methods of pore space investigations: helium porometry, mercury porosimetry (MICP – Mercury Intrusion Capillary Pressure), material, skeletal and bulk densities, pore size distribution, adsorption analysis, • permeability coefficient analysis with the use of Pulse Decay method • methods of interpretation of obtained results for shale rocks (fine grained rocks). All presented methodologies were performed on the base of the Silurian and the Ordovician shale rocks from the Baltic basin descripted in the Chapter 1. Prepared in the frame of Blue Gas project methodologies and interpretation procedures will be also useful for other types of unconventional reservoirs. They might be apply for tight rocks reservoirs (permeabilities 100 time greater than permeabilities in shale rocks) and CBM (Coal Bed Methane)/CMM (Coal Mine Methane) (permeabilities up to 1000 times greater than permeabilities in shale rocks – pore space forms mix of tight and CBM pore spaces).

2

Badania eksperymentalne wpływu dwutlenku węgla na strukturę porowatą i właściwości mechaniczne skały łupkowej

Miedzińska D.

Biuletyn Wojskowej Akademii Technicznej

|

2017

|

Vol. 66, nr 4

167--178

PL

Skały łupkowe są formacjami geologicznymi, może w nich występować materia organiczna, dzięki której mogą powstać niekonwencjonalne złoża gazu. Podczas ich interakcji z dwutlenkiem węgla, który może być stosowany jako czynnik szczelinujący do wydobycia gazu, zachodzi wiele zjawisk mających wpływ na strukturę i parametry wytrzymałościowe skały. W pracy przedstawiono badania zmian struktury skały łupkowej pod wpływem oddziaływania dwutlenku węgla w stanie nadkrytycznym oraz ich wpływ na właściwości wytrzymałościowe skały. Badania strukturalne zostały przeprowadzone przy użyciu technik mikroskopowych przy różnych powiększeniach obrazu. Jako test właściwości wytrzymałościowych przyjęto próbę jednoosiowego ściskania. W wyniku prac zaobserwowano pewną zależność. Im bardziej zmniejszyła się porowatość badanej próbki po infiltracji dwutlenkiem węgla w małych powiększeniach, tym bardziej zwiększyła się jej porowatość w dużych powiększeniach i tym mniejszą osiągnęła wytrzymałość na jednoosiowe ściskanie.

EN

Shale rocks are geological formations which can be unconventional gas reservoirs. During their interaction with carbon dioxide, which can be used as a fracturing fluid in shale gas recovery process, many phenomena take place that can influence rock structure and mechanical properties. The research on changes in rock structure under super critical carbon dioxide interaction and their influence of shale properties were presented in the paper. The structural tests were carried out with the use of microscopic techniques with different resolutions of visualization. The uniaxial compression test was applied as a mechanical properties’ assessment experiment. As a result of research, some dependence was observed. The bigger decrease was in porosity after infiltration in lower zooms, the bigger increase in porosity in high zooms and mechanical properties was noticed.

3

Udoskonalenie metody pomiarowej naturalnej promieniotwórczości gamma na rdzeniach skał łupkowych

Skupio R., Dohnalik M.

Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu

|

2016

|

nr 209 wyd. konferencyjne

629--632

PL

Spektrometryczne pomiary gamma prowadzone na rdzeniach wiertniczych formacji skał łupkowych należą do standardowych analiz geofizycznych. Niniejsza praca przedstawia możliwości wykorzystania nowych technik pomiarowych, umożliwiających przyspieszenie prac serwisowych oraz zwiększenie dokładności otrzymanych wyników. W pracy porównano dane pochodzące z dwóch urządzeń różniących się kryształem scyntylacyjnym oraz oprogramowaniem, oszacowano również błędy pomiarowe w celu przeprowadzenia analizy porównawczej. Wynik końcowy zestawiono z pomiarami geofizyki otworowej oraz badaniami laboratoryjnymi

EN

Spectrometric gamma measurements carried out on the cores of shale formations belong to the standard geophysical analyses. The paper presents new technique uses to the measurement process which is quicker and received results are more precise. The data performed in this paper are from two different spectrometers. The difference is in the scintillation crystals and calculation methods in the software. The results and measurements errors from both devices were compared. Final results were performed on the graph with well logging spectral gamma ray and laboratory measurements.

4

Pore size distribution in shale gas deposits based on adsorption isotherm analyses

Dudek L.

Nafta-Gaz

|

2016

|

R. 72, nr 8

603--609

EN

Experimental isotherm data obtained for the samples collected from a selected shale gas borehole at the depth from 2803 to 2834 meters for both Argon and Nitrogen analysis at 77.4 K are presented. The results are compared for the mean value of Pore Size Distribution (PSD) using BJH (Barret–Joyner–Halenda) algorithm for desorption curves with application of thickness curve based on Halsey equation and also on Faas correction. Pore Size Distributions (PSD) and their volumes are characterized and compared for both the BJH and DFT (Density Functional Theory) methods.

PL

Przedstawiono eksperymentalne dane izotermiczne otrzymane dla próbek pobranych z wybranego odwiertu w niekonwencjonalnym złożu gazu z głębokości od 2803 do 2834 metrów, dla analizy z użyciem argonu i azotu w temperaturze 77,4 K. Porównano wyniki dla średnich wartości Rozkładu Wielkości Porów (ang. pore size distribution, tj. PSD) używając algorytmu BJH (ang. Barret–Joyner–Halenda) dla krzywych desorpcji z użyciem krzywej grubości zgodnie z równaniem Halsey’a oraz zastosowaniem poprawki Faas. Scharakteryzowano i porównano rozkład wielkości porów (PSD) i odpowiednio zajmowanych przez nie objętości przy użyciu metod BJH i DFT (ang. Density Functional Theory).

5

Improvement spectrometric gamma measurements on shale cores with the use of the BGO scintillation detector

Skupio R., Dohnalik M.

Nafta-Gaz

|

2015

|

R. 71, nr 11

847--855

EN

Spectrometric gamma measurements carried out on rock cores of shale formations belong to standard petrophysical analyses. The paper presents the work performed to improve the possibilities of recording natural gamma radiation on cores. The performed work was related to the modification of a gamma logger device, creating calibration standards and developing new computer software to calculate real element concentrations from the measured spectra. Results obtained from various methods have been compared in order to choose a methodology which is as good as possible. The final conclusions were based on the comparison of gamma measurements on the core with measurement results from a logging SGR logging probe and with the results of laboratory measurements.

PL

Spektrometryczne pomiary gamma prowadzone na rdzeniach wiertniczych formacji skał łupkowych należą do standardowych analiz geofizycznych. W niniejszej publikacji przedstawione zostały prace wykonane w celu poprawy możliwości rejestracji naturalnego promieniowania gamma na rdzeniach. Prowadzone prace dotyczyły modyfikacji urządzenia gamma logger, stworzenia wzorców kalibracyjnych oraz napisania nowego programu komputerowego do przeliczania widm spektrometrycznych na rzeczywiste koncentracje pierwiastków. Wyniki otrzymywane z różnych metod zostały porównane między sobą, w celu wyboru jak najlepszej metodyki. Końcowe wnioski oparte zostały o zestawienie pomiarów gamma na rdzeniu wraz z wynikami pomiarów z sondy geofizycznej SGR i wynikami pomiarów laboratoryjnych.

6

Estimation of the width of microfractures

Leśniak G.

Nafta-Gaz

|

2015

|

R. 71, nr 11

840--846

EN

Anomalous results of permeability for rock samples from shale formations have been analysed. It has been concluded that the microfracture systems present in the examined rocks are the reason of the anomalous values of permeability. Dependences of overburden pressure on fracture permeability have been analysed. Simulative research performed for plug-type core samples allowed us to obtain permeability values in a function of the microfractures width.

PL

Przeanalizowano anomalne wyniki przepuszczalności dla próbek skał z formacji łupkowych. Stwierdzono, że przyczyną anomalnej wartości przepuszczalności są systemy mikroszczelin obecne w badanych skałach. Przebadano zależności przepuszczalności szczelinowej od ciśnienia nadkładu. Badania symulacyjne pozwoliły powiązać, dla próbek w formie rdzeników, przepuszczalność z rozwartością szczelin

7

Comparison of the effect of inhibited drilling muds parameters on the physical and mechanical properties of shale rocks

Jasiński B.

Nafta-Gaz

|

2015

|

R. 71, nr 6

418--424

EN

This paper presents the results of laboratory tests on the effect of inhibited drilling muds of different rheological and inhibition properties on the physical and mechanical parameters of shales. Polymer-potassium and glycol-potassium muds were selected for these studies. Measurements of the physico-mechanical properties of rocks were done using the Szreiner method, first in the air-dry state and after 48 hours, the impact of muds at ambient temperature and atmospheric pressure and under HPHT. Also determined were the inhibition properties of prepared drilling muds through the study of Miocene shale dispersion. The results were the basis for the analysis and determination of the impact of muds on selected rocks.

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych określających wpływ inhibitowanych płuczek wiertniczych o różnych właściwościach reologicznych i inhibitacyjnych na parametry fizyczno-mechaniczne skał ilasto-łupkowych. Do badań wytypowano płuczkę polimerowo-potasową oraz glikolowo-potasową. Pomiarów parametrów fizyczno-mechanicznych skał dokonano z zastosowaniem metody L. A. Szreinera, najpierw w stanie powietrzno-suchym a następnie po 48-godzinnym oddziaływaniu płuczek w warunkach temperatury otoczenia i ciśnienia atmosferycznego oraz w warunkach HTHP. Określono również zdolności inhibitacyjne przygotowanych płuczek wiertniczych poprzez badanie dyspersji łupku mioceńskiego. Otrzymane w ten sposób wyniki były podstawą do wykonania analizy i określenia wpływu płuczek na wybrane skały.

8

Accuracy assessment of the determination of radioactive elements concentration on shale cores

Skupio R.

Nafta-Gaz

|

2015

|

R. 71, nr 6

390--399

EN

Precise knowledge of the concentration of radioactive elements can be applied for lithological identification of the rocks, particularly for identifying shale layers. Those rocks are characterised by a high natural radioactivity, due to the presence of clay minerals as well as organic matter. The presence of the organic matter significantly increases the concentration of uranium. It is therefore a quick way of identifying the intervals of hydrocarbon potential. In the present study, the accuracy of establishing the concentration of radioactive elements: potassium (40K) – 1.46 MeV, uranium (238U) – 1.76 MeV and thorium (232Th) – 2.62 MeV was examined for shale formation. The research was conducted with the use of a 9-window decomposition method of gamma radiation spectra. The spectra were registered with a spectrometer – Gamma Logger (Core Lab WSGL-300-T), adjusted to the measurement of the natural radioactivity of core samples. The current application of the gamma spectrometer consisted mainly of establishing the total radioactivity. It is due to the low efficiency of the detection process of the 3-window method, implemented in the software of the device. The GL spectrometer is equipped with a detection system of a high energy resolution (about 7% for 137Cs), which allows for the application of the 9-window method, providing additional information from the low-energy part of the spectrum, below 1.3 MeV. This method improves the accuracy of measurements of the concentration of radioactive elements, due to both the significantly higher count of the detector readings, which lessens the influence of statistical fluctuations, as well as the additional energy lines for uranium and thorium.

PL

Dokładna znajomość koncentracji pierwiastków promieniotwórczych może być wykorzystywana w identyfikacji litologicznej badanego ośrodka skalnego, zwłaszcza w poszukiwaniu/wyznaczaniu warstw łupkowych. Skały te charakteryzują się wysoką naturalną promieniotwórczością wynikającą zarówno z obecności minerałów ilastych, jak i substancji organicznej. Występowanie substancji organicznej znacznie zwiększa koncentrację uranu. Jest to zatem szybki sposób na identyfikację interwałów o potencjale węglowodorowym. Ocena dokładności wyznaczania koncentracji pierwiastków promieniotwórczych: potasu (40K) – 1,46 MeV, uranu (238U) – 1,76 MeV i toru (232Th) – 2,62 MeV, została wykonana dla skał formacji łupkowej. Badania przeprowadzono z wykorzystaniem 9-oknowej metody dekompozycji widm promieniowania gamma. Widma były zarejestrowane przy pomocy spektrometru – Gamma Logger WSGL-300-T, przystosowanego do pomiarów naturalnej promieniotwórczości rdzeni wiertniczych. Dotychczasowe wykorzystanie spektrometru gamma polegało głównie na wyznaczaniu całkowitej promieniotwórczości „total”. Wynika to z niskiej wydajności detekcji w metodzie 3-oknowej, która jest zaimplementowana w oprogramowaniu urządzenia. Spektrometr GL wyposażony jest w układ detekcyjny o wysokiej rozdzielczości energetycznej (około 7% dla 137Cs), co pozwala zastosować metodę 9-oknową dostarczającą dodatkową informację z niskoenergetycznej części widma, poniżej 1,3 MeV. Metoda ta pozwala na poprawę dokładności pomiarów koncentracji pierwiastków promieniotwórczych, zarówno ze względu na znacząco większą ilość zliczeń detektora, co obniża wpływ fluktuacji statystycznych, jak i ze względu na dodatkowe linie energetyczne dla uranu i toru.

9

Ocena wpływu płuczek wiertniczych na parametry fizykomechaniczne skał ilasto-łupkowych w aspekcie doboru parametrów wiercenia

Jasiński B.

Nafta-Gaz

|

2014

|

R. 70, nr 3

162--169

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych określających wpływ wybranych płuczek wiertniczych na właściwości fizykomechaniczne skał ilasto-łupkowych oraz dobór na ich podstawie optymalnych parametrów wiercenia. Do badań wybrano cztery rodzaje inhibitowanych płuczek wiertniczych, a następnie określono ich wpływ na właściwości fizykomechaniczne próbek skalnych uzyskanych z siedmiu rdzeni pobranych z pięciu otworów wiertniczych. Pomiary parametrów fizykomechanicznych przeprowadzono z użyciem skałomierza, którego zasada działania opiera się na metodzie L. A. Szreinera. Próbki skał badane były w stanie powietrznosuchym, a następnie po 48-godzinnym oddziaływaniu płuczek wiertniczych. Pozwoliło to określić zmianę parametrów wskutek działania poszczególnych płuczek, a następnie – w oparciu o uzyskane wyniki – dobrać odpowiedni rodzaj świdra i optymalne parametry wiercenia.

EN

This article presents the results of laboratory tests on the effect of selected drilling muds on physical-mechanical properties of shales and selection on their basis of the optimal parameters of drilling. The research used four types of inhibited drilling muds and then determined their effect on the physical and mechanical properties of rock samples obtained from the seven cores taken from five bore holes. Measurements of physical and mechanical parameters were performed using a rock tester, the principle of which is based on the method of L. A. Szreiner. Rock samples were first tested in the air-dry state and then after 48 hours of drilling muds impact. This made it possible to change the parameters set by the action of various fluids and then on the basis of the results obtained to choose the suitable type of drilling bit and optimize drilling parameters.

10

Co to właściwie znaczy porowatość skał łupkowych

Such P.

Nafta-Gaz

|

2014

|

R. 70, nr 7

411--415

PL

Przeanalizowano krzywe kumulacyjne rozkładu średnic porów dla skał łupkowych. Analiza kształtu pozwoliła na wydzielenie dwóch charakterystycznych przebiegów tych krzywych, a co za tym idzie - dwóch typów łupkowych skał zbiornikowych. Zbadano porowatość całkowitą i dynamiczną dla obu typów i wyodrębniono parametry charakterystyczne dla każdego z nich.

EN

Cumulative curves of pore size distribution were analyzed for shale rocks formations from the Polish shale basin. Shape analysis allowed for separation of two characteristic types of these curves. In other words two types of shale reservoir rocks were characterized. Total and dynamic porosity were analyzed and parameters of both types of reservoir rocks were defined.

11

Zastosowanie metody Rietvelda do ilościowego oznaczania składu mineralnego skał łupkowych – implikacje do poszukiwań i eksploatacji niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego (gazu "łupkowego")

Gąsiński A., Poszytek A., Poprawa P.

Nafta-Gaz

|

2013

|

R. 69, nr 3

213--219

PL

Badania nad ilościowym składem mineralnym łupków są prowadzone od ponad 100 lat, a ich wyniki nabrały praktycznego znaczenia w ostatnich latach, gdy skały łupkowe zaczęły być szczegółowo badane pod kątem możliwości pozyskiwania z nich węglowodorów (tzw. niekonwencjonalne złoża ropy naftowej i gazu ziemnego). Skład mineralny łupków jest niezwykle ważnym parametrem, mającym zasadniczy wpływ na szereg właściwości fizycznych i chemicznych skał. Wzajemne proporcje minerałów o różnym składzie chemicznym, wielkościach ziaren, pokroju oraz właściwościach powierzchniowych decydują o porowatości skały, jej przepuszczalności, teksturze, a co za tym idzie – podatności na szczelinowanie i działanie chemiczne roztworów szczelinujących na skały. W pracy przedstawiono wyniki badań składu ilościowego utworów sylursko-ordowickich z basenu bałtyckiego (północna Polska). W badaniach wykorzystano obserwacje mikroskopowe oraz proszkowe badania rentgenodyfrakcyjne, uzupełnione o ilościową analizę Rietvelda. Badania potwierdziły, że analiza Rietvelda może być skuteczną metodą określania ilościowego składu mineralnego badanych próbek. Dodatkowym atutem tej metody jest krótki czas rejestracji i opracowania wyników (w odróżnieniu od innych dostępnych analiz rentgenodyfrakcyjnych).

EN

Studies on the quantitative mineral composition of shales are being carried out for more than 100 years. The results have taken practical importance in recent years, when the shale rocks began to be examined in detail as a possible source of hydrocarbons (unconventional oil and gas). The mineral composition of shales is a very important parameter which has a significant impact on a number of physical and chemical properties of rocks. The relative proportions of minerals and different chemical composition, particle sizes, and surface properties determine the porosity and permeability of the rock, and thus its susceptibility to fracturing. This paper presents the results of the quantitative composition of Sylurian-Ordovician shales from the Baltic Basin (Northern Poland). The study used microscopic observations and X-Ray Powder Diffraction (XRD), supplemented with quantitative Rietveld analysis. Studies have confirmed that a Rietveld analysis can be an effective method for the quantitative determination of the mineral composition of the samples. Another advantage of this method is the short time recording and processing of the results (as opposed to other available XRD methods).

12

Poszerzenie możliwości analitycznych i interpretacyjnych badań właściwości petrofizycznych skał łupkowych

Such P., Darłak B., Włodarczyk M.

Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu

|

2012

|

nr 182 wyd. konferencyjne

645--648

PL

Zastosowanie nowej techniki pomiarowej z użyciem aparatu Tristar 2 najnowszej generacji poszerzyło możliwości analityczne wykonywanych badań nad strukturą przestrzeni porowej, zwłaszcza w zakresie mikroporów i mikroszczelin charakterystycznych dla skał łupkowych. Aparat działa na zasadzie adsorpcji helu w temperaturach azotowych. Umożliwia w zoptymalizowanych warunkach pomiarowych wyznaczenie krzywej kumulacyjnej objętości porów w funkcji średnicy porów (BHJ — adsorpcja lub desorpcja) oraz pomiar powierzchni właściwej (BET model) w zakresie od 100 do jednego nanometra oraz dopasowanie do cylindrycznego lub sferycznego modelu przestrzeni porowej. Wprowadzenie do praktyki laboratoryjnej nowego aparatu do pomiaru parametrów przestrzeni porowej w sposób zdecydowany polepszyło rzetelność wykonywanych oznaczeń oraz zapewniło możliwość korelacji wyników otrzymywanych różnymi metodami, a co za tym idzie weryfikację poprawności wykonywanych analiz oraz możliwość dokładnego oszacowania wielkości efektu brzegowego. Nową jakością jest również możliwość dokładnej analizy ilości i rozkładu wielkości nanoporów, które w skałach łupkowych są w wielu przypadkach dominującą klasą porów.

EN

Tristar 2 apparatus was applied in pore space investigations. It is working using absorption/desorption phenomena in nitrogen temperatures in the range from 100 to 1 nanometer. Applied software can calculate pore size distribution and value of specific surface for cylindrical and spherical model of pore space. Introducing of this apparatus into laboratory practice improved reliability of measurements and allows us to correlate results obtained with the use of various methods as well as to estimate value of broad effect. New opportunities depends also on possibility of detailed analysis of nanpores which can even dominate in shale rocks.

13

Petrofizyka formacji łupkowych. Część 3 Mineralogiczne i petrograficzne analizy skał tworzących formacje łupkowe

Leśniak G.

Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu

|

2012

|

nr 183

171--180

PL

W części trzeciej dotyczącej petrofizyki formacji łupkowych skupiono się na analizie skał łupkowych będących zbiornikami shale gas z opisem analizy petrograficznej oraz mikroszczelin. W pracy zwrócono uwagę, iż w analizach mineralogicznych skał łupkowych powinno się stosować nie tylko analizę XRD (najtańsza i najszybsza), ale cały zestaw analiz mineralogiczno-petrograficzno-chemicznych, pozwalających kompleksowo opisać analizowane skały. Analizując utwory będące skałami zbiornikowymi/macierzystymi dla gazu z formacji łupkowych mamy do czynienia ze skałami od pyłowców do iłowców. W polskiej nomenklaturze potocznie określa się takie skały mianem „łupków” zapominając, że pod tą nazwą kryją się również inne skały. Zgodnie ze słownikiem petrograficznym: pyłowiec — petr. to zwięzła skała osadowa, utworzona w wyniku scementowania pyłu i mułu, w której zawartość kwarcu wynosi od 50 do 80% objętości, zwana powszechnie łupkiem piaszczystym.

EN

When analyzing the rocks which fall into the categories: reservoir rocks/source rocks of shale gas, we need to deal with the deposits of siltstone to claystone. The standard XRD mineralogical analysis (qualitative — quantitative) gives us the mineral composition, but does not say anything about the texture, structure and distribution of individual minerals within the rock. We can solve this problem by using the petrographic analysis. It could also tell us about the distribution of detrital grains and their types, as well as the types of cements found in the analyzed rocks, which provides information about microfracture that occurs within the studied rocks. Observation by means of the scanning microscope and the chemical analysis, which is itself a prelude to chemostratigraphy, complements both of the aforementioned methods.

14

Nowe możliwości analityczne i interpretacyjne w badaniach właściwości petrofizycznych skał łupkowych

Darłak B., Włodarczyk M., Such P.

Nafta-Gaz

|

2012

|

R. 68, nr 11

783-787

PL

Możliwości analityczne Zakładu Geologii zostały zdecydowanie powiększone dzięki zakupowi aparatu TriStar II firmy Micromeritics do badań parametrów przestrzeni porowej. Aparat działa na zasadzie adsorpcji wybranych gazów w temperaturach azotowych. Umożliwia w zoptymalizowanych warunkach pomiarowych wyznaczenie krzywej kumulacyjnej objętości porów w funkcji ich średnicy (BHJ - adsorpcja lub desorpcja) oraz pomiar powierzchni właściwej (BET model) w zakresie od 100 nm do 1 nm, a także dopasowanie do cylindrycznego lub sferycznego modelu przestrzeni porowej. Wprowadzenie do praktyki laboratoryjnej nowego aparatu do pomiaru parametrów przestrzeni porowej zdecydowanie polepszyło rzetelność wykonywanych oznaczeń oraz zapewniło możliwość korelacji wyników otrzymywanych różnymi metodami, a co za tym idzie - weryfikację poprawności wykonywanych analiz oraz możliwość dokładnego oszacowania wielkości efektu brzegowego. Nową jakością jest również możliwość dokładnej analizy ilości i rozkładu wielkości nanoporów, które w skałach łupkowych są w wielu przypadkach dominującą klasą porów.

EN

The Micromeritics TriStar II apparatus was applied in pore space investigations. It works on the principle of absorption/desorption phenomena in nitrogen temperatures in the range from 100 to 1 nanometer. Applied software can calculate pore size distribution and values of specific surfaces for cylindrical and spherical models of pore spaces. Introducing this apparatus into laboratory practice improved the reliability of measurements and allowed us to correlate results obtained with the use of various methods as well as to estimate values of boundary effect. New opportunities depend also on possibilities of detailed analysis of nanopores which can even dominate in shale rocks.

15

Chaotyczna dynamika w procesie równoczesnego wykorzystywania energii gazu ze złóż konwencjonalnych i skał łupkowych

Trzaska Z.

Wiadomości Elektrotechniczne

|

2011

|

R. 79, nr 10

3-9

PL

Przedstawiono model matematyczny pozwalający zidentyfikować skutki różnorodnych parametrów układu krajowej energetyki gazowej na dynamikę przepływu oraz wymuszanie odpowiednich stanów stacjonarnych o różnych właściwościach dynamicznych.

EN

The paper presents mathematical model that enables identification of influence of diverse parameters of national gas power industry system on flow dynamic and forcing appropriate static states with different dynamic properties.