Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Influence of Humidity on the Energy of Specific Strain in the Process of Loading Sedimentary Rocks

Bukowska Mirosława, Smolorz Anna

Studia Geotechnica et Mechanica

|

2019

|

Vol. 41, nr 4

223--230

EN

This article presents the results of tests on the energy properties of sedimentary rocks in the Upper Silesian Coal Basin. The rocks were tested both in an air-dry state and in a water saturation state. Samples of sedimentary rocks were collected from boreholes drilled in the underground workings of coal mines located within the area of the city of Jastrzębie, in the areas of the Chwałowice Trough and Rybnik Trough (south-western part of the Upper Silesian Coal Basin) and in the Main Trough. Influence of saturation condition on the values of the tested energy parameters was observed. The values of elastic energy and dissipated energy obtained for the samples tested in water saturation were lower compared to the values obtained for samples tested in air-dry state. As observed, an increase in the values of the given types of specific energy corresponds to an increase in the uniaxial compression strength in air-dry state and in water saturation state. Results of the tests are original and they can be applied while analysing the possibility of the occurrence of some dynamic phenomena and hazards in mine workings in Carboniferous rock mass in the Upper Silesian Coal Basin, caused by mining operations.

2

Ocena właściwości i zakres zastosowania wybranych skał osadowych do wyrobu elementów dla budownictwa, drogownictwa i małej architektury

Kozieł K., Łochańska D.

Prace Instytutu Mechaniki Górotworu PAN

|

2018

|

T. 20, nr 3

239--244

PL

Zróżnicowane właściwości fizycznych oraz różnorodność kolorów i faktur skał osadowych, sprawiają, że znajdują one zastosowanie w rozmaitych dziedzinach budownictwa i gospodarki. W Polsce skały te wydobywane są na terenie niemalże całego kraju. W niniejszej pracy analizowano w sposób szczególny wapienie, dolomity i piaskowce występujące na obszarze województwa świętokrzyskiego i małopolskiego. Zestawiono ich parametry fizyczno-mechaniczne oraz cechy wizualne, a następnie dokonano porównania. Na podstawie otrzymanych wyników porównań przyporządkowano skałom sposoby ich wykorzystania.

EN

Diversified physical properties and diversity of colors and structures of sedimentary rocks make them applicable in various fields of construction and economy. In Poland, these rocks are mined in almost the entire country. In this work, the limestones, dolomites and sandstones occurring in the area of the Świętokrzyskie and Małopolskie voivodships were analyzed in a special way. Physico-mechanical parameters and visual characteristics of the studied rocks were compared. On the basis of the obtained results of comparisons, the ways of utilization were assigned to the relevant rocks.

3

Piasek piaskowi nierówny

Radwanek-Bąk B., Miśkiewicz W., Bąk B.

Kruszywa : produkcja - transport - zastosowanie

|

2018

|

Nr 1

32--36

PL

Piaski stanowią jeden z najpowszechniej występujących surowców mineralnych o różnorodnym zastosowaniu, a równocześnie są składnikiem gruntów. Pod względem petrograficznym jest to luźna skała osadowa złożona z ziaren mineralnych lub okruchów skał generalnie (zwyczajowo) mieszczących się w interwale o wymiarach od 0,01 do 2,0 mm [1], o frakcjach drobniejszych od żwirów, a „grubszych” od pyłów.

EN

Sand is one of the most commonly occurring mineral resource of various applications, and at the same time it is a component of soils. In terms of petrography sand is a granular sedimentary rock composed of mineral grains or rock particles generally (commonly) within the size range of 0.01 mm to 2.0 mm [1], of fractions finer than gravel and coarser than silt.

4

Geotouristic values of the Chochołowska Valley (Tatra Mountains, Poland) and their accessibility for people with physical disabilities

Chrobak A., Ciurej A., Wolska A., Kowalik S.

Geotourism / Geoturystyka

|

2018

|

nr 1-2 (52-53)

I--XII

EN

The purpose of this contribution is to present the geotourist path in the Chochołowska Valley for the disabled with limited mobility, as well as for the elderly. The Chochołowska Valley is the most westward valley in the Polish Tatra Mountains (Western Tatras). It is the longest and largest valley in the Polish Tatra Mountains, with an area of 35 km2 and 10 km in length. The highest peak located in the Chochołowska Valley is the Starorobociański Wierch at 2176 m a.s.l. The altitude at the end of the valley around Siwa Polana, is about 900 m a.s.l. (from 910 m a.s.l. to 920 m a.s.l.). At the Polana Huciska, where the geotoursit path ends, the altitude is about 1000 m a.s.l. The length of the path is 3.5 km, and the altitude difference over this distance is 100 meters. The Chochołowska Valley is developed in sedimentary rocks (limestones, marls, dolomites), belonging to two nappes: Choč Nappe (e.g. Siwiańskie Turnie outcrop) and Križna Nappe (e.g. Niżna Brama Chochołowska Rock Gate). The valley administratively belongs to the Witów village. A green tourist trail was marked through the valley. It start from the Siwa Polana to the mountain hut named after John Paul II on Polana Chochołowska. An asphalt road is from Siwa Polana to the Polana Huciska. The Chochołowska Valley is one of the most beautiful Tatra valleys with numerous rock outcrops and is considered to have a high geotouristic potential. The proposed geotourist path includes selected outcrops, which can be easily accessed by people with limited mobility, including people in wheelchairs. This path runs along a wide asphalt road, and any additional equipment (e.g. a freewheel for wheelchairs) is not required. A large car parking lot is available at the beginning of the proposed path (Siwa Polana), as well as sanitary and catering facilities.

PL

W niniejszym artykule została opisana propozycja trasy geoturystycznej w Dolinie Chochołowskiej dla osób niepełnosprawnych z ograniczonym stopniem poruszania się oraz dla osób starszych. Dolina Chochołowska jest najbardziej na zachód wysuniętą doliną walną w Tatrach Polskich (Tatry Zachodnie). Jest to najdłuższa i największa dolina w Tatrach Polskich. Jej powierzchnia wynosi 35 km2, a długość 10 km. Najwyższym szczytem położonym nad Doliną Chochołowską jest Starorobociański Wierch (2176 m n.p.m.). Wysokość bezwzględna u wylotu doliny, w rejonie Siwej Polany, wynosi około 900 m n.p.m. (od 910 m n.p.m. do 920 m n.p.m.), a na Polanie Huciska około 1000 m n. p. m. Długość naszej ścieżki geoturystycznej wynosi 3,5 km, a różnica wysokości na tej odległości wynosi 100 metrów. Dolina Chochołowska jest wypreparowana w skałach osadowych (wapienie, margle, dolomity) dwóch płaszczowin: choczańskiej (Siwiań- skie Turnie) i kriżniańskiej (Niżna Brama Chochołowska). Dolina ta administracyjnie należy do wsi Witów. Dnem doliny został popro- wadzony zielony szlak turystyczny do górskiego schroniska im. Jana Pawła II na Polanie Chochołowskiej. Do połowy doliny, do Polany Huciska, została doprowadzona droga asfaltowa. Dolina Chochołowska jest jedną z piękniejszych dolin tatrzańskich o wysokim potencjale geoturystycznym w związku ze znajdującymi się tu licznymi odsłonięciami skalnymi. W niniejszym artykule prezentujemy wybrane odsłonięcia łatwo dostępne, do których mogą dostać się bezproblemowo (płaska i szeroka nawierzchnia drogi) osoby z ograniczonym stopniem poruszania się, w tym również na wózkach inwalidzkich. Proponowana ścieżka geoturystyczna przebiega opisywaną drogą asfaltową, co nie wymaga konieczności używania dodatkowych sprzętów (np. freewheel w przypadku wózków). Na początku proponowanej trasy (Siwa Polana) jest duży parking dla samochodów i niezbędna infrastruktura sanitarno-gastronomiczna.

5

Classification of rocks radionuclide data using machine learning techniques

Khan A. R., Mir A. A., Saeed S., Rafique M., Asim K. M., Iqbal T., Jabbar A., Rahman S. U.

Acta Geophysica

|

2018

|

Vol. 66, no. 5

1073--1079

EN

The aim of this study is to assess the performance of linear discriminate analysis, support vector machines (SVMs) with linear and radial basis, classification and regression trees and random forest (RF) in the classification of radionuclide data obtained from three different types of rocks. Radionuclide data were obtained for metamorphic, sedimentary and igneous rocks using gamma spectroscopic method. A P-type high-purity germanium detector was used for the radiometric study. For analysis purpose, we have determined activity concentrations of 232Th, 226Ra and 40K radionuclides, published elsewhere (Rafique et al. in Russ Geol Geophys 55:1073–1082, 2014), in different rock samples and built the classification model after pre-processing the data using three times tenfold cross-validation. Using this model, we have classified the new samples into known categories of sedimentary, igneous and metamorphic. The statistics depicts that RF and SVM with radial kernel outperform as compared to other classification methods in terms of error rate, area under the curve and with respect to other performance measures.

6

Pomiar gamma-gamma oraz komputerowa tomografia rentgenowska na rdzeniach wiertniczych skał osadowych

Skupio R., Dohnalik M.

Nafta-Gaz

|

2017

|

R. 73, nr 8

571--582

PL

Metody badawcze wykorzystujące absorpcję promieniowania elektromagnetycznego zostały zastosowane do ciągłych pomiarów gęstości rdzeni wiertniczych pobranych ze skał różniących się litologią oraz właściwościami petrofizycznymi. Pomiary gamma-gamma oraz tomografia komputerowa pozwalają na rejestrację profilu zmian gęstości z dużą rozdzielczością, bez ingerencji w analizowany materiał – metody nieinwazyjne. Zastosowanie badań całych rdzeni pozwoli na wprowadzenie oszczędności w budżetach firm poszukiwawczych, które często ograniczają rdzeniowanie, a przez to pomiary laboratoryjne do minimum. W przypadku występowania w badanych rdzeniach cienkich wkładek skał o odmiennej litologii, szczelin oraz żyłek kalcytowych – analizy wykonane na całym dostępnym materiale znacznie zwiększą możliwości interpretacyjne geofizyki otworowej. Do przeprowadzenia badań wykorzystano spektrometr gamma z aplikacją do pomiarów gęstości elektronowej (gamma logger core density – GLCD) oraz medyczny tomograf komputerowy z aplikacją konwertującą pliki graficzne na ciągły profil zmian gęstości wyrażonej w jednostkach Hounsfielda (computed tomography core density – CTCD). W pracy przedstawiono metodykę rejestracji parametrów oraz interpretację otrzymanych wyników.

EN

Methods based on electromagnetic radiation absorption were applied to continuous density measurements, on rock cores of diverse lithology and petrophysical properties. Non-destructive techniques such as gamma-gamma and computed tomography measurements, allow for high resolution density core logging. Application of the proposed methods to whole core studies, helps with saving budget of companies, that reduces coring and laboratory measurements to minimum. In case of the occurrence of thin layers with different lithology, fractures or calcium veins, analysis performed on the entire available material will significantly increase the capabilities of well logging interpretation. To perform the tests, gamma spectrometer with bulk density application (gamma logger core density – GLCD) and medical tomography with an application which converts image files to continuous profile of density changes expressed in Hounsfield units (computed tomography core density – CTCD) were used. In this study the measurement method and the results interpretation technique were presented.

7

Skały permu dolnego (czerwonego spągowca) zachodniej Polski : monografia petrograficzna

Maliszewska A., Jackowicz E., Kuberska M., Kiersnowski H.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

T. 204

5--115

PL

Praca zawiera wyniki interdyscyplinarnych badań petrologicznych skał czerwonego spągowca, występujących na obszarze zachodniej części Niżu Polskiego. Materiał badawczy pochodził z rdzeni głębokich otworów wiertniczych Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa oraz Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego. W zachodniej części Niżu Polskiego na kompleks litologiczny czerwonego spągowca dolnego składają się głównie skały wulkaniczne, subwulkaniczne i wulkanogeniczne, obejmujące nierozdzielone utwory piroklastyczno-epiklastyczne i epiklastyczno-piroklastyczne. Mniej licznie występują skały epiklastyczne, w których dość pospolite są składniki pochodzenia wulkanicznego. Na obszarze monokliny przedsudeckiej i jej północnego obrzeżenia kompleksy wulkaniczne składają się głównie z andezytów i trachyandezytów, w mniejszej ilości z ryolitów, dacytów, trachitów, a tylko lokalnie z bazaltów. Miejscami występują tu kwaśne skały piroklastyczne, lecz objętościowo ustępują one miejsca skałom subwulkanicznym – mikrodiorytom, gabrom, mikromonzonitom, mikrogranitom, granitom i sjenitom. Do rzadkości należą utwory piroklastyczne o charakterze obojętnym. Na obszarze Pomorza serię wulkaniczną reprezentują przede wszystkim ryolity i dacyty, a podrzędnie – trachyandezyty, andezyty i trachity. Dość często występują tu kwaśne skały piroklastyczne, lecz ze względu na raczej niewielkie miąższości ich sumaryczny udział objętościowy jest niewielki. Skały subwulkaniczne mają zazwyczaj skład mikrodiorytu i mikromonzonitu. Wiek posadowienia skał wulkanicznych wynosi 293,0 (±2,0) - 307,9 (±4,6) mln lat, natomiast wiek ich anatektycznego składnika wykazuje dwa maksima: 800-1100 i 1500-1600 mln lat. Pokrywy wulkaniczne z zachodniej Polski uległy głębokim, wielokrotnym przemianom, które spowodowały przeobrażenia minerałów pierwotnych i szkliwa oraz wypełnienie pęcherzyków pogazowych minerałami wtórnymi. Pierwszy etap przeobrażeń wiązał się z działalnością ekshalacji wulkanicznych i gorących źródeł, drugi etap – z cyrkulacją ciepłych wód porowych podczas postępującego pogrzebania, aż do osiągnięcia warunków metamorfizmu bardzo niskiego stopnia w trzecim etapie przemian. Zawartość pierwiastków niedopasowanych oraz zmienność lateralna i wertykalna wskaźników geochemicznych sugeruje, że skały andezytowo-trachyandezytowo-bazaltowe wywodzą się z komór magmowych usytuowanych w górnym płaszczu, a w ewolucji składu ich stopów istotną rolę pełniła intensywność wytapiania źródła i kontaminacja magm materiałem skorupy kontynentalnej, o zróżnicowanej regionalnie litologii. Środowisko tektoniczne generacji magm określono jako wewnątrzpłytowe, lokalnie z cechami kontynentalnego łuku wysp. Podobne wyniki dała dyskryminacja środowiska tektonomagmowego skał kwaśnych, reprezentujących w zmiennym stopniu wytopiony materiał skorupy kontynentalnej o zróżnicowanym lateralnie składzie, poza niektórymi dacytami, będącymi najprawdopodobniej dyferencjałami magm obojętnych. Skały określane jako „wulkanogeniczne” występują przeważnie w kompleksach fluwialnych, rzadziej jeziornych, wśród osadów stożków aluwialnych i równi aluwialnej oraz spływów rumoszu (Kiersnowski, 2003b). Wyróżniono tu litofacje: lapillową, aglomeratowo-lapillową oraz grubo- i drobnopopiołową. Osadowe skały epiklastyczne czerwonego spągowca dolnego są reprezentowane głównie przez piaskowce i zlepieńce, w mniejszym stopniu przez mułowce i iłowce. Skały złożone głównie z ziaren frakcji psamitowej i psefitowej, oprócz kwarcu, zawierają liczne klasty pochodzenia wulkanicznego. Ich spoiwo zawiera minerały ilaste, wodorotlenki żelaza, miejscami także kalcyt, kwarc autigeniczny i anhydryt. Ze zróżnicowania wskaźników geochemicznych skał wulkanogenicznych wynika, że tworzące je osady podczas transportu ulegały frakcjonowaniu związanym z degradacją ziarna i wzbogaceniem w klasty terygeniczne, a po depozycji były w stanie jeszcze stosunkowo świeżym. Sugeruje to, że zarówno dezintegracja ich skał macierzystych, jak i transport miały charakter mechaniczny (erupcje freatomagmowe, a następnie lawiny gruzowe, lahary lub osuwiska wulkaniczne). Środowiska tektoniczne depozycji utworów wulkanogenicznych określono jako aktywną krawędź kontynentalną oraz kontynentalny łuk wysp. Osady czerwonego spągowca górnego są głównie reprezentowane przez różnorodne utwory fluwialne i eoliczne, w części także przez jeziorne utwory plai (Kiersnowski, 1998). Miejscami (w przystropowych odcinkach profilów czerwonego spągowca) występują osady brzegowej strefy płytkiego morza, określane jako biały lub szary spągowiec. Charakterystyczną cechą skał litofacji zlepieńcowej czerwonego spągowca jest znaczna ilość okruchów skał wulkanicznych, które niemal zawsze dominują nad klastami skał osadowych. Zlepieńce oligomiktyczne, złożone z litoklastów osadowych pojawiają się miejscami, głównie na Pomorzu. Litofacja piaskowcowa jest reprezentowana przez arenity i waki kwarcowe oraz sublityczne. Wśród piaskowców eolicznych bardzo licznie występują arenity i waki subarkozowe. Najlepsze właściwości zbiornikowe stwierdzono wśród piaskowców eolicznych, zwłaszcza wydmowych, a najgorsze – w osadach plai (Darłak i in., 1998). W spoiwie piaskowców oprócz matriksu występują liczne składniki ortochemiczne, takie jak: minerały węglanowe, kwarc autigeniczny, anhydryt, chloryty, illit i kaolinit. Oznaczenia wieku K-Ar illitu i δ18O wykazały, że krystalizował on z zasolonych wód porowych, w przedziale 113,6-187,1 mln lat (głównie wczesna i środkowa jura). Oznaczenia δ18O w cementach kalcytowych i dolomitowych wskazują na związek ich wód krystalizacyjnych z wodami zasolonymi, częściowo mieszanymi ze słodkimi. Na obecne wykształcenie litologiczne osadów czerwonego spągowca olbrzymi wpływ miały procesy diagenetyczne, zwłaszcza kompakcja i cementacja. Na rozwój właściwości zbiornikowych skał największy wpływ miało rozpuszczanie diagenetyczne, prowadzące do wytwarzania wtórnej porowatości w obrębie szkieletu ziarnowego i cementów. Z kolei rozwój diagenetycznego illitu, tworzącego włókniste struktury typu sieci, ograniczał zdolności filtracyjne osadów. Większość wymienionych procesów postsedymentacyjnych miała miejsce na etapie mezodiagenezy.

EN

The paper presents the results of interdisciplinary petrologic research of Rotliegend rocks from the western part of the Polish Lowlands. The research material comes from cores of deep boreholes drilled by the Polish Oil and Gas Company and the Polish Geological Institute - National Research Institute. In the western part of the Polish Lowlands, the Lower Rotliegend lithologic complex consists mainly of volcanic, subvolcanic and volcanogenic rocks represented by undivided pyroclastic-epiclastic and epiclastic-pyroclastic rocks. Less abundant are epiclastic rocks containing fairly common constituents of volcanic origin. In the Fore-Sudetic Monocline and its northern margin, the volcanic complexes consist mainly of andesites and trachyandesites with minor proportions of rhyolites, dacites, trachytes and local basalts. Relatively common are acidic pyroclastic rocks, but they are minor in volume as compared to subvolcanic rocks - microdiorites, micromonzonites, microgranites, granites and syenites. Pyroclastic rocks of intermediate composition are rare. In Pomerania, the volcanic series is represented mainly by rhyolites and dacites with subordinate trachyandesites, andesites and trachytes. Acidic pyroclastic rocks are relatively abundant, but their total volume proportion is small because of their small thicknesses Subvolcanic rocks usually have a composition of microdiorite, gabbro and micromonzonite. The emplacement ages of volcanic rocks were from 293.0 (±2.0) to 307.9 (±4.6) million years. Inherited ages of their anatectic component display two maxima: 800-1100 and 1500-1600 million years. The volcanic covers of western Poland have undergone strong multiple alterations that resulted in the transformation of primary minerals and volcanic glass, and in the filling of gas bubbles with secondary minerals. The first stage of alterations was associated with the activity of volcanic exhalations and hot springs, the second stage - with the circulation of warm pore waters during progressive burial until the conditions of very lowgrade metamorphism in the third stage of alterations. The content of incompatible elements as well as lateral and vertical variations of geochemical indexes suggest that the andesite-trachyandesite-basaltic rocks are derived from magma chambers in the upper mantle, and the intensity of source melting and contamination of magmas by continental crust material of regionally variable lithology played an important role in the evolution of the composition of their melts. Tectonic setting of magma generations has been defined as intraplate, locally with the characteristics of continental island arc Similar results were obtained by the discrimination of tectonomagmatic setting of acidic rocks, representing variably melted continental crust material of laterally varied compositions, which most likely represents differentiates of intermediate magmas, except for some dacites. Rocks referred to as “volcanogenic” occur mostly in fluvial complexes, more rarely in lacustrine ones, among deposits of alluvial fans, alluvial plain and debris flows (Kiersnowski, 2003). The lapilli, agglomerate-lapilli, coarse-ash and fine-ash lithofacies have been distinguished here. Lower Rotliegend sedimentary epiclastic rocks are represented mainly by sandstones and conglomerates, with minor siltstones and claystones. Rocks consisting primarily of psammitic and psephitic grains contain quartz and numerous clasts of volcanic origin. The cement contains clay minerals, iron hydroxides, locally calcite, quartz and authigenic anhydrite. The diversity of geochemical indexes of volcanogenic rocks indicates that these deposits underwent fractionation during transport, associated with the degradation of grains and enrichment in terrigenous clasts. After deposition they were still relatively fresh. It suggests that both the disintegration of the parent rocks and the transport were mechanical in nature (phreatomagmatic eruptions followed by debris flows, lahars or volcanic landslides). Tectonic settings of volcanogenic deposition have been determined as an active continental margin and a continental island arc. The Upper Rotliegend rocks are represented mainly by a variety of fluvial and aeolian deposits, in part also by lacustrine playa sediments (Kiersnowski, 1998). In some places (near-top Rotliegend sections), there are shallow-marine, nearshore deposits, referred to as the Weissliegend. A characteristic feature of the Rotliegend conglomerate lithofacies is a considerable amount of fragments of volcanic rocks, which usually dominate over clasts of sedimentary rocks Oligomictic conglomerates composed of lithoclasts of sedimentary rocks are locally observed mainly in Pomerania. The sandstone lithofacies is represented by arenites as well as quartz and sublithic wackes. Among the aeolian sandstones, very numerous are arenites and subarkosic wackes. The best reservoir properties are found among aeolian sandstones, particularly of dunes, and the worst properties are typical of playa sediments (Darłak et al., 1998). In addition to the matrix, the sandstones also contain numerous ortochemical constituents, such as carbonate minerals, authigenic quartz, anhydrite, chlorite, illite and kaolinite. Age determinations (K-Ar of illite and δ18O) show that illite crystallized 113.6-187.1 million years ago (mainly the Early and Middle Jurassic) from saline pore waters. The δ18O determinations in calcite and dolomite cements show the relationship of their crystallization waters with saline waters, partly mixed with fresh waters. The present lithology of the Rotliegend deposits is mainly the result of diagenetic processes, especially compaction and cementation. Reservoir properties of the rocks developed primarily due to diagenetic dissolution that led to the production of secondary porosity within the grain framework and cements. The development of diagenetic illite, forming fibrous structures of network type, reduced the permeability of the sediments. Most of these post-sedimentary processes took place during mesodiagenesis.

8

Sedimentary rocks associated with the coal seams of the saddle beds from the Chwałowice Trough – West part of Upper Silesian Coal Basin

Stanienda K.

Archives of Mining Sciences

|

2015

|

Vol. 60, no. 1

359--373

EN

The results of investigation of the associated rocks with the Saddle Beds Coals Seams from Chwałowice Trough were presented in this article. The results of researches show that sandstones and mudstones dominate in the investigating profile. Claystones are situated mainly in ceilings and floors of coal seams. Grains of sandstones include mainly quartz, feldspars, micas and also quartzite’s and gneiss’s fragments. It is also possible to observe small grains of heavy minerals. Some of sandstones present bad compactness and are destroyed during transportation. This feature is connected with presence of little quantity of cement, especially in medium grained sandstones, which include more matrix than typical cement. The cement is built mainly of clay minerals, kaolinite and illite, carbonates and chalcedony but X-ray diffraction confirmed also the presence of halite in the cement of investigated sandstones. Mudstones and claystones are composed mainly of clay minerals. It’s also possible to find quartz and micas there. Higher amounts of quartz and micas are possible to find rather in mudstones. The associated rocks with the Saddle Beds Coal Seams from Chwałowice Trough include also organic matter.

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań skał towarzyszących pokładom węgla warstw siodłowych Niecki Chwałowickiej. Wyniki badań wskazują, że w badanym profilu dominują piaskowce oraz mułowce. Iłowce natomiast występują głównie w stropach i spągach pokładów węgla. Okruchy piaskowców to głównie ziarna kwarcu, skaleni, mik oraz fragmenty kwarcytów i gnejsów. Można tu również zaobserwować drobne okruchy minerałów ciężkich. Niektóre piaskowce charakteryzują się obniżoną zwięzłością i podczas transportu ulegają rozpadowi. Cecha ta związana jest z niewielką ilością spoiwa, szczególnie w piaskowcach średnioziarnistych, w których matrix przeważa nad typowym cementem. Spoiwo zbudowane jest głównie z minerałów ilastych, takich jak kaolinit i illit, węglanów i chalcedonu, chociaż wyniki dyfraktometrii rentgenowskiej potwierdziły występowanie w spoiwie badanych piaskowców również halitu. Na podstawie składu mineralnego piaskowców, dokonano ich klasyfikacji, stosując podziały skał okruchowych Krynina (1948) i Pettijohn’a-Potter’a-Siever’a (1973). Według klasyfikacji Krynina badane piaskowce reprezentują szarogłazy (szarowaki). W klasyfikacji Pettijohn’a, próbki 6, 8 i 13 reprezentują arenity lityczne, natomiast próbki 3 i 10- waki. Mułowce i iłowce zbudowane SA głównie z minerałów ilastych. Można w nich również spotkać ziarna kwarcu oraz miki. Wyższy udział kwarcu i mik jest jednak charakterystyczny dla mułowców. Skały towarzyszące pokładom węgla warstw siodłowych Niecki Chwałowickiej zawierają również domieszki substancji organicznej.

9

Rola modelowania strukturalno-parametrycznego w procesie typowania potencjalnej lokalizacji zamkniętych systemów geotermicznych w skałach osadowych

Sowiżdżał A., Papiernik B., Machowski G.

Przegląd Geologiczny

|

2014

|

Vol. 62, nr 6

303--307

EN

In the years 2010–2013, analysis of rocks that build the sedimentary covers in Poland was carried out from the point of view of utilization of energy accumulated in closed geothermal systems – so-called Enhanced Geothermal Systems (EGS). Preliminary assessment of available digital cartographic data in terms of variability in the structural setting, thickness, and geothermal and reservoir parameters allowed selecting, for detailed studies, an area situated in central Poland in the Kujawy segment of the Mid-Polish Anticlinorium, in the Mogilno-£ódŸ Trough and in the northern margin of the Fore-Sudetic Monocline. A complex structural- parametric model was constructed for this area, which comprised the interval from the base of the Carboniferous up to the base of the Cenozoic. The model was a basis for further modelling (e.g. others, modelling of the electric and thermal energy production potential). The study results indicate that the most favourable conditions for the development of EGS occur in the Lower and Middle Buntsandstein deposits to the NE of the K³odawa salt diapir (in the Krooeniewice–Kutno vicinity). They are buried to depths greater than 5000 m b.s.l., their thicknesses exceed 1000 m and they are characterised by porosity about 2.5%, permeability about 0.1 mD and mean density approximately 2.7 g/cm3.

10

Studies of AMS fabrics in Ordovician sedimentary rocks, Barrandian, Czech Republic

Černy J., Melichar R

Geologia Sudetica

|

2014

|

Vol. 42

7-7

11

Rock fabric control of the failure pattern - a case study on the sedimentary rocks from the southern part of the Holy Cross Mountains, Poland

Rybak-Ostrowska B., Konon A.

Geologia Sudetica

|

2014

|

Vol. 42

82--82

12

Charakterystyka parametrów termicznych skał osadowych budujących zbiorniki petrogeotermalne w centralnej części Niżu Polskiego

Sowiżdżał A., Kaczmarczyk M.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2013

|

R. 52, nr 2

141--154

PL

Artykuł przedstawia wyniki badań termicznych, takich jak pomiar współczynnika przewodności cieplnej oraz ciepła właściwego, wykonanych na próbkach skał osadowych (piaskowce, wapienie, mułowce) pobranych z głębokich otworów wiertniczych zlokalizowanych w centralnej części Niżu Polskiego. Obszar ten, obejmujący swoim zasięgiem rejon niecki mogileńsko-łódzkiej oraz niewielki fragment wału kujawskiego i monokliny przedsudeckiej, został wytypowany jako potencjalna lokalizacja badawcza dla lokalizacji systemów EGS w skałach osadowych. Potencjalnymi zbiornikami energii petrogeotermalnej są głęboko zalegające utwory triasu dolnego i środkowego, dolnego permu lub karbonu. Z utworów tych pobrano próbki skalne i wykonano na nich badania parametrów termicznych. Współczynnik przewodności cieplnej wyznaczony został dla 24 próbek pobranych z sześciu otworów wiertniczych. Wszystkie wartości pomierzone zostały dla próbek suchych, w dwóch kierunkach: prostopadłym i równoległym. Ciepło właściwe wyznaczono dla 20 próbek pobranych z jedenastu otworów wiertniczych. Najwyższe parametry termiczne uzyskano dla skał piaszczystych.

EN

The paper presents the results of thermal analyzes such as thermal conductivity and specific heat, carried out on samples of sedimentary rocks (sandstones, limestones, siltstones) taken from deep boreholes located in the central part of the Polish Lowlands. This area, covers the Mogilno-Łódź Trough region and a small part of the Kujawy Swell and Fore-Sudetic regions, was selected as a potential location for EGS installation in sedimentary rocks. In the selected area, prospects for building closed geothermal systems have been indicated in the Middle Triassic, Lower Triassic, Lower Permian and Carboniferous rocks. Thermal analyzes on the rock samples were performed. Thermal conductivity was designated for 24 samples from six wells. All values were measured for dry samples in two directions: perpendicular and parallel. Specific heat was designated for 20 samples from eleven wells. Sandstones are characterized by a maximum thermal parameters.

13

Geoelektryczny obraz kemu pojezierza szczecineckiego.

Wysowska A.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

2007

|

Vol. 120, nr 49

325-333

PL

Celem przeprowadzonych badań było rozpoznanie metodami elektrooporowymi budowy geologicznej polodowcowej struktury kemowej. Badania przeprowadzono na południe od Jeziora Pile (Pojezierze Drawskie, północno zachodnia Polska). W badaniach geofizycznych zastosowano metodę automatycznych sondowań elektrooporowych oraz metodę obrazowania elektrooporowego. Wyniki poddano weryfikacji statystycznej w celu sprawdzenia stopnia wzajemnej zależności uzyskanych danych oraz porównano je z dostępnymi danymi literaturowymi dotyczącymi budowy geologicznej obszaru badań. Przeprowadzone badania pozwoliły na rozpoznanie rodzaju osadów budujących kem oraz na ustalenie średniej wartości oporności kolejnych warstw.

EN

The aim of research was to recognize a post-glacial kame structure. The survey was conducted in the vicinity of Pile Lake in NW Poland. Automatic resistivity sounding and resistivity imaging were implemented as two methods of geophysical prospection. The results of research were verified statistically in order to correlate it and compare with literature data concerning the geology of research area. Geophysical prospection gave good results in decyphering geology.

14

Procesy elektroakustyczne i elektrosejsmiczne wzbudzone w skałach osadowych

Sobotka J.

Nafta-Gaz

|

2004

|

R. 60, nr 4

181-189

PL

W artykule przedstawiono wyniki eksperymentów, dotyczących procesów polaryzacyjnych, powstających w nasyconych różnymi cieczami (ropa naftowa, elektrolit) skałach osadowych wskutek ich wzbudzenia polem elektrycznym, oraz przy dodatkowym nałożeniu wibracji. Pokazano, że energia drgań sprężystych zasadniczo wpływa na kinetykę polaryzacji w skałach osadowych, co stwarza możliwości rozwoju nowych metod badań geofizycznych, opartych na aktywacji środowiska poprzez kombinowane oddziaływanie prądem elektrycznym i falami sprężystymi. Zbadano także zjawiska sejsmoelektryczne na próbkach skalnych (efekt sejsmoelektryczny oraz elektrosejsmiczny). Stwierdzono, że elektrokinetyczna aktywność skał jest uzależniona od ilości i rozmiarów por, wilgotności, elektrokinetycznego potencjału, a także typu i właściwości nasycającej cieczy. Pole elektryczne stymuluje rozpowszechnianie się fal sprężystych w środowisku i zmniejsza ich tłumienie.

EN

In paper the results of study of the phenomena of provoked polarization (initiation by superposition of electric (direct and variable) current and vibration) at saturated (oil, salting liquid) sedimentary rock are introduced. Is rotined, that the energy of elastic vibrations essentially inflects kinetics of polarization processes of sedimentary rock, what opens opportunities of progressing new geophysical and petrophysical methods which will base on initiation of geologic medium by combined affecting by electric and ultrasonic fields. In additional, the phenomena of seismoelectricity (seismoelectric and electroseismic effects) are carried out. Is rotined, that seismoelectric activity of rocks essentially depends on quantity and dimension of pore, dampness in model, magnitude of an electrokinetic potential, and also from a type of saturating fluid.

15

Zastosowanie bentonitów w budownictwie

Sawicki J.

Izolacje

|

2004

|

R. 9, nr 4

59-62

PL

Bentonity należą do grupy skał osadowych. Są to glinokrzemiany - minerały ilaste, które tworzyły się na skutek procesów wietrzenia mezozoicznych i trzeciorzędowych tufów wulkanicznych w warunkach alkalicznych i silnie zasolonych. Ich charakterystyczną cechą jest duża zdolność pęcznienia w środowisku wodnym. Dla potrzeb budownictwa wykorzystano ją w technologiach hydroizolacyjnych.

16

Petrologia materii organicznej rozproszonej w późnopaleozoicznych skałach osadowych południowo-zachodniej Polski

Nowak G. J.

Cuprum : czasopismo naukowo-techniczne górnictwa rud

|

2003

|

nr 4

3-209

PL

Badania petrologiczne rozproszonej w skałach osadowych materii organicznej pozwalają odtworzyć wyjściowy materiał biologiczny, paleośrodowiska oraz zmiany w niej zachodzące w czasie diagenezy jak i podczas innych podiagenetycznych procesów. Niniejsza praca jest rezultatem badań przeprowadzonych dla późnopaleozoicznych sekwencji osadowych południowo-zachodniej Polski. Badania te objęły: fliszowe osady karbonu strefy morawsko-śląskiej i podpermskiego podłoża monokliny przedsudeckiej oraz czarne łupki reprezentowane przez jeziorne łupki antrakozjowe depresji śródsudeckiej i cechsztyński - morski łupek miedzionośny monokliny przedsudeckiej i depresji północnosudeckiej. Głównym celem pracy jest 1) rozpoznanie składu materii organicznej i jej mikroskopowa klasyfikacja, 2) określenie typów kerogenu, 3) sprecyzowanie stopnia dojrzałości termicznej, 4) próba wyróżnienia postdepozycyjnych przeobrażeń materii organicznej, 5) dystrybucja materii organicznej w badanych sekwencjach, 6) interpretacja charakteru środowisk depozycji na podstawie składu materiału organicznego. Występująca w utworach fliszu morawsko-śląskiego materia organiczna składa się wyłącznie z witrynitu i inertynitu, natomiast w osadach podłoża monokliny przedsudeckiej oprócz macerałów tych dwu grup obserwuje się niekiedy nieznaczną domieszkę liptynitu. Taki skład materii organicznej pozwala określić jej charakter jako humusowy i uznać ją za III typ kerogenu. Substancja organiczna osiągnęła najwyższy stopień dojrzałości termicznej w osadach fliszu morawsko-śląskiego, co wyraża się wartościami refleksyjności (Ro) witrynitu zawartymi w przedziale 1,70 - 4,59%, natomiast osady karbońskiego podłoża monokliny przedsudeckiej cechują się wartościami Ro od 0,68 do 2,66%. W składzie materiału organicznego czarnych łupków przeważa liptynit. I tak w łupkach antrakozjowych głównym komponentem organicznym jest alginit z nieznaczną tylko domieszką macerałów lądowego pochodzenia (np. witrynit, inertynit czy sporynit), co pozwala uznać opisywany materiał za ekwiwalent I typu kerogenu. Natomiast w nieprzeobrażonym łupku miedzionośnym facji redukcyjnej dominują bituminit i alginit, podczas gdy w osadach strefy przejściowej w składzie materii organicznej obserwuje się przewagę materii witrynitopodobnej, która w utlenionych partiach łupku przetrwała jedynie w formie reliktowej. Skład materii organicznej redukcyjnego łupku miedzionośnego wskazuje, że reprezentuje ona kerogen II typu. Czarne łupki wykazują niski stopień dojrzałości termicznej odpowiadający fazie okna roponośnego. Refleksyjność witrynitu w łupkach antrakozjowych waha się od 0,68 do 0,93%. Natomiast w łupku miedzionośnym Ro osiąga wartości pomiędzy 0,72 a 1,33%, przy czym najwyższe z nich charakteryzują fację utlenioną osadu, najniższe zaś odnotowano w łupku redukcyjnym.

EN

Petrologic studies of dispersed organic matter in sedimentary rocks can provide information on biological sources, palaeoenvironments and how this varied during diagenesis and post-diagenesis processes. The paper presents the results of these studies, focused on some sedimentary sequences of the late. Palaeozoic age, oceurring in south-western Poland, representing Carboniferous flysh elastic rocks from both the Moravian-Silesian zone and the pre-Permian basement of the Foresudetic Monocline as well as black shales of (i) lacustrine origin - the lower horizon of Anthracosia Shales from the Intrasudetic Depression and (ii) the marine Zechstein Kupferschiefer from the both Foresudetic Monocline and Northsudetic Depression. The main aims of the paper are: 1) to recognize organic matter composition and establish its microscopic elassification; 2) to determine type of kerogen, 3) to precise degree of thermal maturity, 4) an attempt to distinguish post depositional alterations of organic matter and evaluation of their intensity and character; 5) distribution of organic matter in the sequences studied; 6) interpretation of depositional character on the base of organic matter composition. In general, organic matter occurring in flysh formation of the Moravian-Silesian zone is represented only by vitrinite and inertinite, however in rocks of the pre-Permian basement of the Foresudetic Monocline similar composition of organic matter is observed with rather minor amount of liptinite. This composition of organic matter permits to determine it as humic organic matter typical for kerogen of type III. The highest degree of thermal maturity with vitrinite Ro from 1,70 to 4,59% displays organics from the Moravian-Silesian flysh, while the values of this parameter of the pre-Permian basement of the Foresudetic Monocline rocks varies from 0,68 to 2,66%. In organic matter composition of black shales, macerals of liptinite group prevail. In the organics composition of the Anthracosia Shales the main component is alginite with minor amount of terrestrial macerals (i.e. vitrinite, inertinite and sporinite). In general, this organic matter composition is characteristic for kerogen of type I. In the reduced facies of the Zechstein Kupferschiefer bituminite and alginte predominate in organic matter composition, however in the shales of transitional zone the predominance of vitrinite-like matter is observed, while the altered sediment of oxidation facies (Rote Faule) displays only small amount of organic matter represented mainly as relics of vitrinite-like matter. Organic matter composition of the unaltered Kupferschiefer indicates on its kerogen of type II. The Anthracosia Shales are of Iow degree of maturity, where vitrinite Ro exceeds values typical for oil window ( 0,68-0,93%). Vitrinite reflectance of the Kupferschiefer indicates variable, but Iow organic matter maturity (0,72-1,33%), equivalent to the oil window. The highest values of this parameter is in vitrinite from oxidized facies of the Kupferschiefer, whilst the vitrinite Ro towards the reduced zone.