Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Cymerman Zbigniew, Grabowski Jacek, Jasionowski Marek, Kasiński Jacek, Kiersnowski Hubert, Krobicki Michał, Leszczyński Krzysztof, Narkiewicz Marek, Pacześna Jolanta, Peryt Tadeusz

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2023

|

T. 207

9--90

PL

Na obszarze Polski wyróżniono 48 basenów sedymentacyjnych obejmujących utwory od ediakaru po pliocen. Opierając się głównie na dostępnych opracowaniach publikowanych, w tym kartograficznych, określono granice basenów, stosując oprogramowanie ArcGIS, a także zestawiono krótkie opisy poszczególnych jednostek. W opisach zarysowano ich zasadnicze cechy: plan strukturalny, wiek wypełnienia osadowego i jego charakterystykę, powierzchnię wychodni, zasięg regionalny na tle elementów tektoniki i paleogeografii oraz genezę. Baseny zaliczono do czterech ogólnych kategorii regionalnych: epikontynentalne (24), włączone w górotwór (14), śródgórskie (4) i związane z terranami (6). Większość opisanych jednostek (32) należy do basenów wychodzących poza granice Polski. Powierzchnia wychodni basenów (w granicach kraju) mieści się w szerokim zakresie: od 11 km2 (basen zgorzelecki) do 284 761 km2 (mezozoiczny basen Niżu Polskiego), przy średnim obszarze 27 290 km2. Nieliczne baseny (w zależności od interpretacji podłoża: 9–15) są rozwinięte bezpośrednio na fundamencie krystalicznym, znaczna większość została nałożona na jednostki powstałe wcześniej, nierzadko w wyniku reaktywacji dawniejszych ram tektonicznych. Głównie na podstawie prac publikowanych przedstawiono zarys genezy poszczególnych basenów, a także wstępnie zaliczono je do ośmiu kategorii genetycznych: obrzeże pasywne, pasmo fałdowo-nasuwcze, basen: przedgórski, przedłukowy, pull-apart, śródkratoniczny, ryftowy i załukowy. Baseny poligenetyczne, o wieloetapowej historii rozwoju, zaliczono do kategorii odnoszącej się do etapu inicjacji basenu. Luki w rozpoznaniu niektórych opisanych basenów sprawiają, że w miarę dopływu nowych materiałów badawczych może ulec zmianie ich definicja, ewentualnie nastąpi ich wewnętrzny podział regionalny lub stratygraficzny, czy też połączenie z sąsiednimi jednostkami.

EN

The catalogue provides description of 48 sedimentary basins from the territory of Poland, comprising deposits from Ediacaran to Pliocene. Basin boundaries in the Arc GIS format, as well as short descriptions of particular units, have been based mainly on published data, including cartographic materials. Descriptions include essential characteristics such as: structural plan, age and general features of a sedimentary fill, regional extent against tectonic and paleogeographic boundaries, and brief genetic considerations. The basins were ascribed to four general regional categories: epicontinental (24 units), incorporated in an orogen (14), intramontane (4), and associated with allochthonous terranes (6). The basin area, defined here as the present area of outcrops or subcrops, ranges from 11 km2 (Zgorzelec Basin) to 284,761 km2 (Mesozoic Basin of the Polish Lowlands), with a mean of 27,290 km2. Most of the described units (32) extend beyond the Polish territory into surrounding countries. Some basins (depending on the basement interpretation: 9-15) are developed directly on a crystalline basement. Majority of basins onlap earlier units, commonly due to reactivation of the pre-existing tectonic framework. A brief review of mechanisms that led to basin formation allowed the authors to ascribe the units to eight genetic categories: passive margin, fold-and-thrust belt, foreland, fore-arc, pull-apart, intracratonic, rift, and back-arc basins. In several instances of polygenetic (polyhistory) basins they were included to a category corresponding to the initial stage of basin development. The present study pinpoints some gaps in our knowledge of particular basins. Once filled, they may lead to changes in basin concepts and definitions, and also to their further subdivision or, conversely, unification.

2

Krytyczne elementy systemów naftowych w basenach sedymentacyjnych Polski

Karnkowski P. H., Matyasik I.

Przegląd Geologiczny

|

2016

|

Vol. 64, nr 9

639--649

EN

Progress in geological, geophysical and drilling sciences during the past 30 years has introduced to hydrocarbon exploration the concept of petroleum system, understood as an analysis of the factors necessary forformation and preservation of oil and natural gas deposits. Thefinal evaluation ofpetroleum system is the product of allfactors involved in the formation of hydrocarbon accumulations, which must be preserved proper chronology of events in the geological space. Such interdependences build often synergistic or antagonistic configurations. These configurations are called critical elements of the petroleum system. Reliable and comprehensive analysis of critical elements ofpetroleum system in sedimentary basins in Poland lets identify potential new areas of hydrocarbon exploration. In this context, a particularly promising area is the petroleum system of the Pita Claystone Formation (central part of the Polish Rotliegend Basin) and deep “Carpathians” with their palaeo-mesozoic basement and deeper part of the Carpathian Foredeep.

3

Determination of Sedimentary Basin Basement Depth : A Space Domain Based Gravity Inversion using Exponential Density Function

Chakravarthi V., Ramamma B.

Acta Geophysica

|

2015

|

Vol. 63, no. 4

1066--1079

EN

An automatic inversion using ridge regression algorithm is developed in the space domain to analyze the gravity anomalies of sedimentary basins, among which the density contrast decreases with depth following a prescribed exponential function. A stack of vertical prisms having equal widths, whose depths become the unknown parameters to be estimated, describes the geometry of a sedimentary basin above the basement complex. Because no closed form analytical equation can be derivable in the space domain using the exponential density-depth function, a combination of analytical and numerical approaches is used to realize forward gravity modeling. The depth estimates of sedimentbasement interface are initiated and subsequently improved iteratively by minimizing the objective function between the observed and modeled gravity anomalies within the specified convergence criteria. Two gravity anomaly profiles, one synthetic and a real, are interpreted using the proposed technique to demonstrate its applicability.

4

Zastosowanie metody trakowej i helowej do rekonstrukcji termicznej basenów sedymentacyjnych

Botor D., Anczkiewicz A. A.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2010

|

R. 49, nr 1-2

133-149

PL

Podstawowymi metodami stosowanymi w niskotemperaturowej termochronologii basenów sedymentacyjnych są metody trakowa i helowa. Badania tymi metodami prowadzi się głównie na apatycie i cyrkonie. Metody te pozwalają na określenie czasu występowania temperatury, która ma podstawowe znaczenie zarówno poznawcze, jak i utylitarne dla powstawania złóż wielu kopalin, a także pozwala na ocenę wielu innych procesów diagenetycznych, tektonicznych oraz geomorfologicznych. Metoda trakowa opiera się na analizie defektów w strukturze minerałów, które pochodzą z rozpadu promieniotwórczych atomów _238U. Metoda helowa oparta jest na powstawaniu helu głównie z izotopów uranu i toru. Metoda helowa pozwala na ocenę temperatury w zakresie 40 do 70°C š 15°C (dla apatytu), natomiast analiza trakowa apatytów pozwala oszacować temperaturę w zakresie do około 60 do 110°C š 20°C.

EN

A fission track and actinides-helium methods arc major approaches used in a low-temperature thermo-chronology of a sedimentary basins. Measurements are carried out mainly on appetite and zircon. These methods allows to determine timing of occurrence of the temperature, which is important both for purely scientific and applied purposes, related to origin economic deposits, as well as other digenetic, tectonic and geomorphologic processes. Fission track method is based on radigenic decay of _238U, which cause radiation damage trails ("fission tracks") within minerals. The helium method is based on the production of helium mainly from isotopes of uranium and thorium. Apatite He ages provide thermo-chronologic information for temperatures between approximately 40-70°C š 15°C, whilst apatite fission track method in the range 60-1 10°C š 20°C.

5

Eksperymentalne modelowanie depozycji bursztynu w strefie przybrzeżnej basenu sedymentacyjnego

Czuryłowicz K., Sałaciński R.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (2)

391--397

PL

W artykule zawarto wyniki obserwacji oraz wnioski odnoszące się do eksperymentalnego modelu depozycji bursztynu w strefie brzegowej basenu sedymentacyjnego. Dotyczą one zachowania się bursztynu w środowisku wód płynących, stożka napływowego oraz określono wpływ falowania na procesy redepozycji bursztynu z uformowanych osadów deltowych. Autorzy dokonali próby odniesienia obserwacji z przeprowadzonego eksperymentu do rzeczywistych uwarunkowań geologicznych występowania bursztynu, wskazując, że wyniki badań mogą być wykorzystywane w pracach kartograficzno-poszukiwawczych.

EN

This paper presents observations and conclusions which apply to an experimental model of amber sedimentation in the costal zone of sedimentary basin. Observations of amber behavior in fluvial and deltaic systems are shown. Influence of waving on processes of amber redeposition from deltaic sediments are described. The authors attempted to link the observations from the modelling to real geological conditions of the occurrence of amber-bearing deposits and pointed at implicational nature of the presented examinations on the needs of cartographic and prospecting researches.

6

Weryfikacja przekrojów geologicznych polskiej części Karpat metodą rekonstrukcji rozwoju basenu sedymentacyjnego

Probulski J., Dudek L., Sowiżdżał K.

Nafta-Gaz

|

2009

|

R. 65, nr 12

929--933

PL

W artykule przedstawiona została metoda oceny wiarygodności przekrojów geologicznych polskiej części Karpat w oparciu o rekonstrukcję rozwoju basenu sedymentacyjnego. Idea tej metody polega na odtworzeniu układu geometrycznego poszczególnych elementów przekroju geologicznego (powstałego w wyniku interpretacji sejsmicznej) do stanu przed deformacją basenu sedymentacyjnego. Pierwszym etapem rekonstrukcji jest podział poprzecznego przekroju geologicznego na moduły, które zostały zdeformowane w wyniku działania tego samego mechanizmu. Przekrój jest następnie rekonstruowany w kolejności odpowiadającej kierunkowi transportu tektonicznego. Potwierdzeniem wiarygodności interpretacji testowanego przekroju geologicznego jest uzyskanie geometrycznej spójności wszystkich wyodrębnionych modułów na przekroju obrazującym basen sedymentacyjny przed deformacją. Uzyskanie pozytywnego wyniku rekonstrukcji nie gwarantuje poprawnej interpretacji, lecz uwiarygodnia spójność przyjętej hipotezy geologicznej. Ponadto, proces rekonstrukcji dostarcza dodatkowych informacji odnośnie paleogeografii badanego obszaru przed rozpoczęciem procesu deformacji oraz prowadzi do lepszego zrozumienia historii pogrążania. W artykule podane zostały przykłady bilansowania zinterpretowanych sekcji sejsmicznych dla polskiej części karpackiego basenu sedymentacyjnego, którego deformacja miała charakter ekstensyjno-kompresyjny. W pracy wykorzystano zinterpretowane przekroje sejsmiczne, dane otworowe oraz wyniki pomiarów kątów upadów warstw na powierzchni terenu z rejonu jednostki śląskiej.

EN

The article presents a method of geological cross section validation using restoration of sedimentary basin development, on the example of Polish part of Carpathians. The approach is to restore geometrical setting of all components of a section (based on seismic interpretation) to its predeformational state. Achieving geometrical coherence of all modules (units of cross-section division within Locace software) in the section presenting its predeformational state validates seismic interpretation, however it does not guarantee a correct interpretation. In the paper presented are some examples of restoration of interpreted seismic sections from Polish part of Carpathian sedimentary basin. Interpreted seismic sections, well data and dip data from outcrops in the area of Silesian Unit have been used.

7

Program SEDPAK jako narzędzie do dynamicznego modelowania wypełnienia basenów sedymentacyjnych

Poszytek A.

Nafta-Gaz

|

2009

|

R. 65, nr 2

117-124

PL

Program SEDPAK umożliwia, stosując klasyczny model stratygrafii sekwencji, analizę warunków sedymentacji w basenie na podstawie opracowanych wcześniej profili depozycyjnych. Program posiada algorytmy zmienności warunków i tempa sedymentacji dla różnych typów osadów klastycznych i węglanowych. Na podstawie własnych diagnoz można narzucić zmienne w czasie warunki sedymentacji i odtworzyć architekturę depozycyjną basenu. Efektem symulacji są dynamiczne modele rozwoju basenów sedymentacyjnych, pozwalające śledzić nie tylko rozwój basenu, ale także rozprzestrzenienie poszczególnych typów skał. Wygenerowany model geologiczny stanowi podstawę do analizy historii termicznej basenu. W pracy przedstawiono wstępne wyniki modelowania basenów sedymentacyjnych z wykorzystaniem programu SEDPAK. Badania zlokalizowano na obszarze zapadliska przedkarpackiego, a modelowanie oparto o utwory klastyczne i węglanowe jury i kredy z podłoża zapadliska przedkarpackiego oraz utwory miocenu wypełniające zapadlisko przedkarpackie. Na podstawie wygenerowanego modelu geologicznego podjęto także probę odtworzenia historii termicznej basenu.

EN

Program SEDPAK is based on conventional sequence stratigraphy model. Program makes possible analyze basin fill by different sediments. Sedimentary profiles are necessary to define some sedimentary conditions as: subsidence, eustatic, sediment supply. Program create depositional architecture for clastic, carbonate and mix sediments. Based on geological models program can calculate thermal history. This paper presents initial results of SEDPAK modeling. Researches was investigated at the part of Carpathian Foredeep. Jurassic, Cretaceous and Miocene sediments were used to modeling. Based on geological models program calculate initial thermal history for the Carpathian Foredeep and its basement.

8

Perspektywiczność hydrodynamiczna występowania węglowodorów w utworach czerwonego spągowca, na przykładzie basenu monokliny przedsudeckiej

Piesik-Buś W., Zamojcin J.

Nafta-Gaz

|

2009

|

R. 65, nr 10

745--754

PL

Zdefiniowanie typu basenu hydrodynamicznego polega na określeniu, w jakim stadium rozwoju znajduje się on aktualnie: przed, w trakcie, czy po inwazji wód infiltracyjnych. Na podstawie analizy hydrodynamicznej osadowych basenów naftowych można stosunkowo wcześnie stwierdzić, czy dany basen jest perspektywiczny, czy też nie. Wydzielono trzy główne typy basenów osadowych oraz dokonano analizy i klasyfikacji hydrodynamicznej basenów osadowych Polski – zwłaszcza basenu czerwonego spągowca monokliny przedsudeckiej. W publikacji zostaną przedstawione podstawy teoretyczne modelowania i hydrodynamicznej klasyfikacji basenów osadowych oraz wyniki analizy basenu czerwonego spągowca monokliny przedsudeckiej.

EN

On the basis of hydrodynamic analysis concerning the basin of oil field we can clearly assume whether this basin is prospective or not. There are three major types of sedimentary basins. Some explorations were carried out and sedimentary basins were classified. Especially those located in Poland such as basin of red sedimentary rocks of Monoklina Przedsudecka. In this article we will present basics of theoretical modeling and classification of hydrodynamic, sedimentary basins and outcomes of analysis of red sedimentary rocks of Monoklina Przedsudecka.

9

Perspektywy występowania węglowodorów w czerwonym spągowcu w świetle badań hydrodynamicznych

Piesik-Buś W., Zamojcin J.

Nafta-Gaz

|

2008

|

R. 64, nr 8

485-494

PL

Zdefiniowanie typu basenu hydrodynamicznego polega na określeniu, w jakim stadium rozwoju znajduje się on aktualnie: przed, w trakcie czy po inwazji wód infiltracyjnych. Na podstawie analizy hydrodynamicznej osadowych basenów naftowych można stosunkowo wcześnie stwierdzić czy dany basen jest perspektywiczny, czy też nie. Wydzielono trzy główne typy basenów osadowych oraz dokonano analizy i klasyfikacji hydrodynamicznej basenów osadowych Polski, zwłaszcza basenu czerwonego spągowca monokliny przedsudeckiej. W artykule zostaną przedstawione podstawy teoretyczne modelowania i hydrodynamicznej klasyfikacji basenów osadowych oraz wyniki analizy basenu czerwonego spągowca monokliny przedsudeckiej.

EN

On the basis of hydrodynamic analysis concerning the basin of oil field we can clearly assume whether this basin is prospective or not. There are three major types of sedimentary basins. Some explorations were carried out and sedimentary basins were classified. Especially those located in Poland such as basin of the gas fields in Rotliegend series (Saxanian). In this article we will present basics of theoretical modeling and classification of hydrodynamic, perspective, sedimentary basins and outcomes of analysis of sedimentary Rotliegend series (Saxanian) located in Zielona Góra and Poznań basin.

10

Aeromagnetic anomalies uncover the Precambrian basement in the Chhattisgarh basin area, Central India

Ram B., Sinhg N.P., Murthy A.S.K.

Acta Geophysica

|

2008

|

Vol. 56, no. 4

982-993

EN

This paper presents aeromagnetic images for the Chhattisgarh basin region, in Central India, to provide a new window on Precambrian basement geology and structure. On the basis of aeromagnetic patterns, the Chhattisgarh basin is sub-divided into a northern low (negative) anomaly zone and a southern high (positive) anomaly zone. The northern portion of the main Chhattisgarh basin has been further divided into two subbasins, the Hirri sub-basin in the west, and Baradwar sub-basin in the east. A prominent negative anomaly delineates a NW-SE trending greenstone belt separating these sub-basins. Positive magnetic anomalies delineate the extent of the Dongargarh granite and equivalents, while the weak magnetic anomaly in the southeast of the Dongargarh granite and equivalents reflect granulite gneisses of the Eastern Ghat Mobile Belt. By applying the reduced-to-the-equator filter we enhanced the possible magnetic sources and structural lineaments within the Chhattisgarh basin. A new sketch map of structural elements was then compiled from aeromagnetic interpretation over the Chhattisgarh basin area. It includes possible faults, folds and an inferred lithological boundary.

11

Model późnojurajsko-wczesnomioceńskiej ewolucji tektonicznej zachodnich Karpat zewnętrznych

Poprawa P., Malata T.

Przegląd Geologiczny

|

2006

|

Vol. 54, nr 12

1066-1066

EN

At the end of the Jurassic and beginning of the Cretaceous in the Western Outer Carpathians (WOC) rift-related extension led to development of: the deep marine grabens with flysch and pelagic sedimentation, the zones of shallow marine carbonate sedimentation, and the elevated horsts, supplying the basins with sediments. Transition to the Early Cretaceous and Cenomanian post-rift thermal sag stage was responsible for a general ceasing of tectonic activity in the source areas and unification of the previous sub-basins. In Barremian–Albian time, the northern, external sources for sediments were uplifted due to compression, presumably caused by the orogenic collision in the Middle and Outer Dacides and/or collision related to subduction of the Penninic Ocean. The Silesian Ridge, rapidly elevated and eroded during Late Cretaceous and Paleocene, is interpreted here as an active thick-skinned thrust belt. Nappe stacking in that area and stress transmission towards foreland caused flexural subsidence of the proximal zone (the inner Silesian Basin) and uplift in the distal zone (including: the outer Silesian Basin, the Subsilesian facies zone, the Skole Basin and the northern sediment source areas). The Eocene alternating shallow marine deposition in the Silesian Ridge and its exposition for erosion is interpreted as controlled by both eustatic sea level changes and episodic tectonic activity. At this time new thick-skinned thrust belt developed south of the Magura Basin, which supplied vast amount of detritus for the Magura Beds. The Eocene tectonic shortening and deformations in the Southern Magura Ridge and development of the accretionary prism caused flexural bending of its broad foreland, subsidence and relative facies unification of the basins and decrease of activity of the source areas located north of the Magura Basin. The Oligocene progress of plates/microplates convergence and relocation of the zone of tectonic shortening towards the north led to compressional uplift of the source areas located both to the north of the WOC basins and to the south of the Silesian facies zone, the later composed of crystalline basement, as well as sediments of the Magura Unit. That sources supplied with detritus the Upper Oligocene–Llower Miocene Krosno Beds, being a diachronic continuation of synorogenic deposition of the Magura Beds. During the Late Cretaceous–Paleogene–Early Miocene, an important tectonic shortening across the WOC took place, accommodated mainly in the source areas. This indicates that the palaeogeographic relationships between the Silesian Basin, the Magura Basin and the Central Carpathian Paleogene Basin were changing during the Cretaceous and Cainozoic. In the time span of Albian to Oligocene in the zone palaeogeographically located between the Magura Basin and the Central Carpathians three separate source areas were active, each characterized by a different geological setting. These sources were replacing each other in time, suggesting significant collisional and/or strike slip reorganisation of the zone during that period. The collision of the WOC evolved in time from thick-skinned mode during the Late Cretaceous–Paleogene to thin-skinned one during the Middle Miocene.

12

Neoproterozoiczny rozpad superkontynentu Rodinii/Pannotii – zapis w rozwoju basenów osadowych na zachodnim skłonie Baltiki

Poprawa P.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2006

|

T. 186

165--188

PL

W neoproterozoiku wzdłuż zachodniej krawędzi kratonu wschodnioeuropejskiego zachodziły procesy ryftowe, najprawdopodobniej związane z rozpadem prekambryjskiego superkontynentu Rodinii/Pannotii. Proces ten doprowadził do powstania pasywnej krawędzi kontynentalnej Baltiki, która w trakcie paleozoicznych kolizji i/lub ruchów przesuwczych ewoluowała w strefę szwu transeuropejskiego. W czasie równowiekowego, w przybliżeniu, ryftowania wzdłuż zachodniej krawędzi kratonu wschodnioeuropejskiego oraz wzdłuż poprzecznych do niej norweskiej krawędzi kratonu oraz strefy Orsza–Wołyń powstawały węzły potrójne. Datowania izotopowe skał wulkanicznych i piroklastycznych związanych z ryftowaniem, a także ich pośrednie datowania paleomagnetyczne oraz przesłanki z ilościowej analizy krzywych subsydencji zawężają czas synryftowej aktywności magmowej do późnego neoproterozoiku. Późnoneoproterozoiczna ekstensja i dywergencja płyt wzdłuż zachodniej krawędzi Baltiki kontrastuje z, w przybliżeniu równowiekową, konwergencją i kolizją orogeniczną oraz fliszowym wykształceniem facjalnym utworów ediakaru na bloku małopolskim oraz Brunovistulikum. Również historię kambryjskiej subsydencji basenu rozwiniętego na Brunovistulikum, charakteryzującą się intensywnym zdarzeniem tektonicznym we wczesnym kambrze, trudno pogodzić z modelem subsydencji zachodniej Baltiki, o ile założyć paleogeograficzne relacje obu domen zbliżone do obecnych. Przyjęto, iż w ediakarze Baltika oraz Brunovistulikum były od siebie odległe. Akrecja bloku małopolskiego do Baltiki zachodziła, począwszy od kambru, w wyniku skośnej konwergencji. Za przejaw kolizyjnego dołączania bloku małopolskiego do Baltiki uznano fazy wypiętrzania tektonicznego i erozji, mające miejsce w basenie bałtyckim i basenie lubelsko-podlaskim pod koniec środkowego kambru oraz w późnym kambrze. W modelu takim relatywnie duże miąższości górnego kambru w strefie łysogórskiej Gór Świętokrzyskich oraz w strefie Narola można tłumaczyć zjawiskiem fleksuralnego uginania krawędzi Baltiki w czasie kolizji. W odniesieniu do dolno- do środkowokambryjskiego basenu sedymentacyjnego, rozwiniętego w SE części Brunovistulikum, zaproponowano model fleksuralnego basenu przedgórskiego.

EN

During the Neoproterozoic, rift zones developed along the western slope of the East European Craton (EEC), most probably related to break-up of the Precambrian supercontinent Rodinia/Pannotia. Rifting along the SW margin of the EEC was roughly coeval with rifting along its Norwegian margin, as well as along the Orsha-Volyn Aulacogen, resulting in development of the triple junctions. Subsequently, during Cambrian to Middle Ordovician time, the passive continental margins developed along the western slope of newly formed Baltica. In Ediacaran time, the Brunovistulicum terrane was separated from Baltica. Collision of the Małopolska block with Baltica caused the late Cambrian flexural subsidence in the Łysogóry unit of the Holy Cross Mountains and in the Narol zone, as well as tectonic uplift and erosion in the Baltic Basin and the Lublin-Podlasie Basin. The Lower to Middle Cambrian sedimentary basins, developed in the SE part of Brunovistulicum, are tentatively interpreted as a flexural basin formed in a foreland of a suspected Cambrian collision zone.

13

Devonian palaeogeography of the Southern Urals

Mizens G. A.

Geological Quarterly

|

2004

|

Vol. 48, No 3

205--216

EN

Devonian deep-water deposits of the Southern Urals are represented mainly by flysch and cherty units. The main sedimentary basins (marginal sea and back-arc basin) and their origin, evolution and principal depositional environments are characterised. The main sources of clastic material were the Uraltau microcontinent (especially in the Famennian, when a mountain range formed following collision with an island arc) and two island arcs: the Irendyk, at the end of the Early and at the beginning of the Mid Devonian; and the Magnitogorsk, in the Mid to Late Devonian. Comparison with transgressive-regressive cycles established in Devonian epicontinental basins worldwide indicates that these global sea level fluctuations were recorded also in the Southern Urals deep-water settings. This applies primarily to the Eifelian and Frasnian-Famennian transgressive-regressive cycles.

14

Ewolucja tektoniczna basenów sedymentacyjnych polskiej części Karpat zewnętrznych w świetle analizy subsydencji

Poprawa P., Malata T., Oszczypko N.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 11

1092-1108

PL

Celem przeprowadzonych badań było określenie tektonicznych uwarunkowań rozwoju basenów sedymentacyjnych Karpat zewnętrznych. Zastosowano jednowymiarowy backstripping, przeprowadzony dla zrekonstruowanych, syntetycznych profili osadowego wypełnienia basenów. W przypadku analizy subsydencji głębokomorskich basenów Karpat zewnętrznych poprawka paleobatymetryczna ma bardzo duże znaczenie, co przy trudnościach z jej określeniem skutkuje szerokim zakresem możliwego błędu otrzymanych wyników. Odtworzony rozwój subsydencji basenów Karpat zewnętrznych jest jednorodny. Dla basenów śląskiego, a częściowo również skolskiego, stwierdzono trend wygasającej subsydencji, obejmujący tyton, wczesną kredę oraz cenoman, równoczesny z generalnym spowolnianiem tempa dostawy materiału detrytycznego do basenów, co uznano za przejaw postryftowej fazy rozwoju basenów. Pozwala to sugerować, że potencjalne, synryftowe wypełnienie osadowe basenów nie jest rozpoznane w Karpatach zewnętrznych z uwagi na lokowanie się powierzchni odkłuć przede wszystkim w obrębie dolnokredowych, postryftowych osadów drobnoklastycznych. Na podstawie analizy porównawczej z rozwojem tektonicznym obszarów otaczających badane baseny, tj. południowej domeny pery-tetydzkiej (basen polskim) oraz północnej części Karpat wewnętrznych, zasugerowano że powstanie basenów Karpat zewnętrznych mogło rozpocząć się od oksfordzkiego i/lub kimerydzkiego ryftowania. W późnej kredzie (turon-mastrycht), a ewentualnie również we wczesnym paleocenie, basen śląski i skolski uległy wynoszeniu tektonicznemu oraz strukturalnej inwersji. W okresie tym nastąpiło wyraźne zwiększenie tempa depozycji, co sugeruje, że wynoszeniu uległy również obszary źródłowe. Jako przyczynę regionalnej kompresji, prowadzącej do wynoszenia i inwersji wskazać można fazę orogeniczną w obrębie Karpat wewnętrznych. Omawiane zjawiska bezpośrednio poprzedzają, bądź częściowo współwystępują z tektoniczną inwersją basenów domeny pery-tetydzkiej, co pozwala sugerować genetyczne związki między omawianymi procesami. Pod koniec późnej kredy bądź w paleocenie w basenach Karpat nastąpił nawrót subsydencji. Kontynuowała się ona w eocenie, przy równoczesnym generalnym spadku tempa depozycji za wyjątkiem basenu magurskiego. Na przełomie eocenu i oligocenu baseny Karpat zewnętrznych uległy intensywnemu wynoszeniu, które koreluje się z impulsem gwałtownej subsydencji w paleogeńskim basenie centralnych Karpat. Procesy te zachodziły równocześnie z jedną z zasadniczych faz orogenicznych w systemie łuku alpejskiego. Początkowo wynoszenie doprowadziło do izolacji basenów, ograniczenia cyrkulacji prądów i rozwoju euksenicznego środowiska depozycji, po czym tempo depozycji materiału detrytycznego gwałtownie wzrosło. Po ustaniu tektonicznego wynoszenia na przełomie eocenu i oligocenu, w basenach Karpat zewnętrznych nastąpiła ostatni faza umiarkowanej subsydencji (oligocen – wczesny miocen), która częściowo może być wiązana z obciążaniem płyty przedpola przez rozwijającą się pryzmę akrecyjną, ewentualnie również z basenotwórczym efektem transportu tektonicznego (piggy-back; np. basen magurski). Cechą charakteryzującą rozwój basenów Karpat zewnętrznych w eocenie, oligocenie i miocenie jest gwałtowny wzrost tempa dostawy materiału detrytycznego do basenów, cechujący sedymentację syn-orogeniczną. Proces ten wykazuje wyraźny diachronizm: w wewnętrznej strefie basenu magurskiego początek depozycji o takim charakterze miał miejsce już we wczesnym eocenie, podczas gdy w basenie skolskim w późnym oligocenie. Konsekwencją przyjętego dla basenów Karpat zewnętrznych modelu ryftowego, jest założenie kontroli geometrii syn-ryftowych basenów przez struktury ekstensyjne, co z kolei oznacza, iż struktury te w początkowej fazie kolizji prawdopodobnie ulegały tektonicznej inwersji. W efekcie prowadzi to do hipotezy o ewolucji od zakorzenionego do naskórkowego stylu kolizji orogenu Karpat zewnętrznych.

EN

Tectonic process governing development of the Outer Carpathians sedimentary basins were examined by means of subsidence analysis (backstripping) of reconstructed, synthetic sections. The Outer Carpathians sedimentary basins are regarded as the deep marine ones. This leads to uncertainties in paleobathymetric estimation, and thus widens error margins of subsidence analysis. The results of backstripping for the Outer Carpathians sedimentary basins show similarities in the general pattern of their subsidence history. Decreasing subsidence rates and decreasing deposition rates for the late Jurassic (Tithonian), Early Cretaceous and Cenomanian are suggestive for post-rift thermal sag stage of the basins development. Possible syn-rift basin-fill is not recognised in the Outer Carpathians orogen due to preferential emplacement of detachment surfaces at a level of the post-rift (Early Cretaceous) sediments. Tectonic evolution of the surrounding basins, i.e., the Southern peri-Tethyan realm (Polish Basin) and the Northern Inner Carpathians, suggests that the rifting in the Outer Carpathians basins could have taken place during Oxfordian-Kimmeridgian. During the Late Cretaceous (Turonian-Maastrichtian), and possibly the early Paleocene, the Silesian and Skole basins were subject to a minor uplift (several hundreds meters at most) and structural inversion. Contemporaneous increase in deposition rates indicates that their source areas were uplifted as well. The uplift was coeval with an orogenic phase in the Inner Carpathians and directly predated tectonic inversion/uplift of the peri-Tethyan basins, indicating genetic relations between these processes. During the late Cretacous and/or Paleocene, subsidence was re-established in the Outer Carpathians sedimentary basins. This continued during the Eocene, accompanied by decrease in deposition rates, except of the Magura Basin. Since the Late Eocene a rapid uplift begun, which prolonged until the Early Oligocene, contemporaneous with subsidence event in the Central Carpathian Paleogene Basin. This is coeval with one of the main collision phases in the Alpine belt. The Eocene/Oligocene uplift was followed by the last, minor subsidence event (Oligocene-Early Miocene) in the Outer Carpathians basins, which partially could be related to loading of the plate by the developing accretionary wedge, and possibly to piggy-back mechanism (e.g., Magura Basin). Generally for the Eocene-Miocene stage of the Outer Carpathians basins, a characteristic feature of a prominent increase in deposition rates is observed. The onset of rapid, syn-orogenic deposition migrated systematically in time from the inner zone (southern part of Magura basin - Early Eocene) towards the outer zone of the belt (northern part of Skole and Silesian Basins - Late Oligocene. Supposed presence of extensional structures controlling syn-rift subsidence at the early stage of the basins evolution favors their inversion during the first stages of the collision. This might lead to speculation on possible evolution from basement-involved thick-skinned style into thin-skined style of collision.

15

Zastosowanie modelowań numerycznych do rekonstrukcji paleotemperatur i procesów generowania węglowodorów

Botor D., Kosakowski P.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 2

154-161

PL

Zastosowanie modelowań numerycznych do rekonstrukcji procesów generowania węglowodorów pozwala na integrację danych geologicznych, geochemicznych i geofizycznych. Ma to na celu przede wszystkim jak najbardziej wiarygodne odtwarzanie przebiegu procesów generowania węglowodorów, aby możliwie precyzyjnie oceniać potencjał naftowy skał macierzystych danego basenu sedymentacyjnego. Modelowania te obejmują modelowanie subsydencji, pogrążania i kompakcji osadów, przepływu energii cieplnej i ewolucji termicznej oraz generowania węglowodorów. Pozwalają one obliczyć stopień i czas dojrzewania (przeobrażenia) materii organicznej, a w efekcie końcowym ilość i skład wygenerowanych węglowodorów oraz określić czas kiedy miało to miejsce.

EN

Integrated numerical modelling of petroleum generation allows to reconstruct reliable hydrocarbons generation processes. Consequently, it allows to estimate petroleum potential of source rocks in the sedimentary basins. These modelling consist of modelling of subsidence, burial and compaction of sediments, energy transport, thermal history and hydrocarbons generation.

16

The Paleogene of the Podhale Basin (Polish Inner Carpathians) - micropaleontological perspective

Olszewska B.W., Wieczorek J.

Przegląd Geologiczny

|

1998

|

Vol. 46, nr 8/2

721-728

EN

Recent investigations of the calcareous nannoplankton, small foraminif era and dinoflagellata has thrown additional light on the age and environment of deposition of the Paleogene deposits of the Podhale Basin. Large and small foraminifera indicate for the Nummulite Eocene Bartonian-early Priabonian age and accumulation in different ernvironments of the shallow carbonate platform. Planktic foraminifera from the uppermost slope grey marls indicate P15-PI6 zone while calcareous nannoplankton data are inconsistent indicating NP16-NP17 or 19/20 coccolith zones. The turbidite deposits of the Podhale flysch accumulated predominately during the Oligocene.

17

Correlation and sedimentary history of the Badenian gypsum in the Carpathian Foredeep (Ukraine, Poland, and Czech Republic)

Peryt T.M., Jasionowski M., Karoli S., Petrichenko O.I., Poberegski A.V., Turchinov I.I.

Przegląd Geologiczny

|

1998

|

Vol. 46, nr 8/2

729-732