Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Evolution of the Bystrej Valley caves (Tatra Mts, Poland) based on corrosive forms, clastic deposits and U-series speleothem dating

Kicińska D., Hercman H., Najdek K.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2017

|

Vol. 87, No. 1

101--119

EN

The origin and age of cave deposits, as well as palaeogeographical changes in the Bystrej catchment during the last ca. 250 ka, were reconstructed in Magurska, Kasprowa Niżnia, Goryczkowa, Kalacka and Bystrej caves (the Bystrej Valley). The reconstruction is based on the study of corrosive forms, heavy mineral analyses and U-series dating of speleothems. Two generations of palaeoflows were distinguished by observations of scallops and heavy mineral analyses. In the older stage, now abandoned caves drained massifs surrounding the Bystrej Valley and part of an adjacent valley. The direction of palaeoflow changed as a result of the water capture after Kasprowa Niżnia Cave came into being. In the later stages, the evolution of cave systems was controlled by glaciation-deglaciation cycles. Probably at this time, some caves located in the lowest parts of the massifs also started to be formed. U-series speleothem dating allows the determination of five phases of speleothem deposition: ca. 220–150 ka, ca. 135–105 ka, ca. 95–70 ka, ca. 40–23 ka and during the Holocene.

2

Małże z osadów środkowego miocenu zapadliska przedkarpackiego: otwory wiertnicze Busko (Młyny) PIG-1 I Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 – stratygrafia i taksonomia

Studencka B.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 461

95--113

PL

Do badań faunistycznych wykorzystano próbki utworów pobrane z rdzeni z otworów wiertniczych wykonanych w 2010 r. w zachodniej części zapadliska przedkarpackiego. W tej części zapadliska, gdzie miąższość osadów zalegających powyżej utworów gipsowych nie przekracza 200 m, przeważają osady drobnoziarniste, mułowce i iłowce należące do formacji z Machowa. Przeanalizowano 56 próbek: 32 próbki z rdzenia z otworu Busko (Młyny) PIG-1 o długości 200 m oraz 24 próbki z rdzenia z otworu Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 o długości 191 m. Zidentyfikowano 12 gatunków małżów: Nucula (Nucula) nucleus (Linnaeus, 1758), Lentipecten corneus denudatus (Reuss, 1867), Delectopecten vitreus (Gmelin, 1791), Inaequicostata cf. politioanei (Jekelius, 1944), Obsoletiforma vindobonensis (Laskarew, 1903), Plicatiforma pseudoplicata (Friedberg, 1934), Ervilia podolica (Eichwald, 1830), Ervilia trigonula Sokolov, 1899, Abra (Syndosmya) reflexa (Eichwald, 1830), Macoma (Psammacoma) elliptica (Brocchi, 1814), Corbula (Varicorbula) cf. gibba (Olivi, 1792) i Cuspidaria rostrata (Spengler, 1793). W artykule podano zasięgi stratygraficzne znalezionych gatunków i opisy rzadkich bądź ważnych stratygraficznie gatunków. Wyznaczona na podstawie zespołów małżowych granica baden/ sarmat przebiega w utworach z głębokości 109,10–127,70 m w otworze wiertniczym Busko (Młyny) PIG-1 i 150,80–162,80 m w otworze wiertniczym Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1. Gatunkiem umożliwiającym datowanie spągowej części formacji z Machowa na późny baden jest przegrzebek Delectopecten vitreus (Gmelin, 1791), podczas gdy znaleziska Abra (Syndosmya) reflexa (Eichwald, 1830) pozwalają określić wiek stropowej części tej formacji na wczesny sarmat.

EN

The study is based on the fossil material derived from cores drilled in 2010 in the western part of the Carpathian Foredeep Basin. The deposits overlying the gypsum level, represented mainly by mudstones and clays of the Machów Fm., are less than 200 m thick in this part of the Carpathian Foredeep. In total, 56 samples were investigated: 32 samples from the Busko (Młyny) PIG-1 drilling core 200 m long; and 24 samples from the Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 drilling core, 191 m long. Twelve bivalve species have been identified, namely: Nucula (Nucula) nucleus (Linnaeus, 1758), Lentipecten corneus denudatus (Reuss, 1867), Delectopecten vitreus (Gmelin, 1791), Inaequicostata cf. politioanei (Jekelius, 1944), Obsoletiforma vindobonensis (Laskarew, 1903), Plicatiforma pseudoplicata (Friedberg, 1934), Ervilia podolica (Eichwald, 1830), Ervilia trigonula Sokolov, 1899, Abra (Syndosmya) reflexa (Eichwald, 1830), Macoma (Psammacoma) elliptica (Brocchi, 1814), Corbula (Varicorbula) cf. gibba (Olivi, 1792) and Cuspidaria rostrata (Spengler, 1793). Stratigraphic ranges of bivalve species as well as descriptions of rare or stratigraphically important species have been presented. The bivalves define the Badenian/ Sarmatian boundary within the depth range 109.10–127.70 m in the Busko (Młyny) PIG-1 borehole, and within the depth range 150.80–162.80 m in the Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 borehole. Specifically, the scallop Delectopecten vitreus (Gmelin, 1791) defines the base of the Machów Fm. as the Late Badenian, while the species Abra (Syndosmya) reflexa (Eichwald, 1830) enables to specify the age of the uppermost part of the Machów Fm. as the Early Sarmatian.

3

Morphology of Czarna Cave and its significance for the geomorphic evolution of the Kościeliska Valley (Western Tatra Mts)

Gradziński M., Kicińska D.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2002

|

Vol. 72, No 3

255-62

EN

Czarna Cave represents phreatic cave with multiple loops. No cave level developed at the water table was detected. The cave was later modified by invasion vadose waters and breakdown processes. The phreatic paleoflow directions were analyse from the asymmetry of scallops. The paleoflow was directed from the east to the west, that is in a direction of the Kościeliska Valley. Therefore, this valley represented the main discharge zone of the region during the formation of Czarna Cave.

PL

Autorzy wykonali analizę rozmieszczenia przestrzennego korytarzy Jaskini Czarnej. Kierunek paleoeoprzepływów zrekonstruowano na podstawie asymetrii zagłębień wirowych (scallops’, Tabela 1; por. Rudnicki, 1960; Curl, 1966; Lauritzen & Lundberg, 2000 i literatura tam cytowana). Układ korytarzy ciągu głównego Jaskini Czarnej oraz ich poprzeczne przekroje dowodzą, że jaskinia ta rozwijała się jako system wielu, połączonych z sobą pętli freatycznych (Ford & Ewers, 1978; Ford & Williams, 1989; Ford, 2000). Deniwelacja pojdyńczych pętli sięga kilkudziesięciu metrów. Część korytarzy o poziomym rozwinięciu, np. Korytarz Mamutowy i Korytarz Żyrafo wy, stanowiła zapewne korytarze typu obejść lub izolowanych wady cznych rozcięć (bypass, isolated vadose trench’, Ford & Ewers, 1978; Ford & Williams, 1989; Ford, 2000). Niestety późniejsze zmiany morfologii jaskini wywołane przez procesy zawaliskowe uniemożliwiają precyzyjne ustalenie punktów przejścia pomiędzy strefą freatyczną i wadyczną(Fig. 3; por. Palmer, 1987, 2000). Zebrane obserwacje świadczą, że główny ciąg Jaskini Czarnej powstał na zróżnicowanej głębokości poniżej piezometrycznego zwierciadła wód krasowych (Fig. 4, 5). Stanowi on więc jedno genetyczne piętro (cave storey) rozwinięte w warunkach freatycznych (por. Ford, 2000). Nie można więc wyróżniać w jego obrębie tzw. poziomów jaskiniowych (cave levels) odpowiadających dawnemu poziomowi zwierciadła wód i w przybliżeniu dawnemu po-ziomowi bazy erozyjnej. Powyższy pogląd neguje dotychczasowe koncepcje dotyczące rozwoju Jaskini Czarnej (Wójcik, 1966, 1968; Rudnicki, 1967; Grodzicki, 1970, 1991; patrz też Tabela 2), które opierały się w większym lub mniejszym stopniu na teorii Swinnertona (1932). Teoria ta zakłada rozwój jaskiń krasowych jako w przybliżeniu horyzontalnych ciągów powstających w pobliżu zwierciadła wód. Freatyczne ciągi Jaskini Czarnej były już po osuszeniu modyfikowane przez wadyczne przepływy, zapewne o charakterze wód inwazyjnych pochodzących z topnienia pól firnowych lub lodowców plej stoceńskich (por. Głazek etai., 1977, 1979; Głazek 1997). Wody te ukształtowały pionowe studnie i kominy młodsze od głównego ciągu i w wielu miejscach rozcinające go. Spowodowały także lokalne wadyczne modyfikacje starszych freatycznych ciągów (Fig. 6, patrz też Fig. 9). Analiza kierunków paleoprzepływów w Jaskini Czarnej wykonana na podstawie obserwacji zagłębień wirowych w dwunastu miejscach w jaskini wykazała jednoznacznie, że pierwotnie przepływ ten skierowany był ze wschodu ku zachodowi (a dokładnie z północnego wschodu ku południowemu zachodowi) czyli ku Dolinie Kościeliskiej (Fig. 2, 7, 8, 9). Dlatego nieaktualne są dotychczasowe poglądy dotyczące kierunków paleoprzepływów w tej jaskini, wyrażane najbardziej zdecydowanie przez Grodzickiego (1970, 1991). Powyższe obserwacje wskazują, że w czasie aktywnego freatycznego przepływu poprzez główny ciąg Jaskini Czar-nej, czyli w neogenie (por. Nowicki et al., 2000), główna strefa odwodnienia była położona w Dolinie Kościeliskiej w rejonie dzisiejszej Polany Pisanej. Świadczy to, że już wówczas dolina ta była jedną z najniżej wciętych dolin Tatr Zachodnich. Można zatem przyjąć, że Jaskinia Czarna stanowi dawny, nieaktywny odpowiednik dzisiejszego systemu Lodowego Źródła. Prowadziła ona bowiem wodę z masywu Czerwonych Wierchów ku zachodowi, w stronę Doliny Kościeliskiej, tak jak ma to miejsce współcześnie w tym systemie.