Strefa środkowa złóż żwirów i piasków obejmuje środkową i południową część Niżu Polskiego, do której zaliczono 6 województw. Spośród trzech stref jest największa powierzchniowo (44,3% powierzchni kraju) i ludnościowo (43,7% ludności), jednak udokumentowane zasoby żwirów i piasków w tej strefie są najmniejsze i wynoszą 26,7% krajowych zasobów bilansowych i 27,5% zasobów przemysłowych. Udział wydobycia tej strefy w wydobyciu krajowym w 2018 r. wyniósł 28,4%.
Praca poświęcona jest wyznaczeniu granic bilansowania produkcji kopalń surowców skalnych w odniesieniu do stref popytu celem minimalizacji pracy transportowej na jego pokrycie. Rozwiązanie tego problemu zależy od lokalizacji miejsc wydobycia i lokalizacji odbiorców, a także od kosztów transportu samochodowego i kolejowego.
EN
The thesis is devoted to determining the boundaries of balancing the production of rock materials mines with the demand in order to minimize transportation work to cover it. The solution to this problem depends on the location of extraction sites and the location of recipients and also on the costs of railway and motor transport.
Produkcja kruszyw naturalnych żwirowo-piaskowych w Polsce rosła niemal nieprzerwanie od 2003 r., początkowo dzięki rozwojowi budownictwa kubaturowego, a w późniejszym okresie - budownictwa infrastrukturalnego (zwłaszcza drogowego). Łącznie wzrosła ona w tym okresie aż o ponad 290%, do ok. 236 mln t w 2011 r., przy ograniczeniu do około 177 mln t w 2012 r. Zużycie kruszyw żwirowo-piaskowych jest nierozerwalnie związane ze stanem budownictwa kubaturowego (użytkowanie do produkcji betonów), w mniejszym stopniu - budownictwa drogowego (piaski). Szybki, nie mający precedensu w historii rozwój popytu na kruszywa naturalne żwirowo-piaskowe w Polsce, trwający do 2011 r., a dotyczący głównie piasków, w mniejszym stopniu żwirów i innych kruszyw, był rezultatem m.in. dużych inwestycji drogowych, kolejowych i infrastrukturalnych współfinansowanych z funduszy pomocowych Unii Europejskiej. W rezultacie nastąpił wzrost tego zapotrzebowania do aż około 237 mln t w 2011 r., lecz w 2012 r. nastąpiła jego redukcja o ¼ do ok. 177 mln t. Relacje popytu do podaży na kruszywa żwirowo-piaskowe wykazują bardzo duże zróżnicowanie regionalne. Po stronie podaży zdecydowanie dominują obecnie województwa małopolskie, podlaskie, warmińsko-mazurskie, dolnośląskie, mazowieckie, a ostatnio także podkarpackie. Niewielka produkcja notowana jest w województwach świętokrzyskim, lubelskim, lubuskim i kujawsko-pomorskim. Aż w ośmiu województwach notowany jest trwały deficyt kruszyw żwirowo-piaskowych (głównie żwirów), najwyższy w województwie mazowieckim, wielkopolskim, śląskim i łódzkim. Z drugiej strony, kilka województw ma trwałe nadwyżki podaży nad popytem: podlaskie, warmińsko-mazurskie, małopolskie, opolskie i zachodniopomorskie, a ostatnio także podkarpackie. W przyszłości należy oczekiwać zasadniczo utrzymania tych relacji, przy ewentualnej zmianie znaczenia poszczególnych regionów, np. wzrostu dostaw żwirów z Małopolski i Podkarpacia do Polski centralnej i wschodniej, czy ponownego rozwoju dostaw żwirów z Dolnego Śląska i Opolszczyzny na rynki sąsiednich województw.
EN
Production of sand&gravel aggregates in Poland was increasing continuously in the years 2003-2011 due to quickly rising demand, mainly demand of buildings construction, later on – of infrastructure construction. It rose by ca. 290% up to ca. 236 million t in 2011, with reduction down to 177 million t in 2012. Sand&gravel aggregates consumption is closely related to the tendencies in buildings construction, and in road construction to a lesser extent (sand). Very quick, unprecedented demand growth for sand&gravel aggregates in Poland, which took place until 2011, was reported mainly in case of sand (for gravel to a lesser extent), being a result of large road, railway and other infrastructure investments, co-financed by EU funds. As a result, sand&gravel aggregates consumption rose to even 237 million t in 2011, with 25% reduction down to 177 million t in 2012. Regional markets of sand&gravel aggregates have various sources of supply. Małopolskie, Podlaskie, Warmińsko-Mazurskie, Dolnośląskie, and Mazowieckie voivodeships, recently also Podkarpackie voivodeship, are the largest producers. Small production is reported in Świętokrzyskie, Lubelskie, Lubuskie and Kujawsko-Pomorskie voivodeships. In eight voivodeships stable deficit of gravel is reported, the largest one in Mazowieckie, Wielkopolskie, Śląskie and Łódzkie voivodeships. On the contrary, a few voivodeships have stable surplus of gravel: Podlaskie, Warmińsko-Mazurskie, Małopolskie, Opolskie, and Zachodniopomorskie voivodeships, recently also Podkarpackie voivodeship. In the coming years, such supply/demand relation in individual voivodeships are expected to be maintained, with possible change of individual regions importance, e.g. development of gravel supplies from Małopolskie and Podkarpackie voivodeship to central and eastern voivodeships, redevelopment of gravel supplies from Dolnośląskie and Opolskie voivodeships to the neighboring voivodeships.
Na tle krajowej bazy zasobowej i trendów rozwoju produkcji kruszyw naturalnych żwirowo-piaskowych przedstawiono ich szczegółową strukturę geograficzną i asortymentową. Poddano ocenie stopień intensyfikacji wydobycia i produkcji kruszyw w poszczególnych województwach, wyrażony m.in. wielkością przeciętnego wydobycia z jednej kopalni oraz w tonach wydobycia na km2 powierzchni województwa. Przedstawiono także znaczenie każdego z województw w łącznej krajowej produkcji głównych sortymentów tych kruszyw oraz scharakteryzowano znaczenie wymiany międzyregionalnej w zakresie tych surowców obecnie i w bliskiej przyszłości.
EN
The paper presents detailed geographical and assortment structure of natural sand&gravel aggregates production, on the background of domestic reserve base and development tendencies of domestic production of such aggregates. Degree of intensification of aggregates' mining output and production, illustrated by average single mine output in each region and by tonnes of mining output per km2, was evaluated. Significance of each voivodeship as a producer of the main types of such aggregates, was presented. Finally, present and future importance of interregional trade of natural crushed aggregates was characterised.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.