Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Przyczynek do badań dawnej kultury architektonicznej wsi Dolistowo

Świerzbińska Joanna, Szewczyk Jarosław

Architecturae et Artibus

|

2020

|

Vol. 12, no. 2

29--54

PL

Przedstawiono wyniki architektonicznych badań terenowych z 2019 roku w dolinie Biebrzy, ze szczególnym uwzględnieniem wsi Dolistowo Stare w gminie Jaświły. Tematem badań był stan zachowania miejscowej architektury wernakularnej, rodzimej, przedmodernistycznej (w sensie zaistnienia jeszcze przed ideowym przełomem właściwym temu stylowi), postrzeganej jako lokalne dziedzictwo kulturowe. Celem badań było też wskazanie miejsc, obiektów i zjawisk godnych dalszej przyszłej uwagi naukowej.

EN

Results of field survey and preliminary architectural research in villages of Biebrza Valley, with special focus on Dolistowo Stare, Jaświły commune, N-E Poland, are displayed in order to examine and to document local vernacular architectural heritage. The general objective of the paper is to define needs for future research in the region, by pointing places and phenomena that are worthy of detailed examination.

2

Dawne wsie i miasteczka o rozplanowaniu koncentrycznym w Polsce. Cz. 1, Diagnoza

Szeligowska Maria, Szewczyk Jarosław

Architecturae et Artibus

|

2019

|

Vol. 11, no. 4

38--55

PL

Wskazano wartości towarzyszące koncentrycznemu (symetrycznie wielobocznemu, gwiaździsto-promienistemu i okrężnemu) rozplanowaniu historycznych struktur osadniczych. W Polsce odnaleziono czternaście przykładów, mianowicie trzy miasta (Krynki, Frampol i Głogów Małopolski, oba na wschodzie Polski) oraz jedenaście wsi reprezentujących różne typy morfogenetyczne: typ okolnicy (Łąkie w województwie lubuskim i Chorzewo w województwie wielkopolskim), typ wsi fryderycjańskiej (Paproć Duża w gminie Szumowo na pograniczu podlasko-mazowieckim, Nowosolna włączona obecnie do łódzkiej dzielnicy Widzew, wieś gminna Pokój na Opolszczyźnie i pobliska wieś Kup oraz osada Czerwona w gminie Oleśno), typ owalnicy albo wsi placowej (Jamno w gminie Parchowo na Kaszubach, Księże Pole w gminie Baborów w województwie opolskim i Pańków w gminie Tarnawatka w województwie lubelskim) oraz jedną wieś o nowszej genezie (Brzeście w gminie Sławno w województwie zachodniopomorskim). Zdiagnozowano współczesne zagrożenia, wskazując na potrzebę zapobieżenia utracie specyfiki przestrzennej przez te jednostki osadnicze, zwłaszcza w wymiarze estetyki krajobrazu. Zastosowane metody badawcze to studium przypadku i analiza porównawcza – obie na podstawie materiałów kartograficznych i informacji historycznych. Celem badań jest ocena skali problemu definiowanego jako amorfizacja wsi o rozplanowaniu koncentrycznym na obszarze Polski. Wynikającym stąd drugim celem będzie też zaproponowanie w przyszłości konceptów planistycznych eksponujących (i chroniących) morfogenetyczną specyfikę badanych jednostek osadniczych.

EN

Landscape values of radially-planned historic settlement units, have been recognized on examples of villages and towns in Poland. Amongst thirteen such examples, there are three towns (Krynki, Frampol and Głogów Małopolski, all these on the east part of Poland) and eleven villages which represent various morphogenetic categories: round hamlets (Łąkie and Chorzewo), Frederician villages (Paproć Duża, Pokój, Kup, Czerwona and Nowosolna, the last one being included in Łódź recently), oval-shape villages (Jamno, Księże Pole, Pańków) and a village Brzeście of contemporary origin. Threats for their spatial uniqueness have been recognized and the possible prevention strategy has been outlined. The research was conducted on the basis of comparative analysis of short case studies, with cartography material applied and on wider historical background. The general objective of the work was an assessment of ‘amorphization’ of radially-planned historic settlement units in Poland, as a general threat to their spatial legacy. The consecutive practical objectives include spatial planning concepts that would prevent ‘amorphization’ and preserve, or feature, or even augment morphogenetic characteristic of the settlement units; nevertheless, this still relates to the future phase of the research.

3

Typology of spatial changes in Krzekowo

Marzęcki W.

Przestrzeń i Forma

|

2017

|

nr 31

47--60

EN

The article presents analysis of post-war changes in the urban space of Krzekowo. After the change of its main function, from agricultural to residential and service, Krzekowo started to be location for many big residential buildings. The article discusses the cases of both detached buildings and whole complexes of residential developments build in the area of the former village and outskirts of modern Krzekowo. The typology of the developments was also described.

PL

W artykule zostały przeanalizowane powojenne przemiany przestrzeni urbanistycznej Krzekowa. Krzekowo po zmianie funkcji z rolniczej na mieszkalno-usługową stało się miejscem lokowania bardzo wielu obiektów mieszkalnych. W artykule omówiono nie tylko przykłady pojedynczych obiektów wybudowanych w ostatnich latach na terenie dawnej wsi, ale również całych zespołów zabudowy mieszkaniowej. Została również przedstawiona typologia nowej zabudowy Krzekowa.

4

Spatial changes in modern Krzekowo

Marzęcki W.

Przestrzeń i Forma

|

2017

|

nr 30

173--188

EN

The article presents post-war changes to the urban space of Krzekowo. The gradual changes replaced the agricultural function of the area to more residential and service oriented. This was followed by substantial changes to utilization of existing building substance. The majority of old utility buildings was adapted for new services including car workshops, carpenter’s workshops and other. Attractive location of Krzekowo compared to other neighbourhoods in Szczecin increased the number of residential developments in the area of former village and the closest proximity. Free building plots are currently rapidly developed with both detached houses and whole residential complexes. The article presents different forms of residential compacted development and the influence of development projects on the historical urban space of former Krzekowo village.

PL

W artykule zostały omówiona powojenne przemiany przestrzeni urbanistycznej Krzekowa. Krzekowo stopniowo zmieniało swoją funkcję z rolniczej na mieszkaniowo-usługową. Pociągnęło to za sobą znaczące przemiany w sposobie użytkowania istniejącej substancji budowlanej. Większość dawnych budynków gospodarskich zostało zaadaptowanych do różnych funkcji usługowych, takich jak warsztaty samochodowe, stolarnie itp. Atrakcyjne położenie Krzekowa w stosunku do reszty Szczecina sprawia, że również znacząco wzrosła ilość nowej zabudowy mieszkaniowej lokowanej w obrębie dawnej wsi lub jej najbliższym otoczeniu. Wolne od zabudowy tereny są obecnie intensywnie zabudowywane nie tylko pojedynczymi obiektami mieszkalnymi, ale również całymi zespołami zabudowy mieszkaniowej. W artykule omówione zostały różne formy dogęszczania zabudowy mieszkaniowej oraz wpływ tych inwestycji budowlanych na historycznie ukształtowaną przestrzeń urbanistyczną dawnej wsi Krzekowo.

5

Relikty układów ruralistycznych w strukturze współczesnego miasta. Zachowane dziedzictwo w kontekście założeń miasta przyszłości, na przykładzie Rzeszowa

Gajdek A., Cieśla B.

Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture

|

2017

|

z. 64, nr 3/II

67--78

PL

Celem artykułu jest wskazanie możliwości twórczego wykorzystania potencjału przestrzennego i krajobrazowego zachowanych układów ruralistycznych współcześnie znajdujących się w granicach administracyjnych miasta Rzeszowa. Autorki opracowania stawiają pytanie: Czy zachowane dziedzictwo kulturowe w postaci reliktów osadnictwa wiejskiego wpisuje się w idee dynamicznie rozwijającego się ośrodka miejskiego, promującego się jako „stolica innowacji”? Badania naukowe oparto na kwerendzie i analizie archiwalnych materiałów kartograficznych, analizie porównawczej map archiwalnych i współczesnych oraz na wizjach terenowych. Wyniki przeprowadzonych prac ukazały bogaty zasób wciąż czytelnych układów ruralistycznych, które Rzeszów wchłaniał w trakcie budowania „wielkiego miasta”. Rozwijająca się urbanizacja na zawsze zmieniła specyfikę i uwarunkowania terenów wiejskich, jednak ich podstawowy układ przestrzenny pozostał często niezmieniony. W ten sposób tradycyjnie pojmowana wieś przekształciła się w miejskie osiedle, które wciąż nacechowane bywa „wiejskością” zachowaną w układzie dróg, rozłogach pól, zabudowaniach folwarcznych czy obiektach sakralnych istniejących w oryginalnej lokalizacji. Stanowi to istotny element tożsamości miasta i stwarza możliwość kształtowania jego układu przestrzennego w oparciu o zdefiniowane dziedzictwo kulturowe (ruralistyczne). Odpowiedzialne budowanie miasta przyszłości opiera się m.in. na kontynuacji lub twórczej interpretacji cech i form, które decydują o jego indywidualności. To także dbałość o zrównoważone środowisko miejskie. Realizację tak założonych celów umożliwia poszanowanie wartości, które wciąż obecne są w krajobrazie Rzeszowa.

EN

The aim of the paper is to indicate the possibilities of creative use of the spatial and landscape potential of the preserved rural systems currently located within the administrative boundaries of the city of Rzeszów. The authors pose a question: Is the preserved cultural heritage in the form of relicts of rural settlement a part of the idea of a dynamically developing urban center promoting itself as a "capital of innovation"? Research was based on the query and analysis of archival cartographic materials, comparative analysis of archival and contemporary maps and onsite inspections. The results of the research showed abundant and still visible rural systems, which Rzeszów absorbed while creating a "big city". Growing urbanization changed the specifics and conditions of the rural areas irretrievably, however, their basic spatial system has remained unchanged. In this way, a traditionally understood village has transformed itself into an urban settlement, which still has "countryside" features present in the system of roads, field layout, farm and sacral buildings existing in the original location. This constitutes an important element of the identity of the city and gives the opportunity to shape its spatial layout based on defined cultural heritage (rural). Responsible development of the city of the future is based, among others on the continuation or creative interpretation of the features and forms that determine its individuality. It also takes care of a sustainable urban environment. The realization of such goals allows to respect the values that are still present in the landscape of Rzeszów.

6

Prognozy programu odnowy wsi jako część polityki regionalnej

Uruszczak M.

Topiarius. Studia krajobrazowe

|

2016

|

T. 1

205--215

PL

Katedra Gospodarki Przestrzennej i Architektury Krajobrazu, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji, Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie Artykuł dotyczący programu Odnowa Wsi w Polsce ma na celu przybliżenie jego historii, zasad oraz celu jego wdrażania i prognozy skuteczności w kraju. Ukazane zostały metody działania poprzez jego pionierską realizację w miejscowości Strzelce Wielkie (gmina Szczurowa). Był on realizowany przez specjalistów z Polski i Niemiec w latach 2014 i 2015. Finalnie wykonane zostało bardzo obszerne opracowanie wskazujące kierunki działań, stawiając badaną wieś w pierwszym rzędzie miejscowości przewidzianych do jego wdrażania.

EN

The paper that concerns Country Renovation programme in Poland is aimed at presenting its history, rules of implementation and efficiency prognoses in Poland. Working methods through its pioneering realization in Strzelce Wielkie (Szczurowa commune) were revealed. The programme was carried out by experts from Poland and Germany in the years 2014 and 2015. Finally, a very extensive elaboration that indicated the actions’ directions was performed putting the surveyed village in the front row of locations provided to its implementation.

7

Czytelność dawnych układów ruralistycznych w planie współczesnego miasta Łodzi

Dankowska M., Koter M., Saciuk M., Tomczak A.

Topiarius. Studia krajobrazowe

|

2016

|

T. 1

176--192

PL

W trakcie opracowywania gminnych dokumentów planistycznych miasta Łodzi zauważono potrzebę objęcia ochroną zachowanych i czytelnych układów ruralistycznych, znajdujących się obecnie na jego terenie. Badania naukowe oparto na kwerendzie i analizie archiwalnych materiałów kartograficznych, analizie porównawczej map archiwalnych oraz współczesnych, wraz z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi cyfrowych, a także na wizjach terenowych. Wyniki badań naukowych ukazały bogaty obraz reliktów osadnictwa wiejskiego w granicach „Wielkiej Łodzi”, ale i wielkie zaniedbania konserwatorsko-planistyczne w zakresie ochrony tych elementów. W obecnie opracowywanym dokumencie planistycznym uzupełniono ochronę konserwatorską i krajobrazową dziedzictwa ruralistycznego. W opinii autorów może to być przykład dobrej praktyki i zaczątek nowej polityki gminy dotyczącej krajobrazu przedpola miasta.

EN

During the development of municipal planning documents of Lodz, the need for protecting the preserved and clear rural systems has been noted, which are now on the city territory. In the first place, research was carried out on the basis of the query and analysis of archival cartographic materials, comparative analysis of archival and contemporary maps, including the use of modern digital tools and field visits. The results of the research have shown a rich picture of the relics of rural settlements within the borders of the „Big Lodz”, but also huge conservation-planning overlooking concerning the protection of these elements. The currently being developed planning study has been complemented with the conservation and landscape protection of rural heritage. In the authors' opinion, this may be an example of good practice and the beginning of a new municipal policy including the foreground landscape of the city.

8

Historyczny rozwój Kuźnic

Żychoń S.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2016

|

T. 44

35--77

PL

Praca jest napisaną w 1956 roku rozprawą doktorską Stefana Żychonia. Publikacja po ponad półwieczu od jej napisania - ma w pierwszym rzędzie spełnić cel poznawczy - ściślej, uzupełnić wiedzę na temat początków przemysłu u podnóży Tatr.

EN

This work is a doctoral thesis written in 1956 by Stefan Żychoń. The publication - after over half a century from the moment it was written - is, first and foremost, meant to serve as a source of knowledge, to increase our understanding of the beginnings of industry at the foot of the Tatra Mountains.

9

Housing in the Polish countryside (ruralist's reflections)

Mełges H.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2015

|

Y. 112, iss. 1-A

83--108

EN

This article presents the issue of housing construction in the Polish countryside in a synthetically treated historical aspect (until 1939) and seven phases after 1945 distinguished by the author. The author’s observations and assertions are based on knowledge of the subject (and many years of research) in relation to construction in Lesser Poland. The seven parts (sections) cover the critical description of the phenomena connected with rural housing, in particular processes of dispersion (entropy) in the management of rural space and far-reaching aesthetic disorders, both landscape and conceptual-functional (in terms of technical infrastructure and social costs). The article justifies the thesis of a significant and sometimes decisive (often negative) impact of land reform (Decree PCNL 1944), and two great political transformations (1944–1948, i.e. the introduction of real socialism, and return to a market economy and democratic system after 1989) on the construction. The considerations are accompanied by reflections of a general nature by researcher of rural planning and architecture and designer of many architectural objects.

PL

Artykuł przybliża problematykę budownictwa mieszkaniowego na polskiej wsi w syntetycznie potraktowanym aspekcie historycznym (do 1939 r.) i w siedmiu wyodrębnionych przez autora fazach po roku 1945. Swoje obserwacje i konstatacje autor opiera na znajomości przedmiotu (i wieloletnich badaniach) w odniesieniu do tego budownictwa na terenie województwa małopolskiego. W siedmiu częściach (podrozdziałach) ujmuje krytyczny opis zjawisk towarzyszących budownictwu wiejskiemu, w szczególności procesy rozproszenia (entropii) w gospodarowaniu przestrzenią wiejską oraz daleko idące zaburzenia estetyczne, krajobrazowe i koncepcyjno-funkcjonalne (w kontekście infrastruktury technicznej i kosztów społecznych). Uzasadnia przy tym tezę o znaczącym, a niekiedy decydującym (i nierzadko negatywnym) wpływie na to budownictwo reformy rolnej (dekret PKWN z 1944 r.) oraz dwóch wielkich transformacji ustrojowych (1944–1948 r., czyli wprowadzenia realnego socjalizmu, oraz po 1989 r. powrotu do gospodarki rynkowej i ustroju demokratycznego). Rozważaniom towarzyszą refleksje natury ogólnej badacza przedmiotu z zakresu planowania i architektury wsi oraz praktyka-projektanta wielu obiektów architektonicznych.

10

Zespoły wiejskiej architektury drewnianej: problemy ochrony i zachowania dziedzictwa

Arlet J., Arlet P.

Budownictwo i Architektura

|

2015

|

Vol. 14, nr 3

269--276

PL

O ile w przypadku pojedynczych budynków, często wraz z obejściem, mamy w Polsce sprawdzone sposoby ochrony: ochronę in situ, translokację, itd., to ochrona zespołów wiejskich jako całości napotyka spore trudności. Najogólniej i najkrócej mówiąc wydaje się, że takie przedsięwzięcie wymaga konsensusu lokalnej społeczności wokół idei zachowania wyglądu i architektonicznej tradycji.

EN

In Poland we have varied ways of protection such as transformation or in situ protection. In the case of detached houses often with farming buildings they work, while in the area of rural complexes there are some difficulty with these matters. To be general and brief such endeavour seems to call for agreement of local community when it comes to keeping the idea in order to protect the design and architectural tradition.

11

Rola analiz uładów przestrzennych w badaniach dziejów miast i wsi. Rozważania metodologiczne

Krasnowolski B.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2013

|

T. 41

199--217

PL

Badania układów urbanistycznych i ruralistycznych winny stanowić ważny element studiów historii miast i wsi, co wymaga interdyscyplinarności. Należy wykorzystywać źródła i odróżniać źródło od jego interpretacji / krytyki. Znaczenie źródeł jest odmienne dla różnych okresów i terenów. Dla ziem polskich w dobie wczesnośredniowiecznej znaczenie mają źródła geologiczne i archeologiczne. Dla późniejszych okresów rośnie ilość źródeł pisanych. Od okresu lokacji na prawie niemieckim w XIII i XIV w. znaczenia nabierają źródła planistyczne i kartograficzne, umożliwiające analizy modularne. Rola ikonografii rośnie w dobie nowożytnej i nowoczesnej. Metodą badawczą jest nanoszenie informacji ze źródeł na współczesne podkłady. Na tej podstawie należy dokonywać interpretacji faz przekształceń, posługując się analizami modularnymi, identyfikując historyczne miary długości i powierzchni. Osadniczy układ obejmuje centrum osadnicze i zaplecze rolne. Studia należy prowadzić poprzez współpracę specjalistów z różnych dyscyplin. Płaszczyzną takiej współpracy jest np. Atlas historyczny miast polskich.

EN

Scientific research on urban and rural layouts should form an important element of studying the history of cities and villages, something which requires a coordination of multiple disciplines. One must make use of source material, yet be able to tell the difference between the source and its interpretation or critique. The importance of source material varies depending on the period and area in question. When investigating Early Medieval Poland, for instance, one should focus on geological and archeological sources. The later periods show a much larger wealth of written sources and accounts. Beginning from the period of founding cities based on German laws in the thirteenth and fourteenth centuries, city plans and cartographic sources are of increasing value, as they make it possible to perform modular analyses. The role of iconographic source material increases during from the modern period all the way to our times. The method of research here is the correlation of the information gained from these sources onto modern urban layouts. We can interpret the subsequent phases of development based on this. Using modular analysis we can then identify the historical and agricultural conditions of the time. This research should be conducted by a team of academics from various different fields. An example of such a cooperation is the Atlas Miast Polskich (The Atlas of Polish Cities).

12

Mała ojczyzna – w poszukiwaniu wspólnoty i odrębności na przykładzie gminy Świebodzin w województwie lubuskim

Skiba Marta

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2009

|

nr 12

109--116

PL

Ludność, na terenie gminy Świebodzin, po II wojnie światowej, wymieniła się. Obecni mieszkańcy są przyjezdnymi lub ich potomkami, zatem nie odziedziczyli kulturowego sposobu użytkowania przestrzeni, którą zastali w pełni ukształtowaną. Nie uczestniczyli w wytwarzaniu swojej przestrzeni, i nie powiązali jej ze sferą znaczeń, pojęć i wyobrażeń. Wydaje się, że poznanie i określenie potrzeb zbiorowości stanowi klucz do określenia relacji pomiędzy przestrzenią publiczną wspólnie użytkowaną, a jego mieszkańcami. Obecnie wsie gminy Świebodzin funkcjonują jako podmiejskie, krajobrazowe osiedla mieszkaniowe i chyba do takiej roli wsi należy się przyzwyczajać.

EN

The current inhabitants of Świebodzin commune have settled there only after the WWII. They did not inherit the culture of using the space they have found in their new home; the space, which was entirely shaped by former German inhabitants. Now the Poles, who were not involved in that creational process, they were not able to tie the existing space with the realm of ideas, notions and meanings. The paper discusses the importance of defining the needs of a community, for describing the relations between the commonly used space, and its inhabitants. The villages encircling Świebodzin are currently changing their character to typical suburban settlements, and this is a trend we should get used to.